Ver o código fonte de "Extinción en masa"

{{annotated image/Extinction|caption='''Intensidade de extinción mariña durante o Fanerozoico'''. Intensidade da extinción en porcentaxe de xéneros mariños que estaban presentes en cada intervalo de tempo pero que xa non estaban presentes no intervalo seguinte, fronte á escala de tempo.<ref name="rohde">{{Cita publicación periódica|author1=Rohde, R.A.  |author2=Muller, R.A. |lastauthoramp=yes |year=2005|title=Cycles in fossil diversity|journal=Nature|volume=434|issue=7030|pages=209–210|doi=10.1038/nature03339|pmid=15758998|bibcode = 2005Natur.434..208R }}</ref> Na parte superior indícanse os períodos xeolóxicos con abreviaturas e cores. A extinción do Permiano é o evento máis significativo para os xéneros mariños, no cal (segundo esta fonte) aproximadamente o 50% deles non conseguiron sobrevivir.}}

Unha '''extinción en masa''', '''evento de extinción''' ou '''crise biótica''' é un amplo e rápido decrecemento de [[biodiversidade]] na [[Terra]]. Dito evento identifícase por un abrupto cambio na diversidade e abundancia dos [[organismo multicelular|organismos multicelulares]]. Ocorre cando a taxa de [[extinción]] se incrementa con respecto á taxa de [[especiación]]. Como a maioría da diversidade e da [[biomasa]] da Terra é [[microbio|microbiana]], e, por tanto, difícil de medir, os eventos de extinción rexistrados afectan os compoñentes complexos e doados de observar da [[biosfera]] en vez de á total diversidade e abundancia da vida.<ref>{{Cita publicación periódica| doi = 10.1371/journal.pbio.0020272| pmid = 15314670| year = 2004| last1 = Nee | first1 = S.| title = Extinction, slime, and bottoms| volume = 2| issue = 8| pages = E272| pmc = 509315| journal = PLoS Biology }}</ref>

A [[extinción]] ocorre a unha velocidade desigual. Baseándose no [[rexistro fósil]], a [[taxa de extinción de fondo]] na Terra é de aproximadamente dúas a cinco [[familia (bioloxía)|familias]] [[taxonomía alfa|taxonómicas]] de animais mariños a cada millón de anos. Os [[fósil]]es mariños son os que se utilizan principalmente para medir as taxas de extinción debido ao seu superior rexistro fósil e rango estratigráfico comparados cos animais terrestres.

O [[evento da grande oxixenación]] foi probablemente o primeiro grande episodio de extinción. Desde a [[explosión cámbrica]] houbo cinco grandes extincións en masa máis que excederon significativamente a taxa de extinción de fondo. A máis recente e mellor coñecida, a [[extinción do Cretáceo-Paleoxeno]], que ocorreu aproximadamente hai 66 millóns de anos, foi unha extinción en masa a grande escala de especies de animais e plantas nun curto período de tempo xeolóxico.<ref name="Ward 2006">{{Cita publicación periódica|url = |title = Impact from the Deep|last = Ward|first = Peter D|date = 2006|journal = Scientific American|doi = |pmid = |access-date = }}</ref> Ademais das cinco maiores extincións en masa, hai tamén numerosas outras menores, e a extinción en masa que puxeron en marcha as actividades humanas chámase ás veces a [[sexta extinción]].<ref>{{Cita web |url=http://time.com/3035872/sixth-great-extinction/|title= The Sixth Great Extinction Is Underway—and We’re to Blame|first= Jeffrey  |last=Kluger|date=July 25, 2014|work=[[Time]]|accessdate= December 14, 2016}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Earth is on brink of a sixth mass extinction, scientists say, and it’s humans’ fault|url=https://www.washingtonpost.com/news/morning-mix/wp/2015/06/22/the-earth-is-on-the-brink-of-a-sixth-mass-extinction-scientists-say-and-its-humans-fault/?utm_term=.910ba37039c4|first= Sarah |last=Kaplan|work=[[The Washington Post]]|date= June 22, 2015|accessdate= December 14, 2016}}</ref><ref>{{Cita web |url= https://www.theguardian.com/environment/radical-conservation/2015/oct/20/the-four-horsemen-of-the-sixth-mass-extinction|title= How humans are driving the sixth mass extinction|first= Jeremy |last= Hance|date= October 20, 2015|work= [[The Guardian]] |accessdate= December 14, 2016}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.cnn.com/specials/world/vanishing-earths-mass-extinction |title=Vanishing: The Earth's 6th mass extinction |first=  |last= |date= |work= [[CNN]] |accessdate= December 19, 2016}}</ref> As extincións en masa parecen ser un fenómeno principalmente do [[Fanerozoico]], con taxas de extinción baixas antes de que aparecesen os organismos complexos grandes.<ref name="Butterfield2007">{{Cita publicación periódica| last1 = Butterfield | first1 = N. J.| year = 2007| title = Macroevolution and macroecology through deep time| journal = Palaeontology| volume = 50| issue = 1| pages = 41–55| doi = 10.1111/j.1475-4983.2006.00613.x}}</ref>

As estimacións da cantidade de extincións en masa grandes nos últimos 540 millóns de anos van desde só cinco a máis de vinte. Estas diferenzas débense ao limiar elixido para describir un evento de extinción como "grande" e a data elixida para medir a diversidade anterior.

== Grandes eventos de extinción ==
[[Ficheiro:KT boundary 054.jpg|miniatura|Terras ermas (''badlands'') preto de [[Drumheller]], [[Alberta]], nas que a erosión deixou exposto o [[límite K-T]].]]
[[Ficheiro:Kainops invius lateral and ventral.JPG|miniatura|220px|Os [[trilobite]]s eran animais mariños moi prósperos ata que a [[extinción do Permiano–Triásico]] os barreu da Terra.]]

Nun famoso traballo publicado en 1982, [[Jack Sepkoski]] e [[David M. Raup]] identificaron cinco extincións en masa. Foron identificadas orixinalmente como casos atípicos nunha tendencia xeral de diminución das taxas de extinción durante o Fanerozoico,<ref name=Alroy2008/> pero ao aplicárense probas estatísticas máis estritas aos datos acumulados, estableceuse que a vida animal multicelular sufriu cinco extincións en masa grandes e moitas pequenas.<ref>{{Cita web|title = Gould, S. J. (2004). The Evolution of Life on Earth,  SCIENTIFIC AMERICAN, INC|url = |access-date = 2016-01-26}}</ref> Estes eventos, chamados os "cinco grandes", non poden ser claramente definidos, senón que máis ben parecen representar os maiores (ou algúns dos maiores) dun continuo relativamente suave de eventos de extinción.<ref name=Alroy2008/>

