Ver o código fonte de "Herdanza epixenética transxeneracional"

[[Ficheiro:Epigenetic Inheritance Through The Female Line.png|miniatura|300x300px|Herdanza "interxeneracional" (que se dilúe co tempo) fronte a "transxeneracional" (que se mantén).]]
A '''herdanza epixenética transxeneracional''' ('''HET''') é a transmisión de marcadores [[epixenética|epixenéticos]] e modificacións dunha [[xeración]] a outra durante moitas xeracións posteriores sen alterar a [[estrutura primaria dos ácidos nucleicos|estrutura primaria]] do [[ADN]].<ref name=":22">{{Cite book |last=Moore |first=David Scott |url=https://www.worldcat.org/oclc/899240120 |title=The developing genome : an introduction to behavioral epigenetics |date=2015 |isbn=978-0-19-992235-2 |location=Oxford |oclc=899240120}}</ref> Deste xeito, a regulación de xenes por mecanismos epixenéticos pode herdarse; a cantidade de [[transcrición xenética|transcritos]] e [[proteína]]s producidos pode ser alterada por cambios epixenéticos herdados. Porén, para que as marcas epixenéticas sexan herdables, deben encontrarse nos [[gameto]]s dos animais, pero como as plantas carecen dunha liña xerminal definitiva e poden propagarse vexetativamente, poden herdarse as marcas epixenéticas presentes en calquera tecido.<ref>{{Cite journal |last1=Pikaard |first1=Craig S. |last2=Mittelsten Scheid |first2=Ortrun |date=decembro de 2014 |title=Epigenetic Regulation in Plants |journal=Cold Spring Harbor Perspectives in Biology |volume=6 |issue=12 |pages=a019315 |doi=10.1101/cshperspect.a019315 |issn=1943-0264 |pmc=4292151 |pmid=25452385}}</ref>

É importante sinalar que a herdanza de marcas epixenéticas na xeración inmediatamente seguinte denomínase herdanza '''inter'''xeneracional.<ref name=":19">{{Cite journal |last1=Heard |first1=Edith |last2=Martienssen |first2=Robert A. |date=2014-03-27 |title=Transgenerational Epigenetic Inheritance: Myths and Mechanisms |journal=Cell |language=English |volume=157 |issue=1 |pages=95–109 |doi=10.1016/j.cell.2014.02.045 |issn=0092-8674 |pmc=4020004 |pmid=24679529}}</ref> En ratos machos, o sinal epixenético mantense na xeración F1.<ref name=":02">{{Cite journal |last1=Fitz-James |first1=Maximilian H. |last2=Cavalli |first2=Giacomo |date=xuño de 2022 |title=Molecular mechanisms of transgenerational epigenetic inheritance |url=https://www.nature.com/articles/s41576-021-00438-5 |journal=Nature Reviews Genetics |language=en |volume=23 |issue=6 |pages=325–341 |doi=10.1038/s41576-021-00438-5 |pmid=34983971 |issn=1471-0064}}</ref> En ratos femias, o sinal epixenético mantense na xeración F2 como resultado da exposición da [[liña xerminal]] no útero.<ref name=":02" /> Moitos sinais epixenétcos pérdense máis alá das xeracións F2/F3 e xa non son herdados, porque as seguintes xeracións non están expostas ao mesmo ambiente que as xeracións parentais.<ref name=":19"/> Cando os sinais se manteñen máis alá das xeracións F2/F3 a herdanza denomínase herdanza epixenética '''trans'''xeneracional (HET), porque os estímulos iniciais ambientais tiveron como resultado a herdanza de modificacións epixenéticas.<ref>{{Cite journal |last1=Fitz-James |first1=Maximilian H. |last2=Cavalli |first2=Giacomo |date=xuño de 2022 |title=Molecular mechanisms of transgenerational epigenetic inheritance |url=https://www.nature.com/articles/s41576-021-00438-5 |journal=Nature Reviews Genetics |language=en |volume=23 |issue=6 |pages=325–341 |doi=10.1038/s41576-021-00438-5 |pmid=34983971 |issn=1471-0056}}</ref> Hai varios mecanismos da HET que se sabe afectan á reprogramación da liña xerminal, como o incremento transxeneracional na susceptibilidade a doenzas, [[mutación]]s e herdanza do estrés. Durante a reprogramación da liña xerminal e a [[embrioxénese]] temperá en ratos, elimínanse as marcas de [[metilación]] para permitir que comece o desenvolvemento, pero a marca de metilación é convertida en hidroximetil-citosina para que sexa recoñecida e metilada unha vez que esa área do [[xenoma]] xa non é utilizada,<ref>{{Cite journal |last1=Iqbal |first1=Khursheed |last2=Jin |first2=Seung-Gi |last3=Pfeifer |first3=Gerd P. |last4=Szabó |first4=Piroska E. |date=marzo de 2011 |title=Reprogramming of the paternal genome upon fertilization involves genome-wide oxidation of 5-methylcytosine |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences |language=en |volume=108 |issue=9 |pages=3642–3647 |doi=10.1073/pnas.1014033108 |issn=0027-8424 |pmc=3048122 |pmid=21321204 |bibcode=2011PNAS..108.3642I}}</ref> o cal serve como memoria para esa marca de HET. Polo tanto, en condicións de laboratorio, as marcas de metilo herdadas son eliminadas e restauradas para asegurar que a HET aínda siga ocorrendo. Porén, a observación da HET nas [[poboación]]s naturais silvestres está aínda na súa infancia, xa que os estudos de laboratorio permiten usar sistemas máis manexables.<ref>{{Cite journal |last=Husby |first=Arild |date=2022-02-09 |title=Wild epigenetics: insights from epigenetic studies on natural populations |journal=Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences |language=en |volume=289 |issue=1968 |pages=20211633 |doi=10.1098/rspb.2021.1633 |issn=0962-8452 |pmc=8826306 |pmid=35135348}}</ref>

Os factores ambientais poden inducir as marcas epixenéticas (etiquetas epixenéticas) para algúns caracteres influídos epixeneticamente.<ref name=":22" /> Estes poden incluír, entre outros, cambios na temperatura, dispoñibilidade de recursos, exposición a contaminantes, compostos químicos e [[perturbador endócrino|perturbadores endócrinos]].<ref name=":32">{{Cite journal |last1=Ho |first1=Shuk-Mei |last2=Johnson |first2=Abby |last3=Tarapore |first3=Pheruza |last4=Janakiram |first4=Vinothini |last5=Zhang |first5=Xiang |last6=Leung |first6=Yuet-Kin |date=decembro de 2012 |title=Environmental Epigenetics and Its Implication on Disease Risk and Health Outcomes |journal=ILAR Journal |volume=53 |issue=3–4 |pages=289–305 |doi=10.1093/ilar.53.3-4.289 |issn=1084-2020 |pmc=4021822 |pmid=23744968}}</ref> A dose e niveis de exposición poden afectar a extensión da influencia dos factores ambientais sobre o [[epixenoma]] e o seu efecto en xeracións posteriores. As marcas epixenéticas poden dar lugar a unha ampla variedade de efectos, desde cambios [[fenotipo|fenotípicos]] menores a doenzas e trastornos complexos.<ref name=":32" /> As complexas vías de [[sinalización celular]] dos organismos multicelulares, como as plantas e os seres humanos fan que a comprensión dos mecanismos deste proceso hereditario sexa moi difícil.<ref name=":43">{{Cite web |last=Emmanuel |first=DROUET |date=2016-09-30 |title=Epigenetics: How the environment influences our genes |url=https://www.encyclopedie-environnement.org/en/health/epigenetics-how-the-environment-influences-our-genes/ |access-date=2023-02-22 |website=Encyclopedia of the Environment |language=en}}</ref>

== Categorías epixenéticas ==

Hai mecanismos polos cales a exposición ambiental induce cambios epixenéticos ao afectar a [[regulación da expresión xénica|regulación]] e [[expresión xénica]]. Coñécense catro clases de modificacións epixenéticas.

