Día dos Santos Inocentes
O Día dos Santos Inocentes é a conmemoración dun episodio haxiográfico do cristianismo: a matanza dos nenos menores de dous anos nados en Belén, Xudea, ordenada polo rei Herodes I o Grande co fin de desfacerse do recentemente nado Xesús de Nazaret.
Relato bíblico[editar | editar a fonte]
A Igrexa católica lembra este acontecemento o 28 de decembro, aínda que de acordo co Evanxeo de Mateu, a matanza debeu suceder despois da visita dos Reis Magos ao rei Herodes I o Grande (un ou dous días despois do 6 de xaneiro), aínda que tamén a adoración dos Magos a Xesús non ten unha data dada exactamente nas escrituras.
É moi corrente a explicación do Nadal e demais datas ao redor desta como arbitrarias, pois estas non figuran nos evanxeos. Segundo o evanxeo, Zacarías soubo que Isabel estaba encinta de Xoán o Bautista mentres cumpría coa obrigación de queimar incenso no Templo, que debía facer cada grupo sacerdotal dúas veces por ano. Zacarías pertencía ao oitavo grupo, o de Abías, o cal nos dá dúas posibles datas para a concepción de Xoán o Bautista, unha a mediados de maio e outra a mediados de novembro, ningunha das cales coincide coa tradición.
Evidencia histórica[editar | editar a fonte]
Non existen evidencias históricas da matanza xa que ningún historiador da época menciona o feito. Nin Flavio Xosefo (37–101) na súa obra Antigüidades xudías relata unha matanza de nenos por parte de Herodes. No entanto, varios historiadores afirman que ese non é un argumento decisivo e que o episodio cadra coa crueldade de Herodes, ben coñecida e documentada.[1]
Conmemoración, bromas e inocentadas[editar | editar a fonte]
En Hispanoamérica é costume realizar nesta data bromas de toda índole. Os medios de comunicación fan bromas ou terxiversan o seu contido de tal modo que a información pareza real. Trátase dunha liberdade que se dan os axentes dos medios para dar corda ao seu sentido do humor, oportunidade que soamente teñen unha vez ao ano. É tradición que os xornais publiquen páxinas enteiras de noticias cómicas, coa advertencia de que é o día dos inocentes, que van desde as que son unha obvia mofa a calquera suceso recente, até as que parecen serias e enganan o lector desprevido. O día dos inocentes vívese en todo o mundo castelanfalante.
Nalgunhas zonas de América é importante non prestar ningún ben, sexa obxecto ou diñeiro, pois o que o recibe é libre de apropiarse dos bens. Este tipo de festexo veu a menos en anos recentes e xa non é usual que a xente pida prestado coa esperanza de que o prestador non lembre a data e póidaselle facer mofa coa moi popular frase: «Inocente palomita que che deixaches enganar» ou a súa versión ampliada: «Inocente palomita que che deixaches enganar, sabendo que neste día nada se pode prestar» ou «Inocente palomita que che deixaches enganar, hoxe día dos inocentes deixáchesche enganar», «Que a inocencia che valla» ou «Herodes mandou a Pilatos, Pilatos mandou á súa xente; o que presta neste día pasará por inocente»;«Inocente palomita deixáchesche enganar hoxe por ser día 28 en ninguén debes confiar».
O Salvador[editar | editar a fonte]
No Salvador, o día 28 de decembro celébrase relixiosamente en Antigo Cuscatlán, departamento da Liberdade. A Igrexa católica da localidade está dedicada aos Santos Nenos Inocentes. É a festa patronal da cidade. A tradición é ao parecer de tempos da colonia. As persoas, provenientes de diferentes lugares do país, traen desde a véspera, carrozas ou cestas con imaxes de nenos (imaxinaría), adornadas de diferentes maneiras, como exvoto e agradecemento por algún favor recibido. É unha colorida festividade á que asisten centos de persoas. Nas rúas contiguas instálase unha feira popular con variedade de gastronomía e artesanías.
