Ébola

Este é un artigo de calidade da Galipedia
Na Galipedia, a Wikipedia en galego.

Este artigo trata sobre a enfermidade causada polos ebolavirus. Para información sobre o xénero destes virus véxase: Ebolavirus e virus Ébola.
Enfermidade polo virus Ébola
Clasificación e recursos externos
Fotografía de 1976 de dúas enfermeiras atendendo un paciente con ébola.
ICD-10A98.4
ICD-9065.8
DiseasesDB18043
MedlinePlus001339
eMedicinemed/626
MeSHD019142
Aviso médico.
Aviso médico.
Advertencia: A Wikipedia non dá consellos médicos.
Se cre que pode requirir tratamento, por favor, consúltello ao médico.

A febre hemorráxica do Ébola ou enfermidade polo virus Ébola (ICD-10, CIE-10)[1][2] e informalmente "o ébola" (ás veces escrito Ebola) é unha enfermidade viral humana contaxiosa e de alta mortalidade que pode ser producida pola infección de catro das cinco especies de Ebolavirus, que son: Zaire, Sudán, Bundibugyo, e Bosque Taï (ou Costa do Marfil). Os ebolavirus tamén afectan a algúns animais, e a quinta especie, Reston, afectou só a primates non humanos e porcos.[2] A especie prototípica é o Ebolavirus Zaire, tamén chamado simplemente virus Ébola[3]. Os primeiros gromos coñecidos desta enfermidade aconteceron en 1976 no sur do Sudán e en rexións preto do río Ébola (ou Ebola), na actual República Democrática do Congo (antes Zaire). As taxas de mortalidade da doenza son altas e nas distintas epidemias que se sucederon variaron entre o 90% e o 25% (media 50%).[2]

A infección produce febre hemorráxica; o seu período de incubación pode variar dos dous aos vinte e un días. O virus multiplícase polo fígado, o bazo, os pulmóns e o tecido linfático causando danos significativos. Os seus síntomas clínicos son moi similares aos da enfermidade polo virus Marburg; comeza cunha forte sensación de febleza, cefalea intensa, náuseas, vómitos, dores musculares, diarrea, dor abdominal e na garganta, despois avanza con tose seca e dores punzantes no peito ao tempo que se desenvolven signos de deshidratación, insuficiencia renal e hepática, e coagulación intravascular diseminada. No sangue detéctanse síntomas de leucocitose neutrofílica, trombocitopenia e anemia producíndose xeralmente a morte na segunda semana da enfermidade debido a fallos multiorgánicos ou shock hipovolémico.[2][4][5]

O virus pode contaxiarse por contacto co sangue ou fluídos corporais dun animal infectado (xeralmente monos ou morcegos da froita).[2] Non se transmite de forma natural polo aire.[6] Os morcegos da froita crese que son portadores e espallan o virus sen seren eles afectados. Unha vez que se produce a infección humana, a enfermidade pode contaxiarse dunha persoa a outra por contacto con fluídos corporais. Os homes superviventes poden transmitir a doenza por medio do seu seme normalmente durante un período de dúas a sete semanas despois de curados, pero rexistráronse casos de maior duración. Para facer o diagnóstico, xeralmente procúranse excluír outras doenzas con síntomas similares como a malaria, cólera e outras febres hemorráxicas virais. Despois compróbase en mostras de sangue do paciente a presenza de anticorpos contra o virus, ARN viral, ou a do propio virus para confirmar o diagnóstico.[2]

Entre as medidas de prevención están tratar de diminuír o espallamento da enfermidade desde os monos e outros animais aos humanos mediante o exame dos animais na procura de casos de infección ou mortes, e desfacerse dos seus corpos da forma máis axeitada. Tamén son útiles medidas como cociñar suficientemente a carne e levar roupas protectoras cando se manexa carne. Unha vez que comezou o gromo nas poboacións humanas debe levarse roupa protectora e lavar as mans cando se está cerca dunha persoa coa enfermidade e aplicar medidas xerais de desinfección. As mostras de fluídos corporais e de tecidos de persoas afectadas deberían manexarse con especial precaución.[2]

Non existe un tratamento específico para esta doenza; pode atenderse ás persoas infectadas dándolles unha terapia de rehidratación oral (auga algo azucrada e salgada para beber) ou fluídos intravenosos.[2] A doenza ten unha alta taxa de mortalidade: como media mata ao 50% dos infectados (a cifra exacta depende de cada epidemia e virus, e nalgúns casos chegouse ao 90%).[2][7] A doenza aparece tipicamente en gromos en rexións tropicais da África subsahariana.[2] Desde que se identificou en 1976 ata 2013, foron infectadas menos de 1.000 persoas por ano.[2][8] Porén, o maior gromo ata agora é o de 2014 que está afectando sobre todo a Guinea, Serra Leoa e Liberia e que ata o momento non rematou.[9][9][10] Estanse a facer grandes esforzos para obter unha vacina, pero polo momento non existe ningunha,[2] e estanse a probar medicamentos experimentais.

Signos e síntomas[editar | editar a fonte]

Síntomas do ébola.[11]

Os signos e síntomas do ébola xeralmente empezan subitamente cun estado parecido ao da gripe caracterizado por fatiga, febre, dores de cabeza e de articulacións, e dor muscular e abdominal.[12][13] Son tamén comúns os vómitos, diarrea e perda de apetito.[13] Síntomas menos comúns son os seguintes: dor de garganta, de peito, impo, dispnea e dificultade para tragar.[13] O tempo medio que pasa desde que se contrae a infección ata que empezan os síntomas é de 8 a 10 días, pero pode ser de 2 a 21 días.[13] As manifestacións cutáneas que se presentan poden incluír erupcións maculopapulares (en aproximadamente o 50% dos casos).[14] Os síntomas iniciais da enfermidade polo virus Ébola poden ser similares aos da malaria, dengue, ou outras febres tropicais, antes de que a enfermidade progrese á fase hemorráxica.[12]

Hemorraxias[editar | editar a fonte]

Posteriormente, nalgúns casos poden producirse hemorraxias internas e subcutáneas e poden aparecer os ollos vermellos e haber vómitos con sangue.[12] As hemorraxias na pel poden orixinar petequias, púrpuras, equimoses, e hematomas (especialmente arredor dos sitios onde se aplicaron inxeccións).

Todas as persoas infectadas mostran algúns síntomas de afectación do sistema circulatorio, como trastornos na coagulación do sangue.[14] As hemorraxias en puntos onde se realizaron picadas e en mucosas (por exemplo, no tracto gastrointestinal, fosas nasais, vaxina e enxivas) danse nun 40–50% dos casos.[15] Os tipos de hemorraxias que ocorren nesta enfermidade son vómitos con sangue, hemoptise ou feces con sangue. Son raras as hemorraxias abundantes e xeralmente están localizadas no tracto gastrointestinal.[14][16] En xeral, o desenvolvemento de síntomas hemorráxicos a miúdo indica un peor prognóstico e esta perda de sangue pode orixinar a morte.[17]

Nas probas de laboratorio obsérvase un baixo reconto de plaquetas en sangue, unha diminucíon do reconto de leucocitos inicial seguida dun incremento dos mesmos, niveis elevados dos encimas hepáticos alanina aminotransferase (ALT) e aspartato aminotransferase (AST), e anormalidades na coagulación a miúdo acompañadas de coaguación intravascular diseminada como uns prolongados tempo de protrombina, tempo parcial de tromboplastina, e tempo de sangrado.[18] Se a persoa non se recupera, sobrevén a morte por fallos multiorgánicos entre os días 7º e 16º despois do comezo dos síntomas (máis frecuentemente entre os días 8º e 9º).[19]

Causas[editar | editar a fonte]

Artigos principais: Ebolavirus e Virus Ébola.
Ciclo vital dos Ebolavirus.

A enfermidade polo virus Ébola é causada por catro especies de virus clasificados no xénero Ebolavirus, familia Filoviridae, orde Mononegavirales, que son: virus Ébola (EBOV, tamén chamado Zaire), virus Bundibugyo (BDBV), virus Sudán (SUDV), e virus Bosque Taï (TAFV, tamén chamado Taï Forest, ou Costa do Marfil). Hai unha quinta especie neste xénero, que é o virus Reston (RESTV), que se cre que non causa a enfermidade en humanos. Durante un gromo, os que están en maior risco de contaxio son as persoas que están en estreito contacto cos pacientes como os familiares que os coidan ou o persoal sanitario.[20]

Transmisión[editar | editar a fonte]

A transmisión de persoa a persoa ocorre só por medio de contacto directo con sangue ou fluídos corporais dunha persoa infectada (mesmo durante o embalsamamento dun cadáver infectado), ou por contacto con obxectos contaminados polo virus, especialmente agullas hipodérmicas e xeringas.[21][22] Outros fluídos corporais que poden transmitir os ebolavirus son a saliva, moco, vómito, feces, suor, bágoas, leite materno, urina, e seme. Os puntos de entrada do virus son o nariz, boca, ollos, ou feridas abertas, cortes e abrasións.[23] A transmisión doutros animais a humanos ten lugar só por medio de contacto con fluídos de animais mamíferos infectados ou o seu consumo, como morcegos, monos, e outros. A doenza só se transmite por contacto directo coas secrecións cando a persoa mostra xa síntomas da doenza, o que diminúe o potencial de espallamento desta doenza.[22] O seme é infeccioso en superviventes normalmente ata 50 días despois de curados, pero atopáronse casos de persistencia durante un ano nun programa nacional de vixilancia.[24]. A transmisión por exposición oral e a través da conxuntiva é posible[25] e foi confirmada en primates non humanos.[26] O virus foi tamén atopado no ollo de pacientes despois de que se recuperaran e o virus desaparecese do sangue.[27] O comezo rápido dos síntomas fai máis fácil identificar os individuos enfermos e limita a capacidade dunha persoa de espallar a doenza viaxando. Como os cadáveres son aínda infecciosos, algúns médicos desfanse deles dun modo seguro, evitando certos rituais de enterramento tradicionais.[28]

Os traballadores sanitarios que non usan roupa protectora axeitada poden tamén contraer a doenza.[29] No pasado, producíronse transmisións en hospitais africanos debido á reutilización de agullas hipodérmicas e á falta de precaucións "universais" ou á súa aplicación incorrecta.[30] Tamén se produciron algúns casos en 2014 en hospitais occidentais (España, EUA).

