Ver o código fonte de "Afgani"

{{Cadro de moeda|tipo=1|nome local=افغانۍ (linguas [[lingua paxta|paxta]] e [[lingua dari|dari]])|ISO=AFN|imx1=5 Afghan afghani (1973).jpg|imx2=|desc1=5 '''afgani''' de [[1973]]|desc2=10.000 '''afgani''' de [[1979]]|países={{AFG}}|símbolo=؋ (U+060B) ou Af (singular) e Afs (plural).|fracción=100 [[pul]].|moedas=1, 2 e 5 afganis.|billetes=1, 2, 5, 10, 20, 50, 100, 500 e 1.000 afganis.|datos troco=4-01-2021|troco=1 [[euro|EUR]] = 94,76 AFN<br />
1 [[dólar estadounidense|USD]] = 77,32 AFN|entidade=''Da Afghanistan Bank''.}}

O '''afgani''' ([[Lingua paxta|paxta]]: افغانۍ; [[Lingua dari|dari]]: افغانی) é a [[Moeda|unidade monetaria]] da [[Afganistán|República Islámica de Afganistán]] desde o [[7 de outubro]] de [[2002]], cando substituíu o antigo afgani, vixente desde [[1925]], cun perído de conversión que rematou o [[2 de xaneiro]] [[2003]].<ref>"[https://digalego.xunta.gal/gl/termo/1839/afgani Afgani]". En ''Digalego. Dicionario de galego''.</ref><ref>"Afgani". En [[Carmen Alfaro Asins|Alfaro Asins, C]]. et al. (2009). ''[https://studylib.es/doc/5930224/diccionario-de-numism%C3%A1tica Diccionario de numismática]''. Ministerio de Cultura, Madrid. Páxina 31. ISBN 978-84-8181-405-7</ref><ref name=":1">"[https://onlinecoin.club/Info/Currencies/Afghani/ World Currencies: Afghani]". ''Online Coin Club''.</ref><ref>"[https://www.iranicaonline.org/articles/afghani-afgani-the-unit-of-currency-in-modern-afghanistan Afghani]". ''Encyclopaedia Iranica''.</ref>

O seu [[ISO 4217|código ISO 4217]] é AFN e o seu [[Símbolos monetarios|símbolo monetario]] é ؋ ou Af, para singular, e Afs, para plural. A entidade emisora é o banco central do país: ''Da Afghanistan Bank''.<ref>"[https://dab.gov.af/About-Monetary-Policy About Monetary Policy]". ''Da Afghanistan Bank''.</ref>

O primeiro afgani dividíase en 100 [[pul]] (پول), aínda que desde 2002 carece de moeda fraccionaria.<ref name=":1" />

En xaneiro de [[2020]], a súa equivalencia co [[euro]] era 1 [[Euro|EUR]] = 94,76 AFN.<ref>[https://www.mataf.net/es/cambio/divisas-EUR-AFN?m1=100.00 Cambio entre afgani e euro]. ''Nataf.net''</ref>

== Historia ==

=== 1925-2002 ===
[[Ficheiro:1_Afghan_afghani_(1961).jpg|esquerda|miniatura|190x190px|1 afgani de [[1961]].<ref>"[https://en.numista.com/catalogue/pieces4801.html 1 Afghani - Muhammed Zahir Sha]h". ''Numista.com''</ref>]]

O primeiro afgani (código ISO 4217: AFA) foi introducido en [[1925]] en substitución da [[rupia afgá]], en uso desde [[1891]].<ref>"[https://www.dab.gov.af/Banknote Coins And Banknotes]". ''Da Afghanistan Bank''.</ref> Tamén se dividía en 100 pul e, simultaneamente, 20 afganis equivalían a un amani. A taxa de conversión da rupia estableceuse en 1 AFA = 1 rupias e 6 [[paisa]]s, baseándose no contido de [[prata]] das derradeiras rupias cuñadas e no das novas moedas afgás. Inicialmente, este primeiro afgani contiña 9 [[gramo]]s de prata.<ref name=":1" /><ref>[[Chester Krause|Krause, C. L.]]; [[Clifford Mishler|Mishler, C.]] (1991)</ref><ref>"[https://www.worldtravelserver.com/travel/en/afghanistan/all_about_afghanistan/currency_afghanistan.html Currency Afghanistan: Afghan Afghani]". ''Worldtravelserver.com''</ref>