# '''[[Eventos de extinción do Ordovícico-Silúrico]]''' (final do Ordovícico ou O-S): hai 450–440&nbsp;Ma (millóns de anos) na transición [[Ordovícico]]-[[Silúrico]]. Ocorreron dous episodios que mataron o 27% de todas as familias, o 57% de todos os xéneros e do 60% ao 70% de todas as especies.<ref name="ucr">{{Cita web|url=http://math.ucr.edu/home/baez/extinction |title=extinction |publisher=Math.ucr.edu |accessdate=2008-11-09}}</ref> En conxunto son consideradas por moitos científicos como a segunda máis grande das cinco extincións maiores da historia da Terra en termos de porcentaxes de [[xénero (bioloxía)|xéneros]] que acabaron extinguíndose.
# '''[[Extinción do Devoniano tardío]]''': hai 375–360&nbsp;Ma preto da transición [[Devoniano]]-[[Carbonífero]]. Ao final da [[Frasniano|idade Frasniana]] nas partes finais do período devoniano, unha serie prolongada de extincións eliminaron un 19% das familias daquela existentes, o 50% dos xéneros<ref name="ucr" /> e polo menos o 70% das especies.<ref>{{Cita libro|title = Palaeobiology II|url = https://books.google.com/books?id=lBH2BM7uZL8C|publisher = John Wiley & Sons|date = 2008-04-15|isbn = 9780470999288|language = en|first = Derek|last = Briggs|first2 = Peter R.|last2 = Crowther|page = 223}}</ref> Este acontecemento de extinción durou quizais uns 20 millóns de anos, e hai probas dunha serie de pulsos de extinción durante este período.
# '''[[Evento de extinción do Permiano-Triásico]]''' (final do Permiano): hai 252&nbsp;Ma na transición [[Permiano]]-[[Triásico]].<ref name="NYT-20170216">{{Cita novas |last=St. Fleur |first=Nicholas |title=After Earth’s Worst Mass Extinction, Life Rebounded Rapidly, Fossils Suggest |url=https://www.nytimes.com/2017/02/16/science/great-dying-permian-extinction-fossils.html |work=[[New York Times]] |date=16 February 2017 |accessdate=17 February 2017 }}</ref> Foi a maior extinción da [[historia da Terra]], que matou o 57% das familias, o 83% dos xéneros e do 90% ao 96% das especies<ref name="ucr" /> (desapareceron un 53% das familias mariñas, un 84% dos xéneros mariños, un 96% das especies mariñas e estímase que un 70% das especies terestres,<ref name="Ward 2006"/> incluíndo [[insecto]]s).<ref name="Labandeira">
{{Cita publicación periódica |vauthors=Labandeira CC, Sepkoski JJ |title=Insect diversity in the fossil record |journal=Science |volume=261 |issue=5119 |pages=310–5 |year=1993 |pmid=11536548 |doi= 10.1126/science.11536548 |bibcode = 1993Sci...261..310L }}
</ref> Os exitosos artrópodos mariños, os [[trilobite]]s, extinguíronse nese momento. As evidencias que se teñen das [[plantas]] son menos claras, pero  despois da extinción fixéronse dominantes novos taxons.<ref name=McElwain2007>{{Cita publicación periódica | author = McElwain, J.C. |author2=Punyasena, S.W. | year = 2007 | title = Mass extinction events and the plant fossil record | url = https://archive.org/details/sim_trends-in-ecology-evolution_2007-10_22_10/page/548 | journal = Trends in Ecology & Evolution | volume = 22 | issue = 10 | pages = 548–557 | doi=10.1016/j.tree.2007.09.003 | pmid = 17919771}}</ref> A "Gran Mortaldade" tivo unha importancia [[evolución|evolutiva]] enorme: en terra, acabou coa primacía dos [[Synapsida|réptiles de tipo mamífero]]. A recuperación das vertebrados levou uns 30&nbsp;millóns de anos,<ref>{{Cita publicación periódica| author1=Sahney S|author2= Benton MJ| authorlink2= Michael Benton|year=2008| title=Recovery from the most profound mass extinction of all time| journal=Proceedings of the Royal Society: Biological| volume=275|issue=1636 |pages=759–65 |doi=10.1098/rspb.2007.1370 |pmid=18198148| pmc=2596898}}</ref> pero os [[nicho ecolóxico|nichos ecolóxicos|nichos]] baleiros crearon a oportunidade para que os [[arcosauro]]s comezasen o seu dominio. Nos mares, a porcentaxe de animais que eran [[sésil]]es caeu do 67% ao 50%. O conxunto do Permiano tardío foi un tempo difícil polo menos para a vida mariña, incluso antes da "Gran Mortaldade".
# '''[[Evento de extinción do Triásico–Xurásico]]''' (final do Triásico): 201,3&nbsp;Ma na transición [[Triásico]]-[[Xurásico]]. Extinguíronse un 23% das familias, o 48% dos xéneros (20% das familias mariñas e 55% dos xéneros mariños) e do 70% ao 75% de todas as especies.<ref name="ucr" /> A maioría dos arcosauros non dinosauros, a maioría dos [[terápsido]]s e a maioría dos grandes [[anfibios]] foron eliminados, deixando aos [[dinosauro]]s con pouca competición terrestre. Os arcosauros non dinosauros continuaron dominando os ambientes acuáticos, mentres que os [[Diapsida|diápsidos non arcosauros]] continuaron dominando os [[ecosistema]]s mariños. A liñaxe dos [[temnospóndilos]] de grandes anfibios tamén sobreviviron ata o Cretáceo en [[Australia]] (por exemplo, ''[[Koolasuchus]]'').
# '''[[Evento de extinción do Cretáceo-Paleoxeno]]''' (final do Cretáceo, extinción K-Pg ou, anteriormente, extinción K-T): hai 66 Ma no [[Cretáceo]] ([[Maastrichtense]])-[[Paleoxeno]] ([[Danense]]).<ref>{{Cita publicación periódica |journal=Journal of the Geological Society |date=April 1997 |volume=154 |issue=2 |pages=265–292 |doi=10.1144/gsjgs.154.2.0265 |first1=N. |last1=Macleod |first2=P. F. |last2=Rawson |first3=P. L. |last3=Forey |first4=F. T. |last4=Banner |first5=M. K. |last5=Boudagher-Fadel |first6=P. R. |last6=Bown |first7=J. A. |last7=Burnett |first8=P. |last8=Chambers |first9=S. |last9=Culver |first10=S. E. |last10=Evans |first11=C. |last11=Jeffery |first12=M. A. |last12=Kaminski |first13=A. R. |last13=Lord |first14=A. C. |last14=Milner |first15=A. R. |last15=Milner |first16=N. |last16=Morris |first17=E. |last17=Owen |first18=B. R. |last18=Rosen |first19=A. B. |last19=Smith |first20=P. D. |last20=Taylor |first21=E. |last21=Urquhart |first22=J. R. |last22=Young |title=The Cretaceous-Tertiary biotic transition }}</ref> Este evento chamábase antes extinción Cretáceo-Terciario ou extinción K-T ou límite K-T, pero agora chámase oficialmente evento de extinción Cretáceo–Paleoxeno (ou K–Pg). Extinguíronse un 17% das familias, o 50% dos xéneros<ref name="ucr" /> e un 75% das especies.<ref name="Raup">{{Cita publicación periódica | last1 = Raup | first1 = D.
| last2 = Sepkoski Jr | first2 = J.| title = Mass extinctions in the marine fossil record| journal = Science| volume = 215| issue = 4539| pages = 1501–1503| year = 1982| pmid = 17788674| doi = 10.1126/science.215.4539.1501| bibcode=1982Sci...215.1501R}}</ref> Nos mares todas as [[Ammonoidea|ammonitas]], [[Sauropterygia|plesiosauros]] e  [[mosasauro]]s disapareceron e a porcentaxe de animais sésiles (os que viven fixos sen moverse) reduciuse nun 33%. Durante este tempo extinguíronse todos os dinosauros non aviarios.<ref>{{Cita publicación periódica |vauthors=Fastovsky DE, Sheehan PM |year=2005 |url=http://www.gsajournals.org/perlserv/?request=get-document&doi=10.1130%2F1052-5173%282005%29015%3C4%3ATEOTDI%3E2.0.CO%3B2 |title=The extinction of the dinosaurs in North America |journal=GSA Today |volume=15 |issue=3 |pages=4–10 |doi=10.1130/1052-5173(2005)015<4:TEOTDI>2.0.CO;2 |issn=1052-5173 |apelidos= |data= |revista= |data-acceso=02 de xuño de 2017 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20111209150342/http://www.gsajournals.org/perlserv/?request=get-document&doi=10.1130%2F1052-5173%282005%29015%3C4%3ATEOTDI%3E2.0.CO%3B2 |dataarquivo=09 de decembro de 2011 |urlmorta=yes }}</ref> O evento fronteirizo foi moi grave cunha taxa de extinción dunha cantidade significativa de variabilidade entre dferentes [[clado]]s. Os [[mamíferos]] e as [[aves]], estas últimas descendentes de dinosauros [[terópodos]], emerxeron como fauna dominante entre os animais grandes terrestres.

Malia a popularización destes cinco eventos, non hai unha fina liña de separación entre eles e outros eventos de extinción; usando diferentes métodos de calcular o impacto na extinción podería ser que outros eventos entrasen na lista dos cinco maiores.<ref name="McGhee2011">{{Cita publicación periódica | last1 = McGhee | first1 = G. R. | last2 = Sheehan | first2 = P. M. | last3 = Bottjer | first3 = D. J. | last4 = Droser | first4 = M. L. | title = Ecological ranking of Phanerozoic biodiversity crises: The Serpukhovian (early Carboniferous) crisis had a greater ecological impact than the end-Ordovician | doi = 10.1130/G32679.1 | journal = Geology | volume = 40 | issue = 2 | pages = 147–150 | year = 2011 | pmid =  | pmc = |bibcode = 2012Geo....40..147M }}</ref>

Un dos principais problemas é que canto máis antigo é o rexistro fósil, máis difícil é lelo. Isto débese a que:
* Os fósiles vellos son máis difíciles de atopar dado que están xeralmente enterrados a considerable profundidade.
* A datación dos fósiles vellos é máis difícil.
* Os estratos con fósiles produtivos son máis investigados que os pouco produtivos, o que deixa certos períodos sen investigar.
* Os eventos ambientais prehistóricos poden alterar o proceso de depósito dos sedimentos.
* A preservación dos fósiles varía en terra, pero os fósiles mariños adoitan estar mellor conservados que os máis buscados fósiles de seres terrestres.<ref name="sole">Sole, R.V., and Newman, M., 2002. "Extinctions and Biodiversity in the Fossil Record – Volume Two, ''The Earth system: biological and ecological dimensions of global environment change''" pp. 297–391, ''Encyclopedia of Global Environmental Change'' John Wilely & Sons.</ref>

Suxeriuse que as variacións aparentes na biodiversidade mariña poden realmene ser un artefacto, e as estimacións da abundancia están directamente relacionadas coa cantidade de rochas dispoñibles para tomar mostras de diferentes períodos de tempo.<ref>{{Cita publicación periódica| first=A.| last= Smith|author2=A. McGowan| year= 2005| title=Cyclicity in the fossil record mirrors rock outcrop area| journal=[[Biology Letters]]| volume= 1| issue= 4| pages=443–445| doi=10.1098/rsbl.2005.0345| pmid=17148228| pmc=1626379}}</ref> Porén, as análises estatísticas e outras evidencias proporcionan datos que  aseguran que os eventos de extinción amplamente aceptados son reais. Unha cuantificación da exposición das rochas de Europa Occidental indica que moitos dos eventos menores para os cales se buscou unha explicación biolóxica son máis facilmente explicados por un [[nesgo de mostraxe]].<ref name=Smith2007>{{Cita publicación periódica |first1 = Andrew B. |last1 = Smith |first2 = Alistair J. |last2 = McGowan |year = 2007 |title = The shape of the Phanerozoic marine palaeodiversity curve: How much can be predicted from the sedimentary rock record of Western Europe? |journal = Palaeontology |volume = 50 |issue = 4 |pages = 765–774 |doi = 10.1111/j.1475-4983.2007.00693.x
}}</ref>

As investigacións completadas despois destes traballos pioneiros de 1982 concluíron que está en marcha un sexto evento de extinción:

:6. '''[[Extinción do Holoceno]]''': Está producíndose actualmente. As extincións están a ocorrer unhas mil veces máis rápido que a [[taxa de extinción de fondo]] desde o ano 1900.<ref>{{Cita publicación periódica |author=Malcolm L. McCallum |title=Vertebrate biodiversity losses point to a sixth mass extinction |journal=[[Biodiversity and Conservation]] |date=27 May 2015 |volume=24 |pages=2497–2519 |doi=10.1007/s10531-015-0940-6}}</ref><ref>{{Cita publicación periódica|url=http://science.sciencemag.org/content/344/6187/1246752|title=The biodiversity of species and their rates of extinction, distribution, and protection|first1=S. L.|last1=Pimm|first2=C. N.|last2=Jenkins|first3=R.|last3=Abell|first4=T. M.|last4=Brooks|first5=J. L.|last5=Gittleman|first6=L. N.|last6=Joppa|first7=P. H.|last7=Raven|first8=C. M.|last8=Roberts|first9=J. O.|last9=Sexton|date=30 May 2014 |volume=344 |issue=6187|pages=1246752 |doi=10.1126/science.1246752 |pmid=24876501|journal=Science}}</ref> A extinción en masa considérase un resultado do impacto da actividade humana.<ref>{{Cita web|url=http://daily.jstor.org/its-official-a-global-mass-extinction-is-under-way/|title=It's official: a global mass extinction is under way – JSTOR Daily|date=3 July 2015|publisher=}}</ref><ref>{{Cita web|url=http://www.popsci.com/were-entering-sixth-mass-extinction-and-its-our-fault|title=We're Entering A Sixth Mass Extinction, And It's Our Fault|publisher=}}</ref>

