Cipsela

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Dúas cipselas con vilano aparasolado de Taraxacum officinale (Asteraceae).
Cipselas in situ de Podospermum laciniatum co seu típico carpóforo.

Cipsela (do vocábulo grego Κμπσελή, kypsela, que significa: caixa, cofre) é un termo creado polo botánico francés Charles-François Brisseau de Mirbel en 1815, no seu Éléments de physiologie végétale et de botanique,​[1] para un tipo de froito seco indehiscente formado por un aquenio procedente dun ovario bicarpelar ínfero (hipoaquenio) con pericarpio duro separado da semente. Pode estar ocasionalmente ornamentado con pequenos ganchos para favorecer a súa adherencia á pelame de animais (exozoocoria) ou a outro tipo de superficies. Está a miúdo coroado por unha estrutura apical, o vilano (ou papus), que é un penacho de restos do cáliz transformados en pelos ou escamas, ás veces aparasolado, que facilitan a dispersión por anemocoria. Por confusión ou costume, úsase frecuentemente o termo cipsela de maneira restritiva; ou sexa só para este tipo de aquenio con vilano, aínda que se tería que aplicar a todos os tipos de aquenio bicarpelares uniloculares, que teñan ou non dito vilano.

A morfoloxía das cipselas de devandita familia posúe un marcado valor taxonómico e son dunha importancia capital para a identificación e diferenciación dos taxóns, polo menos até o nivel xenérico.

As cipselas de certos xéneros de devandita familia Asteraceae (por exemplo Podospermum e Stevia) teñen na súa parte inferior un pedicelo oco soportando o corpo propiamente dito do froito e que, nos estados de desenvolvemento anteriores á fructificación, sostiña ao ovario. Coñéceselle como carpopodio, carpóforo ou carpophorus. Este tipo de pedicelo non é exclusivo da familia e existe tamén noutras.

Á parte da familia Asteraceae, existen tamén froitos en cipsela, por exemplo, nas Dipsacáceas.

Nota importante: Tería que aplicarse sistematicamente —como o fan os anglo-saxóns— o termo cipsela para os froitos das Asteraceae en lugar de "aquenio", xa que en rigor non son aquenios, pois estes últimos son froitos que derivan dun ovario supero unicarpelar, e os froitos das Asteraceae derivan todos dun ovario infero bicarpelar.

Fontes[editar | editar a fonte]