En [[1935]], o afgani fixou a súa taxa de cambio con respecto á [[rupia india]] en 4 AFA = 1 INR.<ref name=":1" /> Desde [[1940]] pasou a vincularse ao [[dólar estadounidense]], con taxas de cambio moi flutuantes: o afgani tiña un cambio de 67 AFA por dólar en [[1973]] e, despois da guerra civil de 1992, o mesmo dólar equivalía a 16.000 afganis.<ref name=":2" />

[[Ficheiro:100_Afghanis_(1963_-_top).jpg|miniatura|230x230px|100 afganis de [[1963]]]]

En decembro de [[1996]], cando os [[talibán]]s tomaron o control do país, designaron un novo titular do banco central afgán, o [[mulla]] Ehsanullah Ehsan. Ao mesmo tempo, [[Señor da guerra|señores da guerra]], [[Partido político|partidos políticos]] e potencias estranxeiras comezaron a [[Impresión|imprimir]] os seus propios [[Papel moeda|billetes]] con [[Valor facial|valores faciais]] en afganis, carentes de calquera normalización e de números de serie. As novas autoridades anunciaron que os billetes en circulación eran obsoletos por mor do seu escaso [[poder adquisitivo]], de xeito que se suspendeu a emisión da [[moeda]] afgá e se cancelou o contrato coa [[empresa]] [[Rusia|rusa]] que imprimía o [[papel moeda]] oficial. O presidente do banco central, Ehsanullah Ehsan, acusou o goberno ruso de enviar novos cargamentos de afganis en billetes ao derrocado presidente [[Burhanuddin Rabbani]], localizado na [[Subdivisións de Afganistán|provincia]] [[setentrional]] de [[Takhar]].<ref name=":0">Llc Books Editors (2009). ''Currencies of Afghanistan: Afghan Afghani, Afghan Rupee, Afghan Abasi''. Books Llc., Memphis, Tennesse.</ref>

Logo do nomeamento de Ehsan á fronte do banco central afgán, anunciou por medio dun [[decreto]] que 21.000 AFA equivalían a un dólar estadounidense. Daquela, a [[Alianza do Norte]] empezou a vender os billetes impresos en Rusia á metade do seu valor oficial nos mercados de [[Cabul]]. Nese momento o afgani viuse envolto nunha espiral [[Inflación|inflacionaria]] que terminou deixando esta unidade monetaria sen peso ningún no mercado internacional. Só en [[2000]], a unidade monetaria afgá logrou certa estabilidade, cando foi reavaliada e cotizou en 6.400 afganis = 1 dólar. Logo da caída dos talibáns en 2002, o dólar en Afganistán subiu ata os 43.000 afganis.<ref name=":0" /><ref>Mohd, A. (2011). "[http://outlookafghanistan.net/topics.php?post_id=2300 The Tale of Afghan Currency]". En ''Daily Outlook Afghanistan''. 24 de outubro.</ref>