Non hai ningún caso documentado de transmisión a humanos do virus Ébola de forma natural a través do aire.[6] Porén, estes virus demostraron ser infecciosos para os monos en gotiñas (aerosois) respirables xeradas en experimentos de laboratorio de 0,8–1,2 micrómetros.[31] Recentemente, informouse de que o virus se trasladou sen contacto desde porcos a primates non humanos.[32] O CDC recomenda minimizar o uso de procedementos que xeren aerosois cando se coidan os doentes.[33] O virus pode sobrevivir sobre obxectos só durante unhas poucas horas en estado seco e uns poucos días en fluídos corporais, como por exemplo sangue.[34]

Crese que os morcegos da froita son os reservorios do virus. Os morcegos deixan caer froitas medio comidas e polpas, e despois, animais terrestres como os gorilas e antílopes duiker[35] poden alimentarse deses froitos. Esta cadea de acontecementos constitúe un posible medio indirecto de transmisión desde o hóspede natural a poboacións animais, o cal levou a investigar a perda da envoltura do virus na saliva dos morcegos. A produción de froitas, o comportamento animal, e outros factores varían en diferentes momentos e lugares nos que se poden iniciar gromos entre as poboacións animais.[36]

Reservorio[editar | editar a fonte]

Carne de caza que está sendo preparada para cociñar en Ghana, 2013. O consumo humano de carne de animais ecuatoriais en África en forma de carne de caza foi ligada á transmisión de varias enfermidades ás persoas, incluíndo o ébola.[37]

Os morcegos considéranse o reservorio natural máis probable do virus Ébola (EBOV); tamén se avaliaron plantas, artrópodos, e aves.[38] Sábese que vivían morcegos na fábrica de algodón sudanesa na cal traballaba a persoa que foi o primeiro caso da doenza nos gromos de 1976 (e o mesmo no de 1979), e estes animais tamén foron implicados nas infeccións polo virus Marburg de 1975 e 1980.[39] De entre as 24 especies de plantas e 19 de vertebrados que foron inoculadas experimentalmente co EBOV, só se produciu infección nos morcegos.[40] A ausencia de signos clínicos nestes morcegos é característico das especies reservorio. Nun exame feito en 2002–2003 de 1.030 animais incluíndo 679 morcegos de Gabón e a República do Congo, atopouse que 13 morcegos da froita contiñan fragmentos de ARN de EBOV.[41] En 2005, identificáranse tres tipos de morcegos da froita (Hypsignathus monstrosus, Epomops franqueti, e Myonycteris torquata) que estiveron en contacto co EBOV e agora sospéitase que son hóspedes reservorio.[42][43] Detectáronse anticorpos contra os virus Ébola Zaire e Reston en morcegos da froita en Bangladesh, o que é unha identificación de potenciais hóspedes para os virus e signos da presenza de filovirus en Asia.[44]

Entre 1976 e 1998, nunha mostraxe de 30.000 exemplares de mamíferos, aves, réptiles, anfibios, e artrópodos de rexións nas que houbo gromos epidémicos, non se detectou ningún ebolavirus agás algunhas trazas xenéticas encontradas en seis exemplares de roedores (Mus setulosus e Praomys) e unha musaraña (Sylvisorex ollula) recollidos na República Centroafricana.[39][45] Detectáronse trazas de EBOV nas carcasas de gorilas e chimpancés mortos durante os gromos de 2001 e 2003, que máis tarde foron a fonte de infeccións humanas. Non obstante, a alta letalidade da infección nestas especies fai improbable que sexan os reservorios naturais.[39]

A transmisión entre os reservorios naturais e os humanos é rara, e os gromos poden xeralmente rastrearse ata un só caso no que un individuo manexou carcasas de gorila, chimpancé, ou duiker.[46] En partes de África Occidental hai tamén o costume de comer morcegos da froita afumados, á grella ou nunha sopa especiada.[43][47]

Viroloxía[editar | editar a fonte]

Artigo principal: Virus Ébola.

Xenoma[editar | editar a fonte]

Micrografía electrónica de transmisión dun virión de virus Ébola.

Como todos os mononegavirus, os ebolavirións conteñen xenomas de ARN monocatenario lineal non segmentado e non infeccioso de seu, de sentido negativo, que posúe complementariedade inversa nos extremos 3' e 5', non posúe carapucha 5', non está poliadenilado, e non está unido covalentemente a proteínas. Os xenomas dos ebolavirus son de aproximadamente 19 pares de kb e conteñen sete xenes na seguinte orde: 3'-UTR-NP-VP35-VP40-GP-VP30-VP24-L-5'-UTR.[48] Os xenomas dos cinco diferentes ebolavirus (BDBV, EBOV, RESTV, SUDV, e TAFV) difiren na súa secuencia e no número e localización de solapamentos de xenes.

Estrutura[editar | editar a fonte]

Como todos os filovirus, os ebolavirións son partículas filamentosas que poden aparecer coa forma de caxato de pastor ou con forma de "U" ou de "6", e poden estar enroscados, formar toroides ou ramificados.[48] En xeral, os ebolavirións teñen un diámetro de 80 nm, pero a súa lonxitude é algo variable, en xeral, como media están entre 974 e 1.086 nm de lonxitude (en contraste cos marburgvirións, cuxas partículas medias teñen unha lonxitude de 795–828 nm), pero nos cultivos de tecidos téñense detectado partículas moi longas, de ata 14.000 nm.[49]

Replicación[editar | editar a fonte]

O ciclo vital dun ebolavirus[50] empeza coa unión das espículas GP do virus con receptores de membrana da célula hóspede, pero intervén tamén o sistema inmunitario do hóspede. Concretamente, os anticorpos contra o virus únense a receptores da célula polos seus extremos Fc, e despois o virus únese polas súas GP aos extremos Fab dos anticorpos.[51] Seguidamente, o compoñente C1q do complemento únese ao complexo GP-anticorpo, o que facilita a unión do conxunto aos ligandos para o complemento da superficie celular. Isto potencia a unión do virus á superficie celular e facilita a súa internalización.[52] As proteínas VP35 e VP24 bloquean as vías do interferón celulares, evitando así este mecanismo antiviral.[53] Non se coñecen os detalles da entrada do virus na célula, pero faino por unha vía endocítica de macropinocitose.[54]

Unha vez dentro da célula comeza a replicación do virus e moitos pasos teñen lugar en vesículas endocíticas. O complexo da polimerase únese ao extremo 3’, VP30 funciona como un activador da transcrición e VP24 como un inhibidor e parece que é importante para que o virus pase da súa forma transcricional ou replicativa a outra na que se produce a ensamblaxe e saída da célula, pero non se coñecen ben os detalles.[55]

Despois ensámblanse os virions, a proteína VP40 diríxese á membrana plasmática celular (levada por transportadores COPII[56]), o virus asóciase con balsas lipídicas da membrana e teñen lugar os pasos finais da ensamblaxe e a evaxinación, por medio da cal o virus sae da célula.

Clasificación[editar | editar a fonte]

Árbore filoxenética na que se comparan os Ebolavirus e os Marburgvirus. Os números indican a porcentaxe de confianza das ramas.

Os xéneros Ebolavirus e Marburgvirus foron inicialmente clasificados como especies do xénero, hoxe obsoleto, Filovirus. En 1998 a ICTV pasou o xénero Filovirus á familia Filoviridae, constituída por dous xéneros específicos: virus de tipo Ébola e virus de tipo Marburg. En 2000, propúxose cambiar a denominación "virus de tipo..." por "-virus" orixinando os nomes dos xéneros actuais Ebolavirus e Marburgvirus.[57]

Os datos das taxas de cambio xenético indican que Ebolavirus e Marburgvirus diverxeron hai uns poucos miles de anos.[58] Porén, hai datos de fósiles xenómicos (paleovirus) nos xenomas de mamíferos que indican que a familia dos filovirus (Filoviridae) ten unha antigüidade de polo menos dez millóns de anos.[59] Atopáronse virus "fosilizados" moi relacionados cos ebolavirus no xenoma do hámster chinés.[60]

Fisiopatoloxía[editar | editar a fonte]

Esquema da patoxénese.

