Ver o código fonte de "Líbano"

{{Sen referencias|data=setembro de 2016}}
{{Xeografía política}}
{{Contén texto árabe}}
O '''Líbano'''<ref>{{DRAG|libanés}}</ref> ({{lang-ar|لُبْنَان|translit=lubnān}}), oficialmente a '''República do Líbano''' ({{Lang-ar|الجمهورية اللبنانية}}) ou a '''República Libanesa''',{{efn|''República do Líbano'' é a frase máis utilizada por axencias gobernamentais libanesas. A frase ''República Libanesa'' é unha tradución literal dos nomes oficiais [[Lingua árabe|árabe]] e [[lingua francesa|francés]], que xa non se usan.}} é un país de [[Asia Occidental]]. Está situado entre [[Siria]] ata o [[fronteira entre Líbano e Siria|norte e o leste]] e [[Israel]] ata [[Liña Azul (Líbano)|o sur]], mentres que [[Chipre]] se atopa ao oeste, atravesando o [[mar Mediterráneo]]. A súa localización na encrucillada da [[Conca do Mediterráneo]] e do interior [[Árabes|árabe]] contribuíu á [[Historia do Líbano|súa rica historia]] e deu forma á [[Cultura do Líbano|unha identidade cultural]] de [[demografía do Líbano#Grupos relixiosos|diversidade relixiosa]].<ref>{{cite book|last=McGowen|first=Afaf Sabeh|editor-last=Collelo|editor-first=Thomas|title=Lebanon: A Country Study|chapter=Historical Setting|series=Area Handbook Series|edition=3rd|location=Washington, D.C.|publisher=The Division|date=1989|oclc=18907889|chapter-url=http://hdl.loc.gov/loc.gdc/cntrystd.lb|access-date=24 de xullo de 2009}}</ref> Forma parte do [[Levante mediterráneo]] de Oriente Medio. O Líbano alberga uns 6 millóns de persoas e ocupa unha superficie de 10452 km², polo que é o [[Lista de países e dependencias por área|segundo país máis pequeno]] da [[Asia]] continental. A lingua oficial do estado é o [[Lingua árabe|árabe]], mentres que o [[lingua francesa|francés]] tamén está formalmente recoñecido. O [[árabe libanés|dialecto libanés do árabe]] úsase xunto co [[árabe estándar moderno]] en todo o país. A súa capital é [[Beirut]].

A evidencia máis antiga da civilización no Líbano remóntase a máis de 7.000 anos anteriores á [[historia documentada]].<ref name="byblos">{{cite book|title=Cities of the Middle East and North Africa|last1=Dumper|first1=Michael|last2=Stanley|first2=Bruce E.|last3=Abu-Lughod|first3=Janet L.|year=2006|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-1-57607-919-5|page=104|quote=Archaeological excavations at Byblos indicate that the site has been continually inhabited since at least 5000 B.C.}}</ref> O Líbano actual foi o fogar da cultura [[fenicia]], que floreceu durante case 3.000 anos (ca. 3.200–539 a.C.). No 64 a.C. o [[Imperio Romano]] conquistou a rexión e converteuse nun dos principais centros do imperio do [[cristianismo]].<ref>{{Cite book|last=Shulimson|first=Jack|url=https://books.google.com/books?id=VGsBAAAAMAAJ&q=lebanon+Roman+Empire+christianity&pg=PA2|title=Marines in Lebanon, 1958|date=1966|publisher=Historical Branch, G-3 Division Headquarters, U.S. Marine Corps|language=en}}</ref> A cordilleira do [[Monte Líbano]] viu o xurdimento dunha tradición monástica coñecida como [[Igrexa católica maronita|Igrexa maronita]]. Tras a [[conquista musulmá do Levante|conquista da rexión]] polos [[Califato de Rashidun|primeiros árabes musulmáns]], os [[maronitas]] mantiveron a súa relixión e identidade. Porén, un novo grupo relixioso coñecido como [[drusos]] finalmente estableceuse tamén no monte Líbano, o que xerou unha división relixiosa que se prolongou durante séculos. Durante as [[Cruzadas]] os maronitas restableceron o contacto coa [[Igrexa católica|Igrexa Católica Romana]] e afirmaron a súa comuñón coa [[Santa Sé]]. Os [[maronitas]] [[católicos]] e os [[drusos]] fundaron o Líbano moderno a principios do século XVIII, a través do sistema gobernante e social coñecido como "dualismo maronita-druso" no [[Mutasarrifato do Monte Líbano]].<ref>{{cite book|title=Syria, Iran, and Hezbollah: The Unholy Alliance and Its War on Lebanon| first=Marius|last=Deeb|year=2013| isbn=9780817916664|publisher=Hoover Press|quote=os maronitas e os drusos, que fundaron o Líbano a principios do século XVIII.}}</ref>

