Ver o código fonte de "Física"

{{1000}}
[[Ficheiro:CollageFisica.jpg|miniatura|220px|A física explica cun número limitado de leis as relacións entre materia e enerxía do [[Universo]], abarcando desde fenómenos que inclúen [[Partícula subatómica|partículas subatómicas]] ata fenómenos como o nacemento dunha [[estrela (astronomía)|estrela]].<ref name=manzanelli>{{Cita libro |apelidos=Manzanelli |nome=Lara |título=Fundamentos de Física, Volumen 2 6a.ed. |ano=2008 |editorial=Cengage Learning |isbn=978-970-686-863-3}}</ref>]]
[[Ficheiro:Albert Einstein 1921 by F Schmutzer.jpg|miniatura|220px|{{Cita|O obxectivo da ciencia é, por unha banda, unha comprensión, o máis completa posible, da conexión entre as experiencias dos sentidos na súa totalidade e, por outra, a obtención do devandito obxectivo usando un número mínimo de conceptos e relacións primarios.|Albert Einstein<ref>{{Cita libro |apelidos=Serway |nome=Raymond A. |título=Fundamentos de Física, Volumen 2 6a.ed. |ano=2008 |editorial=Cengage Learning |isbn=978-970-686-863-3}}</ref>}}]]
[[Ficheiro:Newtons cradle animation smooth.gif|miniatura|220px|{{Cita|SSe puiden ver máis aló, foi porque estiven sobre os ombreiros de xigantes.|[[Isaac Newton]]. (Cita orixinal de [[Bernaldo de Chartres]]).}}]]
A '''física'''<ref>{{DRAG|Física}}</ref> (do [[lingua latina|latín]] ''physica'', e este do [[Lingua grega antiga|grego antigo]] [[Wikt:φυσικός|φυσικός]] ''physikós'' «natural, relativo a natureza»)<ref>{{Cita web|url = http://portaldaspalabras.gal/palabradia/fisica|autor = Portal das Palabras|título = Física|dataacceso = 19/9/2015}}</ref>), é unha [[ciencia]] que estuda as propiedades da [[materia]],{{efn|Ao comezo de ''[[The Feynman Lectures on Physics]]'', [[Richard Feynman]] ofrece a [[Teoría atómica|hipótese atómica]] como o concepto científico máis prolífico.<ref name="feynmanleightonsands1963-atomic">{{harvnb|Feynman|Leighton|Sands|1963|p=I-2}} "Se, nalgún cataclismo, todo [] coñecemento científico fose destruído [salvo] unha frase&nbsp;[...] que afirmación contería máis información en menos palabras? Creo que é&nbsp;[...] que ''todas as cousas están formadas por átomos&nbsp;- pequenas partículas que se moven en perpetuo movemento, atraíndose unhas ás outras cando están a un pouco de distancia, pero que se repelen ao ser apertadas unhas coas outras.''&nbsp;..."</ref> }} os seus [[partícula elemental|constituíntes fundamentais]], o seu [[movemento]] e comportamento a través do [[espazo-tempo|espazo e tempo]], e as entidades relacionadas de [[enerxía]] e [[forza]],<ref name="maxwell1878-physicalscience">{{harvnb|Maxwell|1878|p=9}} "PA ciencia física é ese departamento de coñecemento que se relaciona coa orde da natureza, ou, noutras palabras, coa sucesión regular dos acontecementos.."</ref> considerando unicamente os atributos susceptíbeis de seren medidos.

A física é unha das disciplinas [[ciencia|científica]] máis fundamentais, sendo o seu principal obxectivo comprender como se comporta o [[universo]].{{efn|O termo "universo" defínese como todo o que existe fisicamente: a totalidade do espazo e do tempo, todas as formas de materia, enerxía e momento, e as leis físicas e constantes que as rexen. Porén, o termo "universo" tamén se pode usar en sentidos contextuais lixeiramente diferentes, denotando conceptos como o [[cosmos]] ou o [[Mundo (filosofía)|mundo filosófico]].}}<ref name="youngfreedman2014p1">{{harvnb |Young|Freedman|2014|p=1}} "A física é unha das ciencias máis fundamentais. Científicos de todas as disciplinas usan as ideas da física, incluíndo químicos que estudan a estrutura das moléculas, paleontólogos que tratan de reconstruír como andaban os dinosauros e climatólogos que estudan como as actividades humanas afectan á atmosfera e aos océanos. A física é tamén a base de toda a enxeñaría e tecnoloxía. Ningún enxeñeiro podería deseñar un televisor de pantalla plana, unha nave espacial interplanetaria ou mesmo unha trampa para ratos mellor sen comprender antes as leis básicas da física. (...) Chegarás a ver a física como un logro impoñente do intelecto humano na súa procura por comprender o noso mundo e a nós mesmos."</ref><ref name="youngfreedman2014p2">{{harvnb |Young|Freedman|2014|p=2}} "A física é unha ciencia experimental. Os físicos observan os fenómenos da natureza e tratan de atopar patróns que relacionen estes fenómenos."</ref><ref name="holzner2003-physics">{{harvnb|Holzner|2006|p=7}} "A física é o estudo do teu mundo e do mundo e universo que te rodea."</ref> Un científico que se especializa no campo da física chámase [[físico]].

A física é talvez a máis antiga de todas as  [[disciplina académica|disciplinas académicas]] xa que a [[astronomía]] é unha das súas subdisciplinas.<ref name="krupp2003">{{harvnb |Krupp|2003}}</ref> Durante gran parte dos últimos dous milenios, a física, a [[química]], a [[bioloxía]] e certas ramas das [[matemáticas]] formaron parte da [[Filosofía da natureza|filosofía natural]], pero durante a [[revolución científica]] no [[século XVII]] estas ciencias naturais xurdiron como esforzos de investigación únicos por dereito propio.{{efn|O ''[[Novum Organum]]'' de [[Francis Bacon (filósofo)|Francis Bacon]] de 1620 foi fundamental no [[Historia do método científico|desenvolvemento do método científico]].<ref name="Cajori1917">{{harvnb |Cajori|1917|pp=48–49}}</ref>}}  A física cruzase con moitas áreas da investigación [[interdisciplinariedade|interdisciplinaria]], como a [[biofísica]] e a [[química cuántica]], e os límites da física non están [[problema da demarcación|definidos de forma ríxida]]. As novas ideas en física explican a miúdo os mecanismos fundamentais estudados por outras [[ciencia]]s<ref name="youngfreedman2014p1" /> e suxiren novas vías de investigación nestas e noutras disciplinas académicas como as matemáticas e a [[filosofía]].

