Cámara de Comptos de Navarra
A Cámara de Comptos de Navarra (en éuscaro: Nafarroako Comptos Ganbera) é o organismo encargado de fiscalizar a xestión económica e financeira do sector público da Comunidade Foral de Navarra. Ten a súa sede en Pamplona.
É o tribunal de contas máis antigo de España, fundado en 1365.
Historia
[editar | editar a fonte]Constitución
[editar | editar a fonte]Constituíuse en 1365 a través dunha Ordenanza ditada polo rei Carlos II. Entre os anos 1274 e 1328 Navarra careceu de rei privativo e foi gobernada por monarcas franceses, país onde xa existían institucións dedicadas ao control do gasto público.
Precedentes
[editar | editar a fonte]Con anterioridade á súa constitución oficial o Reino de Navarra xa contaba con Oidores e Mestres de Comptos que controlaban, de forma esporádica, o estado das finanzas reais.
Segundo a historiadora María Puy Huici Goñi no seu libro La Cámara de Comptos de Navarra entre 1328 y 1512, o primeiro libro de Comptos data de 1258, o que demostra que antes da Ordenanza do rei Carlos II xa existía certo control dos bens reais.
Durante o reinado de Carlos II o Reino de Navarra atravesou unha delicada situación económica debido ao gasto orixinado nas guerras contra casteláns, aragoneses, ingleses e franceses. O difícil momento da Facenda do Reino fixo que Carlos II quixese reforzar o control das finanzas reais mediante un órgano permanente ao que outorgou un gran poder.
Organización inicial
[editar | editar a fonte]A Ordenanza sinala que a institución queda integrada por catro Oidores Xerais de Contas, que deben ser "homes bonos e suficientes", e dous clérigos que desempeñaban labores de notarios.
Xunto a eles aparecen figúraas do Porteiro e dos Oficiais Reais, os cales tiñan por misión executar as ordes de oidores e clérigos.
Atribucións iniciais
[editar | editar a fonte]- Oír (de aí o seu nome de Oidores) a rendición de contas dos que recadaban en nome do Rei.
- Administrar os dereitos do Rei.
- Aconsellar en materia de finanzas reais.
A Cámara de Comptos foi asumindo outras funcións por encarga dos monarcas, debido seguramente ao prestixio da Institución. Así, asumiu deseguida o carácter de Tribunal de Facenda polo que pasou a chamarse Tribunal da Cámara de Comptos.
Foille encomendada, tamén, o labor de dirixir a recadación de impostos, indicando as cantidades a recadar e os prazos. Os seus funcionarios certificaban a calidade, peso e outras características que debía posuír a moeda navarra, que se acuñaba na sede da Cámara de Comptos.
Ademais, na Cámara xuraban os seus cargos oficiais reais, señores feudais, cabaleiros e soldados.
Arquivo
[editar | editar a fonte]Os seus libros e documentos constitúen a mellor fonte de información en Europa sobre a Baixa Idade Media e permiten coñecer non soamente o funcionamento do órgano fiscalizador senón tamén outros aspectos do Reino de Navarra.
Na actualidade o devandito arquivo forma parte do Arquivo Xeral de Navarra.
A abolición
[editar | editar a fonte]Tras a súa constitución a Cámara de Comptos foi gañando importancia dentro da estrutura política do Reino, pois soamente tiña por enriba o Consello e o Rei e mesmo houbo momentos nos que algúns Oidores formaban parte do Consello.
Nos séculos XIV e XV a Cámara de Comptos gozou dunha grande importancia e prestixio polas súas competencias, profesionalidade e independencia.
En 1512 Navarra foi conquistada e quedou anexionada a Castela e comezaron os intentos de suprimir a Cámara de Comptos, auspiciados polo Vicerrei e apoiados algunhas veces polas Cortes. A metade dos seus membros serían casteláns.[1]
A cidade de Pamplona opúxose de forma enérxica a todos os intentos de facela desaparecer e o órgano fiscalizador puido seguir funcionando durante os séculos XVI e XVII.
No século XIX, coincidindo cunha época de gran centralismo, houbo novos intentos por facela desaparecer, intentos que culminaron co Real Decreto de 18 de marzo de 1836, que ordenaba o fin da actividade da institución.
A Lei Paccionada de 1841, que converteu ao Reino en provincia española con certo grao de autonomía, confirmou a supresión da Cámara de Comptos.
Restauración
[editar | editar a fonte]Coa creación do Parlamento de Navarra en 1979 vólvese crear, como órgano dependente deste, a Cámara de Comptos. A súa posta en marcha efectiva ten lugar en 1981 tras a elección como presidente de Mariano Zufía Urrizalqui. A Lei orgánica de reintegración e amelloramento do réxime foral de Navarra ratifica o seu papel como órgano fiscalizador de contas.
O Amelloramento fai depender á Cámara do Parlamento Foral de Navarra e a súa regulación actual defínese na Lei Foral 19/1984, da Cámara de Comptos.
Misión, funcións e composición
[editar | editar a fonte]Misión
[editar | editar a fonte]A súa misión fundamental é velar por que os fondos públicos de Navarra se utilicen respectando a legalidade vixente e tamén dun xeito cada día máis eficaz.
As recomendacións que se realizan nos informes sempre teñen en conta este obxectivo último.