España[editar | editar a fonte]
En Tremp, capital do Pallars Jussà, provincia de Lleida, celébrase este día colgando unha llufa (boneco de papel) xigante do campanario da poboación. Despois duns pasacalles, a xente cántalle para que baixe e así queimalo. O acto, do mesmo xeito que o resto de actos de Nadal da cidade, son organizados pola entidade cultural "La Casa del Sol Naixent".[2]
Na localidade alacantina de Ibi, o 28 de decembro teñen lugar uns actos moi peculiares en relación con esta festividade e dos máis característicos da provincia de Alacante: o Día dels Enfarinats ou Festa dos enfariñados.[3][4] Trátase dunha divertida celebración que representa o enfrontamento entre o poder público e a oposición, mediante unha batalla de fariña nun ambiente carnavalesco e satírico. Els enfarinats fórmano un grupo de 14 persoas, entre as que se elixe ao alcalde e demais cargos relevantes, como o xuíz, o fiscal, o alguacil... Doutra banda, a oposición, cuxos representantes se caracterizan por levar unha chistera negra, tentará arrebatarlles o poder. Aí comeza a escenificarse unha batalla na que se lanzan fariña, pos e foguetes. Unha espectacular explosión de ruído, festa e tradición..
En Fraga (Huesca) é común ver a xente nova lanzándose ovos os uns contra os outros nunha especie de guerra de penas.
Tamén se pode vivir o Día dos Santos Inocentes dunha forma especial na poboación valenciana de Jalance. Neste municipio do Val de Ayora-Cofrentes, o 28 de decembro celébrase a Fiesta de los Locos. É unha festa que data de principios do século XVII cunha marcada simboloxía pagá. Os máis novos, vestidos con roupas estrafalarias e con maquillaxes rechamantes, terán o poder durante unhas horas, mentres participan nas divertidas charangas. Pola noite celébrase o tradicional Baile de los Locos, onde case todo está permitido e, ademais da música, a picaresca é a gran protagonista.
Venezuela[editar | editar a fonte]
En Sanare, Estado Lara. Unha das numerosas festividades relixiosas e folclóricas de Venezuela, é coñecida como Los Zaragozas, celebrada cada 28 de decembro polos habitantes do poboado local.
Nacendo do Novo testamento, a orixe ten o seu baseamento nun episodio relatado no Evanxeo de Mateu (Mt 2,16-18) onde Herodes I O Grande enfurecido pola traizón dos sabios de Oriente, ordenou executar a todos os nenos de Belén menores de dous anos.
Xa coa chegada dos primeiros colonizadores a Venezuela, por exemplo Diego de Losada, quen fundou Caracas e faleceu en Sanare, é posible que nalgún momento introduciuse na zona este tipo de tradición, que en recordo a este aciago episodio Los Zaragoza, persoas vestidas con traxes e máscaras multicolores, saen a danzar todos os 28 de decembro en Sanare. Estes representan a tolemia das nais que perderon aos seus fillos naquel momento.
Los Zaragozas bailan ao ritmo do Tamunangue, un baile típico da rexión, todos os anos desde horas da madrugada, cando as persoas que se disfrazan, co fin de evitar ser identificados, vestíronse en casas diferentes á cal regularmente habitan e saen de diversos sitios a iniciar as súas corridas por algunhas rúas, para logo reunirse en casa da capitá, isto é aproximadamente de 5 a 6 da mañá.
A Celebración[editar | editar a fonte]
A parte central da festa de Los Zaragozas de Sanare, iníciase a primeiras horas da madrugada, cando as persoas que se disfrazan, saen de diversos sitios a iniciar as súas corridas por algunhas rúas, e logo reúnense en casa da capitá, o cal é o rango xerárquico de maior altura no proceso da celebración. Prepáranse para o seu inicio que leva o nome de rompemento, o cal consiste no canto da salve, tons e algunhas oracións fronte ao altar cuberto cunha colcha floreada, adornada con flores e plantas, onde foi colocado o cadro dos Santos Inocentes. Ao ritmo de música, cantos e oracións diríxense todos cara á capela de Los Zaragozas, onde ás sete ou oito da mañá aproximadamente celébrase a primeira misa na Igrexa San Isidro.