# Bucles metabólicos autosostidos, nos cales o [[ARNm]] ou o produto [[proteína|proteico]] dun [[xene]] estimula a [[Transcrición xenética|transcrición]] do xene; por exemplo, o xene ''Wor1'' de ''[[Candida albicans]]''.
# Moldes estruturais: as estruturas replícanse usando unha estrutura molde ou armazón do proxenitor. Isto inclúe, entre outras cousas, a orientación e arquitectura de estruturas [[citoesqueleto|citoesqueléticas]], [[cilio]]s e [[flaxelo]]s. Os [[protozoo]]s [[ciliados]] proporcionan un bo exemplo deste tipo de modificación. Nun experimento de Beisson e Sonneborn de 1985, demostrouse en ''[[Paramecium]]'' que se unha sección dos cilios é retirada e invertida, entón a proxenie dese ''Paramecium'' tamén presentará a estrutura dos cilios modificada por varias xeracións.<ref name=":03">{{Cite journal |last1=Jablonka |first1=Eva |last2=Raz |first2=Gal |date=xuño de 2009 |title=Transgenerational Epigenetic Inheritance: Prevalence, Mechanisms, and Implications for the Study of Heredity and Evolution |url=https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1086/598822 |journal=The Quarterly Review of Biology |language=en |volume=84 |issue=2 |pages=131–176 |doi=10.1086/598822 |pmid=19606595 |issn=0033-5770}}</ref>  Outro exemplo pode verse en [[prión]]s, proteínas especiais alteradas que son capaces de cambiar a estrutra de proteínas normais para que coincida coa súa. Os prións úsanse a si mesmos como moldes e despois modifican o pregamento normal de proteínas normais similares a eles para que coincida co seu propio padrón de pregamento. Os cambios no pregamento da proteína teñen como resultado a alteración na función proteica normal. Esta transmisión da programación pode tamén alterar a [[cromatina]] e as [[histona]]s do [[ADN]] e pode transmitirse a través do [[citosol]] desde os proxenitores á súa descendencia durante a [[meiose]].<ref name=":03" />
# [[Modificación de histonas]] pola cal se regula a estrutura da cromatina e o seu estado transcricional. O ADN está enrolado formando un complexo ADN-proteína chamada cromatina no [[núcleo celular|núcleo]] de [[célula eucariota|células eucariotas]].<ref name=":022">{{Cite journal |last1=Li |first1=Dong |last2=Yang |first2=Yan |last3=Li |first3=Youping |last4=Zhu |first4=Xiaohua |last5=Li |first5=Zeqin |date=2021-07-01 |title=Epigenetic regulation of gene expression in response to environmental exposures: From bench to model |url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0048969721010652 |journal=Science of the Total Environment |language=en |volume=776 |pages=145998 |doi=10.1016/j.scitotenv.2021.145998 |bibcode=2021ScTEn.77645998L  |issn=0048-9697}}</ref> A cromatina consta de DNA e [[nucleosoma]]s que están formados por un octámero de histonas.<ref>{{Cite web |title=DNA Packaging: Nucleosomes and Chromatin {{!}} Learn Science at Scitable |url=http://www.nature.com/scitable/topicpage/dna-packaging-nucleosomes-and-chromatin-310 |access-date=2023-02-26 |website=www.nature.com |language=en}}</ref> Os extremos N- e [[C-terminal]] das proteínas histonas son [[modificación postraducional|modificados postraducionalmente]] pola eliminación ou adición de grupos [[acetilo]] ([[acetilación e desacetilación de histonas|acetilación de histonas]]), [[fosfato]] ([[fosforilación]]), [[metilo]] ([[metilación de histonas]]), [[ubiquitina]] ([[ubiquitinación]]), e grupos modificadores similares á ubiquitina ([[SUMOilación]]).<ref name=":022" /> As [[modificación de histonas|modificacións de histonas]] poden ser sinais epixenéticos transxeneracionais. Por exemplo, a trimetilación da histona H3K4 (H34me3) e unha rede de xenes do metabolismo de lípidos interaccionan para incrementar a resposta transcricional de efectos [[obesidade|obesoxénicos]] da HET.<ref>{{Cite journal |last1=Wan |first1=Qin-Li |last2=Meng |first2=Xiao |last3=Wang |first3=Chongyang |last4=Dai |first4=Wenyu |last5=Luo |first5=Zhenhuan |last6=Yin |first6=Zhinan |last7=Ju |first7=Zhenyu |last8=Fu |first8=Xiaodie |last9=Yang |first9=Jing |last10=Ye |first10=Qunshan |last11=Zhang |first11=Zhan-Hui |last12=Zhou |first12=Qinghua |date=2022-02-09 |title=Histone H3K4me3 modification is a transgenerational epigenetic signal for lipid metabolism in Caenorhabditis elegans |journal=Nature Communications |language=en |volume=13 |issue=1 |pages=768 |doi=10.1038/s41467-022-28469-4 |issn=2041-1723 |pmc=8828817 |pmid=35140229|bibcode=2022NatCo..13..768W }}</ref> A HET tamén se pode observar en embrións de ''[[Drosophila]]'' pola exposición ao estrés por calor ao longo das xeracións.<ref name=":02"/> O estrés por calor inducido orixina a fosforilación de ATF-2 (dATF-2), o cal é necesario para a ensamblaxe da [[heterocromatina]].<ref name=":122">{{Cite journal |last1=Seong |first1=Ki-Hyeon |last2=Li |first2=Dong |last3=Shimizu |first3=Hideyuki |last4=Nakamura |first4=Ryoichi |last5=Ishii |first5=Shunsuke |date=2011-06-24 |title=Inheritance of Stress-Induced, ATF-2-Dependent Epigenetic Change |journal=Cell |language=English |volume=145 |issue=7 |pages=1049–1061 |doi=10.1016/j.cell.2011.05.029 |issn=0092-8674 |pmid=21703449 }}</ref> Este evento epixenético era mantido ao longo de múltiples xeracións, pero co tempo o dATF-2 regresaba ao seu estado normal.<ref name=":122" />
# [[ARN non codificante|ARNs non codificantes]] e codificantes.- Varias clases destes [[ARN]] están implicadas no HET a través do ARN almacenado pola nai, a tradución do ARNm (caso do [[miARN]]), e pequenas febras de ARN que interfiren coa transcrición ([[ARN que interacciona con piwi]] e [[ARN interferente pequeno]]) por medio de vías da [[interferencia de ARN]].<ref name=":19"/> Nos últimos anos aumentaron os estudos que informaron das contribucións do ARN non codificante á HET. Un exemplo é o miARN alterado en ratos con trauma temperán.<ref>{{Cite journal |last1=Sen |first1=Rwik |last2=Barnes |first2=Christopher |date=xuño de 2021 |title=Do Transgenerational Epigenetic Inheritance and Immune System Development Share Common Epigenetic Processes? |journal=Journal of Developmental Biology |language=en |volume=9 |issue=2 |pages=20 |doi=10.3390/jdb9020020 |pmid=34065783 |pmc=8162332 |issn=2221-3759 }}</ref> Ratos con trauma temperán con estrés de separación materna impredicible utilizáronse como modelo para identificar os efectos do miARN alterado no [[espermatozoide]].<ref name=":62">{{Cite journal |last1=Gapp |first1=Katharina |last2=Jawaid |first2=Ali |last3=Sarkies |first3=Peter |last4=Bohacek |first4=Johannes |last5=Pelczar |first5=Pawel |last6=Prados |first6=Julien |last7=Farinelli |first7=Laurent |last8=Miska |first8=Eric |last9=Mansuy |first9=Isabelle M. |date=maio de 2014 |title=Implication of sperm RNAs in transgenerational inheritance of the effects of early trauma in mice |journal=Nature Neuroscience |language=en |volume=17 |issue=5 |pages=667–669 |doi=10.1038/nn.3695 |issn=1546-1726 |pmc=4333222 |pmid=24728267}}</ref> En ratos con estrés de separación materna impredicible estaban afectadas as respostas comportamentais, e os niveis de [[insulina]] e os de [[glicosa]] sanguínea diminuían.<ref name=":62" /> En concreto, estes efectos eran máis graves nas xeracións F2 e F3. A expresión do miARN en ratos con estrés de separación materna impredicible estaba regulada á baixa no [[cerebro]], [[soro sanguíneo]] e [[espermatozoide]] da xeración F1.<ref name=":62" /> Porén, o miARN non estaba alterado no espermatozoide na xeración F2, e os miARNs eran normais na xeración F3.<ref name=":62" /> Isto proporciona probas que apoian que as alteracións iniciais nos miARNs no espermatozoide son transferidas a marcas epixenéticas para manter a transmisión.<ref>{{Cite journal |last1=Rodgers |first1=Ali B. |last2=Morgan |first2=Christopher P. |last3=Leu |first3=N. Adrian |last4=Bale |first4=Tracy L. |date=2015-11-03 |title=Transgenerational epigenetic programming via sperm microRNA recapitulates effects of paternal stress |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences |language=en |volume=112 |issue=44 |pages=13699–13704 |doi=10.1073/pnas.1508347112 |issn=0027-8424 |pmc=4640733 |pmid=26483456 |bibcode=2015PNAS..11213699R  }}</ref> En ''[[Caenorhabditis elegans]]'' indúcese a fame, na cal a supervivencia é dependente do mecanismo da vía de [[interferencia de ARN]], represión de miARNs e regulación de ARNs pequenos.<ref name=":72">{{Cite journal |last1=Rechavi |first1=Oded |last2=Houri-Ze'evi |first2=Leah |last3=Anava |first3=Sarit |last4=Goh |first4=Wee Siong Sho |last5=Kerk |first5=Sze Yen |last6=Hannon |first6=Gregory J. |last7=Hobert |first7=Oliver |date=2014-07-17 |title=Starvation-Induced Transgenerational Inheritance of Small RNAs in C. elegans |journal=Cell |language=English |volume=158 |issue=2 |pages=277–287 |doi=10.1016/j.cell.2014.06.020 |issn=0092-8674 |pmc=4377509 |pmid=25018105}}</ref> Así, a memorización da historia dietaria pode herdarse a través das xeracións.<ref name=":72" />

== Herdanza de marcas epixenéticas ==
{{Artigo principal|Epixenética}}

Aínda que hai varias formas de herdar marcadores epixenéticos, a herdanza de marcadores epixenéticos pode resumirse como a diseminación de información epixenética por medio da [[liña xerminal]].<ref name=":16">{{cite journal | vauthors = Horsthemke B | title = A critical view on transgenerational epigenetic inheritance in humans | journal = Nature Communications | volume = 9 | issue = 1 | pages = 2973 | date = xullo de 2018 | pmid = 30061690 | pmc = 6065375 | doi = 10.1038/s41467-018-05445-5 | bibcode = 2018NatCo...9.2973H }}</ref> Ademais, a variación epixenética ten lugar nalgunhas destas catro formas xerais seguintes, aínda que hai outras formas que aínda non foron ben aclaradas. Actualmente, os bucles de retroalimentación autosostidos, os moldes espaciais, as marcas na cromatina e as vías mediadas polo ARN modifican epixenes de células individuais. A variación epixenética dentro de organismos multicelulares é endóxena ou exóxena.<ref>{{cite journal | vauthors = Duclos KK, Hendrikse JL, Jamniczky HA | title = Investigating the evolution and development of biological complexity under the framework of epigenetics | journal = Evolution & Development | volume = 21 | issue = 5 | pages = 247–264 | date = setembro de 2019 | pmid = 31268245 | pmc = 6852014 | doi = 10.1111/ede.12301 }}</ref> A endóxena é xerada por sinalización de célula a célula (por exemplo, durante a [[diferenciación celular|diferenciación]] nas etapas inicias do desenvolvemento), mentres que a exóxena é unha resposta celular a pistas ambientais.{{cómpre referencia}}

=== Eliminación fronte a retención ===
En organismos que se reproducen sexualmente, moitas das modificacións epixenéticas dentro das células son  "reiniciadas" durante a meiose (por exemplo, as marcas no [[locus]] FLC que controlan a [[vernalización]] nas plantas<ref name="Bond">{{cite journal | vauthors = Bond DM, Finnegan EJ | title = Passing the message on: inheritance of epigenetic traits | journal = Trends in Plant Science | volume = 12 | issue = 5 | pages = 211–216 | date = maio de 2007 | pmid = 17434332 | doi = 10.1016/j.tplants.2007.03.010 | bibcode = 2007TPS....12..211B | author-link2 = Jean Finnegan }}</ref>), aínda que algunhas respostas epixenéticas se sabe que se conservan (por exemplo, a metilación de [[transposón]]s en plantas<ref name="Bond"/>). A herdanza diferencial de marcas epixenéticas debido aos nesgos maternos ou paternos subxacentes nos mecanismos de eliminación ou retención poden facer que se asigne unha causa epixenética a algúns efectos de orixe paterna en animais<ref>{{cite journal | vauthors = Morison IM, Reeve AE | title = A catalogue of imprinted genes and parent-of-origin effects in humans and animals | journal = Human Molecular Genetics | volume = 7 | issue = 10 | pages = 1599–1609 | year = 1998 | pmid = 9735381 | doi = 10.1093/hmg/7.10.1599 }}</ref> e plantas.<ref>{{cite journal | vauthors = Scott RJ, Spielman M, Bailey J, Dickinson HG | title = Parent-of-origin effects on seed development in Arabidopsis thaliana | journal = Development | volume = 125 | issue = 17 | pages = 3329–3341 | date = setembro de 1998 | pmid = 9693137 | doi = 10.1242/dev.125.17.3329 }}</ref>

=== Reprogramación ===
En mamíferos as marcas epixenéticas son borradas durante dúas fases do ciclo vital. A primeira é xusto despois da fecundación e a segunda, no desenvolvemento de células xerminais primordiais, as precursoras dos futuros [[gameto]]s.<ref name="Moore_2015">{{cite book |title=The Developing Genome |vauthors=Moore DS |date=2015 |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-992234-5}}</ref> Durante a fecundación os gametos do macho e a femia únense en diferfentes estadios do [[ciclo celular]] e con diferente configuración do [[xenoma]]. As marcas epixenéticas do macho dilúense rapidamente. Primeiro, as [[protamina]]s asociadas co ADN do macho son substituídas por [[histona]]s do [[citoplasma]] da femia, a maioría das cales están acetiladas debido á alta abundancia de histonas acetiladas no citoplasma da femia ou debido á unión diferencial do ADN do macho a histonas acetiladas.<ref name="pmid9409678">{{cite journal | vauthors = Adenot PG, Mercier Y, Renard JP, Thompson EM | title = Differential H4 acetylation of paternal and maternal chromatin precedes DNA replication and differential transcriptional activity in pronuclei of 1-cell mouse embryos | journal = Development | volume = 124 | issue = 22 | pages = 4615–4625 | date = novembro de 1997 | pmid = 9409678 | doi = 10.1242/dev.124.22.4615 }}</ref><ref name="pmid11784103">{{cite journal | vauthors = Santos F, Hendrich B, Reik W, Dean W | title = Dynamic reprogramming of DNA methylation in the early mouse embryo | journal = Developmental Biology | volume = 241 | issue = 1 | pages = 172–182 | date = xaneiro de 2002 | pmid = 11784103 | doi = 10.1006/dbio.2001.0501 }}</ref> Segundo, o ADN do macho é sistematicamente desmetilado en moitos organismos.<ref>{{cite journal | vauthors = Oswald J, Engemann S, Lane N, Mayer W, Olek A, Fundele R, Dean W, Reik W, Walter J | display-authors = 6 | title = Active demethylation of the paternal genome in the mouse zygote | journal = Current Biology | volume = 10 | issue = 8 | pages = 475–478 | date = abril de 2000 | pmid = 10801417 | doi = 10.1016/S0960-9822(00)00448-6  | bibcode = 2000CBio...10..475O }}</ref><ref name="pmid15579587">{{cite journal | vauthors = Fulka H, Mrazek M, Tepla O, Fulka J | title = DNA methylation pattern in human zygotes and developing embryos | journal = Reproduction | volume = 128 | issue = 6 | pages = 703–708 | date = decembro de 2004 | pmid = 15579587 | doi = 10.1530/rep.1.00217  }}</ref> Porén, algunhas marcas epixenéticas, especialmente a metilación de ADN materno, poden escapar a esta reprogamación, o que conduce a unha [[impronta (xenética)|impronta]] parental.