A formulación das teorías sobre as leis que gobernan o Universo foi un obxectivo central da física desde tempos remotos, coa filosofía do emprego sistemático de experimentos cuantitativos de observación e proba como fonte de verificación. A clave do desenvolvemento histórico da física inclúe fitos como a [[lei da gravitación universal]] e a [[mecánica clásica]] de [[Isaac Newton|Newton]], a comprensión da natureza da [[electricidade]] e a súa relación co [[magnetismo]] de [[Michael Faraday|Faraday]] , a [[Relatividade especial|teoría da relatividade especial]] e [[Relatividade xeral|teoría da relatividade xeral]] de [[Albert Einstein|Einstein]], o desenvolvemento da [[termodinámica]] con [[James Prescott Joule]] e [[Nicolas Léonard Sadi Carnot|Sadi Carnot]] e o modelo da [[mecánica cuántica]] aos niveis da física atómica e subatómica con [[Louis de Broglie|Louis-Victor de Broglie]], [[Werner Heisenberg|Heisenberg]] e [[Erwin Schrödinger]].<ref>{{Cita libro |apelidos=Hecht |nome=Eugene |título=Física en Perspectiva |ano=1980 |editorial=Addison - Wesley Iberoamericana |isbn=0-201-64015-5 |idioma=Español}}</ref>

Esta disciplina incentiva competencias, métodos e unha cultura científica que permiten comprender o noso mundo físico e vivente, para logo actuar sobre el. Os seus [[Cognición|procesos cognitivos]] convertéronse en protagonistas do saber e facer científico e [[Tecnoloxía|tecnolóxico]] xeral, axudando a coñecer, teorizar, experimentar e avaliar actos dentro de diversos sistemas, clarificando causa e efecto en numerosos fenómenos. Desta maneira, a física contribúe á conservación e preservación de recursos, facilitando a toma de conciencia e a participación efectiva e sostida da sociedade na resolución dos seus propios problemas.<ref>{{Cita libro |autores=Young Hugh D. e Freedman Roger A. |título=Física universitaria con Física moderna |ano=2009 |editorial=Pearson Educación, S.A. |isbn=978-607-442-304-4 |lugar=México |idioma=Español}}</ref>

A física é significativa e influente, non só porque os avances na comprensión adoitan traducirse en novas tecnoloxías, senón tamén porque as novas ideas en física resoan coas outras ciencias, as matemáticas e as ciencias. [[filosofía]].<ref>{{Cita libro|apelidos=Rooney|nome=Anne|título=De la filosofía natural al enigma de la materia oscura. La historia de la Física.|ano=2013|editorial=Grupo Editorial Tomo.|isbn=978-607-415-473-3|lugar=México, D.F.|idioma=Español|capítulo=1}}</ref>

A física non é só unha [[ciencia]] teórica; tamén é unha [[ciencia experimental]]. Como toda a ciencia, busca que as súas conclusións poidan ser verificadas mediante experimentos e que a teoría poida facer predicións de futuros experimentos baseándose en observacións anteriores. Dada a amplitude do campo de estudo da física, así como o seu desenvolvemento histórico en relación con outras ciencias, pódese considerar a ciencia fundamental ou central, xa que inclúe dentro do seu campo de estudo a [[química]], a [[bioloxía ]] e [[electrónica]], ademais de explicar os seus fenómenos.<ref>{{Cita libro |apelidos=Hewitt |nome=Paul |título=Física Conceptual - Segunda Edición |ano=1995 |editorial=Addison - Wesley Iberoamericana |isbn=0-201-62595-4 |idioma=Español |capítulo=A cerca de la ciencia}}</ref>

A física, no seu intento de describir os fenómenos naturais con precisión e veracidade, alcanzou límites impensables: os coñecementos actuais van dende a descrición de [[Partícula elemental|partículas fundamentais]] microscópicas ata o [[Cosmoloxía|nacemento das estrelas ]] no [[ universo]] e mesmo poder coñecer con gran probabilidade o que aconteceu nos primeiros momentos do [[Orixe do universo|nacemento do noso universo]], por citar algúns campos.<ref>{{Cita web |url=http://institucional.us.es/revistas/themata/11/11%20heinrich.pdf |título=Discurso sobre la física experimental natural}}</ref>

Os avances da física adoitan permitir avances nas novas [[tecnoloxía]]s. Por exemplo, os avances na comprensión do [[electromagnetismo]], a [[física do estado sólido]] e a [[física nuclear]] levaron directamente ao desenvolvemento de novos produtos que transformaron drasticamente a sociedade moderna, como [[televisión]], [[ordenador]]es, [[electrodoméstico]]s e [[Arma nuclear|armas nucleares]];<ref name="youngfreedman2014p1" /> os avances na [[termodinámica]] levaron ao desenvolvemento de [[industrialización]]; e os avances na [[mecánica]] inspiraron o desenvolvemento do [[cálculo]].<ref name="youngfreedman2014p2"/>

== Historia ==
{{Artigo principal|Historia da física}}

A '''historia da física''' engloba os esforzos e estudos realizados por persoas que trataron de comprender a razón da natureza e os fenómenos que nela se observan: o paso das estacións, o movemento dos corpos e dos astros, os fenómenos climáticos, as propiedades dos materiais, entre outros. Grazas ao seu amplo alcance e longa historia, a física está clasificada como unha ciencia fundamental. Esta disciplina científica pódese dedicar a describir as partículas máis pequenas ou explicar como nace unha lúa.<ref name=manzanelli/>
[[Ficheiro:Thales.jpg|miniatura|upright|Tales de Mileto considerado o primeiro filósofo da "physis" (física), porque outros, despois del, seguiron o seu camiño procurando o principio natural das cousas.]]
A maioría das civilizacións antigas tentaron dende o principio explicar o funcionamento do seu medio; miraron as estrelas e pensaron como podían gobernar o seu mundo. Isto levou a moitas interpretacións de carácter máis filosófico que físico; non en balde daquela a física chamábase [[Filosofía da natureza|filosofía natural]]. No desenvolvemento primitivo da física atópanse moitos filósofos, como [[Aristóteles]], [[Tales de Mileto]] ou [[Demócrito de Abdera|Demócrito]], xa que foron os primeiros en tratar de atopar algún tipo de explicación aos fenómenos que rodeáronos.<ref>{{Cita web |url=http://es.geocities.com/rdelgado01/webhistfis/5GreciaromF.htm |título=De Aristóteles a Ptolomeo |data-acceso=16de agosto do 2022 |autor=Rolando Delgado Castillo, Francisco A. Ruiz Martínez (Universidade de Cienfuegos) |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20050112121248/http://es.geocities.com/rdelgado01/webhistfis/5GreciaromF.htm |data-arquivo=12 de xaneiro de 2005}}</ref> As primeiras explicacións que apareceron na antigüidade baseábanse en consideracións puramente filosóficas, sen ser verificadas experimentalmente. Algunhas interpretacións erróneas, como a que fixo [[Tolomeo|Claudius Ptolomaeus]] no seu famoso ''[[Almaxesto]]'' —«A [[Terra]] está no centro do [[Universo]] e das estrelas. ”- durou miles de anos. Aínda que as teorías descritivas do universo deixadas por estes pensadores estaban erróneas nas súas conclusións, foron válidas durante moito tempo, case dous mil anos, en parte debido á aceptación da [[Igrexa católica]] de varios dos seus preceptos. como a [[xeocentrismo|teoría xeocéntrica]].<ref name="medioevo">{{Cita web |url=http://es.geocities.com/rdelgado01/webhistfis/6medioevoF.htm#adios |título=Ideas físicas en el Medioevo |data-acceso=16de agosto do 2022 |autor=Rolando Delgado Castillo, Francisco A. Ruiz Martínez (Universidad de Cienfuegos) |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20050112121958/http://es.geocities.com/rdelgado01/webhistfis/6medioevoF.htm#adios |data-arquivo=12 de xaneiro de 2005}}</ref>

