Aj Ne' Ohl Mat
  | |
| Biografía | |
|---|---|
| Nacemento | século VI |
| Morte | 11 de agosto de 612 (Gregoriano) |
| 9º Ajaw de Palenque | |
| 1 de xaneiro de 605 – 8 de agosto de 612 ← Yohl Ik'nal – Muwaan Mat → | |
| Datos persoais | |
| País de nacionalidade | México |
| Actividade | |
| Ocupación | monarca |
| Familia | |
| Pais | K'an Mo' Hix e Yohl Ik'nal |
Aj Ne' Ohl Mat ou Ajen Yohl Mat, finado o 8 ou 11 de agosto de 612, foi un ahau do señorío maia de B'aakal, cuxa cidade capital era Lakam Ha', hoxe coñecida como a zona arqueolóxica de Palenque. Gobernou do 605 ó 612 e tamén é coñecido como Ac Kan ou Ah Lawal Mat.
Traxectoria[editar | editar a fonte]
É moi probable que sexa fillo da súa antecesora Yohl Ik'nal e irmán de Janaab' Pakal (Pakal “o Vello”).[1][2] De acordo á conta longa do calendario maia, Aj Ne' Ohl Mat foi entronizado o 9.8.11.9.10 8 ok 18 muwan, é dicir, o 1 de xaneiro do ano 605. Durante o seu goberno, a influencia do señorío de B'aakal chegou até Santa Elena, á marxe esquerda do río San Pedro Mártir, lugar que sería unha fonte constante de conflito co señorío de Kaan, cuxa sede foi Calakmul, aínda que probablemente nesa época a sede se atopase en Dzibanché.[3]
O 4 ou 7 de abril de 611, o “divino señor de Kaan” ou k'uhul Kaan ajaw, coñecido como Serpe Enrolada, derrotou a Palenque.[4][5] Aj Ne' Ohl Mat e o seu irmán Janaab' Pakal sobreviviron ó ataque. Trala derrota, a sociedade palencana dividiuse, unha parte emigrou a Tortuguero e outra regresou novamente a Palenque. Aj Ne' Ohl Mat morreu o 9.8.19.4.6 2 kimi 14 mol.[6] Mentres tanto o seu irmán Janaab' Pakal exerceu algunha clase de poder en Santa Elena, pero non accedeu ó trono de Palenque de maneira oficial, pois morreu o 6 de marzo de 612, antes que Aj Ne' Ohl Mat; o seu nome está descrito no sartego de Pakal o Grande.[4][7]
Aínda que Sak K'uk' foi a sucesora de facto en Lakam Ha', houbo unha crise dinástica no señorío de B'aakal. Unha facción da nobreza palencana, encabezada por Ik' Muuy Muwaan, estabeleceuse en Tortuguero.[8] De feito, en Palenque non existen rexistros que indiquen as celebracións do final do katún do ano 613 (9.9.0.0.0 3 ajau 3 zotz).[9]
Notas[editar | editar a fonte]
- ↑ O epigrafista Peter Mathews suxeriu o nome de Pakal “the Elder” para evitar confundir a este personaxe co seu neto.
- ↑ Skidmore, 2008; 56: Karen Bassie-Sweet suxeriu que Janaab' Pakal puido ser esposo de Yohl Ik'nal e ambos os pais de Sak K'uk' (Skidmore, 2008; 57)
- ↑ Skidmore, 2008; 54
- ↑ 4,0 4,1 Bernal, 2012; 3
- ↑ Skidmore, 2008; 62
- ↑ Skidmore, 2008; 63
- ↑ Skidmore, 2008; 65
- ↑ Bernal, 2011; 283
- ↑ Bernal, 2011; 287
Véxase tamén[editar | editar a fonte]
Bibliografía[editar | editar a fonte]
- Bernal Romero, Guillermo (2011). El señorío de Palenque durante la Era de K'inich Janaahb' Pakal y K'inich Kan B'ahlam (615-702 d.C.) (PDF) (en castelán). Universidade Nacional Autónoma de México, Histomesoamericana.
- ——— (2012). "Historia dinástica de Palenque: la era de K'inich Janahb' Pakal (615-683 d.C.)" (PDF). Revista Digital Universitaria (México: Universidade Nacional Autónoma de México) 13 (12): 1–16.
- Florescano, Enrique (2009). Los orígenes del poder en Mesoamérica (en castelán). México: Fondo de Cultura Económica. ISBN 978-607-16-0140-7.
- Skidmore, Joel (2008). "The Rulers of Palenque. A Beginner's Guide" (PDF). Mesoweb Publications.