== Lista de eventos de extinción ==

{{áncora|Lesser extinctions}}Lista de episodios de extinción:<ref>Lista parcial de [[:Ficheiro:Extinction Intensity.png]]</ref>
{| class="wikitable"
|-
! Período || Extinción !! Data !! Causas posibles
|-
| rowspan="2" | [[era cuaternaria|Cuaternario]] || '''[[Extinción do Holoceno]]''' || c. 10&nbsp;000 a.C. — continúa hoxe || [[impacto humano sobre o medio ambiente|impacto humano]]
|-
| [[Evento de extinción do Cuaternario]] || hai 640&nbsp;000, 74&nbsp;000 e 13&nbsp;000 anos || Descoñecido, pode ser por cambios climáticos e exceso de caza humana
|-
| rowspan="2" | [[Neoxeno]] || [[Plioceno|Extinción do límite Plioceno-Plistoceno]] ||2&nbsp;Ma||[[Supernova]]?<ref>{{Cita publicación periódica |last=Benitez |first=Narciso |year=2002 |title=Evidence for Nearby Supernova Explosions |journal=[[Physical Review Letters|Phys. Rev. Lett.]] |volume=88 |issue=8 |pages=081101 |doi=10.1103/PhysRevLett.88.081101 |bibcode=2002PhRvL..88h1101B|display-authors=etal |pmid=11863949}}</ref><ref name="Fimiani_et_al_2016">{{Cita publicación periódica|last1=Fimiani|first1=L.|last2=Cook|first2=D. L.|last3=Faestermann|first3=T.|last4=Gómez-Guzmán|first4=J. M.|last5=Hain|first5=K.|last6=Herzog|first6=G.|last7=Knie|first7=K.|last8=Korschinek|first8=G.|last9=Ludwig|first9=P.|last10=Park|first10=J.|last11=Reedy|first11=R. C.|last12=Rugel|first12=G.|title=Interstellar 60Fe on the Surface of the Moon|journal=Physical Review Letters|date=13 April 2016|volume=116|issue=15|page=151104|doi=10.1103/PhysRevLett.116.151104|url=http://journals.aps.org/prl/abstract/10.1103/PhysRevLett.116.151104|bibcode=2016PhRvL.116o1104F}}</ref> [[impacto de Eltanin]]?<ref>{{Cita web|url=http://www.bitsofscience.org/pliocene-pleistocene-eltanin-asteroid-ice-ages-6274/|title=Pliocene-Pleistocene boundary: did Eltanin asteroid kickstart the ice ages?|publisher=|data-acceso=02 de xuño de 2017|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20171003225839/http://www.bitsofscience.org/pliocene-pleistocene-eltanin-asteroid-ice-ages-6274/|dataarquivo=03 de outubro de 2017|urlmorta=yes}}</ref><ref>{{Cita web|url=http://www.universetoday.com/97455/did-a-killer-asteroid-drive-the-planet-into-an-ice-age/|title=Did a Killer Asteroid Drive the Planet Into An Ice Age? – Universe Today|date=20 September 2012|publisher=}}</ref>
|-
| [[Alteración do Mioceno medio]] || 14,5&nbsp;Ma 
|
|-
| [[Paleoxeno]] || [[Evento de extinción do Eoceno-Oligoceno]] ||33,9&nbsp;Ma||[[Cráter Popigai|impactador de Popigai]]?<ref>{{Cita web|title=Russia's Popigai Meteor Crash Linked to Mass Extinction|url=http://www.livescience.com/46312-popigai-crater-linked-eocene-mass-extinction.html|date=June 13, 2014}}</ref>
|-
|rowspan="3"|[[Cretáceo]]
|'''[[Evento de extinción do Cretáceo-Paleoxeno]]'''
|66&nbsp;Ma
|[[Cráter de Chicxulub|Impactador de Chicxulub]];<ref>{{Cita libro |title=[[Dark Matter and the Dinosaurs]] |publisher=Ecco/HarperCollins Publishers |location=New York |first=Lisa |last=Randall |date=2015 |isbn=978-0-06-232847-2 |pages=[https://archive.org/details/darkmatterdinosa0000rand/page/196 196]–217}}</ref> [[Trapps do Deccán]]?
|-
|[[Evento do límite Cenomaniano-Turoniano]]||94&nbsp;Ma||[[gran provincia ígnea do Caribe]]<ref>{{Cita web|title=Large igneous provinces and mass extinctions: An update|author1=David Bond|author2=Paul Wignall|p=17|url=http://specialpapers.gsapubs.org/content/early/2014/06/10/2014.2505_02.full.pdf|data-acceso=02/06/2017|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20160124174335/http://specialpapers.gsapubs.org/content/early/2014/06/10/2014.2505_02.full.pdf|dataarquivo=24/01/2016|urlmorta=yes}}</ref>
 
|-
| [[Extinción aptiana]]||117&nbsp;Ma||
|-
| rowspan="2"| [[Xurásico]]
| [[Xurásico|Extinción de finais do Xurásico (Titoniano)]] ||145&nbsp;Ma||
|-
| [[Recambio do Toarciano]] || 183&nbsp;Ma||[[Karoo-Ferrar|Provincias de Karoo-Ferrar]]<ref>{{Cita web|title=Synchrony between Early Jurassic extinction, oceanic anoxic event, and the Karoo-Ferrar flood basalt volcanism|author1=József Pálfy |author2=Paul Smith }}</ref>
|-
| rowspan="2"| [[Triásico]]
|'''[[Evento de extinción Triásico-Xurásico]]'''
|201&nbsp;Ma
|[[Provincia magmática do Atlántico central]];<ref>{{Cita publicación periódica |doi=10.1126/science.1234204|last= Blackburn |first=Terrence J.|last2= Olsen |first2= Paul E. |last3= Bowring |first3= Samuel A. |last4= McLean |first4= Noah M.|last5= Kent |first5= Dennis V |last6= Puffer |first6= John |last7= McHone |first7=  Greg |last8= Rasbury |first8=  Troy |last9=   Et-Touhami7|first9=  Mohammed |ref=CITEREFBlackburnOlsenBowringMcLean2013 |year=2013|title= Zircon U-Pb Geochronology Links the End-Triassic Extinction with the Central Atlantic Magmatic Province |journal= Science |volume=340|pages=941–945 |bibcode= 2013Sci...340..941B|issue=6135|pmid=23519213}}</ref> impactador 
|-
| [[Evento pluvial do Carniano]] || 230&nbsp;Ma || [[Evento pluvial do Carniano|Fluxos basálticos de Wrangellia]]<ref>{{Cita publicación periódica | author = Dal Corso, J. |author2=Mietto, P. |author3=Newton, R.J. |author4=Pancost, R.D. |author5=Preto, N. |author6=Roghi, G. |author7=Wignall, P.B. | year = 2012 | title =  Discovery of a major negative δ13C spike in the Carnian (Late Triassic) linked to the eruption of Wrangellia flood basalts | journal =  [[Geology (revista)|Geology]] | volume =  40 | issue = 1 | pages =  79–82  | doi = 10.1130/g32473.1}}</ref>
|-
| rowspan="3"|[[Permiano]]
|'''[[Evento de extinción do Permiano-Triásico ]]'''
|252&nbsp;Ma
|[[Trapps siberianos]];<ref>{{Cita publicación periódica | author = Campbell, I|author2=Czamanske, G. |author3=Fedorenko, V. |author4=Hill, R. |author5=Stepanov, V.
 | year = 1992 | title =  Synchronism of the Siberian Traps and the Permian-Triassic Boundary | journal =  Science | volume =  258 | issue = 5089 | pages =  1760–1763 | doi = 10.1126/science.258.5089.1760 | pmid=17831657}}</ref> [[cráter da Terra de Wilkes]]<ref>{{Cita publicación periódica | author = von Frese, R|author2=Potts, L. |author3=Wells, S. |author4=Leftwich, T. |author5=Kim, H. | year = 2009 | title =  GRACE gravity evidence for an impact basin in Wilkes Land, Antarctica | journal =  Geochemistry, Geophysics, Geosystems | volume =  10 | issue = 2 | pages =   | url = http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1029/2008GC002149/pdf | doi = 10.1029/2008GC002149 |  bibcode=2009GGG....10.2014V}}</ref>
|-
|[[Evento de extinción do final do Capitaniano]]||260 Ma||[[Trapps de Emeishan]]?<ref>{{Cita publicación periódica|last=Bond|first=David P. G.|last2=Wignall|first2=Paul B.|date=2014-09-01|title=Large igneous provinces and mass extinctions: An update|url=http://specialpapers.gsapubs.org/content/505/29|journal=Geological Society of America Special Papers|language=en|volume=505|pages=29–55|doi=10.1130/2014.2505(02)|issn=0072-1077}}</ref>
|-
|[[Extinción de Olson]]
|270&nbsp;Ma
|
|-
|[[Carbonífero]] || [[Colapso dosbosques do Carbonífero]] ||305&nbsp;Ma||
|-
| [[Devoniano]]
|'''[[Extinción do Devoniano tardío]]'''
|375–360&nbsp;Ma
|[[Extinción do Devoniano tardío|Trapps de Viluy]]<ref>{{Cita publicación periódica|url = |title = New 40Ar/39Ar and K–Ar ages of the Viluy traps (Eastern Siberia): Further evidence for a relationship with the Frasnian–Famennian mass extinction|last = J|first = Ricci et al,|date = 2013|journal = Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology|doi = |pmid = |access-date = }}</ref> 
|-
| rowspan="3" |[[Silúrico]]
| [[Evento Lau]] ||420&nbsp;Ma||Cambios no nivel do mar e na súa química?<ref>{{Cita libro | author = Jeppsson, L. | year = 1998 | chapter = Silurian oceanic events: summary of general characteristics | title = Silurian Cycles: Linkages of Dynamic Stratigraphy with Atmospheric, Oceanic and Tectonic Changes. James Hall Centennial Volume. New York State Museum Bulletin | volume = 491 | editor = Landing, E.; Johnson, M.E. | pages = 239–257}}</ref>
|-
| [[Evento Mulde]] ||424&nbsp;Ma||Descenso global do nivel do mar?<ref>Jeppsson, L.; Calner, M. (2007). "The Silurian Mulde Event and a scenario for secundo—secundo events". Earth and Environmental Science Transactions of the Royal Society of Edinburgh 93 (02): 135–154.</ref>
|-
| [[Evento Ireviken]] ||428&nbsp;Ma||Anoxia do océano profundo; [[ciclos de Milankovitch]]?<ref>{{Cita libro|author=Jeppsson, L|year=1997|chapter=The anatomy of the Mid-Early Silurian Ireviken Event and a scenario for P-S events|editor1=Brett, C.E. |editor2=Baird, G.C. |title=Paleontological Events: Stratigraphic, Ecological, and Evolutionary Implications|publisher=Columbia University Press|location=New York|pages=451–492}}</ref>
|-
|[[Ordovícico]]
|'''[[Eventos de extinción do Ordovícico-Silúrico]]'''
|450–440&nbsp;Ma
|Arrefriamento global e descenso do nivel do mar; [[explosión de raios gamma]]?<ref>{{Cita publicación periódica | author = Melott, A.L. | display-authors = etal | date = 2004 | title = Did a gamma-ray burst initiate the late Ordovician mass extinction? | journal = [[International Journal of Astrobiology]] | volume = 3 | pages = 55–61 | doi = 10.1017/S1473550404001910| arxiv = astro-ph/0309415 |bibcode = 2004IJAsB...3...55M |ref= Melott}}</ref>
|-
| rowspan="3"| [[Cámbrico]]
| [[Evento de extinción do Cámbrico–Ordovícico]] ||488&nbsp;Ma||
|-
| [[Evento de extinción do Dresbachiano]] ||502&nbsp;Ma||
|-
| [[Evento de extinción de finais do Botomiano]] ||517&nbsp;Ma||
|-
| rowspan="2"| [[Precámbrico]]
| [[Extinción de finais do Ediacarano]] ||542&nbsp;Ma||
|-
| [[Evento da grande oxixenación]] ||2400&nbsp;Ma||Aumento dos niveis de [[oxíxeno]] na [[atmosfera]] debido ao desenvolvemento da [[fotosíntese]]
|}

