Ostrokrzew kolczasty

Ostrokrzew kolczasty
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	ostrokrzewowce
Rodzina	ostrokrzewowate
Rodzaj	ostrokrzew
Gatunek	ostrokrzew kolczasty
	Nazwa systematyczna
	Ilex aquifolium L.; Sp. Pl. 125 1753
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Ostrokrzew kolczasty (Ilex aquifolium L.) – gatunek krzewu z rodziny ostrokrzewowatych. Występuje w stanie dzikim w Europie i Afryce. Rośnie jako roślina podszytowa różnych drzewostanów liściastych. Jest szeroko rozpowszechniony w uprawie w Europie Zachodniej i w Ameryce Północnej jako roślina ozdobna.

W liściach zawarte są garbniki, kwasy fenolowe, saponiny trójterpenowe i alkaloidy purynowe. Nowe badania nie potwierdziły obecności związków cyjanogennych w liściach. Owoce ostrokrzewu kolczastego należy stosować ostrożnie, bo mogą spowodować wymioty i biegunkę^[5].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Osiąga wysokość do 25 m, przyjmuje formę krzewiastą lub małego drzewa.
Liście: Jajowate, eliptyczne, długość do 12 cm, ciemnozielone, skórzaste, z wierzchu błyszczące, kolczaste na brzegach.
Kwiaty: Gatunek dwupienny. Kwitnie od maja do czerwca.
Owoce: Kuliste lub elipsoidalne, krwistoczerwone, nieduże, trujące. Dojrzałe owoce utrzymują się na gałązkach w ciągu zimy.

Pokrój
Liście
Kwiaty żeńskie
Kwiaty męskie
Owoce

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Roślina ozdobna: jest uprawiany w Polsce. Jednak nasze zimy są dla niego zbyt surowe i często obmarza lub całkowicie przemarza podczas surowych zim^[6]. Jest wykorzystywany do dekoracji mieszkań w okresie Bożego Narodzenia.
Pasza: liście ostrokrzewu stanowią pokarm zimowy jeleni, a młode gałązki suszono dawniej na paszę dla bydła domowego. Patyczki z ostrokrzewu umieszczane w klatkach królików działały wzmacniająco i dodawały im apetytu.
Drewno: delikatne i białe drewno używane było w dawnych czasach do inkrustacji i skomplikowanych prac rzeźbiarskich. Równa i gładka faktura pozwalała rzeźbić najdrobniejsze nawet ornamenty. Z drewna tego robiono też często laski i bicze. Ostrokrzew uważany do dziś za drzewo męskie, dostarczał Celtom drewna do wyrobu włóczni.
Roślina lecznicza: stosowana w ziołolecznictwie i medycynie ludowej.
- Surowiec zielarski: liście, kora i owoce w formie świeżej jak i suszonej. Liście zawierają garbniki oraz gorzki glikozyd ilicynę.
- Działanie: napar z ostrokrzewu stosuje się w leczeniu kataru, zapalenia opłucnej, ospy wietrznej, stanów gorączkowych i reumatyzmu. Działa rozszerzająco na tętnice i lekko moczopędnie. Jagody działają wymiotnie i przeczyszczająco jednocześnie. Suszonych i sproszkowanych jagód używa się do hamowania zewnętrznych krwawień. Wilgotne okłady z kory i liści stosuje się w przypadku złamań kości i wywichnięć stawów.
- Zbiór i suszenie: zbiera się go w maju i czerwcu, w południe podczas suchej pogody.
W Schwarzwaldzie w Niemczech liście ostrokrzewu używane bywały niegdyś jako namiastka herbaty.

Uprawa[edytuj | edytuj kod]

Gatunek cienioznośny, wymaga lekkich, świeżych gleb i dużej wilgotności powietrza.

Obecność w kulturze i symbolice[edytuj | edytuj kod]

Ostrokrzew był przedmiotem kultu w wielu religiach i w mitologii. Był świętym drzewem Saturna i Marsa, związanym z żywiołem ognia, był poświęcony celtyckiemu bogu światła oraz bogini obfitości, którą nazywano Habondia.

Jest jednym z dziewięciu świętych drzew używanych do palenia rytualnych ognisk celtyckich. Opis ostrokrzewu znaleziono w irlandzkim kodeksie Crith Gablach pochodzącym z VII wieku.

Według przesądów ludowych ostrokrzew jest drzewem zapewniającym ochronę, często wykorzystywanym jako zaklęcie przeciw piorunom, sadzi się je przy domu w charakterze strażnika. Uważa się, że zabezpiecza przed trucizną, złymi duchami i złymi czarownikami, jak również odpędza niebezpieczne dzikie zwierzęta.

Magiczne właściwości ostrokrzewu znajdują także wyraz w literaturze. Różdżka Harry'ego Pottera, bohatera książek fantasy autorstwa Joanne Kathleen Rowling, zrobiona była z drzewa ostrokrzewu.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
↑ Ilex aquifolium L.. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2017-08-29]. (ang.).
↑ Ilex aquifolium, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Ostrokrzew kolczasty – Ilex aquifolium Linne – czyżby trujący? – Medycyna dawna i współczesna
↑ Maciej Mynett, Magdalena Tomżyńska: Krzewy i drzewa ozdobne. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 1999. ISBN 83-7073-188-0.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).

[tpl-3] Ilex aquifolium L.. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2017-08-29]. (ang.).

[iucn-4] Ilex aquifolium, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[rozanski-5] Ostrokrzew kolczasty – Ilex aquifolium Linne – czyżby trujący? – Medycyna dawna i współczesna

[6] Maciej Mynett, Magdalena Tomżyńska: Krzewy i drzewa ozdobne. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 1999. ISBN 83-7073-188-0.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]