Esta etapa, chamada [[escurantismo]] na ciencia de Europa, remata cando o cóengo e científico [[Nicolao Copérnico]], que é considerado o pai da [[astronomía]] moderna, recibe en 1543 o primeiro exemplar do seu libro, titulado ''[[De Revolutionibus Orbium Coelestium]]''. Aínda que Copérnico foi o primeiro en formular teorías plausibles, é outro personaxe que se considera o pai da física tal e como a coñecemos hoxe. O profesor de matemáticas da [[Universidade de Pisa]], [[Galileo Galilei]], a finais do [[século XVI]] cambiaría a historia da ciencia, utilizando experimentos por primeira vez para verificar as súas afirmacións. Mediante o uso do [[telescopio]] para observar o ceo e o seu traballo sobre [[Plano inclinado|planos inclinados]], Galileo utilizou por primeira vez o [[método científico]] e chegou a conclusións susceptibles de ser verificadas.  Ás súas obras uníronse grandes achegas doutros [[científico]]s como [[Johannes Kepler]], [[Blaise Pascal]] e [[Christiaan Huygens]].<ref name="medioevo" />

Máis tarde, no [[século XVII]], un científico inglés reuniu nun só traballo as ideas de Galileo e Kepler, unificando as ideas do movemento celeste e as do movemento da Terra no que el chamou [[gravidade]] . En 1687, [[Isaac Newton]] formulou, na súa obra titulada ''[[Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica]]'', os tres [[Philosophiæ_Naturalis_Principia_Mathematica#Resumo_do_libro|principios]] do [[movemento]] e a cuarta [[lei da gravitación universal]], que transformou completamente o mundo físico; todos os fenómenos podían verse de forma mecánica.<ref>{{Cita web |url=http://galileoandeinstein.physics.virginia.edu/lectures/newton.html |título=Isaac Newton |data-acceso=16 de agosto do 2022 |autor=Michael Fowler |ano=1995 |idioma=inglés}}</ref>
[[Ficheiro:GodfreyKneller-IsaacNewton-1689.jpg|miniatura|upright|[[Isaac Newton]]]]
O traballo de [[Isaac Newton|Newton]] neste campo continúa ata os nosos días, xa que todos os fenómenos macroscópicos poden describirse segundo as súas [[Leis de Newton|tres leis]]. É por iso que durante o resto dese século e no posterior, o [[século XVIII]], todas as investigacións baseáronse nas súas ideas. De aí que desenvolvéronse outras disciplinas como a [[termodinámica]], a [[óptica]], a [[mecánica de fluídos]] e a [[mecánica estatística]]. As obras coñecidas de [[Daniel Bernoulli]], [[Robert Boyle]] e [[Robert Hooke]], entre outros, pertencen a este período.<ref>{{Cita web |url=http://es.geocities.com/rdelgado01/webhistfis/7REV2F.htm |título=La física del siglo XVIII |data-acceso=16 de agosto do 2022 |autor=Rolando Delgado Castillo, Francisco A. Ruiz Martínez (Universidade de Cienfuegos) |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20050112123450/http://es.geocities.com/rdelgado01/webhistfis/7REV2F.htm |data-arquivo=12 de xaneiro de 2005}}</ref>

No [[século XIX]] prodúcense avances fundamentais na [[electricidade]] e no [[magnetismo]], principalmente da man de [[Charles-Augustin de Coulomb]], [[Luigi Galvani]], [[Michael Faraday]] e [[Georg Simon Ohm]], culminando co traballo de [[James Clerk Maxwell]] en 1855, que logrou a unificación ambos os fenómenos e as respectivas teorías vixentes ata entón na [[electromagnetismo|teoría electromagnética]], descrita a través das [[ecuacións de Maxwell]]. Ademais, os primeiros descubrimentos sobre a [[radioactividade]] e o descubrimento do [[electrón]] por parte de [[Joseph John Thomson]] en [[1897]].<ref>{{Cita web |url=http://es.geocities.com/rdelgado01/webhistfis/8SXIXF.htm |título=Nuevo Paradigma electromagnético en el siglo XIX |data-acceso=16 de agosto do 2022 |autor=Rolando Delgado Castillo, Francisco A. Ruiz Martínez (Universidade de Cienfuegos) |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20050112130030/http://es.geocities.com/rdelgado01/webhistfis/8SXIXF.htm |data-arquivo=12 de xaneiro de 2005}}</ref>

Durante o o [[século XX]] a Física desenvólvese plenamente. En 1904, [[Hantarō Nagaoka]] propuxera o primeiro modelo do [[átomo]],<ref>{{Cita libro|url=http://books.google.es/books?id=mi2e98uRyVUC&pg=PA32&dq=Nagaoka+modelo&hl=en&sa=X&ei=IeZfUY-EMNSDhQeUo4GIAw&ved=0CDkQ6AEwAg#v=onepage&q=Nagaoka&f=false |autores=Sánchez Ron, José Manuel. |ano=1993 |título=Espacio, tiempo y atómos. Relatividad y mecánica cuántica |páxina= 32 |editorial= Ediciones AKAL |editor= Google Books |data-acceso=16 de agosto do 2022}}</ref> que foi confirmado en parte por [[Ernest Rutherford]] en 1911, aínda que ambos enfoques serían substituídos máis tarde polo [[modelo atómico de Bohr]], de 1913. En [[1905]] Einstein formulou a [[Relatividade especial|Teoría da Relatividade especial]], a cal coincide coas [[Leis de Newton]] cando os fenómenos se desenvolven a velocidades pequenas comparadas coa [[velocidade da luz]]. En [[1915]] Einstein estendeu a Teoría da Relatividade especial formulando a [[relatividade xeral|Teoría da Relatividade xeral]], a cal substitúe á Lei da gravitación de Newton e compréndea nos casos de masas pequenas. [[Max Planck|Planck]], [[Albert Einstein|Einstein]], [[Niels Bohr|Bohr]] e outros desenvolveron a [[Mecánica cuántica|teoría cuántica]] a fin de explicar resultados experimentais anómalos sobre a radiación dos corpos. En [[1911]] [[Ernest Rutherford|Rutherford]] deduciu a existencia dun núcleo atómico cargado positivamente a partir de experiencias de dispersión de partículas. En [[1925]] [[Werner Heisenberg|Heisenberg]] e en [[1926]] [[Erwin Schrödinger|Schrödinger]] e [[Paul Dirac|Dirac]] formularon a [[mecánica cuántica]], que comprende as teorías cuánticas precedentes e fornece as ferramentas teóricas para a [[física da materia condensada]].<ref name="XX">{{Cita web |url=http://es.geocities.com/rdelgado01/webhistfis/9HitosXXF.htm#electronica |título=La física del siglo XX |data-acceso=16 de agosto do 202 |autor=Rolando Delgado Castillo, Francisco A. Ruiz Martínez (Universidade de Cienfuegos) |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20050112133105/http://es.geocities.com/rdelgado01/webhistfis/9HitosXXF.htm#electronica |data-arquivo=12 de xaneiro de 2005}}</ref>