Nas [[célula xerminal|células xerminais]] primordiais hai un borrado máis extenso de información epixenética. Con todo, uns poucos sitios poden tamén evadirse do borrado da metilación do ADN.<ref>{{cite journal | vauthors = Hackett JA, Sengupta R, Zylicz JJ, Murakami K, Lee C, Down TA, Surani MA | title = Germline DNA demethylation dynamics and imprint erasure through 5-hydroxymethylcytosine | journal = Science | volume = 339 | issue = 6118 | pages = 448–452 | date = xaneiro de 2013 | pmid = 23223451 | pmc = 3847602 | doi = 10.1126/science.1229277 | bibcode = 2013Sci...339..448H }}</ref> Se as marcas epixenéticas evaden o borrado durante os eventos de reprogamación cigótica e das células xerminais primordiais, isto podería permitir unha herdanza epixenética transxeneracional.{{cómpre referencia}}

O recoñecemento da importancia da programación epixenética no establecemento e fixación da identidade da liña celular durante as etapas inicias da [[embrioxénese]] estimulou recentemente o interese na eliminación artificial da programación epixenética.<ref name="pmid21139069">{{cite journal | vauthors = Surani MA, Hajkova P | title = Epigenetic reprogramming of mouse germ cells toward totipotency | journal = Cold Spring Harbor Symposia on Quantitative Biology | volume = 75 | pages = 211–218 | year = 2010 | pmid = 21139069 | doi = 10.1101/sqb.2010.75.010 }}</ref> As manipulacións epixenéticas poderían permitir a restauración da [[totipotencia]] en [[célula nai|células nais]] ou outras células en xeral, o que se podería aplicar en [[medicina rexenerativa]].{{cn|date=March 2024}}.

=== Retención ===

Algúns mecanismos celulares poden permitir a cotransmisión dalgunhas marcas epixenéticas. Durante a replicación, as [[ADN polimerase]]s que actúan nas febras líder e retardada do ADN son acopladas polo factor de procesividade do ADN [[antíxeno nuclear de célula proliferante]] (PCNA), o cal foi implicado nos padróns de modificación e comunicación cruzada entre febras que permiten a fidelidade na copia das marcas epixenéticas.<ref>{{cite journal | vauthors = Zhang Z, Shibahara K, Stillman B | title = PCNA connects DNA replication to epigenetic inheritance in yeast | journal = Nature | volume = 408 | issue = 6809 | pages = 221–225 | date = novembro de 2000 | pmid = 11089978 | doi = 10.1038/35041601 | bibcode = 2000Natur.408..221Z }}</ref><ref name="pmid7907981">{{cite journal | vauthors = Henderson DS, Banga SS, Grigliatti TA, Boyd JB | title = Mutagen sensitivity and suppression of position-effect variegation result from mutations in mus209, the Drosophila gene encoding PCNA | journal = The EMBO Journal | volume = 13 | issue = 6 | pages = 1450–1459 | date = marzo de 1994 | pmid = 7907981 | pmc = 394963 | doi = 10.1002/j.1460-2075.1994.tb06399.x }}</ref> Os traballos realizados sobre a fidelidade de copia na modificación de histonas non pasaron da fase de modelo, pero os estudos iniciais suxiren que as modificacións de novas histonas toman como padrón o das histonas vellas e que as histonas novas e vellas agrúpanse aleatoriamente entre as dúas febras fillas do ADN.<ref name="pmid19234478">{{cite journal | vauthors = Probst AV, Dunleavy E, Almouzni G | title = Epigenetic inheritance during the cell cycle | journal = Nature Reviews. Molecular Cell Biology | volume = 10 | issue = 3 | pages = 192–206 | date = marzo de 2009 | pmid = 19234478 | doi = 10.1038/nrm2640 }}</ref> Con respecto á transferencia á seguinte xeración, moitas marcas elimínanse tal como se describiu antes. Novos estudos están atopando padróns de conservación epixenética a través das xeracións. Por exemplo, os [[ADN satélite|satélites]] [[centrómero|centroméricos]] resisten a desmetilación.<ref name="Morgan">{{cite journal | vauthors = Morgan HD, Santos F, Green K, Dean W, Reik W | title = Epigenetic reprogramming in mammals | journal = Human Molecular Genetics | volume = 14 | issue = Review Issue 1 | pages = R47–R58 | date = abril de 2005 | pmid = 15809273 | doi = 10.1093/hmg/ddi114 }}</ref> Non se coñece o mecanismo responsable desta conservación, aínda que algunhas evidencias indican que a metilación de histonas pode contribuír.<ref name="Morgan"/><ref name="pmid15766761">{{cite journal | vauthors = Santos F, Peters AH, Otte AP, Reik W, Dean W | title = Dynamic chromatin modifications characterise the first cell cycle in mouse embryos | journal = Developmental Biology | volume = 280 | issue = 1 | pages = 225–236 | date = abril de 2005 | pmid = 15766761 | doi = 10.1016/j.ydbio.2005.01.025 }}</ref> Tamén se identificou a regulación aberrante do momento da metilación do [[promotor (xenética)|promotor]] asociada coa alteración da [[regulación da expresión xénica]] no embrión.<ref name="pmid26677731">{{cite journal | vauthors = Taguchi YH | title = Identification of aberrant gene expression associated with aberrant promoter methylation in primordial germ cells between E13 and E16 rat F3 generation vinclozolin lineage | journal = BMC Bioinformatics | volume = 16 | issue = Suppl 18 | pages = S16 | year = 2015 | pmid = 26677731 | pmc = 4682393 | doi = 10.1186/1471-2105-16-S18-S16 }}</ref>

=== Decaimento ===
Aínda que a [[taxa de mutación]] nun xene dado de 100 bases pode ser do 10<sup>−7</sup> por xeración, os epixenes poden "mutar" varias vces por xeración ou poden quedar fixados por moitas xeracións.<ref name="pmid16534512">{{cite journal | vauthors = Richards EJ | title = Inherited epigenetic variation--revisiting soft inheritance | journal = Nature Reviews. Genetics | volume = 7 | issue = 5 | pages = 395–401 | date = maio de 2006 | pmid = 16534512 | doi = 10.1038/nrg1834 }}</ref> Isto formula a cuestión: os cambios nas frecuencias de epixenes constitúen evolución? Os efectos epixenéticos de decaimento rápido sobre os [[fenotipo]]s (é dicir, que duran menos de tres xeracións) poden explicar algunhas das variacións residuais en fenotipos despois de que se tiveron en conta o xenotipo e o ambiente. Porén, distinguir estes efectos a curto prazo dos efectos do ambiente materno sobre as etapas temperáns da [[ontoxenia]] segue sendo un verdadeiro reto.{{cómpre referencia}}

== Exemplos de HET ==
A importancia relativa das herdanzas xenéticas e epixenéticas é un asunto debatido. Aínda que se publicaron centos de exemplos de modificacións epixenéticas de fenotipos, realízáronse poucos estudos fóra das instalacións de laboratorio. Por tanto, non se poden inferir as interaccións dos xenes co ambiente malia o papel central do ambiente na [[selección natural]]. Múltiples factores epixenéticos poden influír no estado dos xenes e alteraren o estado epixenético. Debido á natureza multivariada dos factores ambientais, é difícil para os investigadores identificar a causa exacta dos cambios epixenéticos fóra do laboratorio.<ref>{{Cite journal |last=Day |first=Jeremy J. |date=2014-09-30 |title=New approaches to manipulating the epigenome |journal=Dialogues in Clinical Neuroscience |language=en |volume=16 |issue=3 |pages=345–357 |doi=10.31887/DCNS.2014.16.3/jday |issn=1958-5969 |pmc=4214177 |pmid=25364285}}</ref>

=== En plantas ===
Os estudos sobre a [[herdanza epixenética transxeneracional en plantas]] iniciáronse xa na década de 1950.<ref name=":2">{{cite journal | vauthors = Coe EH | title = A regular and continuing conversion-type phenomenon at the B locus in maize. | journal = Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 45 | issue = 6 | pages = 828–832 | date = xuño de 1959 | pmid = 16590451 | pmc = 222644 | doi = 10.1073/pnas.45.6.828 | bibcode = 1959PNAS...45..828C }}</ref> Un dos primeiros e mellor caracterizados exemplos disto é a [[paramutación]] b1 do [[millo]].<ref name=":2" /><ref>{{cite journal | vauthors = Chandler VL | title = Paramutation: from maize to mice | journal = Cell | volume = 128 | issue = 4 | pages = 641–645 | date = febreiro de 2007 | pmid = 17320501 | doi = 10.1016/j.cell.2007.02.007 }}</ref><ref name=":6" /><ref name=":7" /><ref name=":8" /><ref name=":9" /><ref name=":10" /><ref name=":11" /> O xene b1 codifica un [[factor de transcrición]] de [[hélice-bucle-hélice básica]] que intervén na vía de produción de [[antocianina]]. Cando se expresa o xene b1, a planta acumula antocianina dentro dos seus tecidos, o que lle dá cor púrpura a ditos tecidos. O alelo B-I (lido be-i, xa que significa B-Intenso) produce unha alta expresión de b1, o que resulta na pigmentación escura dos tecidos da vaíña e a casca, mentres que o alelo B' (lido B prima) produce unha baixa expresión de b1 causando unha baixa pigmentación neses tecidos.<ref name=":3">{{cite journal | vauthors = Chandler V, Alleman M | title = Paramutation: epigenetic instructions passed across generations | journal = Genetics | volume = 178 | issue = 4 | pages = 1839–1844 | date = abril de 2008 | pmid = 18430919 | pmc = 2323780 | doi = 10.1093/genetics/178.4.1839 }}</ref> Cando os proxenitores [[homocigoto]]s B-I se cruzan con homocigotos para B', toda a descendencia da F1 resultante presenta unha baixa pigmentación, que se debe ao [[silenciamento de xenes|silenciamento do xene]] b1.<ref name=":2" /><ref name=":3" /> Inesperadamente, cando as plantas da F1 se autocruzan, toda a xeración F2 resultante presenta baixa pigmentación e ten baixos niveis de expresión de b1. Ademais, cando calquera planta da F2 (incluíndo as que son xeneticamente homicigotas para B-I) se cruza con homocigotos para B-I, toda a descendencia presentará baixa pigmentación e expresión de b1.<ref name=":2" /><ref name=":3" /> A falta de individuos de pigmentación escura na proxenie da F2 é un exemplo de [[herdanza non mendeliana]] e posteriores investigacións indicaron que o alelo B-I se converte en B' por medio de mecanismos epixenéticos.<ref name=":6">{{cite journal | vauthors = Stam M, Belele C, Ramakrishna W, Dorweiler JE, Bennetzen JL, Chandler VL | title = The regulatory regions required for B' paramutation and expression are located far upstream of the maize b1 transcribed sequences | journal = Genetics | volume = 162 | issue = 2 | pages = 917–930 | date = outubro de 2002 | pmid = 12399399 | pmc = 1462281 | doi = 10.1093/genetics/162.2.917 }}</ref><ref name=":7">{{cite journal | vauthors = Belele CL, Sidorenko L, Stam M, Bader R, Arteaga-Vazquez MA, Chandler VL | title = Specific tandem repeats are sufficient for paramutation-induced trans-generational silencing | journal = PLOS Genetics | volume = 9 | issue = 10 | pages = e1003773 | date = 2013-10-17 | pmid = 24146624 | pmc = 3798267 | doi = 10.1371/journal.pgen.1003773  }}</ref> Os alelos B' e B-I son considerados [[epialelo]]s porque son idénticos a nivel da secuencia de ADN mais difiren no nivel de [[metilación do ADN]], na produción de [[ARN interferente pequeno]], e nas interaccións cromosómicas dentro do núcleo.<ref name=":10">{{cite journal | vauthors = Haring M, Bader R, Louwers M, Schwabe A, van Driel R, Stam M | title = The role of DNA methylation, nucleosome occupancy and histone modifications in paramutation | journal = The Plant Journal | volume = 63 | issue = 3 | pages = 366–378 | date = agosto de 2010 | pmid = 20444233 | doi = 10.1111/j.1365-313X.2010.04245.x  }}</ref><ref>{{cite journal | vauthors = Nobuta K, Lu C, Shrivastava R, Pillay M, De Paoli E, Accerbi M, Arteaga-Vazquez M, Sidorenko L, Jeong DH, Yen Y, Green PJ, Chandler VL, Meyers BC | display-authors = 6 | title = Distinct size distribution of endogeneous siRNAs in maize: Evidence from deep sequencing in the mop1-1 mutant | journal = Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 105 | issue = 39 | pages = 14958–14963 | date = setembro de 2008 | pmid = 18815367 | pmc = 2567475 | doi = 10.1073/pnas.0808066105 | bibcode = 2008PNAS..10514958N }}</ref><ref name=":9">{{cite journal | vauthors = Louwers M, Bader R, Haring M, van Driel R, de Laat W, Stam M | title = Tissue- and expression level-specific chromatin looping at maize b1 epialleles | journal = The Plant Cell | volume = 21 | issue = 3 | pages = 832–842 | date = marzo de 2009 | pmid = 19336692 | pmc = 2671708 | doi = 10.1105/tpc.108.064329 }}</ref><ref name=":8">{{cite journal | vauthors = Arteaga-Vazquez M, Sidorenko L, Rabanal FA, Shrivistava R, Nobuta K, Green PJ, Meyers BC, Chandler VL | display-authors = 6 | title = RNA-mediated trans-communication can establish paramutation at the b1 locus in maize | journal = Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 107 | issue = 29 | pages = 12986–12991 | date = xullo de 2010 | pmid = 20616013 | pmc = 2919911 | doi = 10.1073/pnas.1007972107  | bibcode = 2010PNAS..10712986A }}</ref> Adicionalmente, as plantas que carecen de compoñentes da [[silenciamento do ARN|vía de metilación do ADN dirixida por ARN]] mostran un incremento da expresión de b1 en individuos B' similar ao de B-I; non obstante, unha vez que se restauran eses compoñentes, a planta reverte ao estado de baixa expresión.<ref name=":11">{{cite journal | vauthors = Dorweiler JE, Carey CC, Kubo KM, Hollick JB, Kermicle JL, Chandler VL | title = mediator of paramutation1 is required for establishment and maintenance of paramutation at multiple maize loci | journal = The Plant Cell | volume = 12 | issue = 11 | pages = 2101–2118 | date = novembro de 2000 | pmid = 11090212 | pmc = 150161 | doi = 10.1105/tpc.12.11.2101 }}</ref><ref>{{cite journal | vauthors = Alleman M, Sidorenko L, McGinnis K, Seshadri V, Dorweiler JE, White J, Sikkink K, Chandler VL | display-authors = 6 | title = An RNA-dependent RNA polymerase is required for paramutation in maize | journal = Nature | volume = 442 | issue = 7100 | pages = 295–298 | date = xullo de 2006 | pmid = 16855589 | doi = 10.1038/nature04884 | bibcode = 2006Natur.442..295A }}</ref><ref>{{cite journal | vauthors = Arteaga-Vazquez MA, Chandler VL | title = Paramutation in maize: RNA mediated trans-generational gene silencing | journal = Current Opinion in Genetics & Development | volume = 20 | issue = 2 | pages = 156–163 | date = abril de 2010 | pmid = 20153628 | pmc = 2859986 | doi = 10.1016/j.gde.2010.01.008 }}</ref><ref>{{cite journal | vauthors = Huang J, Lynn JS, Schulte L, Vendramin S, McGinnis K | title = Epigenetic Control of Gene Expression in Maize | journal = International Review of Cell and Molecular Biology | volume = 328 | pages = 25–48 | date = 2017-01-01 | pmid = 28069135 | doi = 10.1016/bs.ircmb.2016.08.002 | isbn = 9780128122204 }}</ref> Aínda que se observou a conversión espontánea de B-I a B', nunca se observou unha reversión de B' a B-I (de verde a púrpura) en 50 anos de experimentos de campo e de invernadoiro nos que se utilizaron miles de plantas.<ref>{{cite journal | vauthors = Chandler VL | title = Paramutation's properties and puzzles | journal = Science | volume = 330 | issue = 6004 | pages = 628–629 | date = outubro de 2010 | pmid = 21030647 | doi = 10.1126/science.1191044 | bibcode = 2010Sci...330..628C }}</ref>