== Importancia evolutiva ==
{{Liña de tempo gráfica da vida}}

As extincións en masa ás veces aceleraron a [[evolución]] da [[vida|vida na Terra]]. Cando o dominio de determinados nichos ecolóxicos pasa dun grupo de orgnismos a outro, raramente se debe a que o novo grupo dominante é "superior" ao vello, senón que normalmente se debe a que un acontecemento de extinción elimina o vello grupo dominante e deixa vía libre ao novo.<ref>{{Cita libro | last=Benton | first =M.J. |authorlink = Michael Benton| title=Vertebrate Palaeontology | publisher=Blackwell | year=2004 | chapter=6. Reptiles Of The Triassic | url=http://www.blackwellpublishing.com/book.asp?ref=0632056371 | isbn=0-04-566002-6}}</ref><ref>{{Cita publicación periódica| last=Van Valkenburgh | first= B.| year=1999 | title=Major patterns in the history of carnivorous mammals | journal=Annual Review of Earth and Planetary Sciences| volume= 27| pages= 463–493 | doi= 10.1146/annurev.earth.27.1.463|bibcode = 1999AREPS..27..463V }}</ref>

Por exemplo, os [[mamaliformes]] ("con forma de mamíferos") e despois os [[mamífero]]s existiron durante todo o reinado dos [[dinosauros]], pero non podían competir con eles polos nichos dos grandes vertebrados terrestres que os dinosauros monopolizaban. A [[evento de extinción do Cretáceo–Paleoxeno|extinción en masa de final do Cretáceo]] eliminou os dinosauros non avianos e fixo posible que os mamíferos se expandisen aos nichos dos grandes vertebrados terrestres. Ironicamente, os proios dinosauros foran os beneficiarios dunha extinción en masa anterior, a do [[evento de extinción do Triásico–Xurásico|final do Triásico]], que eliminou os seus principais rivais, os [[Crurotarsi|crurotarsos]].

Outro punto de vista que foi sinalado na [[hipótese da escalada]] predí que as especies que están en nichos ecolóxicos con máis conflito de organismo a organismo é menos probable que sobrevivan ás extincións. Isto débese a que os mesmos trazos que fan que unha especie sexa numerosa e viable en condicións bastante estables convértense nunha pesada carga cando os niveis de poboación caen nos organismos en competencia na dinámica dun evento de extinción.

Ademais, moitos grupos que sobreviven a unha extinción en masa non se recuperan en cantidade nin en diversidade, e moitos destes entran nun prolongado declive a longo prazo, no que a miúdo se denomina "[[Paseo dun clado cara á morte]]" (''Dead Clade Walking'').<ref>{{Cita publicación periódica| last=Jablonski| first= D.| year=2002| doi= 10.1073/pnas.102163299| title=Survival without recovery after mass extinctions| journal=PNAS| volume= 99| issue=12| pages= 8139–8144| pmid=12060760| pmc=123034|bibcode = 2002PNAS...99.8139J }}</ref>

[[Charles Darwin|Darwin]] estaba firmemente convencido de que as interaccións bióticas, como a competición polo alimento e o espazo —a ‘loita pola existencia’— tiñan unha importancia considerablemente maior para promocionar a evolución e a extinción que os cambios no ambiente físico. Expresou isto en ''[[A orixe das especies]]'': "As especies son producidas e exterminadas por causas que actúan lentamente… e a máis importante de todas as causas do cambio orgánico é unha que é case independente da alteración… das condicións físicas, concretamente a relación mutua de organismo a organismo- a mellora dun organismo implica a mellora ou exterminio doutros".<ref>[[Hallam, Anthony]], & Wignall, P. B. (2002). Mass Extinctions and Their Aftermath. New York: Oxford University Press Inc.</ref>

== Padróns na frecuencia ==
Fixéronse suxestións diversas sobre a periodicidade dos episodios de extinción masiva, como estimar que ocorren unha vez cada 26 a 30&nbsp;millóns de anos,<ref>{{Cita publicación periódica|url = |title = Star-struck?|last = Beardsley|first = Tim|date = 1988|journal = Scientific American|doi = |pmid = |access-date = }}</ref><ref name=Raup1984>{{Cita publicación periódica
| doi = 10.1073/pnas.81.3.801
| last1 = Raup
| first1 = DM
| last2 = Sepkoski Jr
| first2 = JJ
| title = Periodicity of extinctions in the geologic past
| journal = Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America
| volume = 81
| issue = 3
| pages = 801–5
| year = 1984
| pmid = 6583680
| pmc = 344925
|bibcode = 1984PNAS...81..801R }}</ref> ou que a diversidade flutúa episodicamente cada ~62 millóns de anos.<ref name=Rohde2005>Different cycle lengths have been proposed; e.g. by {{Cita publicación periódica
| last1 = Rohde | first1 = R.
| last2 = Muller | first2 = R.
| title = Cycles in fossil diversity
| journal = Nature
| volume = 434
| issue = 7030
| pages = 208–210
| year = 2005
| pmid = 15758998
| doi = 10.1038/nature03339
|bibcode = 2005Natur.434..208R }}</ref>
Este suposto padrón intentouse explicar de varias maneiras, como pola presenza dunha [[Nemesis (estrela hipotética)|hipotética estrela compañeira do Sol]],<ref>
{{Cita web
|url=http://muller.lbl.gov/pages/lbl-nem.htm
|title=Nemesis
|author=R. A. Muller
|publisher=Muller.lbl.gov
|accessdate=2007-05-19
}}</ref><ref>{{Cita web
|url=http://www.centauri-dreams.org/?p=13357
|title=Nemesis Reconsidered
|author1=Adrian L. Melott |author2=Richard K. Bambach |publisher=[[Monthly Notices of the Royal Astronomical Society]]
|date=2010-07-02
|accessdate=2010-07-02
}}</ref> 
oscilacións no plano galáctico, ou o paso do sistema solar polos brazos espirais da [[Vía Láctea]].<ref name="Gillmana2008
">{{Cita publicación periódica| last1 = Gillman | first1 = M.| last2 = Erenler | first2 = H.| title = The galactic cycle of extinction| journal = International Journal of Astrobiology| volume = 7| year = 2008| doi = 10.1017/S1473550408004047| bibcode = 2008IJAsB...7...17G}}</ref> Porén, outros autores chegaron á conclusión de que a data das extincións masivas mariñas non concorda coa idea de que as extincións en masa son periódicas ou que os ecosistemas crecen gradualmente ata un punto en que unha extinción en masa é inevitable.<ref name=Alroy2008>{{Cita publicación periódica| last1 = Alroy | first1 = J.| year = 2008| title = Dynamics of origination and extinction in the marine fossil record| journal = Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America| volume = 105| issue = Supplement 1| pages = 11536–11542| pmid = 18695240| pmc = 2556405| doi = 10.1073/pnas.0802597105|bibcode = 2008PNAS..10511536A }}</ref> Moitas das correlacións propostas que se argumentaron non resistiron o seu exame.<ref>{{Cita publicación periódica| last1 = Bailer-Jones | first1 = C. A. L.| title = The evidence for and against astronomical impacts on climate change and mass extinctions: a review| journal = International Journal of Astrobiology| volume = 8| issue = 3| pages = 213–219| year = 2009| doi = 10.1017/S147355040999005X|bibcode = 2009IJAsB...8..213B |arxiv = 0905.3919 }}</ref><ref>{{Cita publicación periódica| last1 = Overholt | first1 = A. C.| last2 = Melott | first2 = A. L.| last3 = Pohl | first3 = M.| title = Testing the link between terrestrial climate change and galactic spiral arm transit| journal = The Astrophysical Journal| volume = 705| issue = 2| pages = L101–L103| year = 2009| doi = 10.1088/0004-637X/705/2/L101| bibcode=2009ApJ...705L.101O|arxiv = 0906.2777 }}</ref>
Outros argumentaron que hai fortes probas que apoian a periodicidade en diversos rexistros,<ref name="Melott2011">{{Cita publicación periódica
 | author = Melott, A.L.
 |author2=Bambach, R.K.
 | year = 2011
 | title = A ubiquitous ~62-Myr periodic fluctuation superimposed on general trends in fossil biodiversity. I. Documentation
 | journal = Paleobiology
 | volume = 37
 | pages = 92–112
 | doi = 10.1666/09054.1
}}</ref>
e evidencias adicionais nas variacións periódicas en variables [[xeoquímica]]s non biolóxicas.<ref name="Melott et al. 2012">{{Cita publicación periódica
 | author = Melott, A.L.
 | year = 2012
 | title = A ~60 Myr periodicity is common to marine-87Sr/86Sr, fossil biodiversity, and large-scale sedimentation: what does the periodicity reflect?
 | url = https://archive.org/details/sim_journal-of-geology_2012-03_120_2/page/217
 | journal = Journal of Geology
 | volume = 120
 | pages = 217–226
|arxiv = 1206.1804 |bibcode = 2012JG....120..217M |doi = 10.1086/663877
 | last2 = Bambach
 | first2 = Richard K.
 | last3 = Petersen
 | first3 = Kenni D.
 | last4 = McArthur
 | first4 = John M.
 | issue = 2 |display-authors=etal}}</ref>
{{Diversidade no Fanerozoico}}
As extincións en masa pénsase que son o resultado final cando un estrés que leva actuando a longo prazo é agravado por un shock catastrófico breve.<ref name=Arens2008>{{Cita publicación periódica| last1 = Arens | first1 = N. C.| last2 = West | first2 = I. D.| title = Press-pulse: a general theory of mass extinction?| journal = Paleobiology| volume = 34| issue = 4| pages = 456–471| year = 2008| doi = 10.1666/07034.1}}</ref> No decurso do [[Fanerozoico]], parece ser cada vez menos probable que un determinado [[taxon]] se extinga nun momento dado,<ref name=Wang2008>{{Cita publicación periódica| last1 = Wang | first1 = S. C.| last2 = Bush | first2 = A. M.| title = Adjusting global extinction rates to account for taxonomic susceptibility| journal = Paleobiology| volume = 34| issue = 4| pages = 434–455| year = 2008| doi = 10.1666/07060.1}}</ref> o cal pode reflectir que se crearon redes tróficas máis robustas, as especies eran menos susceptibles a extinguirse e outros factores como a distribución continental debido ao movemento das [[placa tectónica|placas tectónicas]].<ref name=Wang2008/>
Porén, incluso tendo en conta un posible nesgo nas mostras dispoñibles, parece haber un decrecemento gradual das taxas de extinción e de aparición de taxons durante o Fanerozoico.<ref name=Alroy2008/> Isto pode representar o feito de que os grupos con altas taxas de recambio é máis probable que se extingan por casualidade; ou pode ser un artefacto da taxonomía: as familias tenden a ter máis especies co tempo, o que as fai menos proclives á extinción;<ref name=Alroy2008/> e os grupos taxonómicos máis grandes (por definición) aparecen antes no tempo xeolóxico.<ref name="Budd2003">{{Cita publicación periódica | last1 = Budd | first1 = G. E. | doi = 10.1093/icb/43.1.157 | title = The Cambrian Fossil Record and the Origin of the Phyla | url = https://archive.org/details/sim_integrative-and-comparative-biology_2003-02_43_1/page/157 | journal = Integrative and Comparative Biology | volume = 43 | issue = 1 | pages = 157–165 | year = 2003 | pmid =  21680420| pmc = }}</ref>