Posteriormente formulouse a [[teoría cuántica de campos]] para estender a mecánica cuántica de xeito consistente coa teoría da relatividade especial, acadando a súa forma moderna a finais da [[década de 1940]] grazas ao traballo de [[Richard Feynman|Feynman]], [[Julian Schwinger|Schwinger]], [[Shin'ichirō Tomonaga|Tomonaga]] e [[Freeman Dyson|Dyson]], quen formularon a [[Electrodinámica cuántica|teoría da electrodinámica cuántica]]. Así mesmo, esta teoría forneceu as bases para o desenvolvemento da [[Física de partículas]]. En [[1954]] [[Chen Ning Yang|Yang]] e [[Robert Mills|Mills]] desenvolveron as bases do [[modelo estándar]]. Este modelo completouse nos [[Década de 1970|anos 1970]] e con el foi posible predicir as propiedades de partículas non observadas previamente pero que foron descubertas sucesivamente sendo a última delas o [[quark cume|quark top]]. Na actualidade o modelo estándar describe todas as partículas elementais observadas así como a natureza da súa interacción.
=== Astronomía antiga ===

[[Ficheiro:Senenmut-Grab.JPG|miniatura|upright|A astronomía do antigo [[Exipto]] é evidente en monumentos como o [[Teito astronómico da tumba de Senemut|teito da tumba de Senemut]] da [[dinastía XVIII de Exipto]].]]

A [[astronomía]] é unha das máis antigas [[ciencias naturais]]. As primeiras civilizacións que se remontan a antes do 3000 a. C., como a [[sumeria]], o [[antigo Exipto]] e a [[civilización do val do Indo]], tiñan coñecementos preditivos e unha comprensión básica dos movementos do [[Sol]], a [[Lúa]], e estrelas. As estrelas e planetas, que se cría que representaban aos deuses, eran moitas veces adorados. Aínda que as explicacións para as posicións observadas das estrelas a miúdo eran pouco científicas e carecían de evidencias, estas primeiras observacións sentaron as bases para a astronomía posterior, xa que se descubriu que as estrelas atravesaban [[Círculo máximo|grandes círculos]] no ceo.<ref name="krupp2003">{{harvnb |Krupp|2003}}</ref> que, con todo, non explicaban as posicións do [[planeta]]s.

Segundo [[Asger Aaboe]], as orixes dá astronomía non [[Occidente|mundo occidental]] atópanse na [[Mesopotamia]], e todos os esforzos occidentais nas [[ciencias exactas]] descenden da [[Astronomía babilónica|astronomía do babilónico tardío]].<ref name="aaboe1991">{{Harvnb|Aaboe|1991}}</ref> Os [[Astronomía exipcia|astrónomos exipcios]] deixaron monumentos que mostran o coñecemento das [[constelación]]s e os movementos dos [[Obxecto astronómico|corpos celestes]],<ref name="clagett1995">{{Harvnb|Clagett|1995}}</ref> mentres o poeta grego [[Homero]] escribiu sobre varios obxectos celestes na súa ''[[Ilíada]]'' e na ''[[Odisea]]''; máis tarde, a [[astronomía grega]] proporcionou nomes, que aínda se utilizan hoxe en día, para a maioría das constelacións visibles desde o [[hemisferio norte]].<ref name="thurston1994">{{Harvnb|Thurston|1994}}</ref>
=== Filosofía natural ===

{{AP|Filosofía da natureza}}

A [[Filosofía da natureza|filosofía natural]] ten a súa orixe en [[Grecia]] durante a [[Época arcaica|período arcaico]] ([[circa|c.]]{{esd}} 650 a.C. - c.{{esd}}480 a.C.), cando os [[presocráticos|filósofos presocráticos]] como [[Tales de Mileto|Tales]] rexeitaron as explicacións [[Naturalismo (filosofía)|non naturalistas]] para os fenómenos naturais e proclamaron que todo acontecemento tiña unha causa natural.<ref name="singer2008p35">{{Harvnb|Singer|2008|p=35}}</ref> Propuxeron ideas verificadas pola razón e a observación, e moitas das súas hipóteses tiveron éxito na experimentación;<ref name="lloyd1970pp108-109">{{Harvnb|Lloyd|1970|pp=108-109}}</ref> por exemplo, descubriuse que o [[atomismo]] era correcto aproximadamente 2000 anos despois de que fose proposto por [[Leucipo de Mileto|Leucipo]] e o seu alumno, [[Demócrito de Abdera|Demócrito]].

== Discusión arredor da definición ==
A física estuda a natureza. Entre tanto, outras [[ciencia]]s tamén o fan: a [[química]], a [[bioloxía]], a [[xeoloxía]], a [[economía]] (aínda que sexa a [[natureza humana]]) etc. Como definir a área de actuación de cada unha delas? Esta é unha pregunta difícil, sen resposta consensual. Aínda máis cando áreas interdisciplinares aparecen a moreas: [[físico-química]], [[biofísica]], [[xeofísica]], [[econofísica]] etc.

Así partindo da definición de enriba, os físicos estarían interesados en determinar a natureza do [[espazo]], do [[tempo]], da [[materia]], da [[enerxía]] e das súas [[interacción]]s. Mais esta definición excluiría certas áreas máis novas da física que traballan coa bioloxía, por exemplo.

Outros din que a física é a única ciencia fundamental e que as divisións da ciencia son ''artificiais'', aínda que teñan utilidade práctica. O seu argumento é simple: a Física describe a dinámica e configuración das [[partícula subatómica|partículas]] fundamentais do [[universo]]. O universo é todo o que existe e está composto destas partículas. Entón todos os fenómenos, eventualmente abordados noutras ciencias, poderíanse explicar en termos da física destas partículas, o que configura o que se chama [[reducionismo]] ontolóxico. Sería como dicir que todos os resultados das outras ciencias poden derivarse en bases físicas. Iso xa acontece con explicacións de fenómenos antes demostrados pola [[química]] e hoxe explicados pola física (Vexa [[química cuántica]]). Entre tanto, aínda non semella que vaia ser posíbel explicar a gran maioría dos fenómenos doutras polas da ciencia, ou mellor dito doutras ciencias, pois isto envolvería campos aínda non explorados e unha [[matemática]] hoxe inexistente. Aínda así e con base nesa suposición, algúns chegan a suxerir que ata mesmo o [[cerebro]] un día poderá ser descrito por unha [[ecuación]] ou un conxunto de ecuacións matemáticas (moito probabelmente envolvendo moitos argumentos de [[probabilidade]]).