O Líbano foi conquistado polo [[Imperio Otomán]] no século XVI e permaneceu baixo o seu dominio durante os seguintes 400 anos. Tras o colapso do imperio despois da [[primeira guerra mundial]], as cinco provincias otomás que constitúen o Líbano actual quedaron baixo o [[Mandato francés para Siria e o Líbano]]. Estableceuse o estado predecesor do [[Gran Líbano]]. Tras a [[Batalla de Francia|invasión e ocupación]] da [[Terceira República Francesa]] pola [[Alemaña nazi]] durante a [[segunda guerra mundial]], o dominio francés sobre a rexión debilitouse. Conseguida a súa independencia da [[Francia Libre]] en 1943, o Líbano estableceu unha forma de goberno única de [[Confesionalismo (política)|confesionalismo]], coas [[Seita|seitas relixiosas]] máis importantes do estado repartidas polos [[Consociacionalismo|poderes políticos específicos]]. Inicialmente o Líbano foi relativamente estable,<ref name="dos-2010-03-22">{{cite web|url=https://2009-2017.state.gov/outofdate/bgn/lebanon/149912.htm|title=Background Note: Lebanon|publisher=U.S. Department of State|date=22 de marzo de 2010|access-date=4 de outubro de 2010}}</ref> mais foi esnaquizada polo estalido de loitas a grande escala na [[Guerra Civil do Líbano]] (1975–1990) entre varias faccións políticas e sectarias. Durante este período o Líbano tamén estivo sometido a superposición de ocupacións militares estranxeiras pola ocupación [[ocupación siria do Líbano|Siria de 1976 a 2005]] e pola ocupación de [[ocupación israelí do sur do Líbano|Israel de 1985 a 2000]]. Desde o final da guerra houbo grandes esforzos para reactivar a economía e reconstruír a infraestrutura nacional.

O Líbano é un [[país en desenvolvemento]] que ocupa o posto 112 no [[Índice de Desenvolvemento Humano]].<ref>{{Cite web|title=Lebanon- Human development report 2021/2022|url=https://hdr.undp.org/data-center/country-insights#/ranks}}</ref> Foi clasificado como un estado de [[Lista de países por RNB (nominal) per cápita|ingresos medio-alto]].<ref>{{cite web|url=https://www.un.org/en/development/desa/policy/wesp/wesp_current/2012country_class.pdf|title=World Economic Situation and Prospects (WESP) Statistical Annex: Country Classification|website=un.org|access-date=28 de setembro de 2020}}</ref> Con todo, a [[crise económica en Líbano]] e a [[Corrupción no Líbano|corrupción]], así como acontecementos recentes, precipitaron o colapso da moeda, a inestabilidade política, a escaseza xeneralizada, o alto [[desemprego]] e a [[Pobreza no Líbano|pobreza]]. O [[Banco Mundial]] definiu a crise económica do Líbano como unha das peores do mundo desde o século XIX.<ref>{{cite web|url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-53390108|title=Lebanon: Why the country is in crisis|date=2020|website=bbc.com|publisher=British Broadcasting Corporation|access-date=10 de outubro de 2021}}</ref><ref>{{Cite web|title=Lebanon - World bank|url=https://amp.france24.com/en/live-news/20210601-lebanon-crisis-among-world-s-worst-since-1850s-world-bank}}</ref> A pesar do pequeno tamaño do país,<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/mobile/world-middle-east-14647308|title=Lebanon country profile|date=24 de agosto de 2011|work=[[BBC News]]|access-date=21 de xuño de 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181016155447/https://www.bbc.co.uk/news/mobile/world-middle-east-14647308|archive-date=16 de outubro de 2018}}</ref> [[Cultura do Líbano|a cultura libanesa]] é coñecida tanto no [[Oriente Medio]] como no mundo, impulsada principalmente pola [[pobo libanés|súa extensa diáspora]]. O Líbano é membro fundador das [[Nacións Unidas]] e é membro da [[Liga Árabe]], do [[Movemento de Países Non Aliñados]], da [[Organización para a Cooperación Islámica]] e da [[Organisation internationale de la Francophonie]].