=== Logo da reforma monetaria de 2002 ===
[[Ficheiro:Afghani_sign.svg|miniatura|114x114px|[[Símbolos monetarios|Símbolo monetario]] do afgani.]]
En 2002, o afgani sufriu unha fonda reconversión e adquiriu o novo código ISO 4217 AFN. Para este novo afgani non se estableceu moeda fraccionaria ningunha. A substitución do antigo afgani polo novo baseouse en dúas taxas de cambio diferentes: as emisións do Goberno do expresidente Burhanuddin Rabbani (''[[de iure]]'' [[1992]]-[[2001]]) substituíronse a razón de 1.000 vellos por un novo afgani, en tanto que as emisións do señor da guerra [[Abdul Rashid Dostum]] (1992-[[1997]] no norte de Afganistán) tiñan unha taxa de 2.000 vellos por cada un novo.<ref name=":1" /> A creación da nova moeda supuxo un esforzo por estabilizar a [[economía]] e deter a rápida [[inflación]]. Os billetes do novo sistema foron impresos en [[Alemaña]].<ref>"[http://news.bbc.co.uk/2/hi/business/2236075.stm Afghanistan redenominates currency]". En ''BBC News''. 4 de setembro de 2002.</ref>

O creador da nova moeda, o [[4 de setembro]] de 2002, foi o presidente [[Hamid Karzai]]. O novo afgani foi introducido no mercado o [[8 de outubro]] dese mesmo ano e a reforma tivo un bo acollemento por parte da poboación, xa que se tomou como un signo de seguridade económica e de estabilidade, no marco da reconstrución do país.<ref>"[http://edition.cnn.com/2002/WORLD/asiapcf/central/10/06/afghan.currency/ Afghanistan banks on new currency] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210620132814/https://edition.cnn.com/2002/WORLD/asiapcf/central/10/06/afghan.currency/ |date=20 de xuño de 2021 }}". ''CNN World''. 7 de outubro de 2002..</ref> A xente deixou de verse obrigada a portar grandes cantidades de diñeiro para as súas compras cotiás e foi a primeira vez en moitos anos en que a moeda afgá estivo baixo o control único do banco central do país, no canto do dos señores da guerra.<ref name=":2">Shoib Safi (2002). "[https://www.mediamonitors.net/all-change-for-afghan-currency/ All Change for Afghan Currency]". En ''Media Monitors Network (MMN)''. 14 de setembro.</ref> A maior parte dos billetes antigos foron destruídos a finais de 2002.<ref>Abdul Qadeer Fitrat. (2018). ''[https://books.google.com.mx/books?id=Cd9PDwAAQBAJ&pg=PT66&lpg=PT66&dq=Most+old+afghan+banknotes+were+destroyed+by+the+end+of+2002#v=onepage&q&f=false The Tragedy of Kabul Bank]''. Page Publishing Inc. ISBN 978-1-64027-368-9</ref>

O Banco de Afganistán adoptou un réxime de taxa de cambio flutuante e deixou que a taxa se determine libremente polas forzas do mercado.<ref>Fry, M.l J. (1976). "[https://www.jstor.org/stable/1991742?seq=1 A Monetary Approach to Afghanistan's Flexible Exchange Rate]". En ''Journal of Money, Credit and Banking.'' Vol. 8 (2): 219-225.</ref> O novo afgani foi avaliado cun cambio de 43 unidades por cada dólar estadounidense.<ref>"[http://www.afghanistans.com/Information/Economy/CurrencyBanking.htm Currency and Banking] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200725094147/http://afghanistans.com/Information/Economy/CurrencyBanking.htm |date=25 de xullo de 2020 }}". ''Afghanistans.com''</ref>

Logo de desvalorizarse fortemente durante o derradeiro trimestre de [[2003]], o afgani pasou a revalorizarse de xeito constante, gañando un 8 % en relación co dólar entre marzo e xullo de [[2004]]. Este aumento, nun momento en que a inflación crecía, semella reflectir unha vontade meirande da poboación de utilizar o afgani como medio de cambio e como reserva de valor. Esta tendencia pódese atribuír á relativa estabilidade da taxa de cambio acadada logo da introdución da nova moeda, así como ás medidas administrativas para a promoción do seu uso, entre elas a obriga aos [[Retallista|comerciantes]] de indicaren os [[prezo]]s das mercadorías en afganis. Os [[Investimento|investidores]] efectúan cada vez máis pagamentos en afganis no canto dos dólares estadounidenses. En [[2009]], o afgani revalorizouse a un cambio de 45 AFN = 1 USD. En [[2019]], o afgani acadou os 75 AFN = 1 USD.<ref>Arman, R. (2019). "[https://tolonews.com/business/afghani-falls-against-dollar-3-month Afghani Falls Against Dollar By 3% In A Month]". En ''TOLOnews''.‎ 18 de abril.</ref>