Tamén se publicaron exemplos de HET inducida ambientalmente en plantas. Nun caso, plantas de [[arroz]] que foron expostas a tratamentos de simulación de seca presentaron un aumento da tolerancia á seca despois de 11 xeracións de exposición e propagación por descendentes dunha soa semente comparadas coas plantas tratadas para condicións de non seca. As diferenzas na [[tolerancia á seca]] estaban ligadas a cambios direccionais nos niveis de [[metilación do ADN]] no xenoma, o que suxire que os cambios herdables inducidos polo estrés nos padróns de metilación do ADN poden ser importantes na adaptación aos estreses recorrentes. Noutro estudo, as plantas que foron expostas a un moderado herbivorismo por [[eiruga]]s durante moitas xeracións mostraban un incremento da resistencia ao herbivorismo nas seguintes xeracións (medido pola masa seca das eirugas) comparadas con plantas que non tiñan a presión dos herbívoros. Este incremento na resistencia aos herbívoros persistiu despois dunha xeración de crecemento sen ningunha exposición a herbívoros, o que suxire que a resposta se transmitía de xeración en xeración. O informe conclúe que os compoñentes da vía de metilación do ADN dirixida por ARN están implicados no incremento da resistencia a través das xeracións. A HET tamén se observou en plantas [[poliploide]]s. Viuse que [[triploide]]s híbridos da F1 recíprocos xeneticamente idénticos presentaban efectos epixenéticos transxeneracionais no desenvolvemento de sementes F2 viables.{{cn|date=March 2024}}

Demostrouse no ravo bravo ou saramago (''[[Raphanus raphanistrum]]'') que se pode [[defensas das plantas inducidas polo herbivorismo|inducir a HET]] cando as plantas son expostas a herbívoros como as eirugas da bolboreta ''[[Pieris rapae]]''. As plantas de ravo incrementan a súa produción de pelos rasposos nas follas e aceite de mostaza tóxico en resposta á predación que fan as eirugas. O aumento dos niveis deste produto tamén se observaron na seguinte xeración. A diminución dos niveis de predación tamén tiña como resultado a diminución dos pelos foliares e das toxinas producidas naquela xeración e nas seguintes.<ref>{{Cite journal |last1=Sobral |first1=Mar |last2=Sampedro |first2=Luis |last3=Neylan |first3=Isabelle |last4=Siemens |first4=David |last5=Dirzo |first5=Rodolfo |date=2021-08-17 |title=Phenotypic plasticity in plant defense across life stages: Inducibility, transgenerational induction, and transgenerational priming in wild radish |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences |language=en |volume=118 |issue=33 |pages=e2005865118 |doi=10.1073/pnas.2005865118 |issn=0027-8424 |pmc=8379918 |pmid=34389664 |bibcode=2021PNAS..11805865S }}</ref>

=== En animais ===
É difícil rastrear a HET en animais debido aos xenes de reprogramación que actúan durante a meiose e a embrioxénese, especialmente en poboacións silvestres que non son criadas en instalacións de laboratorio. Deben realizarse máis estudos para reforzar a documentación da HET en animais. Porén existen algúns exemplos.

A HET inducida foi demostrada en animais como ''[[Daphnia|Daphnia cucullata]].'' Estes diminutos crustáceos desenvolven cascos protectores en estadio xuvenil se son expostas a [[cairomona]]s, un tipo de [[hormona]], segregadas por predadores. O casco actúa como un método de defensa ao diminuír a capacidade dos predadores de capturar as ''Daphnia'', así que a indución da presenza de casco diminúe as súas taxas de mortalidade. ''D. cucullata'' desenvolve un pequeno casco en ausencia de cairomonas. Porén, dependendo do nivel das cairomonas do predador, a lonxitude do casco será case dobre. A seguinte xeración de ''Daphnia'' mostrará un tamaño similar do casco. Se os niveis de cairomonas diminúen ou desaparecen, entón a terceira xeración reverte ao tamaño orixinal do casco. Estes organismos mostran fenotipos adaptativos que afectan o fenotipo das seguintes xeracións.<ref>{{Cite journal |last1=Agrawal |first1=Anurag A. |last2=Laforsch |first2=Christian |last3=Tollrian |first3=Ralph |date=1999-09-02 |title=Transgenerational induction of defences in animals and plants |url=https://www.nature.com/articles/43425 |journal=Nature |language=en |volume=401 |issue=6748 |pages=60–63 |doi=10.1038/43425 |bibcode=1999Natur.401...60A |issn=0028-0836}}</ref>

A análise xenética do peixe de arrecifes de coral ''[[Acanthochromis polyacanthus]]'' propúxose como un caso de HET en resposta ao [[cambio climático]]. A medida que se produce o cambio climáico, a temperatura da auga do océano aumenta. Cando ''A. polyacanthus'' se expón a auga de temperatura máis alta de ata +3&nbsp;°C por riba das temperaturas oceánicas normais, o peixe expresa un incremento dos niveis de [[metilación do ADN]] en 193 xenes, o que resulta en cambios fenotípicos na función de consumo de [[oxíxeno]], [[metabolismo]], resposta á [[insulina]], produción de enerxía e [[anxioxénese]]. O incremento na metilación do ADN e os seus efectos fenotípicos transmitíanse a moitas xeracións seguidas posteriores.<ref>{{Cite journal |last1=Ryu |first1=Taewoo |last2=Veilleux |first2=Heather D. |last3=Donelson |first3=Jennifer M. |last4=Munday |first4=Philip L. |last5=Ravasi |first5=Timothy |date=2018-04-30 |title=The epigenetic landscape of transgenerational acclimation to ocean warming |url=https://doi.org/10.1038/s41558-018-0159-0 |journal=Nature Climate Change |volume=8 |issue=6 |pages=504–509 |doi=10.1038/s41558-018-0159-0 |bibcode=2018NatCC...8..504R |issn=1758-678X}}</ref>

Posibles casos de HET foron estudados en coellos de Indias da especie ''[[Cavia aperea]]'' expoñendo os machos a temperaturas ambientais incrementadas durante dous meses. No laboratorio, aos machos permitiúselles aparearse coa mesma femia antes e despois da exposición á calor para determinar se as altas temperaturas afectaban a descendencia. Como o fígado serve como órgano termorregulador, estudáronse mostras dese órgano nos coellos de Indias pais (machos da xeración F0) e de fígado e testículos dos machos da descendencia (xeración F1). Os machos F0 experimentaron unha resposta epixenética inmediata ao incremento de temperatura; incrementáronse os niveis de hormonas no fígado responsables da termorregulación. A xeración F1 tamén presentaba unha resposta epixenética de metilación diferente nos seus fígados e testículos, o que indicaba que potencialmente podían transmitir as súas marcas epixenéticas á xeración F2.<ref>{{Cite journal |last1=Hu |first1=J. |last2=Barrett |first2=R. D. H. |date=2017-07-20 |title=Epigenetics in natural animal populations |journal=Journal of Evolutionary Biology |volume=30 |issue=9 |pages=1612–1632 |doi=10.1111/jeb.13130 |pmid=28597938  |issn=1010-061X }}</ref>

=== En humanos ===
Aínda que a herdanza xenética é importante cando se describen os resultados [[fenotipo|fenotípicos]], non pode explicar completamente por que a descendencia lembra o aspecto dos seus pais. Ademais dos xenes, a descendencia herda condicións ambientais similares que as xeracións previas. Un ambiente que a descendencia dos humanos comparte xeralmente coas súas nais durante nove meses no [[útero]]. Considerando a duración dos [[Feto|estadios de desenvolvemento fetal]], o ambiente do útero da nai pode ter efectos de longa duración sobre a saúde da descendencia.{{cn|date=March 2024}}

Un exemplo de como o ambiente dentro do útero pode afectar a saúde da descendencia do período de [[fame holandesa de 1944–1945|inverno de fame holandés]] de 1944-45 e o seu efecto causal sobre enfermidades de HET inducidas. Durante o inverno de fame holandés, a descendencia estivo exposta a condicións de fame durante o terceiro trimestre de desenvolvemento eran menores que os nacidos o ano antes da fame. Ademais, a descendencia nacida durante a fame e a súa seguinte descendencia tiñan un maior risco de [[enfermidades metabólicas]], [[enfermidade cardiovascular|enfermidades cardiovasculares]], [[intolerancia á glicosa]], [[diabetes]] e [[obesidade]] no adulto. Os efectos desta fame no desenvolvemento duraron dúas xeracións.<ref name=":43"/><ref name=":52">{{Cite journal |last=Stein |first=A. D |date=2004-07-28 |title=Intrauterine famine exposure and body proportions at birth: the Dutch Hunger Winter |journal=International Journal of Epidemiology |language=en |volume=33 |issue=4 |pages=831–836 |doi=10.1093/ije/dyh083 |pmid=15166208 |issn=1464-3685 }}</ref> O incremento dos factores de risco para a saúde nas xeracións F1 e F2 durante o inverno de fame holandés é un coñecido fenómeno chamado "[[programación fetal]]", o cal está causado pola exposición a factores ambientais nocivos no útero.<ref name=":52" />

