Necrópole de Pantalica

Necrópole de Pantalica
	(it) Pantalica
Tipo	necrópole megalítica (pt) ; necrópole
Parte de	Syracuse and the Rocky Necropolis of Pantalica (en)
Localización
División administrativa	Ferla, Italia (pt) e Provincia de Siracusa, Italia
Localización	Pantalica (en)
	37°08′N 14°59′L / 37.13, 14.98
Características
Superficie	Patrimonio da Humanidade: 205,86 ha; zona de protección: 3.699,7 ha
Parte dun sitio do Patrimonio da Humanidade
Data	2006, 2005 (?ª Sesión)
Identificador	1200-001
Páxina web	pantalica.org

A Necrópole de Pantalica é unha colección de cemiterios con tumbas de cámara escavadas na rocha no sueste de Sicilia, Italia. Datado entre os séculos XIII e VII a.C., pensábase que había máis de 5.000 túmulos, aínda que a estimación máis recente suxire unha cifra de algo menos de 4.000. Esténdense ao redor dos flancos dun gran promontorio situado na unión do río Anapo co seu afluente, o Calcinara, a uns 23 km. ao noroeste de Siracusa. Xunto coa cidade de Siracusa, Pantalica catalogouse como Patrimonio da Humanidade da UNESCO en 2005.

Xeografía

Pantalica está situada nun promontorio calcario rodeado por un profundo desfiladeiro formado polos ríos Anapo e Calcinara entre as localidades de Ferla e Sortino no sur oriente de Sicilia. Ademais do seu interese arqueolóxico é unha importante reserva natural (Riserva Naturale Orientata Pantalica), cunha variedade de flora e fauna locais e covas naturais (en particular, a Grotta dei Pipistrelli (Cova dos morcegos)). Varias vías facilitan o acceso dos visitantes, entre elas unha vía férrea en desuso (desmantelada en 1956) ao longo do fondo do val do Anapo. Ao promontorio pódese acceder directamente en coche desde Ferla, ou ben baixando polo antigo camiño de mulas dende o aparcadoiro da estrada de Sortino e cruzando o regato de Calcinara.

Tumbas cadradas escavadas na rocha en Pantalica

Historia

No século XIII a.C., algúns asentamentos costeiros sicilianos abandonáronse, posiblemente debido á chegada dos Sículos á illa e á aparición de condicións máis inestables. Novos grandes sitios, como Pantalica, apareceron no interior costeiro montañoso, probablemente elixidos por razóns defensivas.^{[Cómpre referencia]}

Evidentemente, Pantalica floreceu durante uns 600 anos, entre o 1250 e o 650 a.C. O nome actual do sitio probablemente data da Alta Idade Media ou período árabe. O nome antigo do sitio é incerto, pero algúns arqueólogos asocian a Hybla, despois dun rei sículo chamado Hyblon, que é mencionado por Tucídides en relación coa fundación da colonia grega primitiva en Megara Hyblaea no ano 728 a.C. Durante varios séculos antes da colonización grega, Pantalica foi sen dúbida un dos principais sitios do leste de Sicilia, dominando o territorio circundante, incluíndo asentamentos subsidiarios. Porén, cara ao 650 a.C., parece que foi vítima da expansión da cidade de Siracusa, que estableceu un posto avanzado en Akrai (preto de Palazzolo Acreide) nesta época. Non obstante, aínda estivo ocupado durante a antigüidade clásica, xa que se testemuñan achados dos séculos IV e III a.C. (período helenístico), así como durante o período tardoantigo ou bizantino. Despois do século XII probablemente estivo en gran parte deserto, e ensombrecido por Sortino.

Os restos visibles hoxe en día consisten principalmente en numerosas cámaras funerarias prehistóricas escavadas na rocha calcaria, ás veces provistas dun pórtico ou un curto corredor de entrada fronte á cámara funeraria, orixinalmente selado con pedras ou unha lousa. Tamén hai algunhas casas máis grandes escavadas na rocha de data incerta, que moitas veces se di que son bizantinas, pero posiblemente de orixe anterior. O chamado anaktoron, ou palacio principesco, situado preto da cima do outeiro, tamén é controvertido. Algúns arqueólogos pensaban orixinalmente que era un edificio da Idade do Bronce Final, inspirado en edificios palaciais da Idade de Bronce grega (micénica), con máis certeza estivo ocupado no período bizantino. Os restos dunha gran gabia, cortada na pedra calcaria, son claramente visibles en Filipporto, no lado oeste do promontorio, máis próximo a Ferla. Probablemente data do século IV a.C., e representa un traballo defensivo de deseño militar grego, posiblemente en liña coa política de Dionisio de Siracusa, deseñada para asegurar os sitios aliados no interior. Tamén hai tres pequenas capelas medievais escavadas na rocha coñecidas respectivamente como "Grotta del Crocifisso" (preto do cemiterio norte), "Grotta di San Nicolicchio" (no lado sur) e "Grotta di San Micidario (en Filipporto), que conservan moi tenues vestixios de frescos, e testemuñan a presenza de pequenas comunidades monásticas.