== Historia ==
É un dos quince países contemporáneos que ocupan a rexión que é considerada o Berce da Humanidade. É a patria histórica dos [[Fenicia|fenicios]], negociantes semíticos cuxa cultura marítima floreceu na rexión durante máis de 2 000 anos. A rexión foi un territorio do [[Imperio Romano]] e durante a [[Idade Media]] estivo inmersa nas [[cruzadas]]. Foi despois ocupada polo Imperio Otomán.

Despois do colapso do [[Imperio Otomán]] que seguiu á [[primeira guerra mundial]], a [[Liga das Nacións]] atribuíu á [[Francia]] o mandato sobre as cinco provincias que compoñen o Líbano actual.

A moderna constitución libanesa, delineada en [[1926]], especifica un balance no poder político entre os grupos relixiosos principais.

O país obtivo a independencia no [[1943]], e as tropas francesas retiráronse en [[1946]]. A historia libanesa desde a independencia estivo marcada por períodos alternados de estabilidade política e convulsións.

Foi, ata os [[anos 1970|anos 70]], o centro financeiro de [[Oriente Próximo]], o que lle valeu o sobrenome de «''a [[Suíza]] de [[Oriente Próximo]]''». Esta opulencia monetaria foi rota polo terríbel enfrontamento civil entre libaneses.([[1975]]-[[1980]]), que destruíu un equilibrio político exemplar. As loitas internas e os conflitos con Israel -que invadiu o país en [[1982]] - aínda perduran.

En 1982 Israel invadiu o sur de Líbano para expulsar as guerrillas da [[Organización para a Liberación de Palestina]], OLP, dirixidas por [[Yaser Arafat]]. En maio de 1983, Israel e Líbano alcanzaron un acordo para retirar as tropas israelís. Con todo, o tratado de paz non chegou a ser ratificado e, en marzo de 1984, baixo presión siria, Líbano cancelou o acordo. Porén, Israel iniciou o seu repregamento unilateral e progresivo en 1985, deixando a chamada "zona de seguridade" (uns 850 quilómetros cadrados) nas mans do cristián-libanés (e prol-israelí) [[Exército do Sur do Líbano]], cunha presenza menor de tropas do [[Tsahal]], co propósito de impedir as incursións fronteirizas e os ataques da guerrilla xiíta [[Hezbolá]]. Finalmente, en maio de 2000, Israel retirou todas as súas tropas do sur do Líbano por baixo da fronteira internacional, en cumprimento da resolución 425 do Consello de Seguridade da ONU.

A principios do ano [[2005]], tras o asasinato do primeiro ministro libanés, [[Rafik Hariri]], desencadeouse un amplísimo movemento cívico de protesta coñecido como a [[revolución do cedro]], que esixiu a celebración de eleccións libres e a inmediata retirada da presenza militar siria, que mantiña 14.000 efectivos militares en chan libanés. En abril de 2005, as manifestacións lograron a retirada completa das tropas sirias e dos seus axentes de intelixencia, coa oposición de Hezbolá.

O goberno libanés non logrou facer cumprir a [[resolución 1559 de Consello de Seguridade da ONU]] que obrigaba a desarmar ás milicias armadas libanesas e tomar o control da súa fronteira sur, controlada por Hezbolá para protexer a fronteira con Israel. En xullo de [[2006]], tras unha incursión fronteiriza de Hezbolá que se saldou coa morte de oito soldados israelís e a captura de dous, prodúcese a [[crise israelo-libanesa de 2006]] co bombardeo de gran parte da infraestrutura do país e unha implacábel resposta armada de Hezbolá sobre as cidades do norte de Israel.

Citando datos do goberno libanés, o día 6 de agosto, ACNUR informou de que 550.000 desprazados foron acollidos por familias, 130.000 atópanse en refuxios improvisados, e preto de 200.000 cruzaron a fronteira con Siria.

[[Ficheiro:BeirutParliament.jpg|miniatura|esquerda|250px|A sede do Parlamento libanés, en Beirut.]]

== Política ==
O Líbano é unha república parlamentaria, rexida pola constitución do 23 de maio de 1926, que foi modificada posteriormente seis veces. O arranxo máis importante débese aos [[Acordos de Taef]], que reorganizan o repartimento do poder entre as diferentes comunidades relixiosas. A constitución estipula que o Presidente, obrigatoriamente cristián maronita, é elixido polo Parlamento (Majlis AL Nuwab ou Cámara dos Deputados) cunha maioría de dous terzos e por seis anos. Non é directamente reelixíbel salvo con modificación do artigo 49 da Constitución. Os seus poderes están reducidos, porén, a prol do Primeiro Ministro desde os Acordos de Taef. Este último debe ser musulmán sunnita e é responsábel perante os deputados. O presidente da Asemblea Nacional debe ser un musulmán xiíta. A Asemblea Nacional comporta 128 escanos, repartidos entre cristiás e musulmás, e que son electos por sufraxio universal directo.