A perda da expresión xenética que orixina a [[síndrome de Prader-Willi]] ou a [[síndrome de Angelman]] atopouse nalgúns casos que estaba causada por cambios epixenéticos (ou "epimutacións") en ambos os [[alelo]]s, en vez de por unha [[mutación]] xenética. En todos os 19 casos dos que se informou, as epimutacións que, xunto coa impronta fisiolóxica e, por tanto, o silenciamento do outro alelo, estaban causando estas síndromes estaban localizadas nun [[cromosoma]] cunha orixe específica paterna e dos avós. Concretamente, o cromosoma derivado da liña paterna portaba unha marca materna anormal na [[proteína do marco de lectura augas arriba SNRPN|SNURF-SNRPN]], e esta marca anormal era herdada da avoa paterna.<ref name="WeiSchatten2014">{{cite journal |vauthors=Wei Y, Schatten H, Sun QY |year=2014 |title=Environmental epigenetic inheritance through gametes and implications for human reproduction |journal=Human Reproduction Update |volume=21 |issue=2 |pages=194–208 |doi=10.1093/humupd/dmu061 |pmid=25416302 }}</ref>

Atopáronse varios [[cancro]]s influídos pola epixenética transxeneracional. Atopáronse epimutacións no xene [[MLH1]] en dous individuos cun fenotipo de [[cancro colorrectal hereditario non poliposo]], e sen ningunha clara mutación en MLH1 que dalgunha outra maneira causase a doenza. As mesmas epimutacións atopáronse nos espermatozoides dun dos individuos, o que indica a posibilidade de ser transmitida á descendencia.<ref name="WeiSchatten2014" /> Ademais das [[Epixenética|epimutacións]] no xene MLH1, determinouse que certos cancros, como o [[cancro de mama]], poden orixinarse durante os estadios [[Feto|fetais]] dentro do útero.<ref name=":12" /> Ademais, as evidencias recollidas en varios estudos que utilizaban [[modelo conceptual|sistemas modelo]] (é dicir animais de experimentación) atoparon que a exposición durante as xeracións parentais pode ter como resultado a herdanza multixeneracional e transxeneracional do cancro de mama.<ref name=":12" /> Máis recentemente, os estudos descubriron unha conexión entre a adaptación de [[célula xerminal|células xerminais masculinas]] por medio da dieta do pai previa á concepción e a regulación do cancro de mama na descendencia en desenvolvemento.<ref name=":12" /> Máis especificamente, os estudos empezaron a descubrir novos datos que subliñan unha relación entre a HET do cancro de mama e os compoñentes alimentarios dos devanceiros ou [[biomarcador|marcadores]] asociados, como o peso ao nacer.<ref name=":12">da Cruz, R. S., Chen, E., Smith, M., Bates, J., & de Assis, S. (2020). Diet and Transgenerational Epigenetic Inheritance of Breast Cancer: The Role of the Paternal Germline. Frontiers in nutrition, 7, 93. https://doi.org/10.3389/fnut.2020.0009</ref> Os estudos que utilizaron sistemas modelo, como os ratos, mostraron que a obesidade paterna estimulada no momento da concepción pode alterar epixeneticamente a liña xerminal paterna. A liña xerminal paterna é responsable de regular o peso das súas fillas ao nacer e o potencial de que as súas fillas desenvolvan cancro de mama.<ref name=":14">{{cite journal | vauthors = Fontelles CC, Carney E, Clarke J, Nguyen NM, Yin C, Jin L, Cruz MI, Ong TP, Hilakivi-Clarke L, de Assis S | title = Paternal overweight is associated with increased breast cancer risk in daughters in a mouse model | journal = Scientific Reports | volume = 6 | issue = | pages = 28602 | date = xuño de 2016 | pmid = 27339599 | pmc = 4919621 | doi = 10.1038/srep28602 | bibcode = 2016NatSR...628602F }}</ref> Ademais, atopouse que as modificacións no perfil de expresión do [[microARN]] da liña xerminal masculina está acoplado con peso corporal elevado.<ref name=":14" /> Adicionalmente, a obesidade paterna resultou nun incremento na porcentaxe do desenvolvemento na descendencia feminina de [[tumor mamario|tumores mamarios]] inducidos por [[carcinoxénese|carcinóxenos]], o que é causado por cambios na expresión do microARN mamario.<ref name=":14" />

Ademais de aflicións relacionadas co cancro asociadas cos efectos da HET, a HET foi recentemente implicada na progresión da [[hipertensión arterial pulmonar]].<ref name=":17">{{cite journal | vauthors = Napoli C, Benincasa G, Loscalzo J | title = Epigenetic Inheritance Underlying Pulmonary Arterial Hypertension | journal = Arteriosclerosis, Thrombosis, and Vascular Biology | volume = 39 | issue = 4 | pages = 653–664 | date = abril de 2019 | pmid = 30727752 | pmc = 6436974 | doi = 10.1161/ATVBAHA.118.312262 }}</ref> Estudos recentes atoparon que a HET está probablemente implicada na progresión da hipertensión arterial pulmonar porque as terapias actuais para esta doenza non reparan os feotipos irregulares asociados con esta doenza.<ref name=":17" /> Os actuais tratamentos para a hipertensión arterial pulmonar intentaron corrixir os síntomas desta doenza con [[Vasodilatación|vasodilatadores]] e [[Trombose|protectores antitrombóticos]], pero non aliviaron as complicacións relacionadas cos fenotipos alterados asociados coa hipertensión arterial pulmonar.<ref name=":17" /> A incapacidade dos vasodiladores e protectores antitrombóticos para corrixir a doenza suxiren que a súa progresión depende de múltiples variables, o cal é probablemente consecuente coa HET.<ref name=":17" /> Concretamente, pénsase que a epixenética transxeneracional está ligada aos cambios fenotípicos asociados coa [[remodelación vascular no embrión|remodelación vascular]].<ref name=":17" /> Por exemplo, a [[Hipoxia (medicina)|hipoxia]] durante a [[xestación]] pode inducir as alteracións epixenéticas transxeneracionais que poderían ser prexudiciais durante as primeiras fases do [[desenvolvemento fetal]] e incrementa a posibilidade de desenvolver hipertensión arterial pulmonar de adulto.<ref name=":17" /> Aínda que os estados hipóxicos poderían inducir a varianza epixenética transxeneracional asociada coa hipertensión arterial pulmonar, hai fortes probas que apoian que diversos factores de risco materno están limitados á progresión final da hipertensión arterial pulmonar.<ref name=":17" /> Tales factores de risco materno ligados á hipertensión arterial pulmonar de comezo tardío inclúen a disfunción placentaria, a hipertensión, a obesidade e a [[preeclampsia]].<ref name=":17" /> Estes factores de risco materno e estresantes ambientais acoplados con cambios epixenéticos transxeneracionais poden ter como resultado un dano prolongado ás vías de sinalización asociadas co desenvolvemento vascular durante as etapas fetais, incrementando así a probabilidade de padecer hipertensión arterial pulmonar.<ref name=":17" />

Un estudo mostrou que o abuso a nenos, definido como "contacto sexual, abuso físico grave e/ou abandono grave," orixina modificacións epixenéticas da expresión do [[receptor de glicocorticoides]].<ref>{{cite journal | vauthors = Weaver IC, Cervoni N, Champagne FA, D'Alessio AC, Sharma S, Seckl JR, Dymov S, Szyf M, Meaney MJ | display-authors = 6 | title = Epigenetic programming by maternal behavior | journal = Nature Neuroscience | volume = 7 | issue = 8 | pages = 847–854 | date = agosto de 2004 | pmid = 15220929 | doi = 10.1038/nn1276 }}</ref><ref>{{cite journal | vauthors = McGowan PO, Sasaki A, D'Alessio AC, Dymov S, Labonté B, Szyf M, Turecki G, Meaney MJ | display-authors = 6 | title = Epigenetic regulation of the glucocorticoid receptor in human brain associates with childhood abuse | journal = Nature Neuroscience | volume = 12 | issue = 3 | pages = 342–348 | date = marzo de 2009 | pmid = 19234457 | pmc = 2944040 | doi = 10.1038/nn.2270 }}</ref> A expresión do receptor de [[glicocorticoide]]s xoga un papel vital na actividade  [[hipotálamo|hipotalámica]]-[[hipófise|hipofisaria]]-[[glándula adrenal|adrenal]]. Ademais, os experimentos animais mostraron que os cambios epixenéticos poden depender das interaccións nai-neno despois do nacemento.<ref>{{cite journal | vauthors = Meaney MJ, Szyf M | title = Environmental programming of stress responses through DNA methylation: life at the interface between a dynamic environment and a fixed genome | journal = Dialogues in Clinical Neuroscience | volume = 7 | issue = 2 | pages = 103–123 | year = 2005 | pmid = 16262207 | pmc = 3181727 | doi = 10.31887/DCNS.2005.7.2/mmeaney }}</ref> Ademais, un estudo recente quen investiga as correlacións entre o [[estrés prenatal|estrés materno no embarazo]] e a metilación en adolescentes/súas nais atopou que os nenos de mulleres que sufriron abusos durante o embarazo tiñan máis probabilidade de ter os xenes do receptor de glicocorticoides metilado.<ref name=":15">{{cite journal | vauthors = Radtke KM, Ruf M, Gunter HM, Dohrmann K, Schauer M, Meyer A, Elbert T | title = Transgenerational impact of intimate partner violence on methylation in the promoter of the glucocorticoid receptor | journal = Translational Psychiatry | volume = 1 | issue = 19 de xullo | pages = e21 | date = xullo de 2011 | pmid = 22832523 | pmc = 3309516 | doi = 10.1038/tp.2011.21 }}</ref> Deste xeito, os nenos con xenes do receptor de glicocorticoides metilado experimentan unha resposta alterada ao estrés, o que leva finalmente a unha alta susceptibilidade a experimentar ansiedade.<ref name=":15" />

Outros estudos que examinaron os efectos do [[dietilestilbestrol]] (DES), que é un [[perturbador endócrino]], atoparon que os netos (terceira xeración) de mulleres expostas ao DES tiñan unha probabilidade significativamente maior de desenvolver [[trastorno por déficit de atención con hiperactividade]] (TDAH).<ref name=":13">{{cite journal | vauthors = Kioumourtzoglou MA, Coull BA, O'Reilly ÉJ, Ascherio A, Weisskopf MG | title = Association of Exposure to Diethylstilbestrol During Pregnancy With Multigenerational Neurodevelopmental Deficits | journal = JAMA Pediatrics | volume = 172 | issue = 7 | pages = 670–677 | date = xullo de 2018 | pmid = 29799929 | pmc = 6137513 | doi = 10.1001/jamapediatrics.2018.0727 }}</ref> Isto débese a que as mulleres expostas a perturbadores endócrinos, como o DES, durante a [[xestación]] poden estar ligados a déficits do neurodesenvolvemento multixeneracionais.<ref name=":13" /> Ademais, studos en animais indican que os perturbadores endócrinos teñen un profundo impacto nas células da liña xerminal e no neurodesenvolvemento.<ref name=":13" /> A causa do impacto multixeneracional do DES postúlase que é o resultado de procesos biolóxicos asociados coa [[reprogramación epixenética]] da liña xerminal, se ben isto está aínda por determinar.<ref name=":13" />

== Efectos sobre a fitness ==
{{Véxase tamén|Neolamarckismo}}
A herdanza epixenética soamente afecta a [[fitness (bioloxía)|fitness]] ou aptitude biolóxica se altera prediciblemente un carácter baixo selección. Presentáronse probas de que os estímulos ambientais son axentes importantes na alteración dos epixenes. Ironicamente, a evolución darwinista pode actuar sobre estas características adquiridas neolamarckistas así como nos mecanismos celulares que as producen (por exemplo, xenes de metiltransferase).
A herdanza epixenética pode proporcionar beneficios para a fitness dos organismos que se enfrontan a cambios ambientais a escalas de tempo intermedias.<ref>{{cite book | vauthors = Jablonka E, Lamb MJ |title=Epigenetic inheritance and evolution: the Lamarckian dimension |date=2005 |publisher=Oxford University Press |location=Oxford |isbn=978-0-19-854063-2 |edition=Reprinted}}</ref> Os cambios de ciclo curto probablemente teñen procesos regulatorios codificados no ADN, xa que a probabilidade de que a descendencia necesite responder aos cambios moitas veces durante a súa vida é alta. Por outra parte, a selección natural actúa sobre poboacións que experimentan cambios nos cambios ambientais de ciclo máis longo. Neses casos, se a [[impronta epixenética]] da seguinte xeración é prexudicial para a fitness na maioría do intervalo (por exemplo, información incorrecta sobre o ambiente), estes xenotipos e epixenotipos vanse perder. Para ciclos de tempo intermedios, a probabilidade de que a descendencia encontre un ambiente similar é suficientemente alta sen unha presión selectiva substancial sobre os individuos que carecen dunha arquitectura xenética capaz de responder ao ambiente. Naturalmente, as lonxitudes absolutas dos ciclos ambientais curtos, intermedios e longos dependerán do carácter estudado, a lonxitude da memoria epixenética e o tempo de xeración  do organismo.
Gran parte da interpretación dos efectos na fitness epixenéticos céntrase na hipótese de que os epixenes son importantes contribuíntes aos fenotipos, o cal segue sen estar resolto.{{cn|date=March 2024}}