Tamén se sinalou que os océanos se fixeron cada vez máis acolledores para a vida nos últimos 500 millóns de anos, e así eran menos vulnerables ás extincións en masa,<ref>O [[oxíxeno disolto]] estendeuse máis nos océanos, penetrando a maiores profundidades; o desenvolvemento da vida na terra reduciu a escorrentía de nutrientes arrastrados ao mar e, por tanto, o risco de [[eutrofización]] e [[Evento anóxico|eventos anóxicos]]; e os ecosistemas mariños diversificáronse máis, polo que era menos probable que se alterase a [[cadea trófica]],</ref><ref>{{Cita publicación periódica| last=Martin| first= R.E.| year=1995| title=Cyclic and secular variation in microfossil biomineralization: clues to the biogeochemical evolution of Phanerozoic oceans| url=https://archive.org/details/sim_global-and-planetary-change_1995-06_11_1-2_1/page/n6| journal=Global and Planetary Change| volume =11| issue= 1| doi=10.1016/0921-8181(94)00011-2| pages=1–23|bibcode = 1995GPC....11....1M }}</ref><ref>{{Cita publicación periódica| author1 = Martin| first1 = R.E.| year = 1996| title = Secular increase in nutrient levels through the Phanerozoic: Implications for productivity, biomass, and diversity of the marine biosphere| url = https://archive.org/details/sim_palaios_1996-06_11_3/page/209| journal = PALAIOS| volume = 11| issue = 3| pages = 209–219| doi = 10.2307/3515230| jstor = 3515230}}</ref> pero a susceptibilidade á extinción a nivel taxonómico non parece facer que as extincións en masa sexan nin máis nin menos probables.<ref name=Wang2008/>

== Causas ==

Aínda se discuten as causas de todas estas extincións en masa. En xeral, as grandes extincións poden ser o resultado final cando a [[biosfera]] está baixo un estrés que actúa a longo prazo e sofre un shock de breve duración.<ref name="Arens2008"/> Parece que está actuando un mecanismo subxacente na correlación das taxas de extinción e formación da diversidade. Unha alta diversidade conduce a un incremento persistente nas taxas de extinción; unha baixa diversidade a un incremento persistente na taxa de formación de taxons. Estas relacións controladas presumiblemente pola ecoloxía amplifican seguramente perturbacións máis pequenas (impactos de asteroides etc.) para producir os efectos globais observados.<ref name=Alroy2008/>

=== Identificación das causas das extincións en masa ===

Unha boa teoría para explicar unha extinción en masa debería: (i) explicar todas as perdas de seres vivos observadas, non só centrarse nuns poucos grupos (como os dinosauros); (ii) explicar por que desapareceron grupos determinados de organismos e outros sobreviviron; (iii) proporcionar mecanismos que sexan o suficientemente potentes para causar unha extinción en masa pero non unha extinción total; (iv) estar baseada en sucesos ou procesos que pode demostrarse que realmente ocorreron, non abonda só con inferilos da extinción.

Pode ser necesario considerar combinacións de causas. Por exemplo, a extinción nos océanos do [[evento de extinción do Cretáceo–Paleoxeno|final do Cretáceo]] parece que foi causada por varios procesos que se solapan parcialmente no tempo e poden ter diferentes niveis de importancia en diferentes partes do mundo.<ref>{{Cita publicación periódica | last=Marshall | first=C.R. | last2=Ward | first2=P.D. | title=Sudden and Gradual Molluscan Extinctions in the Latest Cretaceous of Western European Tethys | journal=Science | volume=274 | pages=1360–1363 | year=1996 | url=http://www.sciencemag.org/cgi/content/full/274/5291/1360?ijkey=ea611116afd7f95233c7b9b1451b6f16702ed11e | doi = 10.1126/science.274.5291.1360 | pmid=8910273 | issue=5291|bibcode = 1996Sci...274.1360M }}</ref>

Arens e West (2006) propuxeron un modelo de "presión / pulso" no cal as extincións en masas requiren xeralmente dous tipos de causas: presión a longo prazo sobre o ecosistema ("presión") e unha catástrofe súbita ("pulso") cara ao final do período de presión.<ref>Arens, N.C. and West, I.D. (2006). "Press/Pulse: A General Theory of Mass Extinction?"" 'GSA Conference paper' [http://gsa.confex.com/gsa/2006AM/finalprogram/abstract_111772.htm Abstract] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170118164705/https://gsa.confex.com/gsa/2006AM/finalprogram/abstract_111772.htm |date=18 de xaneiro de 2017 }}</ref>
As súas análises estatísticas das taxas de extinción mariña ao longo do [[Fanerozoico]] suxeriron que nin unha presión a longo prazo por si soa nin unha catástrofe por si soa son suficientes para causar un incremento significativo na taxa de extinción.

=== Explicacións máis aceptadas ===

Macleod (2001)<ref>{{Cita web| date=2001-01-06| first=N| last= MacLeod| url=http://www.firstscience.com/SITE/ARTICLES/macleod.asp| title=Extinction!}}</ref>
resumiu as relacións entre as extincións en masa e os eventos que son citadas máis frecuentemente como causas de extincións en masas, usando datos de Courtillot ''et al.'' (1996),<ref>Courtillot, V., Jaeger, J-J., Yang, Z., Féraud, G., Hofmann, C. (1996). "The influence of continental flood basalts on mass extinctions: where do we stand?" in Ryder, G., Fastovsky, D., and Gartner, S, eds. "The Cretaceous-Tertiary event and other catastrophes in earth history". ''The Geological Society of America'', Special Paper 307, 513–525.</ref> Hallam (1992)<ref>{{Cita libro |last=Hallam |first=A. |authorlink = Anthony Hallam|year=1992 |title=Phanerozoic sea-level changes |url=https://archive.org/details/phanerozoicseale0000hall |location=New York |publisher=Columbia University Press |isbn=0231074247 }}</ref> e Grieve ''et al.'' (1996),<ref>{{Cita publicación periódica | last1 = Grieve | first1 = R. | last2 = Rupert | first2 = J. | last3 = Smith | first3 = J. | last4 = Therriault | first4 = A. | year = 1996 | title = The record of terrestrial impact cratering | url = | journal = GSA Today | volume = 5 | issue = | pages = 193–195 }}</ref> que son:
* Eventos de [[fluxo basáltico|fluxos basálticos]]: 11 casos, todos asociados con extincións significativas<ref name=i>O evento de fluxo basáltico máis antigo coñecido é o que produciu os [[trapps siberianos]] e está asociado co [[extinción do Permiano-Triásico|extinción do final do Permiano]].</ref><ref name=ii>Algunhas das extincións asociadas con fluxos basálticos e baixadas do nivel do mar eran significativamente menores que as extincións "maiores", pero moito maiores que o nivel de extinción de fondo.</ref> Pero Wignall (2001) concluíu que só cinco das extincións maiores coincidiron con erupcións de fluxos basálticos e que a principal fase de extinción empezou antes das erupcións.<ref>{{Cita publicación periódica | last1 = Wignall | first1 = P.B. | year = 2001 | url = http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6V62-42HFR73-1&_user=10&_coverDate=03%2F31%2F2001&_rdoc=1&_fmt=&_orig=search&_sort=d&view=c&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=174b73609390d51dac5a0f1d98eba2d5 | title = Large igneous provinces and mass extinctions | journal = Earth-Science Reviews | volume = 53 | issue = 1–2 | pages = 1–33 | doi = 10.1016/S0012-8252(00)00037-4 | bibcode = 2001ESRv...53....1W | apelidos =  | data =  | revista =  | data-acceso = 02 de xuño de 2017 | urlarquivo = https://web.archive.org/web/20090331202516/http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6V62-42HFR73-1&_user=10&_coverDate=03%2F31%2F2001&_rdoc=1&_fmt=&_orig=search&_sort=d&view=c&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=174b73609390d51dac5a0f1d98eba2d5 | dataarquivo = 31 de marzo de 2009 | urlmorta = yes }}</ref>
* Baixadas do nivel do mar: houbo 12, das cales sete estiveron asociadas con extincións significativas.<ref name="ii"/>
* [[Evento de impacto|Impactos de asteroides]]: un grande impacto está asociado cunha extinción en masa, a extinción do Cretáceo-Paleoxeno; tivo que haber moitos impactos menores pero non están asociados con extincións tan significativas.

As causas que se teñen proposto máis comunmente para as extincións en masa son as seguintes:

==== Fluxos basálticos ====

A formación de [[provincia ígnea grande|provincias ígneas grandes]] por eventos de erupcións de fluxos basálticos puideron:
* producir po e [[aerosol]]es particulados que impediron o paso da luz e, por tanto, a fotosíntese e así causaron o colapso das [[cadea trófica|cadeas tróficas]] tanto en terra coma no mar<ref>http://www.nature.com/scientificamerican/journal/v263/n4/pdf/scientificamerican1090-85.pdf</ref>
* emitir óxidos de xofre que precipitaron como [[chuvia ácida]] e envelenaron o hábitat de moitos organismos, contribuíndo tamén ao colapso das cadeas tróficas
* emitir [[dióxido de carbono]] que probablemente causaría un [[efecto invernadoiro]] e un sostido [[quecemento global]] unha vez que o po atmosférico e os aerosoles particulados se disiparon.
Os eventos de fluxos basálticos prodúcense como pulsos de actividade separados por períodos de calma. Como resultado, probablemente causan oscilacións do clima entre o arrefriamento e o quecemento, pero cunha tendencia global cara ao quecemento, xa que o dióxido de carbono que emiten pode permanecer na atmosfera durante centos de anos.