As principais dianas da infección son as células endoteliais, fagocitos mononucleares, e hepatocitos. Despois da infección, sintetízase unha glicoproteína segregada polo virus (sGP). A replicación do virus Ébola supera a síntese de proteínas da célula infectada e as defensas inmunes do hóspede. A glicoproteína (GP) do virus forma un trímero, que une o virus ás células endoteliais que recobren a superficie interior dos vasos sanguíneos. A sGP forma un dímero que interfire coa sinalización dos neutrófilos (un tipo de glóbulo branco do sangue), o cal permite que o virus evada a acción do sistema inmunitario ao inhibir as etapas iniciais da activación dos neutrófilos. Estes glóbulos brancos serven tamén como portadores do virus, que o transportan por todo o corpo a áreas como os ganglios linfáticos, fígado, pulmóns, e bazo.[61]

A presenza de partículas virais e os danos celulares producidos durante a evaxinación dos virus fillos causan a liberación de citocinas (máis especificamente, TNF-α, IL-6, IL-8 etc.), que son as moléculas de sinalización que median na febre e na inflamación. O efecto citopático da infección das células endoteliais, orixina unha perda da integridade vascular, a cal é impulsada coa síntese de GP, que reduce as integrinas específicas responsables da adhesión celular da estrutura intercelular, e dos danos no fígado, que poden causar unha coagulopatía.[62]

As infeccións por filovirus interfiren tamén co correcto funcionamento do sistema inmunitario innato.[63] As proteínas dos ebolavirus desarman parte da resposta do sistema inmunitario humano ás infeccións virais ao interferiren coa capacidade das células de producir e responder aos interferóns, como os interferóns alfa, beta, e gamma.[64][65] Esta interferencia realízase por medio das proteínas estruturais VP24 e VP35 do ebolavirus. Cando unha célula é infectada por un ebolavirus, os receptores localizados no citosol das células (como RIG-I e MDA5) ou de fóra do citosol (como os receptores de tipo Toll 3, 7, 8, e 9), recoñecen moléculas infecciosas asociadas co virus.[64] Unha vez que estes receptores son activados, proteínas como o factor regulador do interferón 3 e o factor regulador do interferón 7 inician unha fervenza de sinalización que dá lugar á expresión dos interferóns de tipo 1.[64] Os interferóns de tipo 1 son despois liberados e únense aos receptores IFNAR1 e IFNAR2 que se expresan na superficie das células veciñas.[64] Unha vez que o interferón se uniu aos seus receptores das células veciñas, actívanse as proteínas de sinalización STAT1 e STAT2 e móvense ao núcleo da célula.[64] Isto activa a expresión de xenes estimulados polo interferón, que codifican proteínas que teñen propiedades antivirais.[64] A proteína V24 dos ebolavirus impide que a proteína sinalizadora STAT1 das células veciñas entre no núcleo e, por tanto, impide a creación destas proteínas antivirais.[64] Outra proteína de ebolavirus chamada VP35 inhibe directamente a produción de interferón-beta.[65]

Diagnóstico[editar | editar a fonte]

Para diagnosticar un caso sospeitoso de ébola é importante o historial médico, especialmente o feito de ter viaxado a ou traballado nunha zona onde se estivo en contacto ou exposto á vida salvaxe tropical. O diagnóstico confírmase illando o virus, detectando o seu ARN ou proteínas, ou detectando anticorpos contra o virus no sangue da persoa. O illamento do virus por cultivo celular, a detección do ARN viral pola técnica da reacción en cadea da polimerase e a detección das súas proteínas por ensaio de inmunoabsorción de encima ligado (ELISA) é efectivo xa nas etapas iniciais nos pacientes e despois nos que morreron a causa da enfermidade. A detección de anticorpos contra o virus é efectiva algo máis tarde durante a enfermidade e nos que se recuperaron dela.[66]

Durante un gromo epidémico, o illamento do virus moitas veces non é factible. Os métodos máis comúns de diagnóstico son a detección de proteínas por PCR en tempo real e ELISA, que pode realizarse no campo ou en hospitais móbiles.[67] Os filovirións poden verse e identificarse en cultivo celular por microscopia electrónica debido á súa característica forma filamentosa, pero o microscopio electrónico non pode distinguir entre os distintos filovirus a pesar de que hai entre eles pequenas diferenzas en lonxitude.[49]

Diagnóstico diferencial[editar | editar a fonte]

Os síntomas da enfermidade polo virus Ébola son similares aos da enfermidade polo virus Marburg.[68] Poden confundirse ambas doadamente con moitas outras doenzas comúns en África ecuatorial como outras febres hemorráxicas virais, malaria falciparum, febre tifoide (por salmonelas), shigelose, enfermidades rickettsiais (tifo), cólera, infeccións por bacterias gramnegativas, borreliose ou enterite EHEC. Outras doenzas infecciosas que deberían incluírse no diagnóstico diferencial son as seguintes: leptospirose, febre de Tsutsugamushi, peste bubónica, febre Q, candidíase, histoplasmose, tripanosomíase, leishmaníase visceral, varíola hemorráxica, sarampelo, e hepatite. As doenzas non infecciosas que poden confundirse coa enfermidade polo virus Ébola son: leucemia promielocítica aguda, síndrome urémica hemolítca, picada de serpes velenosas, trastornos plaquetarios/deficiencias en factores de coagulación, púrpura trombocitopénica trombótica, telanxiectasia hemorráxica hereditaria, enfermidade de Kawasaki, e mesmo envelenamento con warfarina.[69][70][71][72]

Prevención[editar | editar a fonte]

Os investigadores que traballan cos ebolavirus protéxense con traxes presurizados para evitar a infección.

Control da infección[editar | editar a fonte]

Os ebolavirus son contaxiosos, e a súa prevención implica realizar cambios no comportamento habitual, uso de equipamento de protección persoal que cubra todo o corpo, e desinfección. Para evitar a infección non se debe ter contacto con sangue infectado nin secrecións, mesmo de cadáveres.[73] Isto implica detectar e diagnosticar os casos sospeitosos o antes posible e utilizar precaucións estándar con todos os pacientes nas instalacións sanitarias.[74] As medidas recomendadas cando se está a coidar persoas infectadas son utilizar roupas protectoras con máscara, luvas, batas e lentes ou pantallas protectoras, e equipamento de esterilización; e o illamento do paciente.[73] Lavar ben as mans é importante, pero pode ser difícil en áreas onde case nin hai auga para beber.[17] O virus Ébola pode ser eliminado con calor (quentándoo durante 30 a 60 minutos a 60 °C ou fervéndoo durante 5 minutos). As superficies poden esterilizarse con algúns disolventes de lípidos baseados no alcohol, deterxentes, hipoclorito sódico (lixivia) ou hipoclorito cálcico, e outros desinfectantes nas concentracións axeitadas.[75][76]

Debido á falta dun equipamento e de prácticas hixiénicas adecuados, as grandes epidemias ocorreron principalmente en áreas pobres e illadas, sen hospitais modernos ou equipos médicos ben adestrados. O adestramento dos traballadores sanitarios nas técnicas de protección, illamento e desinfección, e a provisión de equipamentos axeitados para crear unha barreira de separación (como os traxes especiais) é unha prioridade para organizacións sobre o terreo como Médicos sen Fronteiras.[77] Isto require unha previa aprendizaxe sobre como poñer e quitar o equipo persoal protector. En Serra Leoa, o período de adestramento típico para o uso destes traxes protectores é de aproximadamente 12 días.[78] As tripulacións de liñas aéreas que voan a áreas afectadas son instruídas para saberen identificar o ébola e illar a calquera que manifeste os síntomas.[79] Nos laboratorios onde se levan a cabo as probas de diagnóstico cómpre un nivel 4 de bioseguridade, xa que os ebolavirus son considerados pola OMS como patóxenos do Grupo de risco 4.

A OMS considera moi importante a instrución da poboación xeral sobre os factores de risco e as medidas de protección individuais.[80] Estas inclúen evitar o contacto directo con persoas infectadas e lavar as mans regularmente con auga e xabón.[81] En África, a carne de caza é un importante recurso alimenticio, polo que debería manipularse con roupas protectoras e cociñarse suficientemente antes de ser consumida.[2] As epidemias entre os animais salvaxes están sendo vixiadas desde 2003 para intentar previr os gromos entre as poboacións humanas.[82] Os vellos rituais de enterramentos tradicionais, e os que requiren embalsamamento ou unción dos corpos, deberían ser desaconsellados ou modificados.[74]

Rastreo de contactos e corentena[editar | editar a fonte]

A corentena ou illamento forzado, é xeralmente efectivo para diminuír o espallamento da epidemia.[83][84] Os gobernos xeralmente decretan a corentena de áreas onde se está producindo a doenza ou con risco de ser infectadas.[85][86] A falta de estradas e transporte pode axudar a facer máis lento o espallamento da epidemia en África. Durante o gromo de 2014 Liberia pechou as escolas.[87]

O rastreo dos contactos con outras persoas que tiveron os infectados é moi importante para conter a epidemia. Dito rastreo consiste en atopar a todas as persoas que tiveron estreito contacto con persoas infectadas e facerlles un seguimento para buscar nelas signos da enfermidade durante un período de 21 días. Se un deses contactos enferma, debería ser inmediatamente illado, sometido a probas e tratado. Despois hai que repetir o proceso para procurar os contactos do contacto.[88][89]