=== Efectos deletéreos ===
As marcas epixenéticas herdadas poden ser importantes para regular compoñentes importantes da fitness. En plantas, por exemplo, o xene ''Lcyc'' de ''[[Linaria vulgaris]]'' controla a simetría da flor. [[Carl Linnaeus|Linnaeus]] foi o primeiro que describiu os mutantes radialmente simétricos, que se orixinan cando ''Lcyc'' está fortemente metilado.<ref name="pmid10490023">{{cite journal | vauthors = Cubas P, Vincent C, Coen E | title = An epigenetic mutation responsible for natural variation in floral symmetry | journal = Nature | volume = 401 | issue = 6749 | pages = 157–161 | date = setembro de 1999 | pmid = 10490023 | doi = 10.1038/43657  | bibcode = 1999Natur.401..157C }}</ref> Dada a importancia da forma floral para os polinizadores,<ref>{{cite journal |vauthors=Dafni A, Kevan PG |year=1997 |title=Flower size and shape: implications in pollination |journal=Israeli Journal of Plant Science |volume=45 |issue=2–3 |pages=201–211 |doi=10.1080/07929978.1997.10676684|bibcode=1997IsJPS..45..201D }}</ref> a metilación dos homólogos de ''Lcyc'' (por exemplo, ''CYCLOIDEA'') pode ter efectos deletéreos sobre a fitness da planta. En animais, numerosos estudos atoparon que as marcas epixenéticas herdadas poden incrementar a susceptibilidade a enfermidades. Tamén se suxeriu que as influencias epixenéticas transxeneracionais contribúen ás enfermidades, especialmente ao cancro, en humanos.<ref>{{cite journal | vauthors = Nilsson EE, Sadler-Riggleman I, Skinner MK | title = Environmentally induced epigenetic transgenerational inheritance of disease | journal = Environmental Epigenetics | volume = 4 | issue = 2 | pages = dvy016 | date = abril de 2018 | pmid = 30038800 | doi = 10.1093/eep/dvy016 | pmc = 6051467 }}</ref> Os padróns de metilación de tumores en [[promotor (xenética)|promotores]] de xenes correlaciónanse positivamente coa historia familiar de cancro.<ref>{{cite journal | vauthors = Frazier ML, Xi L, Zong J, Viscofsky N, Rashid A, Wu EF, Lynch PM, Amos CI, Issa JP | display-authors = 6 | title = Association of the CpG island methylator phenotype with family history of cancer in patients with colorectal cancer | journal = Cancer Research | volume = 63 | issue = 16 | pages = 4805–4808 | date = agosto de 2003 | pmid = 12941799 }}</ref> Ademais, a metilación do xene ''[[MSH2]]'' está correlacionada cos cancros endometrial e colorrectal de comezo temperán.<ref>{{cite journal | vauthors = Chan TL, Yuen ST, Kong CK, Chan YW, Chan AS, Ng WF, Tsui WY, Lo MW, Tam WY, Li VS, Leung SY | display-authors = 6 | title = Heritable germline epimutation of MSH2 in a family with hereditary nonpolyposis colorectal cancer | journal = Nature Genetics | volume = 38 | issue = 10 | pages = 1178–1183 | date = outubro de 2006 | pmid = 16951683 | pmc = 7097088 | doi = 10.1038/ng1866 }}</ref>

=== Efectos aparentemente adaptativos ===
Sementes experimentalmente desmetiladas do [[organismo modelo]] ''[[Arabidopsis thaliana]]'' teñen unha mortalidade significativamente maior, un crecemento atrofiado, retardo na floración e menos froitos,<ref>{{cite journal |vauthors=Bossdorf O, Arcuri D, Richards CL, Pigliucci M |year=2010 |title=Experimental alteration of DNA methylation affects the phenotypic plasticity of ecologically relevant traits in ''Arabidopsis thaliana'' |url=http://doc.rero.ch/record/318722/files/10682_2010_Article_9372.pdf |journal=Evolutionary Ecology |volume=24 |issue=3 |pages=541–553 |doi=10.1007/s10682-010-9372-7|bibcode=2010EvEco..24..541B }}</ref> o que indica que os epixenes poden incrementar a fitness. Ademais, as respostas epixenéticas inducidas ambientalmente ao estrés son herdadas e están correlacionadas positivamente coa fitness.<ref>{{cite journal |vauthors=Whittle CA, Otto SP, Johnston MO, Krochko JE |year=2009 |title=Adaptive epigenetic memory of ancestral temperature regime in ''Arabidopsis thaliana'' |url=https://archive.org/details/sim_botany_2009-06_87_6/page/650 |journal=Botany |volume=87 |issue=6 |pages=650–657 |doi=10.1139/b09-030 }}</ref> En animais, os cambios nos ratos no comportamento de nidificación comunal incrementan os réximes de coidados parentais<ref>Curley, JP, FA Champagne, and P Bateson (2007) Communal nesting induces alternative emotional, social and maternal behavior in offspring. Society for Behavioral Neuroendocrinology 11th Annual Meeting Pacific Grove, CA, USA. Cited in {{cite journal | vauthors = Branchi I | title = The mouse communal nest: investigating the epigenetic influences of the early social environment on brain and behavior development | journal = Neuroscience and Biobehavioral Reviews | volume = 33 | issue = 4 | pages = 551–559 | date = abril de 2009 | pmid = 18471879 | doi = 10.1016/j.neubiorev.2008.03.011 }}</ref> e habilidades sociais,<ref>{{cite journal | vauthors = Branchi I, D'Andrea I, Fiore M, Di Fausto V, Aloe L, Alleva E | title = Early social enrichment shapes social behavior and nerve growth factor and brain-derived neurotrophic factor levels in the adult mouse brain | journal = Biological Psychiatry | volume = 60 | issue = 7 | pages = 690–696 | date = outubro de 2006 | pmid = 16533499 | doi = 10.1016/j.biopsych.2006.01.005 }}</ref> que se hipotetiza que incrementan  a supervivencia dos fillos e o acceso a recursos (como alimentos e parellas), respectivamente.

=== Herdanza da inmunidade ===

A epixenética exerce un papel fundamental na regulación e desenvolvemento do [[sistema inmunitario]].<ref>{{Cite journal |last1=Sen |first1=Rwik |last2=Barnes |first2=Christopher |date=2021-05-12 |title=Do Transgenerational Epigenetic Inheritance and Immune System Development Share Common Epigenetic Processes? |journal=Journal of Developmental Biology |language=en |volume=9 |issue=2 |pages=20 |doi=10.3390/jdb9020020 |issn=2221-3759 |pmc=8162332 |pmid=34065783 }}</ref> En 2021 proporcionáronse probas de herdanza en inmunidade adestrada a través das xeracións á proxenie de ratos que tiñan infección sistémica polo fungo ''[[Candida albicans]]''.<ref name=":83">{{Cite journal |last1=Katzmarski |first1=Natalie |last2=Domínguez-Andrés |first2=Jorge |last3=Cirovic |first3=Branko |last4=Renieris |first4=Georgios |last5=Ciarlo |first5=Eleonora |last6=Le Roy |first6=Didier |last7=Lepikhov |first7=Konstantin |last8=Kattler |first8=Kathrin |last9=Gasparoni |first9=Gilles |last10=Händler |first10=Kristian |last11=Theis |first11=Heidi |last12=Beyer |first12=Marc |last13=van der Meer |first13=Jos W. M. |last14=Joosten |first14=Leo A. B. |last15=Walter |first15=Jörn |date=novembro de 2021 |title=Transmission of trained immunity and heterologous resistance to infections across generations |url=https://www.nature.com/articles/s41590-021-01052-7 |journal=Nature Immunology |language=en |volume=22 |issue=11 |pages=1382–1390 |doi=10.1038/s41590-021-01052-7 |pmid=34663978 |hdl=2066/241159 |issn=1529-2916  }}</ref> A proxenie dos ratos sobrevivía á infección por ''C. albicans'' por medio de cambios funcionais, transcricionais e epixenéticos ligados a [[loci]] de xenes inmunitarios.<ref name=":83" /> A resposta das células mieloides á infección por ''C. albicans'' aumentaba en vías inflamatorias, e incrementaba a resistencia a infeccións nas seguintes xeracións.<ref name=":83" /> A inmunidade en vertebrados pode tamén ser transferida polas nais por medio do paso de hormonas, nutrientes e anticorpos.<ref name=":133">{{Cite journal |last1=Eggert |first1=Hendrik |last2=Kurtz |first2=Joachim |last3=Diddens-de Buhr |first3=Maike F. |date=2014-12-22 |title=Different effects of paternal trans-generational immune priming on survival and immunity in step and genetic offspring |journal=Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences |language=en |volume=281 |issue=1797 |pages=20142089 |doi=10.1098/rspb.2014.2089 |issn=0962-8452 |pmc=4240996 |pmid=25355479}}</ref> En mamíferos os factores maternos poden transferirse pola lactación ou a [[placenta]].<ref name=":133"/> A transmisión transxeneracional de caracteres relacionados coa inmunidade tamén se describiu en plantas e invertebrados. As plantas teñen unn sistema de imprimación da defensa que lles permite ter unha resposta de defensa alterna que pode ser acelerada pola exposición a accións estresantes ou patóxenos.<ref name=":103">{{Cite book |url=https://link.springer.com/book/10.1007/978-981-15-6275-4 |title=Emerging Trends in Plant Pathology |year=2021 |language=en |doi=10.1007/978-981-15-6275-4 |isbn=978-981-15-6274-7 |editor-last1=Singh |editor-last2=Jahagirdar |editor-last3=Sarma |editor-first1=Krishna P. |editor-first2=Shamarao |editor-first3=Birinchi Kumar }}</ref> Despois dun evento de imprimación, almacénase a información da pista de estrés de imprimación, e a memoria pode herdarse na descendencia (interxeneracional ou transxeneracional).<ref name=":103" /> Nalgúns estudos atopouse que a proxenie de ''[[Arabidopsis]]'' infectada por ''[[Pseudomonas syringae]]'' estaba imprimada durante a expresión da resitencia sistémica adquirida.<ref name=":113">{{Cite journal |last1=Luna |first1=Estrella |last2=Ton |first2=Jurriaan |date=xuño de 2012 |title=The epigenetic machinery controlling transgenerational systemic acquired resistance |url=http://dx.doi.org/10.4161/psb.20155 |journal=Plant Signaling & Behavior |volume=7 |issue=6 |pages=615–618 |doi=10.4161/psb.20155 |pmid=22580690  |issn=1559-2324|pmc=3442853 |bibcode=2012PlSiB...7..615L }}</ref> A proxenia mostrou que tiña resistencia contra patóxenos (hemi)-biotróficos que están asociados con xenes dependentes de salicilicos e un xene regulatorio da defensa chamado ''non expresor de xenes PR'' (NPR1).<ref name=":113" /> A resistencia sistémica adquirida transxeneracional na proxenie estaba asociada cun incremento da acetilación da histona 3 na [[lisina]] 9, a hipometilación de xenes e as marcas da cromatina en rexións promotoras de xenes dependentes de salicílicos.<ref name=":113" /> De xeito similar, en insectos, o [[escaravello]] ''[[Tribolium castaneum]]'' é improntado pola exposición ao patóxeno ''[[Bacillus thuringiensis]]''.<ref name=":133"/> Os experimentos de dobre apareamento con ese escaravello demostraron que a impronta inmune transxeneracional paterna está mediada polo espermatozoide ou o fluído seminal, o cal mellora a supervivencia ante a exposición a patóxenos e contribúe aos cambios epixenéticos.<ref name=":133" />