Funcións
[editar | editar a fonte]As funcións establecidas na Lei Foral 19/1984, do 20 de decembro, concrétanse en:
- Fiscalizar os fondos públicos de Navarra:
- Elaborar un informe e censurar as Contas Xerais de Navarra presentadas tras cada exercicio económico polo Goberno.
- Informar sobre as contas e a xestión económica dos Concellos e Concejos de Navarra así como organismos ou entidades dependentes destas
- Remitir os seus informes ao Tribunal de Contas, ao cal corresponde esixir a responsabilidade contable en que puidesen incorrer os que manexan os fondos públicos.
- Asesorar ao seu Parlamento Foral en materias económico-financeiras.
O seu traballo materialízase en informes técnicos públicos que son remitidos ao Parlamento, entes fiscalizados e medios de comunicación.
Composición
[editar | editar a fonte]Son órganos da Cámara o Presidente, os Auditores e a Secretaría Xeral.
- O Presidente da Cámara de Comptos é elixido polo Parlamento de Navarra e o seu mandato dura seis anos.
- Auditores (tres), funcionarios seleccionados por concurso-oposición, encargados de elaborar os informes e sometelos á consideración do Presidente.
- Secretario Xeral, designado polo Presidente entre os Letrados da Cámara.
Sede
[editar | editar a fonte]Está situada nun vello casarón da rúa Ansoleaga de Pamplona, declarada Monumento Nacional en 1868. É a única mostra do gótico civil de Pamplona.
O edificio foi adquirido polo rei Carlos V de Navarra en 1524 para que gozase dunha sede estable. Ata a súa desaparición en 1836 permaneceu neste casarón, lugar onde tamén se acuñaba a moeda do Reino de Navarra.
Desaparecida a Cámara, o seu arquivo trasladouse ao Arquivo Xeral de Navarra e o edificio foi ocupado pola Comisión de Monumentos Históricos e Artísticos que neste mesmo lugar puxo en marcha o primeiro Museo de Navarra, inaugurado en 1919.
Dende 1941 ata decembro de 1994 o edificio serviu como sede da Institución Príncipe de Viana, encargada da conservación do patrimonio histórico-artístico de Navarra. Foi tamén a primeira sede do Estudo Xeral de Navarra, xerme da Universidade de Navarra.
En 1995 a Institución Príncipe de Viana trasladouse á súa nova sede. A Cámara de Comptos recuperou así a casa que ocupou dende 1524 ata 1836.
Descrición
[editar | editar a fonte]Polo seu aspecto exterior e por algúns detalles da súa construción, debe ser moi anterior á data da súa adaptación como Cámara de Comptos. Probablemente puidera datar do século XIII.
É unha construción de pedra, cun arco apuntado formado por dúas recias platabandas, propias do gótico primario ou de transición.
Conserva varias ventás apuntadas, con parteluz de sección cilíndrica e capitel de decoración simple.
Sobre a porta ten un corpo de maior elevación, a xeito de torre. O escudo coas armas reais de España foi colocado a mediados do século XVIII. O corredor de acceso ao patio interior cóbrese cunha recia bóveda de canón apuntado.
No patio, axardinado, consérvase un antigo pozo, unha porta e algúns restos arqueolóxicos procedentes da desaparecida ermida de San Nicolás de Sangüesa, a inscrición latina mandada colocar polo vicerrei Cardona en 1601 no lugar onde caeu ferido San Ignacio de Loyola en 1521, un sepulcro gótico con estatua xacente e algunhas outras pezas histórico-artísticas.
Arquivo
[editar | editar a fonte]Conta cunha sección duns 25.000 documentos de contido moi variado: foros municipais, títulos, escrituras, bulas, treguas, alianzas, xuramentos de fidelidade e, en xeral, toda sorte de diplomas relativos tanto ao goberno interior coma ás relacións internacionais do Reino de Navarra.
Xunto a esta documentación consérvanse os documentos contables da antiga Cámara de Comptos, en canto tribunal de contas e órgano fiscalizador da recadación e o gasto dos caudais das arcas reais.
Outra parte do arquivo está formado polos chamados Rexistros de Comptos, libros de contas que presentaban ante a Cámara de Comptos para a súa auditoría o tesoureiro, os recibidores dos cinco meiriñados -seis a partir de 1407-, os bailes das cidades e vilas principais, e outros oficiais.
As contas van organizadas nos dous grandes capítulos de ingresos e gastos -recepta e expensa- e dentro deles en títulos específicos que se mantiveron sen variación durante moito tempo. Algúns libros están dedicados a un asunto monográfico.
Consérvanse os rexistros de Comptos dende 1258 ata 1836, o que constitúe unha fonte de información fundamental para coñecer a historia do Reino de Navarra.
Ademais existen Libros de Condenacións e Penas ditadas polo Tribunal da Cámara de Comptos, Libros de Táboas Reais (alfándegas e portádegos do reino de Navarra) e Libros de Mercedes Reais. Estes últimos recollen, a partir da incorporación de Navarra á Coroa de Castela, os títulos, nomeamentos e privilexios da Coroa, entre outros.
Complétase con papeis soltos, xustificantes de contas, o arquivo secreto da Cámara que recolle cuestións internas e o arquivo do Tribunal da Cámara de Comptos no que se recollen as súas sentenzas.
Notas
[editar | editar a fonte]- ↑ Bixente Serrano Izko, "Navarra. Las tramas de la Historia." ISBN84-932845-9-9