Vacina[editar | editar a fonte]

Non existen vacinas para os humanos.[2][90][91] Os candidatos máis prometedores son as vacinas de ADN[92] ou vacinas derivadas de adenovirus,[93] virus da estomatite vesicular Indiana (VSIV)[94][95][96] ou partículas tipo filovirus (VLPs), xa que estas vacinas demostraron ser efectivas en monos.[97] As vacinas de ADN, vacinas baseadas en adenovirus, e vacinas baseadas no VSIV están xa na fase de ensaio clínico.[98][99][100][101]

Probáronse vacinas que protexeron a primates non humanos. A inmunización tarda seis meses, o cal é un período longo que impide o uso contraepidémico das vacinas. Na procura de vacinas que produzan unha inmunización máis rápida, en 2003 probouse en macacos cangrexeiros unha vacina que utilizaba un vector adenoviral que levaba a proteína da espícula do virus Ebola. Pasados 28 días aos monos vacinados inoculóuselles o virus e mostraron ser resistentes.[93] Unha vacina baseada nun vector de virus da estomatite vesicular (VSV) recombinante atenuado que levaba tanto a glicoproteína do virus Ébola coma a glicoproteína do virus Marburg protexeu en 2005 a primates non humanos,[102] o que abriu o período de ensaios clínicos en humanos.[98] No primeiro ensaio en humanos, administráronse aos individuos tres vacinacións en tres meses que induciron unha resposta inmune segura. Fíxose un seguimento deses individuos durante un ano, e, en 2008, empezou un estudo para probar unha vacina de acción máis rápida que requirise unha soa inxección.[99]

En 2011, informouse do desenvolvemento dunha vacina exitosa contra o ébola en ratos. A diferenza das precedentes, pode ser liofilizada e dese modo almacenada durante longos períodos para ser usada durante os gromos.[103] En 2009 probouse unha vacina experimental feita no Canadá coa que se tratou preventivamente a un científico alemán que puido ser infectado accidentalmente nun laboratorio.[104] Porén, nunca se chegou a demostrar que o científico se infectara realmente no accidente polo EBOV.[105] As vacinas de VSIV recombinantes que expresaban as proteínas do EBOV ou do SUDV utilizáronse con éxito en modelos de primates non humanos como profilaxe post-exposición.[106][107]

En setembro de 2014 comezaron os ensaios clínicos en fase 1 dunha vacina experimental chamada cAd3-ZEBOV ou da NIAID/GSK,[108] desenvolvida por GlaxoSmithKline e os NIH.[108] Está baseada nun adenovirus modificado de chimpancé, e contén partes de cepas do virus Ébola e do virus Sudán.[108] Se esta fase se completa con éxito, a vacina será rapidamente destinada para o seu uso en África occidental. En previsión desa posibilidade, GSK está preparando unha provisión de 10.000 doses.[109][110]

En xullo de 2015 os primeiros resultados dun ensaio da vacina VSV-EBOV mostraron efectividade.[111]

Tratamento[editar | editar a fonte]

Sala de illamento dun hospital en Gulu, Uganda, durante o gromo de outubro de 2000.

Non existe un tratamento específico contra os ebolavirus.[91] O tratamento é basicamente de mantemento[112] e inclúe minimizar os procedementos invasores, equilibrar os fluídos e electrólitos para contrarrestar a deshidratación por vía oral ou intravenosa, tratar a dor, náuseas e ansiedade; poden administrarse produtos sanguíneos como glóbulos vermellos, plaquetas, ou plasma conxelado fresco.[112] Nalgúns casos utilízanse outros reguladores da coagulación para previr a coagulación intravascular diseminada e factores de coagulación para diminuír as hemorraxias.[112] Os medicamentos contra a malaria e as infeccións bacterianas tamén se teñen utilizado, xa que inicialmente a diagnose adoita non ser clara.[112] O tratamento temperán pode incrementar as probabilidades de supervivencia.[113][114][115]

Estudáronse tamén diversos tratamentos experimentais.[116][117] Durante o gromo de 2014 utilizáronse os medicamentos experimentais ZMapp e un fármaco baseado na interferencia de ARN chamado TKM-Ebola,[118] e antivirais.

Prognóstico[editar | editar a fonte]

A enfermidade ten unha alta taxa de mortalidade: xeralmente entre o 25 e o 90% (media 50%).[2][7] Só se chegou ao 90% nun só gromo.[119] Canto mellor son os coidados sanitarios e tratamentos, menor é taxa de mortalidade, polo que esta varía entre países e epidemias.[120] Se unha persoa infectada sobrevive, a súa recuperación pode ser rápida e completa. Os casos prolongados son a miúdo complicados pola aparición de problemas a máis longo prazo, como inflamación testicular, dores articulares, e musculares, escamación da pel, ou alopecia. Tamén se describiron síntomas nos ollos como fotofobia, hiperlagrimación, uveíte, coroidite e cegueira. O EBOV e o SUDV poden persistir no seme dalgúns superviventes ata sete semanas, o que pode dar lugar a infeccións por vía sexual.[2]

Epidemioloxía[editar | editar a fonte]

Traballador do CDC incinerando residuos médicos de pacientes de ébola en Zaire en 1976.
Sistema fluvial do Ebola-Mongala no norte de Zaire, que lle deu nome á enfermidade. Indícase a aldea de Yambuku, onde se iniciou o gromo de Zaire de 1976.

A enfermidade fai a súa aparición tipicamente en gromos en rexións tropicais da África subsahariana.[2] Desde que foi identificada en 1976 ata 2013, foron infectadas menos de 1.000 persoas por ano.[2][8] O maior gromo ata a data foi o de 2014 que se estendeu por África occidental e está a afectar sobre todo a Guinea, Serra Leoa, e Liberia.[9] En agosto de 2014 chegou a Nixeria e en outubro a Malí.[10]

1976[editar | editar a fonte]

Os primeiros casos da que se chamaría febre hemorráxica do Ébola déronse en 1976 no sur do Sudán (inicialmente na zona de Nzara[121]) e pouco despois no norte de Zaire preto da fronteira coa República Centroafricana (inicialmente na aldea de Yambuku no distrito de Mongala).[122][123][124] No gromo de Zaire (hoxe República Democrática do Congo) contabilizáronse 318 casos e 280 mortes, e contívose coa axuda da Organización Mundial da Saúde. Inicialmente, creuse que o virus era o virus Marburg, pero despois foi identificado como un novo tipo de virus relacionado co Marburg, ao que se lle deu o nome do río que pasa por esa rexión de Zaire, o río Ébola. A primeira descrición clínica da doenza fíxoa durante o gromo de Yambuku o Dr. Ngoy Mushola no seu rexistro do historial diario, no que escribiu: "A doenza caracterízase por febres altas duns 39 °C, hematémese, diarrea con sangue, dor abdominal retroesternal, prostración con "pesadez" nas articulacións, e morte de rápida evolución despois de como media tres días."[125]

No gromo que se deu en 1976 no sur do Sudán (hoxe no Sudán do Sur) houbo 284 casos e 151 mortes, e o causante foi o virus Sudán.[126]

De 1976 a 2007[editar | editar a fonte]

Posteriormente houbo outros gromos de distintas especies de Ebolavirus. Os principais foron:

  • En 1979 no Sudán, causado polo SUDV, que causou 22 mortos.[127]
  • En 1989-90 e 1992 houbo gromos de RESTV nos Estados Unidos, Filipinas e Italia, que só afectaron a animais.[128][129][130]
  • En 1994 un gromo de EBOV en Gabón; 31 mortos.[131]
  • En 1994 un gromo de TAFV en Costa do Marfil en animais, pero afectou tamén a unha persoa, que sobreviviu.[132]
  • En 1995 un gromo de EBOV en Zaire na zona de Kikiwit, con 250 mortos.[133]
  • En 1996 un gromo de EBOV afectou a Gabón e casos en Suráfrica; 22 mortos.[131][134]
  • En 1996 outro gromo de RESTV nos Estados Unidos e Filipinas, pero de novo só afectou a animais.[135][136]
  • En 1996-97 un gromo de EBOV en Gabón; 45 mortos.[131]
  • En 2000-2001 un gromo de SUDV en Uganda; 224 mortos.[137]
  • En 2001-2002 un gromo de EBOV en Gabón e República do Congo; 96 mortos.[138]
  • En 2002-2003 un gromo de EBOV na República do Congo; 128 mortos (e 29 máis nunha repunta).[139][140]
  • En 2004 un gromo de SUDV no Sudán; 7 mortos.[141]

De 2007 a 2011[editar | editar a fonte]

En agosto de 2007, na aldea de Kampungu, na República Democrática do Congo, foron inicialmente infectadas 103 persoas por un gromo de febre hemorráxica. O gromo empezou tralos funerais de dous xefes da aldea, despois dos cales enfermaron 217 persoas de catro aldeas. A Organización Mundial da Saúde enviou un equipo para que tomase mostras de sangue para analizar e confirmou que moitos dos casos foron o resultado dunha infección polo virus Ébola.[142][143]

En novembro de 2007, confirmouse un gromo de ébola no distrito de Bundibugyo. Despois de comprobar as mostras tomadas en laboratorios dos Estados Unidos, a OMS confirmou a presenza dunha nova especie de Ebolavirus, que foi inicialmente chamada Bundibugyo.[144] A epidemia rematou oficialmente en febreiro de 2008, cun total de 149 casos contabilizados, dos cales 37 morreron.