==== Bucles de retroalimentación e HET ====

Os bucles de retroalimentación positivos e negativos obsérvanse comunmente en mecanismos moleculares e na regulación de procesos [[homeostase|homeostáticos]]. Hai probas de que os bucles de retroalimentación interaccionan para manter modificacións epixenéticas dentro dunha xeración, así como contribuíren á HET en varios organismos, e estes bucles de retroalimentación poden exhibir posibles adaptacións a perturbaións ambientais. Os bucles de retroalimentación son verdadeiramente unha repercusión de calquera modificación epixenética, xa que esta ten como resultado cambios na expresión. E aínda máis, os bucles de retroalimentación poden verse a través de moitas xeracións debido a que a HET exhibe unha dinámica espazo-temporal que está asociada só coa HET. Por exemplo, as temperaturas elevadas durante a embrioxénese e a creación de [[ARN que interacciona con piwi|ARN piwi]] son directamente proporcionais, o que proporciona un resultado herdable para os elementos transpoñibles represores por medio de agrupacións de ARN piwi.<ref name=":142">{{Cite journal |last1=Casier |first1=Karine |last2=Delmarre |first2=Valérie |last3=Gueguen |first3=Nathalie |last4=Hermant |first4=Catherine |last5=Viodé |first5=Elise |last6=Vaury |first6=Chantal |last7=Ronsseray |first7=Stéphane |last8=Brasset |first8=Emilie |last9=Teysset |first9=Laure |last10=Boivin |first10=Antoine |date=2019-03-15 |editor-last=Nilsen |editor-first=Timothy W |editor2-last=Manley |editor2-first=James L |title=Environmentally-induced epigenetic conversion of a piRNA cluster |journal=eLife |volume=8 |pages=e39842 |doi=10.7554/eLife.39842 |pmid=30875295 |issn=2050-084X|pmc=6420265  }}</ref> Ademais, as seguintes xeracións manteñen un locus activo para continuar creando ARN piwi, cuxa formación era previamente enigmática.<ref name=":142" /> Noutro caso suxeriuse que a perturbación endócrina tiña unha interacción de bucle de retroalimentación con metilación de varios sitios xenómicos no peixe ''[[Menidia beryllina]]'', que podía ser unha función da HET.<ref name=":152">{{Cite journal |last1=Major |first1=Kaley M. |last2=DeCourten |first2=Bethany M. |last3=Li |first3=Jie |last4=Britton |first4=Monica |last5=Settles |first5=Matthew L. |last6=Mehinto |first6=Alvine C. |last7=Connon |first7=Richard E. |last8=Brander |first8=Susanne M. |date=2020 |title=Early Life Exposure to Environmentally Relevant Levels of Endocrine Disruptors Drive Multigenerational and Transgenerational Epigenetic Changes in a Fish Model |journal=Frontiers in Marine Science |volume=7 |doi=10.3389/fmars.2020.00471 |issn=2296-7745 }}</ref> Cando se eliminaba a exposición e a descendencia da F2 de ''M. beryllina'' aínda conservaba estas marcas de metilación, isto causaba un bucle de retroalimentación negativo sobre a expresión de varios xenes.<ref name=":152" /> Noutros exemplos, a hibridación de [[Anguilla anguilla|anguías]] pode orixinar bucles de retroalimentación que contribúen á desmetilación de transposóns e á activación de elementos transpoñibles.<ref>{{Cite journal |last1=Liu |first1=Shenglin |last2=Tengstedt |first2=Aja Noersgaard Buur |last3=Jacobsen |first3=Magnus W. |last4=Pujolar |first4=Jose Martin |last5=Jónsson |first5=Bjarni |last6=Lobón-Cervià |first6=Javier |last7=Bernatchez |first7=Louis |last8=Hansen |first8=Michael M. |date=agosto de 2022 |title=Genome-wide methylation in the panmictic European eel ( Anguilla anguilla ) |url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/mec.16586 |journal=Molecular Ecology |language=en |volume=31 |issue=16 |pages=4286–4306 |doi=10.1111/mec.16586 |pmid=35767387 |bibcode=2022MolEc..31.4286L  |issn=0962-1083}}</ref> Como as transmisións epixenéticas son normalmente silenciadas no xenoma, a súa presenza e posible expresión crea un bucle de retroalimentación para previr que os híbridos se reproduzan con outros híbridos ou especies non híbridas, o cal elimina a proliferación da expresión da transmisión epixenética e impide a HET neses contextos. Este fenómeno coñécese como unha forma de illamento reprodutivo poscigótico.

== Padróns macroevolutivos ==

Os efectos epixenéticos herdados nos fenotipos foron ben documentados en [[bacterias]], [[protistas]], [[fungi|fungos]], [[planta]]s, [[nematodos]], e [[Drosophila|moscas do vinagre]].<ref name="Jablonka">{{cite journal |vauthors=Jablonka E, Raz G |date=xuño de 2009 |title=Transgenerational epigenetic inheritance: prevalence, mechanisms, and implications for the study of heredity and evolution |url=https://archive.org/details/sim_quarterly-review-of-biology_2009-06_84_2/page/131 |journal=The Quarterly Review of Biology |volume=84 |issue=2 |pages=131–176 |doi=10.1086/598822 |pmid=19606595}}</ref><ref name=":16" /> Aínda que non se realizou ningún estudo sistemático de herdanza epixenética (a maioría en organismos modelo), hai evidencias preliminares de que este modo de herdanza é máis importante en plantas que en animais.<ref name="Jablonka"/> A diferenciación inicial da liña xerminal animal probablemente exclúe que máis tarde aparezan marcas epixenéticas durante o desenolvemento, mentres que en plantas e fungos as células somáticas poden incorporarse á liña xerminal.<ref>{{cite journal | vauthors = Whitham TG, Slobodchikoff CN | title = Evolution by individuals, plant-herbivore interactions, and mosaics of genetic variability: The adaptive significance of somatic mutations in plants | url = https://archive.org/details/sim_oecologia_1981-07_49_3/page/287 | journal = Oecologia | volume = 49 | issue = 3 | pages = 287–292 | date = xullo de 1981 | pmid = 28309985 | doi = 10.1007/BF00347587 | bibcode = 1981Oecol..49..287W }}</ref><ref>{{cite journal |vauthors=Turian G |year=1979 |title=Sporogenesis in fungi |journal=Annual Review of Phytopathology |volume=12 |pages=129–137 |doi=10.1146/annurev.py.12.090174.001021}}</ref>

Pénsase que a HET pode permitir que certas poboacións se adapten doadamente a ambientes variables.<ref name=":16" /> Aínda que hai casos ben documentados de HET en certas poboacións, hai dúbidas sobre se esta mesma forma de adaptabilidade é aplicable aos mamíferos.<ref name=":16" /> Máis especificamente, cuestiónase se se aplica aos humanos.<ref name=":16" /> Ultimamente, a maioría dos modelos experimentais que utilizan ratos e observacións limitadas en humanos só atoparon caracteres herdados epixeneticamente que son prexudiciais para a saúde de ambos os organismos.<ref name=":16" /> Estes caracteres nocivos van desde o incremento do risco de padecer enfermidades, como as [[enfermidade cardiovascular|doenzas cardiovasculares]], ata morte prematura.<ref name=":16" /> Porén, isto pode estar baseado na premisa dun nesgo limitado á hora de informar porqué é máis fácil detectar efectos experimentais negativos que positivos.<ref name=":16" /> Ademais, a considerable [[reprogramación epixenética]] necesaria para o [[bioloxía evolutiva do desenvolvemento|éxito evolutivo das liñas xerminais]] e as fases iniciais da [[embrioxénese]] en mamíferos pode ser a causa potencial dunha herdanza trnasxeneracional limitada de marcas na cromatina en mamíferos.<ref name=":16" />  

Os padróns da historia vital do organismo poden igualmente contribuír á aparición de herdanza epixenética. Os organismos [[sésil]]es, aqueles con baixa capacidade de dispersión, e aqueles con comportamento simple poden beneficiarse máis de transmitir información á súa descendencia por vías epixenéticas. Os padrón xeográficos poden tamén aparecer, nos cales os ambientes moi variables e moi conservados poderían albergar menos especies con herdanza epixenética importante.{{cómpre referencia}}

== Controversias ==

Os humanos decatáronse desde antigo de que as características dos proxenitores aparecen a miúdo nos descendentes. Isto levou á aplicación práctica do apareamento selectivo de plantas e animais, pero non afronta a cuestión central da herdanza: como se conservan esas características entre xeracións, e que causa a variación? Sostivéronse varias posicións na [[historia do pensamento evolutivo]].

=== Herdanza mesturada fronte a particulada ===
[[Ficheiro:Blending Inheritance.svg|miniatura|upright=1.1 |A [[herdanza mesturada]] fai que cheguen á media todas as características, o cal, como sinalou o enxeñeiro [[Fleeming Jenkin]], fai que a evolución por selección natural sexa imposible.]]

Os científicos do tempo da Ilustración, ao trataren de resolver estas cuestións relacionadas, apoiaron principalmente a hipótese da mestura, na cal os caracteres eran homoxeneizados na descendencia como botes de pintura de diferentes cores que se mesturaban.<ref>{{cite journal |vauthors=Vorzimmer P |year=1963 |title=Charles Darwin and blending inheritance |journal=Isis |volume=54 |issue=3 |pages=371–390 |doi=10.1086/349734}}</ref> Os críticos do libro de [[Charles Darwin]] ''[[A orixe das especies]]'', sinalaron que con este esquema de herdanza, as variacións serían rapidamente saturadas polo fenotipo da maioría.<ref>{{cite journal | vauthors = Jenkin F |author-link=Fleeming Jenkin |year=1867 |title=Review of ''The Origin of Species'' |journal=North British Review |url=http://www.victorianweb.org/science/science_texts/jenkins.html}}</ref> Na analoxía dos botes de pintura, isto equivalería a mesturar dúas cores e despois mesturar a cor resultante con só unha das cores iniciais 20 veces; así, a rara variante de cor obtido ao principio rapidamente esvaecería.

Aínda que á maioría da comunidade científica lle pasou desapercibido, o monxe [[Gregor Mendel]] resolveu a cuestión de [[xenética mendeliana|como se conservaban os caracteres entre xeracións]] realizando experimentos de hibridación con plantas de [[chícharo]].<ref>{{cite web | vauthors = Mendel G |author-link=Gregor Mendel |year=1866 |title=Versuche über Plflanzenhybriden. Verhandlungen des naturforschenden Vereines in Brünn |trans-title=Experiments in Plant Hybridization |language=de |work=Read at the February 8th, and March 8th, 1865, meetings of the Brünn Natural History Society |url=http://www.esp.org/foundations/genetics/classical/gm-65-a.pdf}}</ref> Charles Darwin non coñecía a "herdanza particulada" proposta por Mendel, na cal os caracteres non se mesturaban senón que pasaban da descendencia en unidades discretas que agora chamamos xenes. Non obstante, Darwin acabou rexeitando a hipótese da mestura malia que as súas ideas e as de Mendel non foron unificadas ata a década de 1930, un período denominado [[síntese moderna (século XX)|síntese moderna]].

=== Herdanza de características innatas e adquiridas ===

No seu libro de 1809 ''[[Philosophie Zoologique]]'',<ref>{{cite book | vauthors = Lamarck JB |author-link=Jean-Baptiste de Lamarck |year=1809 |title=Philosophie zoologique: ou Exposition des considérations relative à l'histoire naturelle des animaux. Dentu et L'Auteur, Paris |url=https://books.google.com/books?id=8NsTAAAAQAAJ&q=Philosophie+zoologique:+ou+Exposition+des+consid%C3%A9rations+relative}}</ref> [[Jean-Baptiste Lamarck]] recoñeceu que cada especie experimentaba un conxunto único de desafíos debidos á súa forma e ambiente. En consecuencia, propuxo que os caracteres que se usaban máis frecuentemente se acumularían nun "fluído nervioso". Ditas acumulacións adquiridas serían transmitidas despois á descendencia do individuo. En termos modernos, un fluído nervioso transmitido á descendencia sería unha forma de herdanza epixenética.{{cn|date=March 2024}}

O [[lamarckismo]], como se coñece esta liña de pensamento, era a explicación estándar para o cambio nas especies co paso do tempo na época en que Charles Darwin e [[Alfred Russel Wallace]] copropuxeron unha teoría da evolución por selección natural en 1859. Respondendo á teoría de Darwin e Wallace, un pequeno grupo de biólogos seguiron un [[neolamarckismo]] revisado,<ref>{{cite book | vauthors = Bowler PJ |author-link=Peter J. Bowler |title=Evolution, the history of an idea |date=1989 |publisher=University of California Press |location=Berkeley |isbn=978-0-520-06386-0  |url=https://archive.org/details/evolutionhistory0000bowl }}</ref> aínda que o entusiasmo lamarckista foi arrefriado en gran medida debido ao famoso experimento de [[August Weismann|Weismann]],<ref>{{cite book | vauthors = Weismann A |author-link=August Weismann |year=1891 |title=Essays upon heredity and kindred biological problems |url=https://archive.org/details/essaysuponheredi189101weis |editor1=Poulton EB |editor1-link=Edward Bagnall Poulton |editor2=Schönland S |editor3=Shipley E |publisher=Clarendon Press |location=Oxford |doi=10.5962/bhl.title.28066}}</ref> no cal cortaba os rabos de ratos durante moitas xeracións sucesivas sen que se notase ningún efecto sobre a lonxitude da cola na descendencia. Así, o consenso emerxente de que as características adquiridas non podían herdarse converteuse no canon.<ref name="Moore_2015"/>

