Agitprop

Agitprop (propaganda de axitación ou axitación e propaganda) é unha estratexia política, difundida a través da arte, da literatura e doutros medios, usando como métodos a axitación e a propaganda para influír sobre a opinión pública e deste xeito obter réditos políticos.

Cartel de agitprop, creado polo poeta e pintor Vladímir Mayakovski: "1. Queres vencer o frío? 2. Queres vencer a fame? 3. Queres comer? 4. Queres beber? [Entón] Date présa e únete ás brigadas de choque do traballo exemplar!"

Ademais, a palabra axitación suxería urxir á xente a facer o que os líderes soviéticos esperaban deles. Teoricamente, a propaganda por si mesma debía actuar na mente pasiva das persoas, mentres que a axitación o faría respecto das súas emocións activas. Aínda que iso é máis ben unha pretendida visión analítica: na vida real, ambas ían e van xuntas, dando por tanto orixe ao cliché ou frase feita de axitación e propaganda.

Coa denominación "axitación e propaganda antisoviética" definíanse certas condutas cualificadas como delito na Unión Soviética.

Orixe do termo

Agitprop (en ruso, агитпроп ou aguitprop), pronunciado con g de gato no seu idioma orixinal, é unha contracción dos termos axitación e propaganda.

O termo orixinouse na Rusia bolxevique, antesala da Unión Soviética, como unha forma acurtada do ruso Oтдел агитации и пропаганды (transliterado como Otdel aguitátsii i propagandy), literalmente: Departamento para a axitación e propaganda, o cal era unha parte integral dos Comité Central e rexionais do Partido Comunista da Unión Soviética. Logo sería renombrado a Departamento Ideolóxico.

Trátase dun concepto orixinalmente descrito polo doctrinario marxista Gueorgui Plejánov e máis tarde por Vladímir Lenin, chamándoo así polos seus argumentos emocionais e razoados.

"Todo o mundo será noso", póster de Yákov Zaviálov, 1935.

Por outra banda, previamente á revolución bolxevique, o termo propaganda en si mesmo non tiña unha connotación negativa, senón que sinxelamente significaba "diseminación de ideas". Por exemplo, podía equivaler á difusión de calquera tipo de coñecemento benéfico como, por exemplo, a dispoñibilidade de métodos de agricultura máis eficientes.

Todo iso cambiou a partir da chegada de Vladímir Lenin ao poder, tras o derrocamento do anterior Goberno provisional ruso. Por tanto, desde principios da década de 1920, o termo propaganda pasou case exclusivamente a equivaler a: difusión da ideoloxía marxista-leninista, ou en xeral, todo aquilo que tivese que ver co comunismo, incluíndo explicacións da política do Partido e da por entón nacente Unión Soviética.

Como feito anecdótico, pouco despois da revolución bolxevique, un tren agitprop fixo un tour a través do xigantesco país, no cal viaxaban artistas e actores. Estes representaban pequenos actos e obras, difundindo a propaganda política do novo goberno bolxevique dos soviets. Tiña unha pequena imprenta a bordo, o que permitía a xeración e duplicación de carteis propagandísticos, que eran botados polas xanelas, a medida que o tren pasaba a través dos pobos e aldeas.

Unha vez que o goberno soviético estabilizouse e consolidou o seu moi centralizado poder, pasaría a facer un uso bastante pesado da propaganda para adoutrinar ás masas. Con todo, a outra parte do termo composto agitprop (é dicir, a axitación), a cal era propia do tumultuoso período revolucionario anterior, pasaría a ocupar un cada vez menor segundo plano, paulatinamente perdendo forza, até chegar a desaparecer completamente.

Fóra da Unión Soviética

Así mesmo, o termo en cuestión deu orixe ao de teatro agitprop, unha forma teatral esquerdista moi politizada ou ideoloxizada, a cal se orixinou en Europa Occidental e Central na década de 1920, para logo mesmo estenderse á EEUU durante o decenio seguinte. As obras do alemán Bertolt Brecht son un clásico e notable exemplo desa por entón nova forma de facer política.

Gradual ou paulatinamente, o termo agitprop pasaría a describir a realización de calquera acto político esquerdista máis ou menos tumultuoso.

En Occidente, o termo agitprop pronto adquiriría unha connotación negativa, en particular en inglés, feito que se consolidaría durante nas décadas seguintes. Por exemplo, na Gran Bretaña dos anos 80, durante o goberno neoconservador de Margaret Thatcher, varios socialistas ou esquerdistas militantes eran acusados de facer uso de agitprop para tentar difundir os seus máis ou menos extremistas ideas políticas a través do teatro ou, preferentemente, da televisión.

Talvez de maneira sorprendente, o vocábulo agitprop non se utiliza na post-comunista Rusia, xa que, para referirse aos aspectos propagandísticos e de axitación dos tempos do antigo goberno comunista, sinxelamente dise propaganda da URSS (пропаганда в СССР, transliterado como propaganda v SSSR) ou ben "literatura de axitación soviética" (советская агитационная литература, soviétskaya agitatsiónnaya literatura).

Agitprop e correntes creativas

No ano 2015, coincidindo cos cen anos da orixe do térmo agitprop, inaugurouse no Museo de Brooklyn de Nova York a exposición "¡Agitproprop!". Segundo a organización, a mostra pretendía salientar como nos momentos cruciais da historia, desde o mundo das artes e máis aló das galerías e museos, os traballos artísticos fixeron unha chamada a acción e a provocar un cambio político e social.

Véxase tamén

Lectura complementaria (en inglés)

• Martin Ebon, The Soviet Propaganda Machine (A maquinaria de propaganda soviética), Martin Ebon, McGraw-Hill, 1987, ISBN 0-07-018862-9
• Rusnock, K. A. Agitprop, 2003, en Milleiro, James. Encyclopedia of Russian History, Gale Group, Inc., ISBN 0-02-865693-8

Ligazóns externas

• Encyclopaedia of Russian history