En marzo de 2008 celebrouse un Simposio Internacional celebrado no Centro Cultural Francés de Libreville, Gabón para discutir o medio ambiente dos filovirus, a interacción dos filovirus co sistema celular, e o tratamento e prevención dos filovirus.[145]

O virus volveu a aparecer en Kasai Occidental (República Democrática do Congo) en novembro de 2008,[146] e as mostras tomadas foron analizadas en laboratorios de Gabón e Suráfrica. En decembro de 2008, informouse de que o virus Ébola matara a 9 persoas e infectara a 21 na provincia de Kasai Occidental.[147] Días despois, a organización Médicos sen Fronteiras informou de 11 mortes na mesma área, e de 24 casos en tratamento. En xaneiro de 2009, Angola pechou parte das súas fronteiras coa República Democrática do Congo para previr o espallamento da doenza.[148]

En 2011, morreu unha persoa en Uganda do ebolavirus Sudán, pero non se rexistraron máis casos.[149]

Epidemias de 2012[editar | editar a fonte]

En xullo de 2012, confirmáronse en Uganda 13 mortes debidas a un gromo do virus Sudán[150] no distrito de Kibaale.[151][152] Días despois xa se espallara a varias aldeas do distrito.[153] A rede de resposta global e ás alertas da OMS informou en agosto dese ano que os casos sospeitosos chegaran a 53, dos cales 16 faleceran. Deses casos 5 foron confirmados con seguridade polo UVRI como casos de ébola. Houbo tamén casos non confirmados fóra do distrito de Kibaale, agás un paciente confirmado que foi evacuado a Kampala, onde morreu. A OMS e os CDC apoiaron sobre o terreo os esforzos do goberno de Uganda. Non houbo ningún caso confirmado fóra de Uganda.[154][155] Todos os que tiveran contacto cun paciente de ébola foron postos en illamento.[156][157]

O 17 de agosto, o ministro de sanidade da República Democrática do Congo informou da aparición dun gromo da variante Bundibugyo[158] na rexión oriental do país.[159] O 21 de agosto a OMS informou dun total de 15 casos con 10 mortes.[160] Non houbo evidencias que indicasen que este gromo estaba relacionado co de Uganda.[161] En setembro de 2012, a OMS informou de que o gromo se cobrara 32 vidas e que a causa probable era a carne de animais infectados cazados arredor das cidades de Isiro e Viadana.[162]

Epidemia de 2013-16[editar | editar a fonte]

Incremento co tempo de casos e mortes durante o ano 2014 no período indicado.
Mapa de cal era a situación da epidemia en África occidental na data indicada.

En marzo de 2014, estalou en África occidental un gromo de virus Ébola que comezou en Guinea.[163] Este é o primeiro caso dun gromo de virus Ébola rexistrado nesa rexión.[163] Os investigadores que estudaron a orixe da epidemia rastrexárona ata un primeiro caso (un neno dun ano de idade que morreu) en decembro de 2013.[164][165] Posteriormente, a epidemia estendeuse de Guinea aos países veciños Liberia e Serra Leoa. Neses tres países: Guinea, Liberia e Serra Leoa, é onde se concentra a gran maioría dos casos e das mortes. Noutros países veciños houbo un número de casos moito menor: 1 caso no Senegal (procedente de Guinea; ao non haber máis casos a OMS declarou o gromo finalizado no Senegal o 17 de outubro [166]),[167][168] e 20 casos e 8 mortes en Nixeria (onde non xa houbo ningún caso máis desde o 8 de setembro,[169] e finalmente a OMS declarou o 20 de outubro que Nixeria era un país "libre de ébola"[170][171]).[172] O 23 de outubro confirmouse un caso de ébola en Malí: unha nena de dous anos que regresara de Guinea, e que acabou morrendo; foron postas en corentena decenas de persoas, e houbo dúas mortes máis noutro foco, e o 11 de novembro o goberno informou de 38 casos sospeitosos de ébola.[173].[174] Despois dun período sen novos casos, Malí foi declarado libre de ébola o 18 de xaneiro de 2015.[175]

O 8 de agosto de 2014, a OMS declarou que a epidemia era unha emerxencia pública internacional. En outubro de 2014, xa eran decenas de miles de persoas as que estaban en corentena en Liberia, Guinea e Serra Leoa. Os custos económicos da xestión da epidemia, o peche de fronteiras e cesamento do comercio están supoñendo un custo económico enorme para os países afectados, e un colapso do seu sistema sanitario. En total, a OMS informou de ao termo da epidemia no 14 de xaneiro de 2016 o número de casos sospeitosos acumulados fora de 28.638 e o de mortes de 11.315,[176] aínda que a OMS considera que estas cifras están moi subestimadas.[177] Segundo a OMS o 10% dos falecidos foi persoal sanitario que atendía aos doentes.[178] A finais de 2015 a epidemia foi remitindo, e o 7 de novembro de 2015 Serra Leoa foi declarada libre da transmisión do ébola, e o 29 de decembro de 2015 Guinea foi tamén declarada libre da transmisión do ébola.[179] Finalmente, o 14 de xaneiro de 2016 Liberia foi declarada pola OMS como libre do virus. De todos modos programouse por precaución para os tres países un período de vixilancia de 90 días.[180][181] Pero durante ese período apareceu un novo caso en Serra Leoa o 15 de xaneiro de 2016 e posteriormente outro.[182] Deste modo non se puido dar por definitivamente concluída a peor epidemia de ébola da historia, que empezara en decembro de 2013. Finalmente, o gromo deixou de ser considerado oficialmente "emerxencia" o 29 de marzo de 2016.

Foco independente na R. D. do Congo. Ademais do foco anterior, houbo un gromo en agosto de 2014 na República Democrática do Congo con 66 casos e 49 mortos (ata o 23 de outubro, datos da OMS).[183] Pero este gromo, segundo a OMS, non está relacionado co iniciado en Guinea.[184][185] Como non houbo máis casos durante un período de 42 días, o goberno declarou á R. D. do Congo libre de ébola o 16 de novembro de 2014.[186]

Fóra de África. Tamén foron afectados cidadáns estranxeiros que estaban en África occidental (médicos, sanitarios e relixiosos), que foron evacuados aos seus países. Entre eles estaban dous relixiosos españois que acabaron falecendo en Madrid,[187][188][189][190][191] e unha das enfermeiras que os atendeu, a becerreense Teresa Romero, quedou infectada, no que foi o primeiro caso de infección por este virus adquirida fóra de África,[192] e finalmente conseguiu recuperarse. Outro caso de morte por ébola fóra de África foi o dun cidadán liberiano morto en outubro de 2014 nun hospital de Texas, EUA, que viaxara a EUA despois de contaxiarse en Liberia;[193] dúas das enfermeiras que o coidaron quedaron contaxiadas e superaron satisfactoriamente a doenza.[194][195] Ademais, un doutor sudanés da ONU contaxiado evacuado de Liberia a Alemaña morreu finalmente nun hospital alemán.[196] O 23 de outubro houbo outro caso en Nova York; un médico que regresara de África, onde tratara pacientes de ébola, presentou síntomas e foi diagnosticado de ébola,[197] pero superou a doenza.[198] O 29 de decembro de 2014 confirmouse o primeiro caso de Ébola en Reino Unido, ao caer enferma unha enfermeira que estivera en África;[199] dérona de alta o 24 de xaneiro de 2015.[200][201] En maio de 2015 deuse un caso de ébola en Sardeña, Italia nunha enfermeira que estivera en Serra Leoa, que se recuperou totalmente.[202][203] Tamén se trasladaron pacientes desde África a Noruega, Suíza, os Estados Unidos, Francia, os Países Baixos, Italia e o Reino Unido.

Epidemia de 2018-2019[editar | editar a fonte]

No verán do ano 2018 volta a producirse no Congo unha nova epidemia que nos primeiros dous meses do ano tiña cobrado xa máis de 500 mortes, sendo polo tanto unha das máis graves rexistradas.[204]

Historia[editar | editar a fonte]

Casos de febre ébola en África desde 1979 a 2008.

Os primeiros ebolavirus que se descubriron foron o virus Ebola e o virus Sudán. Máis tarde apareceron os virus Reston, Taï Forest e Bundibugyo.

Descubrimento do EBOV. O virus Ébola (EBOV) foi illado primeiramente en 1976 durante o gromo da febre hemorráxica do Ébola en Zaire [205][206] A cepa de Ébola que xurdiu en Zaire ten unha das maiores taxas de mortalidade de todos os virus humanos, preto do 90% nalgúns gromos.[207] O nome da enfermidade débese a que os gromos de 1976 en Zaire tiveron lugar arredor da área de Yambuku, rexión do norte de Zaire relativamente preto da cal discorre o río Ébola.[205]

Descubrimento do SUDV. En 1976 na zona de Nzara no sur do Sudán (hoxe, despois da partición do país, no Sudán do Sur), deuse un gromo dun virus similar ao Ébola, que se chamou virus Sudán ou SUDV (nos pacientes detectáronse dúas cepas de ebolavirus).[208] Na mesma zona de Nzara volveu haber outro gromo de virus Sudán en 1979. Aínda que o gromo do Sudán de 1976 foi anterior nuns poucos meses ao de Zaire dese mesmo ano, o nome da enfermidade e do xénero de virus débese ao gromo de Zaire.