=== Revisión da teoría evolutiva ===

Porén, as variacións e a herdanza non xenéticas, demostraron ser bastante comúns. Á vez que se desenvolvía no século XX a [[síntese moderna (século XX)|síntese evolutiva moderna]] (que unificaba a xenética mendeliana e a selección natural), [[C. H. Waddington]] (1905-1975) estaba traballando para unificar a [[bioloxía do desenvolvemento]] e a xenética. Ao facelo, adoptou a palabra "epixenética"<ref name="Goldberg_2007">{{cite journal | vauthors = Goldberg AD, Allis CD, Bernstein E | title = Epigenetics: a landscape takes shape | journal = Cell | volume = 128 | issue = 4 | pages = 635–638 | date = febreiro de 2007 | pmid = 17320500 | doi = 10.1016/j.cell.2007.02.006 }}</ref> para representar a diferenciación ordenada de células embrionais en tipos celulares funcionalmente distintos a pesar de teren idéntica [[estrutura primaria dos ácidos nucleicos|estrutura primaria do ADN]].<ref>{{cite book | vauthors = Waddington CH |author-link=Conrad Hal Waddington |year=2016 |title=Introduction to Modern Genetics |publisher=Allen and Unwin |location=Londres | url =https://books.google.com/books?id=QpbDCwAAQBAJ | chapter=Development as an Epigenetic Process |quote=Unha das controversias clásicas en embrioloxía era que entre os preformacionistas e os epixenesistas[sic]. [...] a interacción destes constituíntes dá lugar a novos tipos de tecidos e órganos que non estaban presentes orixinalmente, e ata este momento o desenvolvemento debe ser considerado 'epixenético.' |orig-year=1939 | isbn=9781317352037}}</ref> Os investigadores discutiron esporadicamente a epixenética de Waddington, que se convertera nunha especie de paraugas para os caracteres herdables non xenéticos desconcertantes en lugar dun concepto que fixese avanzar o asunto a investigar.<ref name="pmid17998809">{{cite journal | vauthors = Holliday R | title = Epigenetics: a historical overview | journal = Epigenetics | volume = 1 | issue = 2 | pages = 76–80 | year = 2006 | pmid = 17998809 | doi = 10.4161/epi.1.2.2762  }}</ref><ref>{{cite journal | vauthors = Nanney DL | title = Epigenetic Control Systems | journal = Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 44 | issue = 7 | pages = 712–717 | date = xullo de 1958 | pmid = 16590265 | pmc = 528649 | doi = 10.1073/pnas.44.7.712  | bibcode = 1958PNAS...44..712N }}</ref> En consecuencia, a definición do termo usado por Waddington evolucionou tamén, ampliándose alén do subconxunto de especialización celular herdada sinalada no desenvolvemento.

Algúns científicos cuestionaron que a herdanza epixenética comprometese os fundamentos da síntese moderna. Ao describir o chamado [[dogma central da bioloxía molecular]], [[Francis Crick]]<ref name="pmid13580867">{{cite journal | vauthors = Crick FH | title = On protein synthesis | journal = Symposia of the Society for Experimental Biology | volume = 12 | pages = 138–163 | year = 1958 | pmid = 13580867 | url = http://profiles.nlm.nih.gov/SC/B/B/F/T/_/scbbft.pdf | author-link = Francis Crick }}</ref> sinalou resumidamente que "o ADN mantense nunha configuración polas histonas así que pode actuar como un molde pasivo para a sintese simultánea de [[ARN]] e proteínas. ''Ningunha'' información detallada está nas histonas." Porén, pechaba o seu artigo dicindo: "este esquema ''explica a maioría'' dos resultados experimentais actuais!" Efectivamente, a aparición do concepto de herdanza epixenética (ademais dos avances no estudo do [[desenvolvemento embrionario]], a [[plasticidade fenotípica]], a [[evolucionabilidade]] e a [[bioloxía de sistemas]]) tensionou o marco actual da síntese evolutiva moderna, e provocou o reexame dos mecanismos evolutivos previamente desbotados.<ref>{{cite journal | vauthors = Pigliucci M | title = Do we need an extended evolutionary synthesis? | journal = Evolution; International Journal of Organic Evolution | volume = 61 | issue = 12 | pages = 2743–2749 | date = decembro de 2007 | pmid = 17924956 | doi = 10.1111/j.1558-5646.2007.00246.x  }}</ref>

Ademais, os padróns da herdanza epixenética e as implicacións evolutivas dos [[código epixenético|códigos epixenéticos]] nos organismos vivos están conectados tanto coas teorías da evolución de [[Jean-Baptiste Lamarck|Lamarck]] coma de [[Darwinismo|Darwin]].<ref name=":172">{{cite journal | vauthors = van Otterdijk SD, Michels KB | title = Transgenerational epigenetic inheritance in mammals: how good is the evidence? | journal = FASEB Journal | volume = 30 | issue = 7 | pages = 2457–65 | date = xullo de 2016 | pmid = 27037350 | doi = 10.1096/fj.201500083  }}</ref> Por exemplo, Lamarck postulaba que os factores ambientais eran responsables de modificar os fenotipos herdablemente, o cal apoia a idea de que a exposición a factores ambientais durante estadios críticos do desenvolvemento pode ter como resultado [[epimutación]]s nas [[mutación na liña xerminal|liñas xerminais]], o que aumentaría a variación fenotípica.<ref name=":172" /> En contraste con isto, a teoría de Darwin afirmaba que a selección natural reforzaba a capacidade das poboacións de sobrevivir e permanecer [[Fitness (bioloxía)|adaptado reprodutivamente]] ao favorecer as pobaocións que son capaces de adaptarse rapidamente.<ref name=":172" /> Esta teoría é consistente coa plasticidade interxeneracional e a variación fenotípica que resulta da adaptatividade herdable.<ref name=":172" />

Ademais, algunha variabilidade epixenética pode proporcionar unha beneficiosa plasticidade para que certos organismos poidan adaptarse ás condicións ambientais flutuantes. Porén, o intecambio de información epixenética entre xeracións pode orixinar aberracións epixenéticas, que son caracteres epixenéticos que se desvían da norma. Polo tanto, a descendencia das xeracións parentais pode estar predisposta a enfermidades específicas e plasticidade reducida debido ás aberracións epixenéticas. Aínda que a capacidade de adaptarse rapidamente cando hai que enfrontarse a un novo ambiente pode ser beneficiosa para certas poboacións de especies que poden reproducirse rapidamente, as especies con longos intervalos xeneracionais poden non beneficiarse desa capacidade. Se unha especie cun intervalo xeneracional máis longo non se adapta axeitadamente ao ambiente anticipado, entón diminuirá a [[Fitness (bioloxía)|fitness reprodutiva]] da descendencia desa especie.

Nos últimos anos realizouse unha discusión fundamental da teoría evolutiva convencional feita por [[Edward J. Steele|Edward J Steele]], Robyn A Lindley e colegas,<ref>{{cite book |title=Somatic selection and adaptive evolution: on the inheritance of acquired characters | vauthors = Steele EJ |author-link=Edward J. Steele |publisher=Williams-Wallace |year=1979 |edition=1st edit |location=Toronto}}</ref><ref>{{cite book |title=Lamarck's signature: how retrogenes are changing Darwin's natural selection paradigm |url=https://archive.org/details/lamarckssignatur00stee | vauthors = Steele EJ, Lindley RA, Blanden RV |author-link=Edward J. Steele |publisher=Allen & Unwin |year=1998 | veditors = Davies P |series=Frontiers of Science |location=Sydney}}</ref><ref>{{cite book |title=The Soma: how our genes really work and how that changes everything! | vauthors = Lindley RA |publisher=Piara Waters, CYO Foundation |year=2010 |isbn=978-1451525649}}</ref><ref>{{cite journal | vauthors = Steele EJ, Lloyd SS | title = Soma-to-germline feedback is implied by the extreme polymorphism at IGHV relative to MHC: The manifest polymorphism of the MHC appears greatly exceeded at Immunoglobulin loci, suggesting antigen-selected somatic V mutants penetrate Weismann's Barrier | journal = BioEssays | volume = 37 | issue = 5 | pages = 557–569 | date = maio de 2015 | pmid = 25810320 | doi = 10.1002/bies.201400213 | author-link = Edward J. Steele }}</ref><ref>{{cite book |title=Origin of congenital defects: stable inheritance through the male line via maternal antibodies specific for eye lens antigens inducing autoimmune eye defects in developing rabbits in utero | vauthors = Steele EJ |author-link=Edward J. Steele |publisher=IOP Publishing |year=2016 | veditors = Levin M, Adams DS |series=Ahead of the Curve -Hidden breakthroughs in the biosciences |location=Bristol, UK |pages=Chapter 3 }}</ref> [[Fred Hoyle]] e [[Chandra Wickramasinghe|N. Chandra Wickramasinghe]],<ref>{{cite book |title=Why neo-Darwinism does not work | vauthors = Hoyle F, Wickramasinghe C |author-link=Fred Hoyle  |author2link=Chandra Wickramasinghe |publisher=University College Cardiff Press |year=1982 |isbn=0-906449-50-2 |location=Cardiff}}</ref><ref name=":0">{{cite book |title=Diseases from space | vauthors = Hoyle F, Wickramasinghe NC |author-link=Fred Hoyle | author-link2 =Chandra Wickramasinghe |publisher=J.M. Dent |year=1979 |location=Londres}}</ref><ref name=":1">{{cite book |title=Evolution from space | vauthors = Hoyle F, Wickramasinghe NC |author-link=Fred Hoyle | author2link=Chandra Wickramasinghe  |publisher=J.M. Dent |year=1981 |location=Londres}}</ref> Yongsheng Liu,<ref>{{cite journal | vauthors = Liu Y | title = Like father like son. A fresh review of the inheritance of acquired characteristics | journal = EMBO Reports | volume = 8 | issue = 9 | pages = 798–803 | date = setembro de 2007 | pmid = 17767188 | pmc = 1973965 | doi = 10.1038/sj.embor.7401060 }}</ref><ref>{{cite journal | vauthors = Liu Y, Li X | title = Darwin's Pangenesis as a molecular theory of inherited diseases | journal = Gene | volume = 582 | issue = 1 | pages = 19–22 | date = maio de 2016 | pmid = 26836487 | doi = 10.1016/j.gene.2016.01.051 }}</ref> [[Denis Noble]],<ref>{{cite journal | vauthors = Noble D | title = A theory of biological relativity: no privileged level of causation | journal = Interface Focus | volume = 2 | issue = 1 | pages = 55–64 | date = febreiro de 2012 | pmid = 23386960 | pmc = 3262309 | doi = 10.1098/rsfs.2011.0067 | author-link = Denis Noble }}</ref><ref>{{cite journal | vauthors = Noble D | title = Physiology is rocking the foundations of evolutionary biology | journal = Experimental Physiology | volume = 98 | issue = 8 | pages = 1235–1243 | date = agosto de 2013 | pmid = 23585325 | doi = 10.1113/expphysiol.2012.071134 }}</ref> John Mattick<ref>{{cite journal | vauthors = Mattick JS | title = Rocking the foundations of molecular genetics | journal = Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 109 | issue = 41 | pages = 16400–16401 | date = outubro de 2012 | pmid = 23019584 | pmc = 3478605 | doi = 10.1073/pnas.1214129109 | bibcode = 2012PNAS..10916400M }}</ref> e outros, na que as inconsistencias lóxicas e os efectos da herdanza lamarckista que implica modificacións directas do ADN, así como as transmisións acabadas de describir indirectas, e en concreto epixenéticas, desafían o pensamento convencional en bioloxía evolutiva e campos adxacentes.

== Notas ==
{{listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
* [[Contribución das modificacións epixenéticas á evolución]]
* [[Fame holandesa de 1944-45]]
* [[Epixenética da ansiedade e os trastornos relacionados co estrés]]
* [[Estudo Överkalix]]
* [[Herdanza epixenética transxeneracional en plantas]]
* [[Herdanza do estrés transxeneracional]]
* [[Trauma transxeneracional]]
* [[Defensas das plantas inducidas polo herbivorismo]]

{{control de autoridades}}

[[Categoría:Epixenética]]
[[Categoría:Síntese evolutiva ampliada]]