Ver o código fonte de "Piñor"

{{Outros homónimos|Piñor (homónimos)}}
{{Xeografía política}} 
'''Piñor''' é un concello da [[provincia de Ourense]], pertence á [[comarca do Carballiño]]. Segundo o [[IGE]] en [[2014]] tiña 1237 habitantes. O seu xentilicio <small>(véxase no Galizionario)</small> é «{{Dic|piñorense}}».

== Poboación ==

{| {{Táboabonita}}
|-----
| '''Censo total (habitantes)'''
| 1237 (2014)
|-----
| '''Menores de 15 anos'''
| 58 (4,69 %)
|-----
| '''Entre 15 e 64 anos'''
| 693 (56,02 %)
|-----
| '''Maiores de 65 anos'''
| 486 (39,28 %)
|}

<timeline>
Colors=
  id:lightgrey value:gray(0.8)
  id:darkgrey  value:gray(0.6)
  id:bar       value:rgb(1,0.75,0.4)

ImageSize = width:500 height:300
PlotArea = left:50 bottom:20 top:20 right:30
DateFormat = x.y
Period = from:0 till:4000
TimeAxis = orientation:vertical
AlignBars = justify
ScaleMajor = gridcolor:darkgrey increment:500 start:0
ScaleMinor = gridcolor:lightgrey increment:100 start:0
BackgroundColors = canvas:white

PlotData=
  color:bar width:20 align:left
  bar:1900 from:0 till:3932
  bar:1910 from:0 till:3165
  bar:1920 from:0 till:3483
  bar:1930 from:0 till:3373
  bar:1940 from:0 till:3887
  bar:1950 from:0 till:3611
  bar:1960 from:0 till:2981
  bar:1970 from:0 till:2317
  bar:1981 from:0 till:2111
  bar:1991 from:0 till:1808
  bar:2001 from:0 till:1575
  bar:2009 from:0 till:1401
  bar:2014 from:0 till:1237

PlotData=
  bar:1900 at: 3932 fontsize:S text:3.932 shift:(-10,5)
  bar:1910 at: 3165 fontsize:S text:3.165 shift:(-10,5)
  bar:1920 at: 3483 fontsize:S text:3.483 shift:(-10,5)
  bar:1930 at: 3373 fontsize:S text:3.373 shift:(-10,5)
  bar:1940 at: 3887 fontsize:S text:3.887 shift:(-10,5)
  bar:1950 at: 3611 fontsize:S text:3.611 shift:(-10,5)
  bar:1960 at: 2981 fontsize:S text:2.981 shift:(-10,5)
  bar:1970 at: 2317 fontsize:S text:2.317 shift:(-10,5)
  bar:1981 at: 2111 fontsize:S text:2.111 shift:(-10,5)
  bar:1991 at: 1808 fontsize:S text:1.808 shift:(-10,5)
  bar:2001 at: 1575 fontsize:S text:1.575 shift:(-10,5)
  bar:2009 at: 1401 fontsize:S text:1.401 shift:(-10,5)
  bar:2014 at: 1237 fontsize:S text:1.237 shift:(-10,5)
</timeline>
{{Hab info|3.932|3.373|3.611|2.293|1.505|1.401|1.386|1.362|1.322|1.280|1.237|1.232|1.172|1.140}}

== Historia ==
=== Prehistoria ===
Hai restos da [[megalitismo|cultura megalítica]] que mostran que xa había presenza humana na [[prehistoria]], como son diversas [[mámoa]]s, xa referenciadas no ''[[Diccionario de Madoz]]'' ([[1847]]) ao falar da parroquia do Desterro<ref>{{Madoz|1847|DESTIERRO ó CORNA|VII|381-382}}</ref>.

Da [[cultura castrexa]] consérvanse un [[castro (poboado)|castro]] preto da aldea de Guimarás, na parroquia da Canda. O asentamento non foi escavado, pero si catalogado e explorado por [[Florentino López Cuevillas]], que o incluíu no "Catálogo dos castros da Terra do Carballiño" publicado na revista ''Nós'' co nome de [[Outeiro do Castro]]. Fala dun castro de pequenas dimensións (64 m de longo por 54 de ancho) emprazado ás beiras do [[río Mirela]] (chamado nestre tramo río do Castro), o cal lle serve de defensa natural.

=== Romanización ===
Da época da [[Romanización de Galicia|romanización]], tamén segundo Florentino Cuevillas, foron atopados a comezos do século XX tres canos de 60&nbsp;cm de longo feitos de pedra e ladrillos, a 1&nbsp;km aproximadamente do castro de Guimarás, na parroquia de Barrán. Segundo o autor, posiblemente estaban destinados á condución de augas, podendo formar parte dalgunha vila romana.

[[Antonio Rodríguez Colmenero]] cita na súa obra ''Galicia Meridional Romana'' que certos topónimos como Barrán e Fontao poderían suxerir a existencia de asentamentos romanos, así coma Grovas. Nesa mesma obra relaciónase o topónimo A Canda coa minería romana, e as poboacións de Arenteiro e Arenteiriño (Barrán) poderían estar relacionadas coa explotación de [[prata]], ben na romanización ou ben nunha época posterior.

Noutra obra do mesmo autor, ''La red viaria romana del suroeste de Galicia'' fálase dunha calzada romana que sairía de Portela do Home cara ao [[O Carballiño|Carballiño]], atravesando os ríos [[río Homem|Homem]] e [[río Limia|Limia]] e as localidades de [[Entrimo]], [[A Arnoia|Arnoia]] e [[Ribadavia]]. Unha vez no Carballiño, a calzada podería dirixirse ou ben cara á vía que foi aproveitada para construír a actual estrada entre [[Ourense]] e [[Santiago de Compostela]], ou ben cruzar o concello de Piñor para dirixirse por [[Oseira, San Cristovo de Cea|Oseira]] e [[Confurco, Oseira, San Cristovo de Cea|Confurco]] cara a [[Lugo]].