Especúlase que o volcanismo masivo causou ou contribuíu ás extincións do final do Permiano, do final do Triásico e do final do Cretáceo.<ref>{{Cita web|url=http://park.org/Canada/Museum/extinction/cretcause.html|title=Causes of the Cretaceous Extinction|publisher=}}</ref> Unha correlación entre eventos volcánicos xigantescos que orixinaron grandes provincias ígneas e extincións en masa observouse durante os últimos 260 Ma.<ref>{{Cita publicación periódica | last1 = Courtillot | first1 = V | year = 1994 | title = Mass extinctions in the last 300 million years: one impact and seven flood basalts? | url = | journal = Israel Journal of Earth Sciences | volume = 43 | issue = | pages = 255–266 }}</ref><ref>Courtillot, V.E., Renne, P.R., 2003. On the ages of flood basalt events. Comptes Rendus Geosciences 335 (1), 113–140.</ref> Recentemente esa posible correlación estendeuse a todo o eón Fanerozoico.<ref>{{Cita publicación periódica | last1 = Kravchinsky | first1 = V. A. | year = 2012 | title = Paleozoic large igneous provinces of Northern Eurasia: Correlation with mass extinction events | url = http://www.ualberta.ca/~vadim/Publications-Kravchinsky_files/2012-Kravchinsky%20-%20Paleozoic%20large%20igneous%20provinces%20of%20Northern%20Eurasia-%20Correlation%20with%20mass%20extinction%20events.pdf | format = PDF | journal = Global and Planetary Change | volume = 86 | issue = | pages = 31–36 }}</ref>

==== Baixadas do nivel do mar ====

Estas baixadas están a miúdo claramente marcadas por secuencias observadas en todo o mundo de sedimentos contemporáneos que mostran toda ou parte dunha transición desde un leito mariño a unha zona mareal, unha praia e terra seca, e onde non hai estas probas obsérvase que as rochas nas áreas relevantes foron elevadas por procesos xeolóxicos como as [[oroxenia]]s. O descenso do nivel do mar puido reducir a área ocupada pola [[plataforma continental]] (que é a parte máis produtiva do océano) suficientemente como para causar unha extinción en masa mariña, e podería alterar os padróns do clima dabondo para causar extincións na terra. Pero os descensos do nivel do mar son moi probablemente o resultado doutros eventos, como un duradeiro arrefriamento global ou o afundimento de [[dorsal oceánica|dorsais mesooceánicas]].

As baixadas do nivel do mar están asociadas coa maioría das extincións masivas, incluíndo todas as "cinco grandes": as dos finais do Ordovícico, do Devoniano, do Permiano, do Triásico e do Cretáceo.

Un estudo publicado en ''Nature'' en 2008 establecía unha relación entre a velocidade dos eventos de extinción en masa e os cambios no nivel do mar e sedimentos.<ref name=Peters2008>{{Cita publicación periódica
 | author = Peters, S.E.
 | year = 2008/06/15/online
 | title = Environmental determinants of extinction selectivity in the fossil record
 | journal = Nature
 | doi=10.1038/nature07032
 | volume = 454
 | pages = 626–9
 | pmid = 18552839
 | issue = 7204
|bibcode = 2008Natur.454..626P }}
</ref> O estudo suxire que cambios nos ambientes oceánicos relacionados co nivel do mar exercen unha influencia que impulsa as taxas de extinción e xeralmente determina a composición da vida nos océanos.<ref>[http://newswise.com/articles/view/541743/ Newswise: Ebb and Flow of the Sea Drives World's Big Extinction Events] Retrieved on June 15, 2008.</ref>

==== Eventos de impacto ====

O impacto dun [[asteroide]] ou [[cometa]] o suficientemente grande pode causar o colapso nas [[cadea trófica|cadeas tróficas]] tanto en terra coma no mar ao producir po e aerosoles particulados que imposibilitan a fotosíntese.<ref>{{Cita publicación periódica|title = Impact theory of mass extinctions and the invertebrate fossil record|url = https://archive.org/details/sim_science_1984-03-16_223_4641/page/1135|first = Walter|date = Mar 16, 1984|journal = Science|doi = 10.1126/science.223.4641.1135|pmid = 17742919|last = Alvarez|last2 = Kauffman|first2 = Erle|issue = 4641|volume = 223|pages = 1135–1141|last3 = Surlyk|first3 = Finn|last4 = Alvarez|first4 = Luis|last5 = Asaro|first5 = Frank|last6 = Michel|first6 = Helen|jstor=1692570}}</ref> Os impactos en rochas ricas en [[xofre]] puideron ter emitido óxidos de xofre que precipitarían despois como [[chuvia ácida]] velenosa, que contribúe tamén ao colapso das cadeas tróficas. Tales impactos poden causar tamén [[megatsunami]]s e incendios forestais globais.

A maioría dos paleontólogos concordan agora que un asteroide chocou coa Terra hai 66&nbsp;Ma, pero segue discutíndose se o impacto foi a única causa da [[extinción do Cretáceo-Paleoxeno]].<ref name="Keller_2009">{{Cita publicación periódica|vauthors=Keller G, Abramovich S, Berner Z, Adatte T | journal=Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology| volume=271| issue=1–2| date=1 January 2009| pages=52–68| title=Biotic effects of the Chicxulub impact, K–T catastrophe and sea level change in Texas| doi=10.1016/j.palaeo.2008.09.007}}</ref><ref name="Morgan">{{Cita publicación periódica |title=Analyses of shocked quartz at the global K-P boundary indicate an origin from a single, high-angle, oblique impact at Chicxulub |vauthors=Morgan J, Lana C, Kersley A, Coles B, Belcher C, Montanari S, Diaz-Martinez E, Barbosa A, Neumann V |journal=Earth and Planetary Science Letters |volume=251 |issue=3–4 |year=2006 |pages=264–279 |doi=10.1016/j.epsl.2006.09.009 |bibcode=2006E&PSL.251..264M}}</ref>

==== Arrefriamento global significativo e duradeiro ====

Un arrefriamento global sostido no tempo pode matar moitas especies polares e temperadas e forzar a outras a migrar cara ao ecuador; reduce a área dispoñible para as especies tropicais; a miúdo fai que o clima da Terra se faga máis árido como media, principalmente ao bloquear gran parte da auga do planeta no xeo e neve que se forma. Os ciclos de [[glaciación]] da recente idade do xeo crese que tiveron só un impacto suave sobre a biodiversidade, polo que a simple existencia dun arrefriamento significativo non é suficiente por si mesmo para explicar unha extinción en masa.

Suxeriuse que o arrefriamento global causou ou contribuíu ás extincións do Ordovícico-Silúrico, Permiano-Triásico, final do Devoniano e posiblemente outras. O arrefriamento global sostido distínguese dos efectos temporais sobre o clima cauados por eventos de erupción de fluxos basaltos ou por impactos.

==== Quecemento global significativo e duradeiro ====

Ten efectos opostos: amplía a área dispoñible para as especies tropicais; mata as especies temperadas ou fórzaas a migrar cara ás zonas polares; posiblemente causa graves extincións das especies polares; a miúdo fai o clima da Terra máis húmido como media, principalmente ao derreter o xeo e a neve, o que incrementa o volume do [[ciclo da auga]]. Pode tamén causar eventos anóxicos nos océanos (véxase máis abaixo).

A idea de que o quecemento global é a causa das extincións en masa está apoiada por varios estudos recentes.<ref>{{Cita publicación periódica|last=Mayhew|first=Peter J. |author2=Gareth B. Jenkins|author3=Timothy G. Benton|date=January 7, 2008|title=A long-term association between global temperature and biodiversity, origination and extinction in the fossil record|journal=Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences|volume=275|issue=1630|pages=47–53|url=http://rspb.royalsocietypublishing.org/content/275/1630/47.full|doi=10.1098/rspb.2007.1302|pmid=17956842|pmc=2562410}}</ref>

O exemplo máis drástico de quecemento global sostido é o [[máximo térmico do Paleoceno-Eoceno]], que está asociado cunha das extincións en masa pequenas. Tamén se propuxo que causou o [[evento de extinción do Triásico-Xurásico]], durante o cal se extinguiron o 20% das familias. Ademais, suxeriuse que o [[evento de extinción do Permiano-Triásico]] foi causado polo quecemento global.<ref>{{Cita publicación periódica|last1=Knoll|first1=A. H.|last2=Bambach|first2=R.K.|last3=Canfield|first3=D.E.|last4=Grotzinger|first4=J.P.|date=26 July 1996|title=Fossil record supports evidence of impending mass extinction|journal=Science|volume=273|pages=452–457|url=http://www.sciencemag.org/cgi/content/abstract/273/5274/452|pmid=8662528|doi=10.1126/science.273.5274.452|issue=5274|bibcode = 1996Sci...273..452K }}</ref><ref>{{Cita publicación periódica|last=Ward|first=Peter D.|author2=Jennifer Botha|author3=Roger Buick|author4=Michiel O. De Kock|author5=Douglas H. Erwin|author6=Geoffrey H. Garrison|author7=Joseph L. Kirschvink|author8=Roger Smith|date=4 February 2005|title=Abrupt and Gradual Extinction Among Late Permian Land Vertebrates in the Karoo Basin, South Africa |journal=Science|volume=307|issue=5710|pages=709–714|url=http://www.sciencemag.org/cgi/content/full/307/5710/709|doi=10.1126/science.1107068|pmid=15661973|bibcode = 2005Sci...307..709W }}</ref><ref>{{Cita publicación periódica|last=Kiehl|first=Jeffrey T.|author2=Christine A. Shields|date=September 2005|title=Climate simulation of the latest Permian: Implications for mass extinction |journal=Geology|volume=33|issue=9|pages=757–760|url=http://geology.geoscienceworld.org/cgi/content/abstract/33/9/757|doi=10.1130/G21654.1|bibcode = 2005Geo....33..757K }}</ref>

==== Hipótese do fusil de clatratos ====

Os [[clatratos]] son compostos nos cales a rede molecular dunha substancia forma unha gaiola arredor doutra substancia. Os [[clatrato de metano|clatratos de metano]] (nos cales as moléculas de auga son a gaiola) fórmanse nas [[plataforma continental|plataformas continentais]]. Estes clatratos o máis probable é que se destrúan rapidamente e liberen o [[metano]] que conteñen se a temperatura aumenta rapidamente ou a presión a que están sometidos baixa rapidamente, por exemplo en resposta a un repentino [[quecemento global]] ou a unha rápida baixada do nivel do mar ou mesmo por causa de [[terremoto]]s. O metano é un [[gas de efecto invernadoiro]] moito máis potente que o [[dióxido de carbono]], polo que unha erupción de metano (o que se chama "[[hipótese do fusil de clatratos|fusil de clatratos]]") podería causar un rápido quecemento global ou facer que este se incremente máis se a propia erupción de metano foi causada por un quecemento global xa en marcha.

