Arquitectura mudéxar de Aragón

Arquitectura mudéxar de Aragón
Ciborio da catedral de Teruel
Patrimonio da Humanidade - UNESCO
País	España
Localización	40°20′37.9″N 1°06′25.9″O
Tipo	Cultural
Criterios	IV
Inscrición	986 (10º sesión) ext. 2001
Rexión da UNESCO	Europa e América do Norte
Identificador	378

A arquitectura mudéxar aragonesa é unha corrente estética dentro da arte mudéxar que ten o seu centro en Aragón (España) e foi recoñecida nalgúns edificios representativos como Patrimonio da Humanidade pola UNESCO.

A cronoloxía do mudéxar aragonés ocupa do século XII ata o século XVII e inclúe máis dun centenar de monumentos arquitectónicos situados principalmente nos vales do Ebro, Jalón e Jiloca. Nesta zona había unha gran poboación de orixe musulmá, aínda que moitos deles eran nominalmente cristiáns. Descrito como Mudéxar ou Morisco, mantiveron os seus talleres e tradicións artesanais, e de cando en cando utilizaban a pedra como material de construción.

As primeiras manifestacións do mudéxar aragonés teñen dúas orixes: unha arquitectura palaciana vinculada á monarquía, que reforma e amplía o Palacio da Aljafería mantendo a tradición ornamental islámica e alarifes musulmáns e unha arquitectura popular que enlaza co románico que deixa de construír en aparello de perpiaños de pedras e comeza a elaborar as súas construcións en ladrillo disposto en moitas ocasións en tracerías ornamentais de raizame hispanomusulmá, o que se observa en igrexas de Daroca que, sendo iniciadas en pedra, rematáronse no século XIII con panos mudéxares de ladrillo.

Desde o punto de vista construtivo, o mudéxar arquitectónico en Aragón adopta esquemas funcionais preferentemente do gótico cisterciense, aínda que con algunhas diferenzas. Desaparecen en moitas ocasións os contrafortes, sobre todo nos ábsidas, que adoptan así unha característica planta octogonal, con muros anchos que permiten suxeitar os pulos e dar espazo ás decoracións de ladrillo resaltado. Nos lados das naves os contrafortes, moitas veces rematados en torrecillas, como sucede no piar mudéxar, acaban xerando capelas que non se aprecian desde o exterior. É usual que nas igrexas de barrios (como o de San Pablo de Zaragoza) ou núcleos urbanos pequenos consten dunha soa nave, e son as capelas situadas entre os contrafortes as que dotan ao templo dunha cantidade maior de espazos de culto. Doutra banda, é frecuente que sobre estas capelas laterais atópese unha galería pechada ou ándito, con fiestras ao exterior e interior do templo. Esta constitución recibe o nome de igrexas-fortaleza, e o seu prototipo podería ser a igrexa de Montalbán.

É característico o extraordinario desenvolvemento ornamental que mostran as torres campanario, cuxa estrutura é herdada do alminar islámico: planta cuadrangular con machón central entre cuxos espazos cóbrense unhas escaleiras por medio de bóvedas de aproximación, como sucede nos alminares almohades. Sobre este corpo sitúase o campanario, normalmente poligonal. Tamén existen exemplos de torres de planta octogonal.

Patrimonio da Humanidade

Torre da Igrexa de Utebo

En 1986 o conxunto mudéxar de Teruel, que inclúe a Catedral de Santa María e máis as igrexas de San Pedro, San Martiño e O Salvador, foron declaradas Patrimonio da Humanidade pola UNESCO. A declaración foi ampliada no 2001, para incluír outros monumentos mudéxares aragoneses: a Colexiata de Santa María en Calatayud, a igrexa de Santa Tecla en Cervera de la Cañada, a igrexa de Santa María en Tobed e máis o Palacio da Aljafería e A Seo en Zaragoza.

Código	Nome	Lugar	Ano
378-001	Torre, teitume e ciborio da catedral de Santa María de Mediavilla	Teruel	1986
378-002	Torre e igrexa de San Pedro	Teruel	1986
378-003	Torre e igrexa de San Martín	Teruel	1986
378-004	Torre e igrexa do Salvador	Teruel	1986
378-005	Absida, claustro e torre da Colexiata de Santa María	Calatayud	2001
378-006	Igrexa parroquial de Santa Tecla	Cervera de la Cañada	2001
378-007	Igrexa de Santa María	Tobed	2001
378-008	Restos mudéxares do Palacio da Aljafería	Zaragoza	2001
378-009	Torre e igrexa parroquial de San Pablo	Zaragoza	2001
378-010	Absida, parroquia e cúpula de La Seo	Zaragoza	2001