Descubrimento do RESTV. En 1989, cando se estaba investigando un gromo de virus da febre hemorráxica simia (SHFV) que xurdira nuns laboratorios de Reston, Virxinia, EUA, un microscopista electrónico da USAMRIID descubriu uns filovirus de aparencia similar ao Ébola en mostras de tecidos tomadas de macacos cangrexeiros importados de Filipinas para os Hazleton Laboratories de Reston. Os monos estaban coinfectados[209] co SHFV e co novo virus.[210] Os monos enfermaron e morreron,[211] pero o persoal do laboratorio que traballou cos monos non enfermou, a pesar de que se comprobou que seis persoas eran seropositivas para ese virus. O CDC concluíu que ese tipo de virus tiña unha patoxenidade moi baixa para os humanos.[212] En 2008 en Filipinas enfermaron por este virus porcos, pero non persoas. As investigacións concluíron que se trataba dun novo tipo de virus Ébola, ao que despois se lle deu o nome de virus Reston (ebolavirus Reston, RESTV ou REBOV), un filovirus de orixe asiática.[213]

Descubrimento do TAFV. En 1994 apareceu en Costa do Marfil un gromo en chimpancés que vivían no bosque Taï, que despois se contaxiou a unha científica que fixera as autopsias dos animais. O virus causante era un ebolavirus novo que se denominou ebolavirus Bosque Taï, (tamén denominado Taï Forest, Cote d'Ivoire [sic] ou Côte d'Ivoire, TAFV).[214]

Descubrimento do BDBV. En 2008 deuse un gromo de febre hemorráxica no distrito de Bundibugyo en Uganda, no que se detectou unha nova variedade de ebolavirus, o virus Bundibugyo (BDBV), do que non volvería a haber outro gromo ata 2012 na República Democrática do Congo.[215]

Pragas antigas. Algúns científicos cren tamén que a praga de Atenas, que aniquilou a un terzo da poboación de Atenas durante a guerra do Peloponeso (do 431 ao 404 antes de Cristo), puido ser causada polo virus Ébola, pero hai tamén outras doenzas que son candidatas a ser as responsables.[216]

Perigosidade e arma biolóxica[editar | editar a fonte]

Dada a natureza letal do virus Ébola e a non existencia de vacina nin de tratamento efectivo, está clasificado como axente de bioseguridade de nivel 4, e como axente de bioterrorismo de Categoría A polos Centros de Control e Prevención de Enfermidades dos Estados Unidos. Ten o potencial de ser utilizado como arma na guerra biolóxica.[217][218]

Segundo o Dr. Ken Alibek (Kanatjan Alibekov), antigo director da organización para a fabricación, desenvolvemento e investigación en guerra biolóxica soviética/rusa Biopreparat, en Rusia conseguiuse preparar os ebolavirus como arma biolóxica e mesmo facer un virus quimera ou virus recombinante entre o virus ébola e o da varíola chamado "Ebolapox".[219][220] Non obstante, as afirmacións do Dr. Alibek non foron confirmadas e algúns expertos dubidan que as investigacións sobre este virus estivesen tan avanzadas na URSS.[221]

Outros animais[editar | editar a fonte]

Animais salvaxes[editar | editar a fonte]

En xeral, os gromos de ébola en poboacións humanas orixínanse por manexar carcasas de animais infectados. Xeralmente, o declive dos gromos nas poboacións animais precede aos gromos en humanos. Desde 2003, esas diminucións do virus foron monitorizadas levando unha vixilancia das poboacións animais co obxectivo de poder predicir e previr a enfermidade polo virus Ébola en humanos.[82]

As carcasas recuperadas de gorilas conteñen moitas cepas do virus Ébola, o que suxire moitas introducións do virus. Os corpos descompóñense rapidamente e as carcasas non son infecciosas ata pasados tres ou catro días. O contacto entre grupos de gorilas é raro, o que indica que a transmisión entre grupos de gorilas é improbable, e que os gromos débense á transmisión entre o reservorio viral e as poboacións animais susceptibles.[222]

O ébola ten unha alta taxa de mortalidade nos primates.[223] Crese que os frecuentes gromos de Ébola puideron orixinar a morte duns 5.000 gorilas só entre 2002 e 2004.[224] Os gromos de enfermidade polo virus Ébola puideron ser responsables da diminución nun 88% dos índices de rastreo de poboacións de chimpancés observada nos 420 quilómetros cadrados do Santuario Lossi da República do Congo entre 2002 e 2003.[222] A transmisión entre chimpancés por medio do consumo de carne de presas constitúe un factor de risco significativo, mentres que o contacto entre individuos desas especies, como tocar os corpos mortos e o espiollamento mutuo non o é.[225]

Animais domésticos[editar | editar a fonte]

En cans e porcos rexistráronse infeccións por ebolavirus.[226] Nos cans a infección é asintomática, pero nos porcos tende a desenvolverse a enfermidade sintomática. O que pode transmitirse aos porcos é o virus Reston (RESTV). Dos porcos pode pasar aos primates non humanos (aparentemente sen contacto físico, segundo un estudo).[226] O virus Ébola pode transmitirse aos cans, que permanecen asintomáticos. Os cans nalgunhas partes de África moitas veces deben buscar a súa comida e en ocasións comen animais infectados. Aínda que neles a infección é asintomática, un estudo de 2005 feito sobre os cans durante un gromo de EBOV atopou que un 30% presentaban seroprevalencia para o EBOV.[227]

Investigación[editar | editar a fonte]

Estanse a estudar varios tratamentos experimentais contra o ébola.[116] Algúns dos medicamentos están utilizándose con permisos especiais dos gobernos.[117] En agosto de 2014 a OMS emitiu un comunicado no que afirma que o uso de tratamentos aínda non probados é ético en certas situacións nun esforzo por tratar ou previr a enfermidade.[228] Os tratamentos principais que se están probando cos pacientes son o uso de diversos antivirais, de anticorpos monoclonais (ZMapp) ou de anticorpos naturais de persoas que xa pasaron a enfermidade.

Medicamentos antivirais[editar | editar a fonte]

Varios medicamentos antivirais están sendo estudados para a súa aplicación ao tratamento do ébola. Son:

  • Favipiravir. É un fármaco antiviral aprobado no Xapón para o almacenamento contra pandemias de gripe, que mostrou ser útil en modelos de ratos contra o ébola.[12][229] En 2014 foille administrado a unha monxa francesa que se contaxiou de ébola en Liberia e recuperouse.[230]
  • BCX4430. É unha pequena molécula antiviral de amplo espectro desenvolvida por BioCryst Pharmaceuticals que está sendo probada en animais como un potencial tratamento humano contra o ébola pola USAMRIID.[231] Autorizouse que o fármaco pase a ensaios clínicos en fase I, e espérase ter resultados a finais de 2014.[232]
  • Brincidofovir. É outro fármaco antiviral de amplo espectro, inicialmente pensado para tratar infeccións por citomegalovirus e adenovirus, que ten unha autorización de emerxencia da FDA norteamericana como nova droga en investigación para o tratamento do ébola, despois de que as probas in vitro resultasen efectivas contra o virus Ébola.[233] Foi utilizada xa para tratar o paciente liberiano internado nun hospital de Texas, que finalmente faleceu.[234][235]
  • Lamivudina. É un antiviral que se usa normalmente para tratar o VIH/SIDA, pero que en setembro de 2014 se utilizou para tratar con éxito a 13 dun total de 15 pacientes de ébola en Liberia, como parte dunha terapia de combinación na que tamén se utilizaron fluídos intravenosos e antibióticos para combater infeccións oportunistas bacterianas.[236] Debido a esta combinación de fármacos e ao pequeno número de pacientes nos que se probou, algúns virólogos consideran que os resultados hai que tomalos con precaución. Os investigadores do NIH afirman que a lamivudina ata agora non demostrou actividade anti-Ébola nas probas in vitro preliminares realizadas, pero que estas continúan.[237]
  • A falta de tratamentos para esta doenza está acelerando as investigacións doutros posibles antivirais contra o ébola.

Anticorpos[editar | editar a fonte]

Artigo principal: ZMapp.
Investigadores examinando preparacións de cultivos celulares con anticorpos monoclonais. Estes cultiváronse no laboratorio e os investigadores analizan os produtos para seleccionar os que parezan máis prometedores.

No tratamento do ébola probouse o uso tanto de anticorpos humanos naturais extraídos de superviventes da infección[238] coma de anticorpos monoclonais producidos por enxeñaría xenética (fármaco ZMapp).

Durante un gromo en 1999 na República Democrática do Congo, curáronse sete de oito persoas que recibiron transfusións de sangue de individuos que sobreviviran anteriormente á infección.[239] Isto fixo pensar que ese sería un posible tratamento, pero é considerado controvertido.[240] Os anticorpos intravenosos parecen ser protectores en primates non humanos que foron expostos a grandes doses de virus Ébola.[241] Administráronse anticorpos de soro sanguíneo de superviventes en Madrid á enfermeira galega contaxiada de ébola.[238]

En agosto de 2014 probouse por primeira vez en humanos un fármaco experimental chamado ZMapp, que contén tres anticorpos monoclonais humanizados. Foi administrado a dous norteamericanos, tres traballadores sanitarios liberianos, un médico español e unha enfermeira inglesa que foran infectados co Ébola, con resultados en xeral aparentemente positivos, aínda que un dos liberianos e o español acabaron falecendo.[242][243][244] Pouco despois, as escasas existencias deste medicamento experimental esgotáronse en todo o mundo, e houbo que esperar unha nova produción para que se enviasen doses para a súa prevista administración á enfermeira galega afectada[245].