Rematada a misa, ás nove ou dez da mañá, a multitude diríxese pola rúa central de Sanare cara á Igrexa Santa Ana no Barrio Arriba, para cumprir co acto relixioso dese día. Finalizada a misa de Santa Ana, páganse unhas promesas no outeiro, logo diríxense ao anfiteatro para o Folclore e a cultura, situado fronte ao templo parroquial onde tocan, cantan, danzan e bailan, ao mesmo tempo pagan promesas dos fieis devotos. Terminada esta parte, piden permiso ao Consello Municipal, alcaldía e prefectura. Terminada a visita, iníciase o percorrido polas rúas sanareñas, onde visitan fogares dos devotos nun continuo tocar de instrumentos, cantar por parte dos coros de músicos cantores, danzar e algarabía desta tradición festiva. Isto realízase durante todo o día e nas súas visitas aos fogares, pagan diversas promesas que os devotos teñen ofrecidas aos santos Inocentes, reciben algúns brindes ou atencións dos crentes, acorde ás súas posibilidades.
A festa dos Santos Inocentes, Los Locos ou Los Zaragozas, dura todo o día (6 da mañá. até as 6 da tarde), percorrendo todo o pobo de oeste a leste e de sur a norte, volven á casa da capitá onde se iniciou a celebración, alí proceden á culminación, que se lle dá o nome do peche. A imaxe dos Santos Inocentes é colocada no altar, os músicos sitúanse fronte ao mesmo e Los Zaragozas que aínda conservan as súas máscaras proceden a quitalas.
Ao culminar isto, o conxunto interpreta algunhas composicións bailables e Los Zaragozas que xa non portan máscaras, sacan as mulleres a bailar.
Elementos da festa[editar | editar a fonte]
- A imaxe ou cadro simbólico, representa a matanza ou o degolo dos nenos por parte dos soldados do Rei Herodes, este cadro é un óleo anónimo, que algúns quixeron atribuírllo como autor ao poeta, artesán e fotógrafo Mateo Segundo Viera, con todo non chegou a confirmarse. Por iniciativa da capitá, a fin de protexer ao antigo cadro dos Santos Inocentes, procedeuse a facer a primeira copia do orixinal.
- A capitá é a persoa que ten a responsabilidade de custodiar o cadro ou imaxe dos santos inocentes, inscribe ás persoas que se van a disfrazar, cóbralles a súa contribución e prepara o café para os participantes no rompemento ou inicio da festa.
- O capitán maior é o que comanda o grupo de Los Zaragozas, dirixe os músicos cantores, encabeza os actos e está encargado de manter a orde dos disfrazados.
- O capitán menor ten a responsabilidade de axudar na coordinación e demais actividades que realiza o capitán maior. Ademais este personaxe dirixe a recadación dos fondos ou dádivas necesarias entre os devotos, e no seu cargo está o portar a imaxe dos Santos Inocentes ou cadro simbólico.
- Os músicos cantores forman o conxunto que imprimen o ritmo e amenizan toda a festividade. Estes están organizados en coros de dúas persoas cada un, eles executan un instrumento e á vez cantan refráns ou estrofas.
- Los Zaragozas son os disfrazados, os cales en todo momento foron centro de atención de aldeáns, visitantes e turistas, que acoden a Sanare para presenciar esta sa festa popular. Estes forman grupos de homes que coas súas vestimentas adornan as rúas sanareñas, imprimen a alegría e converten a festa nun bulicioso xentío.
Vestimenta[editar | editar a fonte]
O vestido, un chaparro de marmelo, un tubito de carrizo, unha máscara, un tícket que serve para indicar a cancelación da taxa correspondente ante a alcaldía para ser autorizado a usar o disfrace, unha bandeira amarela e unha mostra literaria.
Festas semellantes[editar | editar a fonte]
Este costume popular, de lembrar o día dos Santos Inocentes, efectúase, de igual maneira e baixo outros nomes como Festas dos Santos Inocentes, Festa dos Tolos ou Locainas, en varias cidades e pobos do país, como nos Andes, Los Llanos e o Oriente.
Fonte[editar | editar a fonte]
Alcaldía do municipio Andres Eloy Branco. En Sanare, Estado Lara.
Notas[editar | editar a fonte]
- ↑ R T France, The Gospel of Matthew, 2007 NICNT; Rudolf Schnackenburg, The Gospel of Matthew, Wm. B. Eerdmans Publishing, 2002; Barclay, The Gospel of Matthew, Wm Barclay, St Andrew Press, Revised Edition, 1975
- ↑ «La Casa del Sol Naixent».
- ↑ «Ibi celebrates its flour fiesta as local town hall loses control».
- ↑ «Flour power».