== Moedas ==

=== Moedas do vello afgani ===
[[Ficheiro:5_Afghani_(1961).jpg|esquerda|miniatura|190x190px|5 afganis de 1961.<ref>"[https://en.numista.com/catalogue/pieces5200.html 5 Afghanis - Muhammed Zahir Shah]". ''Numista.com''</ref>]]

En 1925 puxéronse en circulación moedas de [[bronce]] e de [[latón]] de 2, 5 e 10 pul, moedas de [[Billón (aliaxe)|billón]] de 20 pul, de prata de medio e dun afgani, e de ouro de medio e dun amani. O ano seguinte engadíronse as moedas de [[ouro]] de 2,5 afgani e de 2,5 amani. En [[1930]], sumáronse as moedas de bronce e de latón de 1 e de 25 pul, e en [[1937]] completouse a serie cos valores de 3 pul (bronce), e de 10 e 20 pul ([[cuproníquel]]).<ref name=":3">"[https://en.numista.com/catalogue/index.php?e=afghanistan&r=First+afghani+%28&ct=coin&tb=y&tc=y&tn=y&tp=y&tt=y&cat=y&ru=&ca=3&no=&v=&d=&i=&a=&dg=&m=&f=&t=&w=&u=&g=&se= Afghanistan: First afghani (1925-2003)]". ''Numista.com''</ref>

En [[1952]] introducíronse moedas de [[aluminio]] de 25 pul e de [[aceiro]] [[Níquel|niquelado]] de 50 pul, seguidas polas de 2 e 5 afgani, tamén de aluminio, en [[1958]]. En [[1961]] emitíronse os valores de 1, 2 e 5 afganis en aceiro niquelado.<ref name=":3" /> 

En [[1973]], a nova República de Afganistán emitiu moedas de 25 pul de aceiro bañado en latón, de 50 pul en aceiro bañado en [[cobre]], e de 5 afgani de aceiro revestido de cuproníquel.<ref name=":3" /> 

Entre [[1978]] e [[1980]], a República Democrática de Afganistán emitiu moedas de bronce-aluminio de 25 e de 50 pul, e de cuproníquel de 1, 2 e 5 afganis.<ref name=":3" />

O Estado Islámico de Afganistán puxo en circulación, así mesmo, moedas conmemorativas entre os anos [[1995]] e [[2001]].<ref name=":3" />

=== Moedas en circulación ===
Logo da reforma monetaria de 2002, en [[2005]] puxéronse en circulación moedas de [[curso legal]] con [[Valor facial|valores]] de 1, 2 e 5 afganis.<ref>"[https://en.numista.com/catalogue/index.php?e=afghanistan&r=Second+afghani+&ct=coin&tb=y&tc=y&tn=y&tp=y&tt=y&cat=y&ru=&ca=3&no=&v=&d=&i=&a=&dg=&m=&f=&t=&w=&u=&g=&se= Afghanistan: Second afghani (2003-date)]". ''Numista.com''</ref>