Doutra banda é maioritaria a postura que defende que as divisións da ciencia, e a propia ciencia, teñen orixe social e histórica, e que as definicións de física fórxanse para tentar reunir a todas as persoas que son aceptadas como físicos pola [[sociedade]]. Así desde este punto de vista a física é tamén unha construción social ao cabo, e daquela a súa definición está inzada de connotacións e elementos que van mudando, reflectindo mudanzas sociais.

== Principais Teorías ==
{{Teorías da Física}}

=== Outras Teorías Propostas ===
:[[Teoría do todo]] -- [[Teoría da grande unificación]] -- [[Teoría de Cordas]] -- [[Teoría M]]

== Conceptos centrais ==
:[[Materia]] -- [[Antimateria]] -- [[Física de Partículas|Partículas]] -- [[Masa]] -- [[Enerxía]] -- [[Cantidade de movemento]] -- [[Momento]] -- [[Tempo]] -- [[Forza]] -- [[Onda (física)|Onda]] -- [[Electricidade]] -- [[Magnetismo]] -- [[Temperatura]] -- [[Entropía]] -- [[Sistemas de unidades]] -- [[Constantes físicas]]

== Interaccións Fundamentais ==
:[[Interacción gravitatoria]] -- [[Interacción electromagnética]] -- [[Interacción nuclear débil]] --[[Interacción nuclear forte]]

== Campos da física ==
Como outras [[ciencia]]s, a Física vese dividida de acordo con diversos criterios. En primeiro lugar hai unha división fundamental entre física teórica, física experimental e física aplicada. (Os dous primeiros ramos reúnense baixo a denominación investigación básica.)

* A [[física teórica]] procura definir novas teorías que condensen o coñecemento advindo das experiencias; tamén vai procurar formular as preguntas e os experimentos que permitan expandir o coñecemento.
* A [[física experimental]] conduce experimentos capaces de validar ou non teorías científicas, ou mesmo corrixir aspectos defectuosos destas teorías.
* A [[física aplicada]] trata do uso das teorías físicas na vida cotiá.

Unha outra división pode ser feita pola magnitude do obxecto en análise. A física cuántica trata do universo do moi pequeno (o microcosmos), dos átomos e das partículas que compoñen os átomos; a física clásica trata dos obxectos que atopamos no noso día a día; e a física relativista trata de situacións que envolven grandes cantidades de materia e enerxía.

Mais a división máis tradicional é aquela feita de acordo coas propiedades máis estudadas nos fenómenos. De aí temos a [[Mecánica]], cando se estudan obxectos a partir do seu movemento ou ausencia de movemento, e tamén as condicións que provocan ese movemento; a [[Termodinámica]], cando se estudan a ([[calor]]), o traballo, as propiedades das substancias, os procesos que as envolven e as transformacións dunha forma de enerxía noutra; o [[Electromagnetismo]] cando se analizan as propiedades eléctricas, aquelas que existen en función do fluxo de eléctrons nos corpos; a [[Ondulatoria]], que estuda a propagación de enerxía polo espazo; a [[Óptica]], que estuda a propagación da luz e os obxectos a partir das súas impresións visuais; a [[Acústica]], que estuda os obxectos a partir das impresións sonoras; e máis algunhas outras divisións menores.

== Sistemas de Unidades ==
[[Sistema Internacional]] de unidades ([[SI]]), [[Sistema métrico]], [[Sistema MKS]], [[Sistema CGS]].

==== Algunhas unidades típicas ====
[[Ángstrom]] -- [[metro]] -- [[segundo]] -- [[quilogramo]]

== Filosofía e Física ==
Moito sobre a filosofía que envolve a física pode atoparse en [[Filosofía da ciencia]], [[Metafísica]],[[Ciencia]] e [[método científico]]. Entre tanto, existen filosofías peculiares á Física que serán mencionadas aquí.

Unha delas é o [[Determinismo Científico]] que se formulou como un sistema de pensamento consistente coa mecánica clásica Newtoniana. Asumido que todo está formado por partículas e que o seu movemento se determina para todo o tempo cando se determina a posición e a velocidade da partícula no momento actual, pódese dicir que todo o futuro xa está determinado, unha vez fixadas unha configuración e unhas condicións iniciais. O [[Demo de Laplace]] nace así, a pesar de ter sido arrañado pola Mecánica Cuántica canto a súa definición e pola [[Teoría do caos|Caos]] canto a súa implementación.

Extensións dese pensamento centrado no [[Determinismo Científico]] adecuadamente adaptadas ás dificultades teóricas tiñan consecuencias filosóficas profundas, por exemplo: se se aceptar que o [[cerebro]] comanda todas as accións humanas e se o cerebro faise apenas de átomos (gobernados apenas por leis da Física), é preciso preguntar se realmente a persoa ten [[liberdade]] para controlar o seu comportamento. Neste senso, ten habido un debate se cabía á Física ou á [[Metafísica]] responder a estas cuestións filosóficas.

Outra idea na que se ven envoltos moitos físicos, que a ollan como a vertente filosófica da Física, é a busca dunha teoría xeral, única, consistente, que describa todos os procesos do universo; a procura dunha [[cosmoloxía]] na que se insira a explicación de calquera fenómeno. Tal teoría debería contemplar a [[Mecánica Cuántica]] e a [[Teoría da Relatividade]] como casos especiais, ben como todas as outras teorías existentes. Tamén debería basearse apenas en argumentos matemáticos, ou sexa, sen ningunha constante fundamental. Varias teorías consideráronse xa sobre esta teoría fundamental, por exemplo, a [[Supersimetría]]. Entre tanto, esta é unha cuestión aberta, e talvez sempre sexa.

== Físicos ==
=== Físicos Universais ===
* [[Emilie de Breteuil]].
* [[Margaret Cavendish]].
* [[Claude Cohen-Tannoudji]].
* [[Marie Curie]].
* [[Paul Dirac]].
* [[Albert Einstein]].
* [[Richard Feynman|Feynman]].
* [[Galileo Galilei]].
* [[Maria Göppert-Mayer]].
* [[Werner Heisenberg]].
* [[Robert Hooke]].
* [[Oskar Klein]].
* [[James Clerk Maxwell]].
* [[Lise Meitner]].
* [[Isaac Newton]].
* [[Hans Christian Ørsted|Oersted]].
* [[Wolfgang Ernst Pauli|Pauli]].
* [[Julián Schwinger]].
* [[Sin-Itiro Tomonaga]].
* [[John Archibald Wheeler]].

=== Físicos galegos ===
* [[Alberto Naveira Garabato]].