A sinatura máis probable que indica que se produciu no pasado unha erupción de metano é un rápido descenso da [[análise isotópica|proporción de carbono-13 / carbono-12]] nos sedimentos, xa que os clatratos de metano son baixos en carbono-13; pero este cambio tería que ser moi grande, xa que hai outros acontecementos que poden tamén reducir a porcentaxe de carbono-13.<ref>{{Cita web | last=Hecht | first=J | title=Methane prime suspect for greatest mass extinction | publisher=New Scientist | date=2002-03-26 | url=http://www.newscientist.com/article.ns?id=dn2088}}</ref>

Suxeriuse que as erupcións de metano por medio do "fusil de clatratos" estiveron implicadas na extinción de final do Permiano ("a Gran Mortaldade") e no [[máximo térmico de Paleoceno–Eoceno]], que estivo asociado a unha das extincións menores.

==== Eventos anóxicos ====

Un [[evento anóxico]] é unha situación na que as capas media e superior do océano se fan deficientes ou totalmente carentes de [[oxíxeno]]. As súas causas son complexas e controvertidas, pero todos os exemplos coñecidos están asociados con algún grave e prolongado quecemento global, principalmente causado por un volcanismo masivo duradeiro.<ref>{{Cita publicación periódica|title = Geochemistry of oceanic anoxic events|url = http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1029/2009GC002788/abstract|journal = Geochemistry, Geophysics, Geosystems|date = 2010-03-01|issn = 1525-2027|pages = Q03004|volume = 11|issue = 3|doi = 10.1029/2009GC002788|language = en|first = Hugh C.|last = Jenkyns|bibcode=2010GGG....11.3004J}}</ref>

Suxeriuse que os eventos anóxicos causaron ou contribuíron ás extincións do Ordovícico-Silúrico, do final do Devoniano, do Permiano-Triásico e do Triásico-Xurásico, e tamén a varias extincións menores (como os eventos [[evento Ireviken|Ireviken]], [[evento Mulde|Mulde]], [[evento Lau|Lau]], [[recambio do Toarciano|Toarciano]] e Cenomaniano-Turoniano). Por outra parte, existen extensos depósitos de lousas negras desde mediados do Cretáceo, que indican eventos anóxicos, pero que non están asociados con extincións en masa.

Os cambios da [[biodispoñibilidade]] de [[elemento traza|elementos traza]] esenciais (en particular o [[selenio]]) ata chegar a mínimos potencialmente letais demostrouse que coincide con algúns eventos de extinción en masa e que probablemente contribuíu a eles, como polo menos en tres eventos nos océanos, como son os do final do Ordovícico, durante o Devoniano medio e tardío, e o do final do Triásico. Durante os períodos de concentracións baixas de oxíxeno o [[selenato]] (Se<sup>6+</sup>), que é moi soluble, convértese en [[selenuro]] (Se<sup>2+</sup>), [[selenio|Se]] elemental e complexos de organo-selenio, que son moito menos solubles. A biodispoñibilidade do selenio durante estes eventos de extinción diminúe ao 1% da actual concentración oceánica, un nivel que é letal para moitos dos organismos existentes.<ref>{{Cita publicación periódica|last1= Long|first1= J.|last2= Large|first2= R.R.|last3= Lee|first3= M.S.Y.|last4= Benton|first4= M.J.|last5= Danyushevsky|first5= L.V.|last6= Chiappe|first6= L.M.|last7= Halpin|first7= J.A.|last8= Cantrill|first8= D. & Lottermoser, B.|year= 2015|title= Severe Selenium depletion in the Phanerozoic oceans as a factor in three global mass extinction events|journal= Gondwana Research| doi= 10.1016/j.gr.2015.10.001}}</ref>

==== Emisións de sulfuro de hidróxeno dos océanos ====

Kump, Pavlov e Arthur (2005) propuxeron que durante o [[evento de extinción do Permiano-Triásico]] o quecemento tamén alterou o equilibrio oceánico entre o [[plancto]]
[[fotosíntese|fotosintetizador]] e as [[bacterias redutoras de sulfato]] de augas profundas, causando emisións masivas de [[sulfuro de hidróxeno]], que envelenaron os seres vivos tanto en terra coma no mar e debilitaron seriamente a [[capa de ozono]], expoñendo os organismos vivos que aínda sobrevivían a niveis letais de [[ultravioleta|radiación UV]].<ref>Berner, R.A., and Ward, P.D. (2004). "[http://www.gsajournals.org/perlserv/?request=get-static&name=i0091-7613-31-6-e100 Positive Reinforcement, H<sub>2</sub>S, and the Permo-Triassic Extinction: Comment and Reply]" describe os posibles bucles de retroalimentación positiva na liberación catastrófica de sulfuro de hidróxeno propostos por Kump, Pavlov e Arthur (2005).</ref><ref>Kump, L.R., Pavlov, A., and Arthur, M.A. (2005). "Massive release of hydrogen sulfide to the surface ocean and atmosphere during intervals of oceanic anoxia". ''Geology'' v. 33, p.397–400. [http://geology.geoscienceworld.org/cgi/content/abstract/33/5/397 Abstract]. Summarised by Ward (2006).</ref><ref>Ward, P.D. (2006). "[http://www.sciam.com/article.cfm?articleID=00037A5D-A938-150E-A93883414B7F0000&pageNumber=1&catID=2 Impact from the Deep]". ''Scientific American'' October 2006.</ref>

==== Inversión oceánica ====

Unha inversión oceánica é unha alteración da [[circulación termohalina]] que fai que a auga superficial (que é máis salina que a profunda debido á evaporación) afúndese en vertical, mentres que a auga profunda anóxica vai á superficie e, por tanto, mata a maior parte dos organismos que respiran oxíxeno que habitan a profundidades medias e na superficie. Pode ocorrer tanto ao principio coma ao final dunha [[glaciación]], aínda que unha inversión ao principio da glaciación é máis perigosa porque o período cálido precedente terá creado un gran volume de auga anóxica.<ref>{{Cita publicación periódica | last=Wilde | first=P | last2=Berry | first2=W.B.N. | title=Destabilization of the oceanic density structure and its significance to marine "extinction" events | journal=Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology | volume=48 | issue=2–4 | pages=143–162 | year=1984 | url=http://www.marscigrp.org/ppp84.html | doi=10.1016/0031-0182(84)90041-5 | postscript=}}</ref>

A diferenza doutras catrástrofes oceánicas como as regresións (baixadas do nivel do mar) e eventos tóxicos, as inversións non deixan "sinaturas" doadamente identificables en rochas e son consecuencias teóricas das conclusións dos investigadores sobre outros eventos climáticos e mariños.

Suxeriuse que a inversión oceánica causou ou contribuíu ás extincións do Devoniano tardío e do Permiano-Triásico.

==== Nova ou supernova próxima ou explosión de raios gamma ====

Unha [[explosión de raios gamma]] (situada a menos de 6&nbsp;000 [[ano luz|anos luz]] de distancia) sería potente dabondo como para destruír a [[capa de ozono]] da Terra, deixando os organismos en situación vulnerable á [[Ultravioleta|radiación ultravioleta]] do [[Sol]].<ref name="20 ways">{{Cita web| title=20 Ways the World Could End| publisher=Discover Magazine| author=Corey S. Powell| date=2001-10-01| accessdate=2011-03-29| url=http://discovermagazine.com/2000/oct/featworld/article_view?b_start:int=0&-C=}}</ref> As explosións de raios gamma son bastante raras, e ocorren só unhas poucas veces nunha determinada galaxia por millón de anos.<ref>{{Cita publicación periódica|author=Podsiadlowski, Ph.| year=2004| title=The Rates of Hypernovae and Gamma-Ray Bursts: Implications for Their Progenitors| journal=[[Astrophysical Journal Letters]]| volume=607| page=L17| doi=10.1086/421347| bibcode=2004ApJ...607L..17P|arxiv = astro-ph/0403399|display-authors=1|last2=Mazzali|first2=P. A.|last3=Nomoto|first3=K.|last4=Lazzati|first4=D.|last5=Cappellaro|first5=E. }}</ref> Suxeriuse que unha supernova ou explosión de raios gamma causou a extinción do [[eventos de extinción do Ordovícico-Silúrico|final do Ordovícico]].<ref name="Melott & Thomas 2009">{{Cita publicación periódica | author = Melott, A.L. |author2=Thomas, B.C. | year = 2009 | title = Late Ordovician geographic patterns of extinction compared with simulations of astrophysical ionizing radiation damage | journal = Paleobiology | volume = 35 | pages = 311–320 | doi = 10.1666/0094-8373-35.3.311 | issue = 3}}</ref>

==== Inversión xeomagnética ====
Unha teoría afirma que os períodos nos que se incrementan as [[inversión xeomagnética|inversións xeomagnéticas]] debilitan o [[campo magnético da Terra]] o suficiente como para expoñer a [[atmosfera]] ao [[vento solar]], causando que os ións oxíxeno escapen da atmosfera a unha velocidade incrementada en 3 ou 4 ordes, o que ten como resultado unha desastrosa caída nos niveis de oxíxeno.<ref>{{Cita publicación periódica|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2014E%26PSL.394...94W|title=Oxygen escape from the Earth during geomagnetic reversals: Implications to mass extinction|first1=Yong|last1=Wei|first2=Zuyin|last2=Pu|first3=Qiugang|last3=Zong|first4=Weixing|last4=Wan|first5=Zhipeng|last5=Ren|first6=Markus|last6=Fraenz|first7=Eduard|last7=Dubinin|first8=Feng|last8=Tian|first9=Quanqi|last9=Shi|first10=Suiyan|last10=Fu|first11=Minghua|last11=Hong|date=1 May 2014|publisher=|journal=Earth and Planetary Science Letters|volume=394|pages=94–98|via=NASA ADS|doi=10.1016/j.epsl.2014.03.018|bibcode=2014E&PSL.394...94W}}</ref>

==== Tectónica de placas ====

O movemento dos continentes colocándose nalgunhas configuracións pode causar ou contribuír ás extincións de varias maneiras: ao facer iniciar ou finalizar unha [[era glacial]]; ao cambiar as correntes oceánicas e ventos e alterar desa maneira o clima; abrindo vías mariñas ou creando pontes de terra, que expoñen a especies que estaban previamente illadas á competición, ao cal están mal adaptadas (por exemplo, a extinción da maior parte dos [[Meridiungulata|ungulados nativos]] de [[Suramérica]] e todos os seus [[Sparassodonta|grandes metaterios]] despois de que se crease unha  [[Gran Intercambio Americano|ponte de Terra entre Norte e Suramérica]]). Ocasionalmente a deriva continental crea un supercontinente que contén a maior parte das terras emerxidas, que ademais dos efectos indicados antes reduce a área total de plataforma continental (a parte máis rica en especies do océano) e produce un vasto e árido interior continental, que pode ter variacións estacionais extremas.