O xacemento escavouse principalmente entre 1895 e 1910 polo arqueólogo italiano Paolo Orsi, aínda que a maioría das tumbas xa foran saqueadas moito antes da súa época. Os achados escavados por Orsi están expostos no Museo Arqueolóxico de Siracusa. Inclúen vasos de cerámica e obxectos metálicos característicos con puído vermello, incluíndo armamento (coitelos pequenos e puñais) e elementos de vestimenta, como fíbulas e aneis de bronce, que se colocaban co falecido nas tumbas. A maioría das tumbas contiñan entre un e sete individuos de todas as idades e ambos sexos. Moitas tumbas foron evidentemente reabertas periodicamente para máis enterramentos. A esperanza de vida humana media neste momento probablemente rondara os 30 anos de idade.^{[Cómpre referencia]} O tamaño da poboación prehistórica é difícil de estimar a partir dos datos dispoñibles, pero podería ser de 1000 persoas ou máis.

Principais monumentos

Pantalica ten cinco cemiterios repartidos nunha ampla área:

A necrópole de Filipporto consta de case 1000 túmulos, situados no lado suroeste do promontorio (ao que se accede por estrada dende Ferla). Na mesma zona atópanse os restos dunha gabia defensiva escavada na rocha de data posterior (probablemente século IV a.C.) que atravesa o promontorio no seu punto máis estreito.
A Necrópole do Noroeste é unha das máis antigas (séculos XII e XI a.C.), e está percorrida pola estrada asfaltada de Ferla.
A Necrópole de Cavetta ten túmulos e casas escavadas na rocha de períodos prehistóricos e posteriores, e pódese ver dende a estrada e as plataformas de observación designadas.
A Necrópole do Norte é un espectacular cemiterio de preto de 1000 túmulos que cubren pendentes moi pronunciadas con vistas ao río Calcinara, mellor visto dende a pista que vén de Sortino e dende as plataformas de observación próximas ao camiño. Nas ladeiras máis suaves cara ao leste atópanse restos de grandes vivendas escavadas na rocha.
A Necrópole do Sur esténdese ao longo do río Anapo durante máis de 1 quilómetro e é facilmente visible dende a pista no fondo do val (un camiño baixa a ela dende o anaktoron). A antiga estación de ferrocarril, restaurada, ten información sobre a fauna e flora local.

O chamado Anaktoron (un palacio principesco micénico) no cumio do outeiro é un edificio de varios cuartos de grandes bloques, con varias salas rectangulares, escavado no século XIX por Paolo Orsi. As súas orixes son escuras (véxase máis arriba) pero certamente foi usada no período bizantino, como testemuñan as tellas e a cerámica. Dado que non se atoparon outras casas prehistóricas na cima do outeiro, que está bastante erosionada, a localización dos núcleos residenciais prehistóricos orixinais segue sendo incerta. Pode haber varios grupos de vivendas asociados a cada zona de enterramento principal.

Notas

Referencias

Véxase tamén

Bibliografía

L. Bernabo Brea Sicily before the Greeks. (Londres: Thames and Hudson 1957).
R. Leighton Sicily before History (Londres: Duckworth 1999).
R. Leighton “Pantalica (Sicily) from the Late Bronze Age to the Middle Ages. A new survey and interpretation of the rock-cut monuments.” American Journal of Archaeology 115 (2011) p. 447–464.

Outros artigos

Ligazóns externas

Pantalica,la necropoli
Pantalica: recenti ricerche sulla topografia e cronologia delle tombe e delle abitazioni rupestri, in Pantalica e la Sicilia nelle eta di Pantalica: 45-71. (2019)
Official listing on the UNESCO World Heritage Sites website
Syracuse tour at easily navigable Italian website
Gallery at Wikimedia Commons
Necropoli di Cavagrande del Cassibile
Piccolo, Salvatore (2018). Bronze Age Sicily. World History Encyclopedia.