=== Físicos españois ===
* [[Julio Palacios Martínez]].
* [[Blas Cabrera Felipe]].
* [[Miguel Catalán]].

== A Física en Galiza ==
=== Estudar Física ===
Na [[ESO]] e en 1º curso de [[Bacharelato]] a física ensínase conxuntamente coa química, na materia denominada Física e Química.

No segundo curso de Bacharelato, porén, hai unha materia dedicada ao estudo exclusivo de problemas e teorías da física con este nome; e que cursan os alumnos da modalidade de ''ciencias da natureza e da saúde'' (optativa) e do ''bacharelato tecnolóxico'' (obrigatoria). Está enfocada, en gran medida, a fornecer un conxunto de coñecementos que permitan abordar o estudo máis avanzado da Física que despois atopan a maior parte dos alumnos desta modalidade na universidade.

Na universidade a Física pódese estudar como unha carreira, na [[licenciatura de Física]], actualmente impartida polas universidades de [[Universidade de Santiago de Compostela|Santiago de Compostela]] e de [[Universidade de Vigo|Vigo]] (no campus de Ourense); pero tamén se estuda en maior ou menor profundidade, e nunha ou varias materias, nas titulacións experimentais (Bioloxía, Química) e técnicas (Enxeñerías, Arquitecturas, Óptica e Optometría etc.).

A licenciatura en Física é actualmente, e previsiblemente ata o curso 2007-08 ou 2008-09, unha licenciatura de dous ciclos; presenta ademais unha serie de opcións no segundo ciclo, que supoñen un certo grao de especialización nunha área determinada. En Compostela a carreira componse actualmente de cinco cursos académicos; pódense cursar as opcións de Optoelectrónica, Electrónica e Computación, Física de Partículas, Física de Materiais e Física Fundamental. En Ourense a titulación consta tamén de cinco cursos académicos, podendo cursar no segundo ciclo as opción de Física Da Atmosfera e Medio Ambiente, de Física Aplicada e unha opción denominada "Xenérica".

Finalmente a física estúdase tamén nunha gran cantidade de estudos de posgrao, especialmente en programas de doutoramento de departamentos de Física, pero tamén de departamentos de enxeñería.

