Lingua kogui

Kogui Kággaba
Falado en:	Colombia
Rexións:	Serra Nevada de Santa Marta
Total de falantes:	7 739 (2005)
Familia:	Americana  Chibcha   Arhuaco-chimilla    Arhuaco     Kogui
Estatuto oficial
Lingua oficial de:	Colombia
Códigos de lingua
ISO 639-1:	--
ISO 639-2:	kog
ISO 639-3:	kog
Mapa
Status
O kogui está clasificado como "vulnerable" polo Libro Vermello das Linguas Ameazadas da UNESCO

O kogui é unha lingua chibcha falada polo pobo kogui que habita na Serra Nevada de Santa Marta. Hai polo menos 7 739 falantes, o 84,37% dos kogui, a maioría deles monolingües. A porcentaxe de alfabetismo é do 18,34%.

Sintaxe

En xeral, esta lingua emprega a estrutura lingüística suxeito-obxecto-verbo:

/saka a'tema hi'ungula stuĩ/

{saka/a'-tema/hi'u+ngula/stuĩ}

//lúa/grande/camiño/alumear//^{[Ligazón morta]}

"A lúa chea alumea o camiño"

Unha oración sen suxeito explícito adquire unha aparencia de obxecto-suxeito-verbo, polo prefixo e persoa do verbo:

/bi'giʒa nak'luni/

{bi'giʒa/nak'-luni}

//piña/1PS-desexar//^{[Ligazón morta]}

"Quero piña"

A composición das palabras realízase unindo os lexemas con afixos diferentes de clasificación, número, xénero, énfase, tempo, modo e caso. Preséntanse os casos nominativo, alativo, acusativo, dativo, locativo e xenitivo.

Fonología

A lingua kogui presenta 31 fonemas, 12 vogais e 19 consoantes:

Vogais

	Anteriores		Centrais		Posteriores
	oral	nasal	oral	nasal	oral	nasal
Pechadas	i	(ĩ)	ɨ	(ɨ̃)	u	(ũ)
Medias	e	(ẽ)	(ə)		o
Abertas			a	(ã)

Para a lingüista Carolina Ortiz a nasalización das vogais é un fenómeno suprasegmental, orixinado na presenza da consoante nasal alveolar /n/, xa que as vogais nasais preséntanse en contextos nasais. Encontra, en poucas palabras, o fonema /o/ e non rexistra /ə/ como fonema.

Consoantes

		labiais	alveolares	palatais	velares	glotais
Oclusivas	xordas	p	t	(c)	k	ʔ
	sonoras	b	d		g
Nasais		m	n		ŋ
Fricativas	xordas		s	ʃ	x	h
	sonoras		z	ʒ
lateral			l
aproximantes		w		j

Carolina Ortiz inclúe a oclusiva palatal xorda /c/ como fonema.