Outros tratamentos[editar | editar a fonte]

Outros tratamentos esperanzadores están baseados na tecnoloxía antisentido. Tanto os ARNs interferentes pequenos (siRNAs, como os do medicamento TKM-Ebola[118][246]) coma os oligómeros morpholino fosforodiamidato (PMOs) dirixidos contra a proteína L (ARN polimerase) do virus Ebola (EBOV) mostraron capacidade de previr a enfermidade en primates non humanos.[247][248]

Os fármacos moduladores de receptores de estróxenos clomiphene e toremifene utilizados no tratamento da infertilidade e cancro de mama inhiben o progreso da infección por virus Ébola en ratos infectados.[249] O 90% dos ratos tratados con clomiphene e o 50% dos tratados con toremifene sobreviviron ás probas.[249] Un estudo atopou que o bloqueante de canais iónicos Amiodarone, utilizado no tratamento de arritmias cardíacas, bloquea a entrada do virus nas células in vitro.[250] Dado o seu uso oral e a historia do uso en humanos para outras doenzas, estes fármacos poderían ser candidatos para tratar a infección do virus Ébola en localidades xeograficamente remotas, utilizados sós ou en combinación con outros fármacos.

Notas[editar | editar a fonte]

  1. ↑ Goberno de España. Ministerio de Sanidade, Servizos Sociais e Igualdade. (ed.). "CIE-10 A98.4". Arquivado dende o orixinal o 18 de decembro de 2015. Consultado o 06 de xullo de 2015. 
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 2,14 2,15 2,16 2,17 "Ebola virus disease Fact sheet N°103". World Health Organization. Marzo 2014. Consultado o 12 abril 2014. 
  3. ↑ O virus Ébola é o único "virus" que ten a "especie" Ebolavirus Zaire.
  4. ↑ Ruzek, edited by Sunit K. Singh, Daniel (2014). Viral hemorrhagic fevers. Boca Raton: CRC Press, Taylor & Francis Group. p. 444. ISBN 9781439884294. 
  5. ↑ Adrian Leung, John Saeki (15 August 2014). "How the Ebola virus attacks". Agence France-Presse (AFP). Consultado o 14 October 2014. 
  6. ↑ 6,0 6,1 "2014 Ebola Virus Disease (EVD) outbreak in West Africa". WHO. Apr 21 2014. Consultado o 3 de agosto de 2014. 
  7. ↑ 7,0 7,1 C.M. Fauquet (2005). Virus taxonomy classification and nomenclature of viruses; 8th report of the International Committee on Taxonomy of Viruses. Oxford: Elsevier/Academic Press. p. 648. ISBN 9780080575483. 
  8. ↑ 8,0 8,1 "Ebola Viral Disease Outbreak — West Africa, 2014". CDC. 27 de xuño de 2014. Arquivado dende o orixinal o 24 de setembro de 2014. Consultado o 26 de xuño de 2014. 
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 "CDC urges all US residents to avoid nonessential travel to Liberia, Guinea, and Sierra Leone because of an unprecedented outbreak of Ebola.". CDC. 31 de xullo de 2014. Arquivado dende o orixinal o 09 de agosto de 2014. Consultado o 2 de agosto de 2014. 
  10. ↑ 10,0 10,1 "Outbreak of Ebola in Guinea, Liberia, and Sierra Leone". CDC. 4 de agosto de 2014. Consultado o 5 de agosto de 2014. 
  11. ↑ Febre hemorráxica do Ébola nos Centros de Control e Prevención de Enfermidades. Lista de páxinas posta ao día: 28 de xaneiro de 2014.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 Gatherer D (2014). "The 2014 Ebola virus disease outbreak in West Africa". J. Gen. Virol. 95 (Pt 8): 1619–1624. PMID 24795448. doi:10.1099/vir.0.067199-0. 
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 "Ebola Hemorrhagic Fever Signs and Symptoms". CDC. 28 de xaneiro de 2014. Consultado o 2 de agosto de 2014. 
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 Hoenen T, Groseth A, Falzarano D, Feldmann H (May 2006). "Ebola virus: unravelling pathogenesis to combat a deadly disease". Trends in Molecular Medicine 12 (5): 206–215. PMID 16616875. doi:10.1016/j.molmed.2006.03.006. 
  15. ↑ Medscape (ed.). "Ebola Virus, Clinical Presentation". Consultado o 30-7-2012. 
  16. ↑ Fisher-Hoch SP, Platt GS, Neild GH, Southee T, Baskerville A, Raymond RT, Lloyd G, Simpson DI (1985). "Pathophysiology of shock and hemorrhage in a fulminating viral infection (Ebola)". J. Infect. Dis. 152 (5): 887–894. PMID 4045253. doi:10.1093/infdis/152.5.887. 
  17. ↑ 17,0 17,1 Gatherer, D (2014 agosto). "The 2014 Ebola virus disease outbreak in West Africa.". The Journal of general virology 95 (Pt 8): 1619–1624. PMID 24795448. 
  18. ↑ Kortepeter MG, Bausch DG, Bray M (November 2011). "Basic clinical and laboratory features of filoviral hemorrhagic fever". J Infect Dis 204 (Supplement 3): S810–6. PMID 21987756. doi:10.1093/infdis/jir299. 
  19. ↑ Simpson DIH (1977). "Marburg and Ebola virus infections: a guide for their diagnosis, management, and control" (PDF). WHO Offset Publication No. 36. p. 10f. 
  20. ↑ "Ebola Hemorrhagic Fever Risk of Exposure". CDC. 1 de agosto de 2014. Consultado o 2 de agosto de 2014. 
  21. ↑ Ebola Transmission CDC report (Informe) (en inglés). American CDC. 3 de outubro de 2014. 
  22. ↑ 22,0 22,1 "CDC Telebriefing on Ebola outbreak in West Africa". CDC. 28 July 2014. Consultado o 3 August 2014. 
  23. ↑ CDC setembro 2014 (ed.). "Q&A on Transmission, Ebola". Consultado o 3 de outubro de 2014. 
  24. ↑ Moses J Soka, Mary J Choi, April Baller, Stephen White, Emerson Rogers, Lawrence J Purpura et al. (2016). "Prevention of sexual transmission of Ebola in Liberia through a national semen testing and counselling programme for survivors: an analysis of Ebola virus RNA results and behavioural data". Lancet Global Health 4: e736–e743. doi:10.1016/S2214-109X(16)30175-9. 
  25. ↑ Jaax N, Jahrling P, Geisbert T, Geisbert J, Steele K, McKee K, Nagley D, Johnson E, Jaax G, Peters C (Dec 1995). "Transmission of Ebola virus (Zaire strain) to uninfected control monkeys in a biocontainment laboratory". Lancet 346 (8991–8992): 1669–1671. ISSN 0140-6736. PMID 8551825. doi:10.1016/S0140-6736(95)92841-3. 
  26. ↑ Jaax NK, Davis KJ, Geisbert TJ, Vogel P, Jaax GP, Topper M, Jahrling PB (Feb 1996). "Timed appearance of lymphocytic choriomeningitis virus after gastric inoculation of mice". Archives of pathology & laboratory medicine 120 (2): 140–155. ISSN 0003-9985. PMID 8712894. 
  27. ↑ Varkey, JB; Shantha, JG; Crozier, I; Kraft, CS; Lyon, GM; Mehta, AK; Kumar, G; Smith, JR; Kainulainen, MH; Whitmer, S; Ströher, U; Uyeki, TM; Ribner, BS; Yeh, S (7 de maio de 2015). "Persistence of Ebola Virus in Ocular Fluid during Convalescence.". The New England Journal of Medicine 372: 2423–7. PMID 25950269. doi:10.1056/NEJMoa1500306. 
  28. ↑ Harden, Blaine (18-2-2001). "Dr. Matthew's Passion". New York Times Magazine. Consultado o 25-2-2008. 
  29. ↑ Mayo Clinic Staff. Mayo Clinic, ed. "Ebola virus and Marburg virus: Causes". 
  30. ↑ Lashley, edited by Felissa R.; Durham, Jerry D. (2007). Emerging infectious diseases trends and issues (2nd ed. ed.). New York: Springer Pub. Co. p. 141. ISBN 9780826103505. 
  31. ↑ Johnson E, Jaax N, White J, Jahrling P (agosto 1995). "Lethal experimental infections of rhesus monkeys by aerosolized Ebola virus". International journal of experimental pathology 76 (4): 227–236. ISSN 0959-9673. PMC 1997182. PMID 7547435. 
  32. ↑ Weingartl HM, Embury-Hyatt C, Nfon C, Leung A, Smith G, Kobinger G (2012). "Transmission of Ebola virus from pigs to non-human primates". Sci Rep 2: 811. PMC 3498927. PMID 23155478. doi:10.1038/srep00811. 