== Notas ==
{{notelist}}
;Referencias
{{Listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
{{Commonscat}}
{{wikibooks|A ciencia ten nome de muller|A ciencia ten nome de muller}}
===Bibliografía===
{{Refempeza}}
* {{cite book
|last=Aaboe
|first=A.
|author-link=Asger Aaboe
|year=1991
|title=The Cambridge Ancient History
|edition=2nd
|volume=III
|chapter=Mesopotamian Mathematics, Astronomy, and Astrology
|publisher=Cambridge University Press
|isbn=978-0-521-22717-9
}}
* {{cite journal
|last=Abazov |first=V.
|author-link=DØ experiment
|title=Direct observation of the strange b baryon Xib-
|journal=Physical Review Letters
|date=12 June 2007
|volume=99
|issue=5
|page=052001
|doi=10.1103/PhysRevLett.99.052001
|pmid=17930744
|arxiv=0706.1690v2
|bibcode=2007PhRvL..99e2001A
}}
* {{cite web
|last=Allen
|first=D.
|date=10 April 1997
|title=Calculus
|publisher=Texas A&M University
|url=http://www.math.tamu.edu/~dallen/history/calc1/calc1.html
|data-acceso=16 de agosto do 2022
|data-arquivo=23 de marzo de 2021
|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20210323194040/https://www.math.tamu.edu/~dallen/history/calc1/calc1.html
|url-morta=yes
}}
* {{Cite book
|last=Ben-Chaim
|first=M.
|year=2004
|title=Experimental Philosophy and the Birth of Empirical Science: Boyle, Locke and Newton
|url=https://archive.org/details/experimentalphil0000benc
|location=Aldershot
|publisher=Ashgate Publishing
|isbn=978-0-7546-4091-2
|oclc=53887772}}
* {{cite book
|last=Cajori
|first=Florian
|year=1917
|title=A History of Physics in Its Elementary Branches: Including the Evolution of Physical Laboratories|url=https://archive.org/details/historyofphysics00cajo
|publisher=Macmillan
}}
* {{cite journal
|last=Cho
|first=A.
|title=Higgs Boson Makes Its Debut After Decades-Long Search
|journal=Science
|pages=141–143
|volume=337
|date=13 de xullo do 2012
|doi=10.1126/science.337.6091.141
|pmid=22798574
|bibcode=2012Sci...337..141C
|issue=6091
}}
* {{cite book
|title=Ancient Egyptian Science
|volume=2
|place=Philadelphia
|publisher=American Philosophical Society
|last=Clagett
|first=M.
|year=1995
}}
* {{cite journal
|last=Cohen
|first=M.L.
|title=Fifty Years of Condensed Matter Physics
|journal=Physical Review Letters
|year=2008
|volume=101
|issue=5
|pages=25001–25006
|doi=10.1103/PhysRevLett.101.250001
|url=http://prl.aps.org/edannounce/PhysRevLett.101.250001
|bibcode = 2008PhRvL.101y0001C
|pmid=19113681}}
* {{cite book
 |url         = http://www.getcited.org/pub/102471397
 |last        = Dijksterhuis
 |first       = E.J.
 |title       = The mechanization of the world picture: Pythagoras to Newton
 |publisher   = Princeton University Press
 |location    = Princeton, New Jersey
 |year        = 1986
 |isbn        = 978-0-691-08403-9
 |archive-url  = https://web.archive.org/web/20110805141040/http://www.getcited.org/pub/102471397
 |archive-date = 5 August 2011
 |df          = dmy-all
}}
* {{cite book
|last1=Feynman
|first1=R.P.
|author1-link=Richard Feynman
|last2=Leighton
|first2=R.B.
|last3=Sands
|first3=M.
|year=1963
|title=The Feynman Lectures on Physics
|volume=1
|isbn=978-0-201-02116-5
|title-link=The Feynman Lectures on Physics
}}
* {{cite book
|last=Feynman
|first=R.P.
|author-link=Richard Feynman
|title=The Character of Physical Law
|year=1965
|isbn=978-0-262-56003-0
|title-link=The Character of Physical Law
}}
* {{cite book
|last=Godfrey-Smith
|first=P.
|year=2003
|title=Theory and Reality: An Introduction to the Philosophy of Science
|isbn=978-0-226-30063-4
}}
* {{cite journal
|last=Goldstein
|first=S.
|title=Fluid Mechanics in the First Half of this Century
|url=https://archive.org/details/sim_annual-review-of-fluid-mechanics_1969_1/page/1
|journal=Annual Review of Fluid Mechanics
|year=1969
|volume=1
|issue=1
|pages=1–28
|doi=10.1146/annurev.fl.01.010169.000245
|bibcode = 1969AnRFM...1....1G
}}
* {{cite book
|last1=Gribbin
|first1=J.R.
|last2=Gribbin
|first2=M.
|last3=Gribbin
|first3=J.
|title=Q is for Quantum: An Encyclopedia of Particle Physics
|url=https://archive.org/details/qisforquantumenc00grib
|year=1998
|publisher=Free Press
|isbn=978-0-684-85578-3
|bibcode=1999qqep.book.....G
}}
* {{cite journal
|last=Grupen
|first=Klaus
|title=Instrumentation in Elementary Particle Physics: VIII ICFA School
|journal=AIP Conference Proceedings
|date=10 de xullo de 1999
|volume=536
|pages=3–34
|doi=10.1063/1.1361756
|arxiv=physics/9906063
|bibcode=2000AIPC..536....3G
}}
* {{cite book
|last=Guicciardini
|first=N.
|year=1999
|title=Reading the Principia: The Debate on Newton's Methods for Natural Philosophy from 1687 to 1736
|url=https://archive.org/details/readingprincipia0000guic
|location=New York
|publisher=Cambridge University Press
|isbn=9780521640664
}}
* {{cite book
|last=Halpern
|first=P.
|title=Collider: The Search for the World's Smallest Particles
|url=https://archive.org/details/collidersearchfo0000halp
|year=2010
|publisher=John Wiley & Sons
|isbn=978-0-470-64391-4
}}
* {{cite book
|last1=Hawking
|first1=S.
|author1-link=Stephen Hawking
|last2=Penrose
|first2=R.
|author2-link=Roger Penrose
|year=1996
|title=The Nature of Space and Time
|isbn=978-0-691-05084-3
|title-link=The Nature of Space and Time
}}
* {{cite book
|last=Holzner
|first=S.
|year=2006
|title=Physics for Dummies
|url=https://www.amazon.com/gp/reader/0764554336
|publisher=John Wiley & Sons
|quote=Physics is the study of your world and the world  and universe around you.
|isbn=978-0-470-61841-7
|bibcode=2005pfd..book.....H
}}
* {{cite book
|editor-last=Honderich
|editor-first=T. 
|title=The Oxford Companion to Philosophy
|year=1995
|publisher=Oxford University Press
|location=Oxford
|isbn=978-0-19-866132-0
|edition=1
|pages=[https://archive.org/details/oxfordcompaniont00hond/page/474 474–476]
|title-link=The Oxford Companion to Philosophy
}}
* {{cite book
|last1=Howard
|first1=Ian
|last2=Rogers
|first2=Brian
|title=Binocular Vision and Stereopsis
|url=https://archive.org/details/binocularvisions0000unse
|year=1995
|publisher=Oxford University Press
|isbn=978-0-19-508476-4
}}
* {{cite book
|last=Kellert
|first=S.H.
|title=In the Wake of Chaos: Unpredictable Order in Dynamical Systems
|url=https://archive.org/details/inwakeofchaosunp0000kell
|publisher=University of Chicago Press
|year=1993
|isbn=978-0-226-42976-2
}}
* {{cite journal
|last=Kerr
|first=R.A.
|title=Tying Up the Solar System With a Ribbon of Charged Particles
|url=https://archive.org/details/sim_science_2009-10-16_326_5951/page/350
|journal=Science
|date=16 October 2009
|volume=326
|issue=5951
|pages=350–351
|doi=10.1126/science.326_350a
|pmid=19833930}}
* {{Cite book
|last=Krupp
|first=E.C.
|year=2003
|title=Echoes of the Ancient Skies: The Astronomy of Lost Civilizations
|publisher=Dover Publications
|isbn=978-0-486-42882-6
|url=https://books.google.com/books?id=7rMAJ87WTF0C
|data-acceso=16 de agosto do 2022
}}
* {{cite book
|last=Laplace
|first=P.S.
|author-link=Pierre-Simon Laplace
|others=Translated from the 6th French edition by Truscott, F.W. and Emory, F.L.
|year=1951
|title=A Philosophical Essay on Probabilities
|location=New York
|publisher=Dover Publications
}}
* {{cite journal
|last=Leggett
|first=A.J.
|title=Superfluidity
|journal=Reviews of Modern Physics
|year=1999
|volume=71
|issue=2
|pages=S318–S323
|doi=10.1103/RevModPhys.71.S318
|bibcode = 1999RvMPS..71..318L
}}
* {{cite journal
 |last        = Levy
 |first       = Barbara G.
 |author-link = Barbara Goss Levi
 |title       = Cornell, Ketterle, and Wieman Share Nobel Prize for Bose-Einstein Condensates
 |journal     = Physics Today
 |date        = December 2001
 |page        = 14
 |doi         = 10.1063/1.1445529
 |volume      = 54
 |issue       = 12
 |bibcode     = 2001PhT....54l..14L
 |df          = dmy-all