== Subdivisións ==
O '''Líbano''' está dividido en seis '''gobernoratos''' (''muhafazat'', en singular ''[[muhafazah]]''), que son os seguintes coas súa capitais respectivas :

# [[Beirut]] - [[Beirut]].
# [[Monte Líbano]] - [[Baabda]].
# [[Líbano Norte]] - [[Trípoli, Líbano|Trípoli]].
# [[Bekaa]] - [[Zahleh]].
# [[Nabatieh]] - [[Nabatieh]].
# [[Líbano Sur]] - [[Sidón]].

== Xeografía ==
[[Ficheiro:Map_of_Lebanon.png|framed|Mapa do Líbano.]]
Posuíndo un formato semellante ao dun [[rectángulo]], o Líbano alóngase polo lado leste do [[mar Mediterráneo]], co seu comprimento case tres veces a súa largura. De norte a sur, a largura de seu territorio tórnase máis fina.

O relevo está marcado pola [[cordilleira do Líbano]], que corre de norte a sur, ao longo duns 135&nbsp;km e que acada a súa máxima altura, 3.089 m, no [[Qurnat as-Sauda]]; no interior álzase paralela a [[cordilleira do Anti-Líbano]], que ten o seu teito no [[monte Hermón]], no sur, na fronteira con [[Siria]]. Entre ambos os dous cordais está situada a [[foxa tectónica]] denominada [[val da Bekaa]], sita a 900 m sobre o nivel do mar.

Algúns dos cambios ambientais antrópicos actuais son a erosión do solo, desertificación, polución do aire debido ao trafego de automóbiles en [[Beirut]] e debido á queima de residuos industriais ou a polución de augas costeiras. Algúns dos acordos internacionais que Líbano asinou inclúen o da [[biodiversidade]], do [[cambio climático]], [[deserto|desertificación]], residuos tóxicos, lei do mar, protección da [[capa de ozono]], polución marítima etc.

O [[río Litani]] é o único gran río do Suroeste Asiático que non cruza unha fronteira internacional. Ten unha área total de 10.452&nbsp;km²: 10.280&nbsp;km² de terra e 170 de auga.

Ten 454&nbsp;km de fronteiras:79 con Israel e 375 con Siria. Ten 210&nbsp;km de costa, e alega propiedade de 12 [[milla náutica|millas náuticas]]

== Economía ==
{{Artigo principal|Economía de Líbano}}

== Demografía ==
[[Ficheiro:Lebanon-demography.png|300px]]
== Cultura ==
O Líbano ten sido, durante milenios, punto de encontro entre civilizacións diferentes. Está hoxe habitado por dezasete confesións relixiosas, cadansúa dotada dunha identitade propia. O país ofrece, polo tanto, un panorama cultural extraordinariamente rico e estratificado.

A [[UNESCO]] recoñece cinco lugares libaneses como [[Patrimonio Mundial da Humanidade]]: [[Anjar]], [[Baalbek]], [[Biblos]], [[Tiro (cidade)|Tiro]] e o [[Val de Qadisha]].

Entre os grandes escritores libaneses modernos cómpre lembrar a [[Jalil Gibran]], [[Mikhail Nuayma]], [[Karam Malham Karam]], [[Hoda Barakat]], [[Elias Khuri]], [[Rashid Daif]] e [[Samir Kassir]].

== Mapas e imaxes ==
<gallery>
Ficheiro:Lebanon 2002 CIA map.jpg|Mapa CIA
Ficheiro:Satellite image of Lebanon in March 2002.jpg|Imaxe satélite
</gallery>

==Notas==
<references group="lower-alpha"/>
<references group="note"/>
;Referencias
{{Listaref|30em}}

==Véxase tamén==
	{{Commonscat}}
===Bibliografía===

===Outros artigos===

===Ligazóns externas===
* [https://web.archive.org/web/20110411005202/http://www.informs.gov.lb/informs_en/pages/home.aspx Official Government of Lebanon information site]
* [https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/lebanon/ Lebanon]. ''[[The World Factbook]]''. [[Central Intelligence Agency]].
* {{curlie|Regional/Middle_East/Lebanon}}
* {{wikiatlas|Lebanon}}

{{Commonscat|Lebanon}}
{{Asia}}
{{Países e territorios do mar Mediterráneo}}
{{Conflito árabe-israelí}}
{{Liga árabe}}
{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Líbano| ]]