=== Idade Media ===
O autor [[Miguel Romaní]] fala da historia no concello durante a Idade Media nas obras ''Colección diplomática do Mosteiro de Oseira'' e ''Catálogo del archivo Monacal de Osera en 1629''. Daquela a configuración parroquial era algo diferente (aínda non existían as de Torcela e Barrán), e xa aparecen mencionadas as pontes de Mirela e Arenteiro.

Na obra ''Los caminos medievales de Galicia'', [[Elisa Ferreira Priegue]] menciona que había varios camiños atravesando a zona, o máis importante deles o que unía Ourense e Santiago de Compostela, que pasaba por Cudeiro, Tamallancos, Ponte Sobreira, Sobreira, Faramontaos, Viduedo, Casas Novas, Cea, Piñor, Ponte Arenteiro e Carballeda antes de continuar cara á [[comarca do Deza]]. [[Vicente Risco]] achega máis datos en ''Geografía del Reino de Galicia'', apuntando que dende Cea o camiño atravesaba Ponte Cotelas, Canda, Ponte Mirela, Barrán, Piñor e Carballeda. Á beira desta vía naceron as poboacións de Mirela, Senderiz e Piñor. Outros camiños, configurados en base á vía principal, eran o que atravesaba a Canda por Guimarás para chegar a Oseira, e o que partía da ponte do Arenteiro cara a Castro de Vence, remontando o río Arenteiro pola marxe esquerda.

O [[mosteiro de Oseira]] adquiriu terras e propiedades nas parroquias de Piñor moitas mediante doazóns e compras, que eran aforadas a cambio dunha renda. Para recoller estas rendas, e asegurarse de que as terras fosen ben traballadas, o mosteiro contaba, segundo o Rotello Vello, un tumbo de século XIV, cunha serie de mordomos distribuídos polas parroquias. O produto máis cultivado era o [[centeo]]. Na parroquia de Loeda impulsouse o cultivo da [[vide]].

== Patrimonio ==
Entre o patrimonio relixioso do concello, cabe salientar a '''igrexa parroquial de San Mamede da Canda'''<ref>{{Cita web|url=http://www.pinor.es/index.php/Es/turismo-2/2014-12-17-13-08-15/igrexas|páxina-web=Concello de Piñor|título=Iglesias|data-acceso=08 de agosto de 2021|data-arquivo=08 de agosto de 2021|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20210808140235/http://www.pinor.es/index.php/Es/turismo-2/2014-12-17-13-08-15/igrexas|url-morta=yes}}</ref>'''.'''  É unha sinxela igrexa de nave única con fachada coa porta adintelada con pilastras aos lados que sosteñen un frontón triangular cuxas puntas non chegan a unirse. O exterior da cabeceira da igrexa está decorado por un magnífico crucificado, procedente dun cruceiro. No seu interior hai unha cuberta de madeira e unha pequena capela documentada no ano 1668 a cal se accede por un marco de medio punto no que está labrado o escudo dos señores do pazo de Reda, os donos da capela. A igrexa conta con diversos retablos barrocos, entre os que destaca a Virxe da Asunción, e con diferentes obxectos de prata, como unha cruz parroquial e un copón do Renacemento. De magnífica cantería, cóbrese por bóveda con contrafortes angulares. Ten unha pequena xanela, a modo de bufarda en derramo<ref>{{Cita publicación periódica|apelidos=Limia de Gardón|nome=Francisco Javier|data=2011|título=La construcción de la Capilla Mayor de la Iglesia de San Mamede da Canda por el arquitecto y escultor Francisco de Castro Canseco|revista=Dialnet|ISSN=0214-4964|volume=|páxinas=211-224|número=13}}</ref>.

Dentro do patrimonio civil, cabe salientar o '''local da asociación dos veciños de San Mamede'''<ref>{{Cita web|url=http://mapas.consellodacultura.gal/escolas/datos_escola.php?cod_escls=114|páxina-web=Consello da Cultura Galega|título=As escolas da emigración}}</ref>, inaugurado no ano 1931 e actualmente rehabilitado. Este edificio consta de dous andares de forma rectangular. A fachada principal ten como elemento dinamizador un balcón en saínte cunha varanda metálica. Os balcóns e portas son de forxa e teñen motivos decorativos vexetais. Inda que hai unha placa no local coa inscrición «Propiedad de la sociedad cultural Hijos de la Parroquia de San Mamed de la Canda en Buenos Aires». foron os veciños os que construíron o edificio. Na planta baixa situábase a vivenda do mestre e no primeiro andar estaban as dúas aulas, para nenos e nenas, onde se impartían as clases lectivas. No exterior existía un terreo que era usado como horta, onde os alumnos facían prácticas agrícolas.

== Galería de imaxes ==
{{Artigo principal|Galería de imaxes de Piñor}}
<gallery>
Ficheiro:Centro de Saúde de Piñor.JPG|Centro de Saúde de Piñor.
Ficheiro:Solpor en San Mamede da Canda, A Canda, Piñor.jpg|[[Solpor]] en San Mamede da [[A Canda, Piñor|Canda]].
</gallery>

== Parroquias ==
{{Piñor}}

== Lugares de Piñor ==
Para unha lista completa de todos os lugares do '''concello de Piñor''' vexa: [[Lugares de Piñor]].

== Notas ==
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
{{commonscat}}

{{ConcellosCarballiño}}

{{Ourense}}
{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Piñor]]