{| class="wikitable"
! colspan="2" |Imaxes
! rowspan="2" |Valor
! rowspan="2" |Data
! rowspan="2" |Metal
! rowspan="2" |Diámetro
(mm)
! rowspan="2" |Peso<br />(g)
! colspan="2" |Motivos e lendas
|-
!Anverso
!Reverso
!Anverso
!Reverso
|-
|[[Ficheiro:1_Afghan_Afghanis_Obverse.jpg|100x100px]]
|[[Ficheiro:1_Afghan_Afghanis_Reverse.jpg|100x100px]]
| align="center" |'''1 afgani'''
<ref>"[https://en.numista.com/catalogue/pieces9238.html 1 Afghani]". ''Numista.com''</ref>
| align="center" |2005
| align="center" |[[Aceiro]] bañado en [[cobre]]
| align="center" |19,5
| align="center" |3.25
| align="left" |[[Emblema de Afganistán|Armas de Afganistán]].
| align="left" |د افغانستان بانک - ١ - يو افغانۍ
(Banco de Afganistán. 1 afgani 1383)
|-
|[[Ficheiro:2_Afghan_Afghanis_Obverse.jpg|100x100px]]
|[[Ficheiro:2_Afghan_Afghanis_Reverse.jpg|100x100px]]
| align="center" |'''2 afganis'''
<ref>"[https://en.numista.com/catalogue/pieces9239.html 2 Afghanis]". ''Numista.com''</ref>
| align="center" |2005
| align="center" |Aceiro
| align="center" |22
| align="center" |4,1
| align="left" |Armas de Afganistán.
| align="left" |د افغانستان بانک - ٢ - دوه افغانۍ
(Banco de Afganistán. 2 afganis 1383)
|-
|[[Ficheiro:5_Afghan_Afghanis_Obverse.jpg|100x100px]]
|[[Ficheiro:5_Afghan_Afghanis_Reverse.jpg|100x100px]]
| align="center" |'''5 afganis'''
<ref>"[https://en.numista.com/catalogue/pieces9240.html 5 afghanis]". ''Numista.com''</ref>
| align="center" |2005
| align="center" |[[Cobre]], [[níquel]] e [[cinc]]
| align="center" |23,5
| align="center" |5,26
| align="left" |Armas de Afganistán.
| align="left" |د افغانستان بانک - ۵ - پنځه افغانۍ
(Banco de Afganistán. 5 afganis 1383)
|}

== Billetes ==

=== Billetes do vello afgani ===


Entre 1925 e [[1928]] o Tesouro afgán emitiu billetes con valores faciais de 5, 10 e 50 afganis. En [[1936]] engadíronse os valores de 2, 20 e 100 afganis. O Banco de Afganistán asumiu as competencias para emitir [[diñeiro]] en [[1939]] e introduciu os valores de 2, 5, 10, 20, 50, 100, 500 e 1.000 afganis. En [[1958]] substituíronse os billetes de 2 e 5 afganis por moedas. En [[1993]] engadíronse os billetes de 5.000 e de 10.000 afganis.<ref>"[https://www.alamy.com/stock-photo-bank-notes-from-afghanistan-pashto-persian-19555259.html Bank notes from Afghanistan Pashto Persian]". ''Alamy.com''</ref><ref name=":4">"[http://banknote.ws/COLLECTION/countries/ASI/AFG/AFG.htm Afghanistan]". ''Banknote.ws''</ref>

=== Billetes en circulación ===
A primeira serie de papel moeda logo da reforma monetaria pola que se creaba o novo afgani púxose en circulación o [[7 de outubro]] de 2002 e estaba composta por billetes cos valores faciais de 1, 2, 5, 10, 20, 50, 100, 500 e 1.000 afganis. Os billetes de 1, 2 e 5 afganis foron substituídos por moedas dos mesmos valores en 2005.<ref name=":1" /><ref name=":4" /> 

En [[2004]] e en [[2008]] melloráronse os elementos de [[Seguridade|seguranza]] dalgúns destes billetes e en [[2014]] introduciuse un novo billete de 1.000 afganis para previr a súa [[falsificación]].<ref name=":1" /><ref name=":4" />