Outra teoría é que a creación do supercontinente [[Panxea]] contribuíu á extinción en masa do Permiano-Triásico. A Panxea estaba case completamente formada na transición do Permiano medio ao Permiano tardío, e o diagrama de "Diversidade de xéneros mariños" do inicio deste artigo mostra un nivel de extinción que empeza nese momento, que podería facer merecente a ese período de ser incluído entre os "cinco grandes" eventos de extinción se non fose porque quedou eclipsado pola intensa "Gran Mortaldade" ao final do Permiano.<ref>{{Cita web |title=Speculated Causes of the Permian Extinction |publisher=Hooper Virtual Paleontological Museum |url=http://park.org/Canada/Museum/extinction/permcause.html |accessdate=16 July 2012}}</ref>

==== Outras hipóteses ====

Propuxéronse moitas outras hipóteses, como o espallamento de novas doenzas ou a simple eliminación por competición despois da aparición dunha innovación biolóxica especialmente exitosa. Pero todas foron rexeitadas, xeralmente por algunha das seguintes razóns: requiren acontecementos ou procesos dos cales non hai evidencias; asumen mecanismos que son contrarios ás evidencias dispoñibles; están baseadas noutras teorías que foron rexeitadas ou quedaron superadas.

Hoxe, os científicos están preocupados porque as actividades humanas poderían causar a extinción de máis plantas e animais que en calquera momento do pasado. Xunto con cambios causados polo humanidade no clima (ver arriba), algunhas destas extincións poderían ser causadas polo exceso de caza ou pesca, [[especie invasora|especies invasoras]] ou perda de hábitat.

==== Futura extinción da biosfera ====
{{Véxase tamén|Futuro da Terra|Paradoxo de Fermi}}

O quecemento global e a futura expansión do Sol, combinado co declive final do nivel do dióxido de carbono atmosférico podería realmente causar unha extinción en masa aínda maior que as coñecidas, tendo o potencial para eliminar incluso os [[microbio]]s, na que as temperaturas globais en aumento causadas polo Sol en expansión incrementarían gradualmente a velocidade de [[meteorización]] das rochas, o cal á súa vez elimina cada vez máis dióxido de carbono da atmosfera. Cando os niveis de dióxido de carbono son demasiado baixos (quizais de 50 ppm), toda a vida vexetal desaparecerá, aínda que as plantas máis simples como as herbas e [[musgo]]s poderían sobrevivir moito máis tempo, ata que os niveis de CO<sub>2</sub> baixasen a 10 ppm.<ref name= Franck2005>{{Cita publicación periódica
 |doi=10.5194/bg-3-85-200
 |title =Causes and Timing of Future Biosphere Extinction
 |format=Free PDF download
 |url=http://hal.archives-ouvertes.fr/docs/00/29/75/42/PDF/bg-3-85-2006.pdf}}</ref><ref name=Ward2003>
{{Cita libro
 | last1 = Ward 
 | first1 = Peter
 | last2= Brownlee 
 | first2= Donald
 | title =The Life and Death of Planet Earth: How the New Science of Astrobiology Charts the Ultimate Fate of Our World
 | publisher =Henry Holt and Co
 | format = Google Books
 | date =December 2003
 | quote = moist greenhouse effect
 | pages = 132, 139, 141 
 | language =
 | url =https://books.google.com/books?id=3D4vHo4nDtYC&printsec=frontcover&dq=The+Life+and+Death+of+Planet+Earth:+How+the+New+Science+of+Astrobiology&hl 
 | isbn = 9780805075120}}</ref>

Coa desaparición de todos os organismos fotosintéticos, o oxíxeno atmosférico xa non poderá ser restituído, e  finalmente será eliminado por reaccións químicas na atmosfera, quizais polas erupcións volcánicas. Finalmente, a perda de oxíxeno causará que toda a vida aeróbica que quedase morra por asfixia, deixando só [[procariota]]s [[organismo anaeróbico|anaeróbicos]] simples. Cando o Sol se faga un 10% máis brillante dentro de aproximadamente mil millóns de anos,<ref name= Franck2005/> a Terra sufrirá un efecto invernadoiro húmido como resultado de que os seus océanos empezarán a ferver e evaporarse, mentres que o núcleo externo líquido da Terra arrefriará e solidificará debido á expansión do núcleo interno e causará que o campo magnético da Terra desapareza. Na ausencia dun campo magnético, as partículas cargadas do Sol farán diminuír a atmosfera e causarán un maior incremento da temperatura terrestre a unha media de ~420 K (147&nbsp;°C) dentro de 2,8 miles de millós de anos, causando que os últimos restos de vida na Terra se extingan definitivamente. Este é o exemplo máis extremo de extinción nun evento de extinción causado polo clima. Isto só ocorrerá nas fases finais da evolución do Sol, pero causará a extinción en masa final da historia da Terra.<ref name= Franck2005/><ref name=Ward2003/>

== Efectos e recuperación ==
O impacto dos eventos de extinción en masa foi moi variado. Despois dun evento de extinción maior, xeralmente só sobreviven especies de malezas grazas á súa capacidade de vivir en diversos hábitats.<ref name=Quammen>{{Cita web |title=Planet of Weeds |author=David Quammen |work=Harper's Magazine |date=October 1998 |url=http://sep.csumb.edu/class/ESSP645/readings/Quammen%201998.pdf |accessdate=November 15, 2012 |postscript= |data-arquivo=13 de maio de 2019 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20190513130545/http://sep.csumb.edu/class/ESSP645/readings/Quammen%201998.pdf |url-morta=yes }}</ref> Posteriormente, as especies diversificáronse e ocuparon nichos baleiros. Xeralmente, a [[biodiversidade]] recupérase nun período de 5 a 10 millóns de anos despois dun evento de extinción. Nas extincións en masa máis graves pode tardarse de 15 a 30 millóns de anos.<ref name="Quammen" />

O peor evento, a [[extinción do Permiano-Triásico]], devastou a vida sobre a Terra e estímase que matou o 90% das especies. A vida pareceu recuperarse rapidamente despois desta extinción, pero isto foi principalmente en forma de [[organismo pioneiro|organismos pioneiros]], como o rexo ''[[Lystrosaurus]]''. As investigacións máis recentes indican que os animais especializados que formaron ecosistemas complexos, con alta biodiversidade, redes tróficas complexas e unha variedade de nichos, tardaron máis tempo en recuperarse. Crese que esta longa recuperación se debeu a sucesivas ondas de extinción que impedían a recuperación, e tamén a estreses ambientais prolongados para os organismos, que continuaron ata o Triásico temperán. Investigacións recentes indican que a recuperación non empezou ata o inicio do Triásico medio, de 4 a 6&nbsp;Ma despois da extinción;<ref name="LehrmannRamezanBowring2006TimingOfRecovery">{{Cita publicación periódica | title=Timing of recovery from the end-Permian extinction: Geochronologic and biostratigraphic constraints from south China | author=Lehrmann | journal=Geology |date=December 2006 | volume=34 | url=http://geology.geoscienceworld.org/cgi/content/abstract/34/12/1053 | pages=1053–1056 | doi=10.1130/G22827A.1 | issue=12 |bibcode = 2006Geo....34.1053L | author2=D.J. | author3=Ramezan | author4=J. | author5=Bowring | author6=S.A. | display-authors=6 | last7=Payne | first7=Jonathan L. | last8=Orchard | first8=Michael J. | last9=Hongmei | first9=Wang }}</ref> e algúns autores estiman que a recuperación non foi completa ata 30 Ma despois da extinción P-T, é dicir no Triásico tardío.<ref name="SahneyBenton2008RecoveryFromProfoundExtinction">{{Cita publicación periódica | url=http://rspb.royalsocietypublishing.org/content/275/1636/759 | author1=Sahney, S.|author2= Benton, M.J. |authorlink2= Michael Benton| year=2008 | title=Recovery from the most profound mass extinction of all time | journal=Proceedings of the Royal Society: Biological | doi=10.1098/rspb.2007.1370 | volume = 275 | pages = 759–65 | pmid=18198148 | issue=1636 | pmc=2596898}}</ref> Despois da extinción P-T, houbo un incremento na provincialización, na que as especies ocupaban áreas menores, quizais eliminando os propietarios dos nichos e establecendo a base para unha eventual rediversificación.<ref name="Sidor2013">{{Cita publicación periódica  | doi = 10.1073/pnas.1302323110  | title = Provincialization of terrestrial faunas following the end-Permian mass extinction  | year = 2013  | last1 = Sidor | first1 = C. A.  | last2 = Vilhena | first2 = D. A.  | last3 = Angielczyk | first3 = K. D.  | last4 = Huttenlocker | first4 = A. K.  | last5 = Nesbitt | first5 = S. J.  | last6 = Peecook | first6 = B. R.  | last7 = Steyer | first7 = J. S.  | last8 = Smith | first8 = R. M. H.  | last9 = Tsuji | first9 = L. A.  | journal = Proceedings of the National Academy of Sciences  | volume = 110  | issue = 20  | pages = 8129–8133
|bibcode = 2013PNAS..110.8129S | pmid=23630295 | pmc=3657826}}</ref>

Os efectos das extincións en masa sobre as plantas son algo máis difíciles de cuantificar, dado os nesgos inherentes no rexistro fósil das plantas. Algunhas extincións en masa (como as do final do Permiano) foron igualmente catastróficas para as plantas, mentres que outras, como as do final do Devoniano, non afectaron a flora.<ref name="Cascales-Miñana2011">{{Cita publicación periódica | last1 = Cascales-Miñana | first1 = B. | last2 = Cleal | first2 = C. J. | title = Plant fossil record and survival analyses | journal = Lethaia | pages = no–no | year = 2011 | doi = 10.1111/j.1502-3931.2011.00262.x | volume=45}}</ref>

== Notas ==
{{Listaref|colwidth=30em}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
{{Div col}}
* [[Risco catastrófico global]]
* [[Escala de tempo xeolóxico]]
* [[Extinción masiva do Holoceno]]
* [[Extinción dos dinosauros]]
* [[Extinción do Permiano-Triásico]]
* [[Evento Kačák]]
* [[Hipótese Medea]]
* [[Hipótese do impacto no Younger Dryas]]
* [[Hipótese Shiva]]
* [[Terra bóla de neve]] {{Fin div col}}

=== Ligazóns externas ===
* [http://www.lpl.arizona.edu/impacteffects/ Cálculo dos efectos dun impacto] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100505045106/http://www.lpl.arizona.edu/impacteffects/ |date=05 de maio de 2010 }}
* [http://www.speciesalliance.com Species Alliance (organización que produciu un documental titulado "Call of Life: Facing the Mass Extinction)]
* [http://www.space.com/scienceastronomy/050503_mass_extinctions.html Teoría da extinción inducida por nubes de po interestelares]
* [http://strata.geology.wisc.edu/jack Sepkoski's Global Genus Database of Marine Animals] – Cálculo das taxas de extinción

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Extincións masivas]]