 }}
* {{cite book |last=Lindberg |first=David |year=1992 |title=The Beginnings of Western Science |url=https://archive.org/details/beginningsofwest00lind |publisher=University of Chicago Press}}
* {{cite book
|title=Early Greek Science: Thales to Aristotle
|last=Lloyd
|first=G.E.R.
|author-link=G. E. R. Lloyd
|publisher=Chatto and Windus; W. W. Norton & Company
|location=London; New York
|year=1970
|isbn=978-0-393-00583-7
|url=https://archive.org/details/earlygreekscienc00gerl
}}
* {{cite book
|last=Mattis
|first=D.C.
|title=The Theory of Magnetism Made Simple
|url=https://books.google.com/books?id=VkNBAQAAIAAJ
|year=2006
|publisher=World Scientific
|isbn=978-981-238-579-6
}}
* {{cite book
|last=Maxwell
|first=J.C.
|author-link=James Clerk Maxwell
|year=1878
|title=Matter and Motion
|url=https://archive.org/details/matterandmotion03maxwgoog
|quote=matter and motion.
|publisher=D. Van Nostrand
|isbn=978-0-486-66895-6
}}
* {{cite book
|last=Moore
|first=J.T.
|title=Chemistry For Dummies
|url=https://books.google.com/books?id=TRuP-BbS9xoC
|edition=2
|year=2011
|publisher=John Wiley & Sons
|isbn=978-1-118-00730-3
}}
* {{cite book
|url=http://www.nap.edu/openbook.php?record_id=5869&page=161
|title=Technology for the United States Navy and Marine Corps, 2000–2035 Becoming a 21st-Century Force: Volume 9: Modeling and Simulation
|publisher=The National Academies Press
|last1=National Research Council
|author1-link=United States National Research Council
|last2=Committee on Technology for Future Naval Forces
|year=1997
|location=Washington, DC
|isbn=978-0-309-05928-2
}}
* {{cite web
|last1=O'Connor
|first1=J.J.
|last2=Robertson
|first2=E.F.
|author2-link=Edmund F. Robertson
|title=Special Relativity
|website=[[MacTutor History of Mathematics archive]]
|publisher=University of St Andrews
|date=February 1996a
|url=http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/HistTopics/Special_relativity.html
|data-acceso=16 de agosto do 2022
}}
* {{cite web
|last1=O'Connor
|first1=J.J.
|last2=Robertson
|first2=E.F.
|author2-link=Edmund F. Robertson
|title=A History of Quantum Mechanics
|website=[[MacTutor History of Mathematics archive]]
|publisher=University of St Andrews
|date=May 1996b
|url=http://www-groups.dcs.st-and.ac.uk/~history/HistTopics/The_Quantum_age_begins.html
|data-acceso=16 de agosto do 2022
|data-arquivo=28 de outubro de 2019
|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20191028220722/http://www-groups.dcs.st-and.ac.uk/~history/HistTopics/The_Quantum_age_begins.html
|url-morta=yes
}}
* {{cite book
|last=Oerter
|first=R.
|title=The Theory of Almost Everything: The Standard Model, the Unsung Triumph of Modern Physics
|url=https://archive.org/details/theoryofalmostev0000oert
|year=2006
|publisher=Pi Press
|isbn=978-0-13-236678-6
}}
* {{cite book
|last1=Penrose
|first1=R.
|author1-link=Roger Penrose
|last2=Shimony
|first2=A.
|last3=Cartwright
|first3=N.
|last4=Hawking
|first4=S.
|author4-link=Stephen Hawking
|title=The Large, the Small and the Human Mind
|publisher=Cambridge University Press
|year=1997
|isbn=978-0-521-78572-3
|title-link=The Large, the Small and the Human Mind
}}
* {{cite book
|last=Penrose
|first=R.
|author-link=Roger Penrose
|title=The Road to Reality
|year=2004
|isbn=978-0-679-45443-4
|title-link=The Road to Reality
}}
* {{cite book
|last=Rosenberg
|first=Alex
|title=Philosophy of Science
|publisher=Routledge
|year=2006
|isbn=978-0-415-34317-6
}}
* {{cite book
|last=Schrödinger
|first=E.
|title=My View of the World
|publisher=Ox Bow Press
|year=1983
|isbn=978-0-918024-30-5
}}
* {{cite book
|last=Schrödinger
|first=E.
|title=The Interpretation of Quantum Mechanics
|publisher=Ox Bow Press
|year=1995
|isbn=978-1-881987-09-3
}}
* {{cite book
|last=Singer
|first=C.
|title=A Short History of Science to the 19th Century
|publisher=Streeter Press
|year=2008
}}
* {{cite book |last= Smith |first= A. Mark |title=Alhacen's Theory of Visual Perception: A Critical Edition, with English Translation and Commentary, of the First Three Books of Alhacen's ''De Aspectibus'', the Medieval Latin Version of Ibn al-Haytham's ''Kitāb al-Manāẓir'', 2 vols |series=Transactions of the American Philosophical Society |volume=91 |issue=4–5 |year=2001 |isbn=978-0-87169-914-5 |publisher=[[American Philosophical Society]] |location=[[Filadelfia]] |oclc=47168716 |title-link= De Aspectibus }}
**{{cite journal |ref=none |jstor=3657358|title=Alhacen's Theory of Visual Perception: A Critical Edition, with English Translation and Commentary, of the First Three Books of Alhacen's "De aspectibus", the Medieval Latin Version of Ibn al-Haytham's "Kitāb al-Manāẓir": Volume One |last1=Smith |first1=A. Mark |journal=Transactions of the American Philosophical Society |volume=91 |issue=4 |pages=i–clxxxi, 1–337 |year=2001a |doi=10.2307/3657358}}
**{{cite journal |ref=none |jstor=3657357|title=Alhacen's Theory of Visual Perception: A Critical Edition, with English Translation and Commentary, of the First Three Books of Alhacen's "De aspectibus", the Medieval Latin Version of Ibn al-Haytham's "Kitāb al-Manāẓir": Volume Two |last1=Smith |first1=A. Mark |journal=Transactions of the American Philosophical Society |volume=91 |issue=5 |pages=339–819 |year=2001b |doi=10.2307/3657357}}
* {{cite journal
|last1=Stajic
|first1=Jelena
|last2=Coontz
|first2=R.
|last3=Osborne
|first3=I.
|title=Happy 100th, Superconductivity!
|url=https://archive.org/details/sim_science_2011-04-08_332_6026/page/189
|journal=Science
|date=8 April 2011
|volume=332
|issue=6026
|page=189
|doi=10.1126/science.332.6026.189
|bibcode = 2011Sci...332..189S
|pmid=21474747
}}
* {{cite book
|last1=Taylor
|first1=P.L.
|last2=Heinonen
|first2=O.
|title=A Quantum Approach to Condensed Matter Physics
|url=https://books.google.com/books?id=hyx6BjEX4U8C
|year=2002
|publisher=Cambridge University Press
|isbn=978-0-521-77827-5
}}
* {{cite book
|last=Thurston
|first=H.
|title=Early Astronomy
|url=https://archive.org/details/earlyastronomy0000thur
|year=1994
|publisher=Springer
}}
* {{cite book
|last1=Tipler
|first1=Paul
|last2=Llewellyn
|first2=Ralph
|title=Modern Physics
|url=https://archive.org/details/modernphysics0000tipl
|year=2003
|publisher=W. H. Freeman
|isbn=978-0-7167-4345-3
}}
* {{cite book
|last=Toraldo Di Francia
|first=G.
|title=The Investigation of the Physical World
|year=1976
|isbn=978-0-521-29925-1
}}
* {{cite web
 |last=Walsh
 |first=K.M.
 |title=Plotting the Future for Computing in High-Energy and Nuclear Physics
 |url=http://www.bnl.gov/newsroom/news.php?a=23098
 |publisher=[[Brookhaven National Laboratory]]
 |data-acceso=16 de agosto do 2022
 |data=1 de xuño de 2012
 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160729020032/https://www.bnl.gov/newsroom/news.php?a=23098
 |archive-date=29 de xullo de 2016
}}
* {{cite book
|last1=Young
|first1=H.D.
|last2=Freedman
|first2=R.A.
|year=2014
|edition=13th
|title=Sears and Zemansky's University Physics with Modern Physics Technology Update
|publisher=Pearson Education
|isbn=978-1-292-02063-1
|title-link=University Physics
}}

{{Reftermina}}

=== Outros artigos ===
* [[IUPAP]].
* [[Problemas por solucionar na física]].

=== Ligazóns externas ===

* [http://iopscience.iop.org/1367-2630 New Journal of Physics, revista de física de acceso libre] {{en}}
* [http://physics.aps.org/ Physics, revista de física, gratuíta, da APS] {{en}}
* [http://www.physics.org/ Web divulgativa do Institut of Physics] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040902123039/http://physics.org/ |date=02 de setembro de 2004 }} {{en}}

{{Ciencias-zócolo}}
{{Campos da Física}}
{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Física| ]]
[[Categoría:Artigos que toda Wikipedia debería ter (Ciencia)]]