{| class="wikitable"
! colspan="7" |Serie de billetes de 2002
|-
! colspan="2" |Imaxe
! rowspan="2" |Valor
! rowspan="2" |Dimensións
(mm)
! colspan="2" |Descrición
|-
!Anverso
!Reverso
!Anverso
!Reverso
|-
| align="center" |[[File:Img838 а.jpg|131px]]
| align="center" |[[File:Img839 а.jpg|131px]]
| align="center" |'''1 afgani'''
<ref>"[http://banknote.ws/COLLECTION/countries/ASI/AFG/AFG0064.htm 1 afghani. SH 1381]". ''Banknote.ws''</ref>
| rowspan="3" align="center" |131 × 55
| rowspan="3" |Emblema do Banco de Afganistán.
|[[Mesquita]] en Mazari Sharif.
|-
| align="center" |
| align="center" |
| align="center" |'''2 afganis'''
<ref>"[http://banknote.ws/COLLECTION/countries/ASI/AFG/AFG0065.htm 2 afghanis. SH 1381]". ''Banknote.ws''</ref>
|[[Xardín]]s en Paghman.
|-
| align="center" |
| align="center" |
| align="center" |'''5 afganis'''
<ref>"[http://banknote.ws/COLLECTION/countries/ASI/AFG/AFG0066.htm 5 afghanis. SH 1381]". ''Banknote.ws''</ref>
|Bala Hissar, [[Cabul]].
|-
| align="center" |
| align="center" |
| align="center" |'''10 afganis'''
<ref>"[http://banknote.ws/COLLECTION/countries/ASI/AFG/AFG0067.htm 10 afghanis. SH 1381 & 1383]". ''Banknote.ws''</ref>
| align="center" |136 × 56
|Mausoleo de Ahmed Shah Durrani.
|Xardíns de Paghman.
|-
| align="center" |
| align="center" |
| align="center" |'''20 afganis'''
<ref>"[http://banknote.ws/COLLECTION/countries/ASI/AFG/AFG0068.htm 20 afghanis. SH 1381-1395]". ''Banknote.ws''</ref>
| align="center" |140 × 58
|Tumba de Mahmud de Ghazni.
|Palacio presidencial, Cabul.
|-
| align="center" |[[File:50 afgania.jpg|144px]]
| align="center" |
| align="center" |'''50 afganis'''
<ref>"[http://banknote.ws/COLLECTION/countries/ASI/AFG/AFG0069.htm 50 afghanis. SH 1381-1395]". ''Banknote.ws''</ref>
| align="center" |144 × 60
|Mesquita Shah Do Shamira
|Paso de Salang.
|-
| align="center" |
| align="center" |
| align="center" |'''100 afganis'''
<ref>"[http://banknote.ws/COLLECTION/countries/ASI/AFG/AFG0070.htm 100 afghanis. SH 1381 & 1383 (2002 & 2004)]". ''Banknote.ws''</ref>
| align="center" |148 × 62
|Mesquita Pul e Khishti
|Arco de Bost.
|-
| align="center" |
| align="center" |
| align="center" |'''500 afganis'''
<ref>"[http://banknote.ws/COLLECTION/countries/ASI/AFG/AFG0071.htm 500 afghanis. SH 1381 (2002)]". ''Banknote.ws''</ref>
| align="center" |152 × 64
|Gran Mesquita de [[Herat]].
|Torre do [[aeroporto]] de Kandahar.
|-
| align="center" |
| align="center" |
| align="center" |'''1.000 afganis'''
<ref>"[http://banknote.ws/COLLECTION/countries/ASI/AFG/AFG0072.htm 1.000 afghanis. SH 1381 (2002)]". ''Banknote.ws''</ref>
| align="center" |156 × 66
|Mesquita azul.
|Tumba de Ahmad Shah Durrani.
|-
|}

== Notas ==
{{Listaref|30em}}

== Véxase tamén ==

=== Bibliografía ===
* [[Chester Krause|Krause, C. L.]]; [[Clifford Mishler|Mishler, C.]] (1991). ''Standard Catalog of World Coins: 1801-1991. (18ª ed.)''. [[Krause Publications]]. ISBN 0-87341-150-1
* [[Albert Pick|Pick, A.]] (1994). ''Standard Catalog of World Paper Money: General Issues. (7th ed.)''. [[Krause Publications]]. ISBN 0-87341-207-9.

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Moedas de Afganistán]]