  33. ↑ CDC (ed.). "Prevention and Control Recommendations for Hospitalized Patients with Known or Suspected Ebola Hemorrhagic Fever in U.S. Hospitals". CDC - Ebola Hemorragic Fever. 
  34. ↑ CDC., ed. (Setembro 2014.). ""Q&A on Transmission, Ebola".". Consultado o 3 de outubro de 2014.. 
  35. ↑ Dicionario Digalego duiker Arquivado 12 de outubro de 2018 en Wayback Machine.
  36. ↑ Gonzalez JP, Pourrut X, Leroy E (2007). "Ebolavirus and other filoviruses". Current topics in microbiology and immunology. Current Topics in Microbiology and Immunology 315: 363–387. ISBN 978-3-540-70961-9. PMID 17848072. doi:10.1007/978-3-540-70962-6_15. 
  37. ↑ Williams E. "African monkey meat that could be behind the next HIV". Health News - Health & Families. The Independent. 25 people in Bakaklion, Cameroon killed due to eating of ape 
  38. ↑ "Fruit bats may carry Ebola virus". BBC News. 2005-12-11. Consultado o 2008-02-25. 
  39. ↑ 39,0 39,1 39,2 Pourrut X, Kumulungui B, Wittmann T, Moussavou G, Délicat A, Yaba P, Nkoghe D, Gonzalez JP, Leroy EM (2005). "The natural history of Ebola virus in Africa". Microbes and infection / Institut Pasteur 7 (7–8): 1005–1014. PMID 16002313. doi:10.1016/j.micinf.2005.04.006. 
  40. ↑ Swanepoel R, Leman PA, Burt FJ, Zachariades NA, Braack LE, Ksiazek TG, Rollin PE, Zaki SR, Peters CJ (Oct 1996). "Experimental inoculation of plants and animals with Ebola virus". Emerging Infectious Diseases 2 (4): 321–325. ISSN 1080-6040. PMC 2639914. PMID 8969248. doi:10.3201/eid0204.960407. 
  41. ↑ Leroy EM, Kumulungui B, Pourrut X, Rouquet P, Hassanin A, Yaba P, Délicat A, Paweska JT, Gonzalez JP, Swanepoel R (2005). "Fruit bats as reservoirs of Ebola virus". Nature 438 (7068): 575–576. Bibcode:2005Natur.438..575L. PMID 16319873. doi:10.1038/438575a. 
  42. ↑ Pourrut X, Délicat A, Rollin PE, Ksiazek TG, Gonzalez JP, Leroy EM (2007). "Spatial and temporal patterns of Zaire ebolavirus antibody prevalence in the possible reservoir bat species". The Journal of infectious diseases. Suppl 2 (s2): S176–S183. PMID 17940947. doi:10.1086/520541. 
  43. ↑ 43,0 43,1 Starkey, Jerome (5 de abril de 2014). "90 killed as fruit bats spread Ebola virus across West Africa". The Times (necesítase subscrición). Consultado o 5 abril de 2014. 
  44. ↑ Olival KJ, Islam A, Yu M, Anthony SJ, Epstein JH, Khan SA, Khan SU, Crameri G, Wang LF, Lipkin WI, Luby SP, Daszak P (2013). "Ebola virus antibodies in fruit bats, bangladesh". Emerging Infect. Dis. 19 (2): 270–3. PMC 3559038. PMID 23343532. doi:10.3201/eid1902.120524. 
  45. ↑ Morvan JM, Deubel V, Gounon P, Nakouné E, Barrière P, Murri S, Perpète O, Selekon B, Coudrier D, Gautier-Hion A, Colyn M, Volehkov V (1999). "Identification of Ebola virus sequences present as RNA or DNA in organs of terrestrial small mammals of the Central African Republic". Microbes and Infection 1 (14): 1193–1201. PMID 10580275. doi:10.1016/S1286-4579(99)00242-7. 
  46. ↑ Peterson AT, Bauer JT, Mills JN (2004). "Ecologic and Geographic Distribution of Filovirus Disease". Emerging Infectious Diseases 10 (1): 40–47. PMC 3322747. PMID 15078595. doi:10.3201/eid1001.030125. 
  47. ↑ BBC (ed.). "Guinea Ebola outbreak: Bat-eating banned to curb virus". 
  48. ↑ 48,0 48,1 Kiley MP, Bowen ET, Eddy GA, Isaäcson M, Johnson KM, McCormick JB, Murphy FA, Pattyn SR, Peters D, Prozesky OW, Regnery RL, Simpson DI, Slenczka W, Sureau P, van der Groen G, Webb PA, Wulff H (1982). "Filoviridae: A taxonomic home for Marburg and Ebola viruses?". Intervirology 18 (1–2): 24–32. PMID 7118520. doi:10.1159/000149300. 
  49. ↑ 49,0 49,1 Geisbert TW, Jahrling PB (1995). "Differentiation of filoviruses by electron microscopy". Virus research 39 (2–3): 129–150. PMID 8837880. 
  50. ↑ Elke Mühlberger (marzo de 2007). "Filovirus replication and transcription". Future Virol. (2(2)): 205–215. doi:10.2217/17460794.2.2.205. 
  51. ↑ Ayato Takada, Yoshihiro Kawaoka. (novembro/decembro 2003.). "Antibody-dependent enhancement of viral infection: molecular mechanisms and in vivo implications.". Reviews in Medical Virology. 13 (Issue 6): 387–398. 
  52. ↑ Ayato Takada, Heinz Feldmann, Thomas G. Ksiazek, and Yoshihiro Kawaoka. (xullo de 2003). "Antibody-Dependent Enhancement of Ebola Virus Infection". Journal of Virology 77 (13): 7539–7544. doi:10.1128/JVI.77.13.7539-7544.2003. 
  53. ↑ Parameshwaran Ramanan, Reed S. Shabman, Craig S. Brown, Gaya K. Amarasinghe, Christopher F. Basler, and Daisy W. Leung. (setembro de 2011). "Filoviral Immune Evasion Mechanisms.". Viruses (3(9)): 1634–1649. doi:10.3390/v3091634. 
  54. ↑ Mohammad F. Saeed, Andrey A. Kolokoltsov, Thomas Albrecht, Robert A. Davey. (16 de setembro de 2010). "Cellular Entry of Ebola Virus Involves Uptake by a Macropinocytosis-Like Mechanism and Subsequent Trafficking through Early and Late Endosomes.". PLOS. Pathogens. doi:10.1371/journal.ppat.1001110. 
  55. ↑ Shinji Watanabe, Takeshi Noda, Peter Halfmann, Luke Jasenosky e Yoshihiro Kawaoka. "Ebola Virus (EBOV) VP24 Inhibits Transcription and Replication of the EBOV Genome.". The Journal of Infectious Diseases 196 (Suplemento 2.): S284–S290. doi:10.1086/520582. 
  56. ↑ Seiya Yamayoshi, Takeshi Noda, Hideki Ebihara, Hideo Goto, Yuko Morikawa, Igor S. Lukashevich, Gabriele Neumann, Heinz Feldmann, Yoshihiro Kawaoka. (13 de marzo de 2008). "Ebola Virus Matrix Protein VP40 Uses the COPII Transport System for Its Intracellular Transport". Cell Host & Microbe 3 (3): 168–177. 
  57. ↑ Cornelia Büchen-Osmond (25-4-2006). International Committee on Taxonomy of Viruses, ed. "ICTVdB". ICTV Virus Description – 01.025.0.02. Ebolavirus. Consultado o 2-6-2009. 
  58. ↑ Suzuki Y, Gojobori T (1997). "The origin and evolution of Ebola and Marburg viruses". Molecular Biology and Evolution 14 (8): 800–6. PMID 9254917. 
  59. ↑ Taylor DJ, Leach RW, Bruenn J (2010). "Filoviruses are ancient and integrated into mammalian genomes". BMC Evolutionary Biology 10: 193. PMC 2906475. PMID 20569424. doi:10.1186/1471-2148-10-193. 
  60. ↑ Taylor DJ, Dittmar K, Ballinger MJ, Bruenn JA (2011). "Evolutionary maintenance of filovirus-like genes in bat genomes". BMC Evolutionary Biology 11: 336. PMC 3229293. PMID 22093762. doi:10.1186/1471-2148-11-336. 
  61. ↑ Smith, Tara (2005). Ebola (Deadly Diseases and Epidemics). Chelsea House Publications. ISBN 0-7910-8505-8. 
  62. ↑ Sullivan N, Yang ZY, Nabel GJ (2003). "Ebola Virus Pathogenesis: Implications for Vaccines and Therapies" (PDF). Journal of Virology 77 (18): 9733–9737. PMC 224575. PMID 12941881. doi:10.1128/JVI.77.18.9733-9737.2003. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 23 de xullo de 2018. Consultado o 05 de agosto de 2014. 
  63. ↑ Olejnik J, Ryabchikova E, Corley RB, Mühlberger E (agosto de 2011). "Intracellular events and cell fate in filovirus infection". Viruses 3 (8): 1501–31. PMC 3172725. PMID 21927676. doi:10.3390/v3081501. 
  64. ↑ 64,0 64,1 64,2 64,3 64,4 64,5 64,6 Kühl A, Pöhlmann S (setembro 2012). ""How Ebola virus counters the interferon system"". Zoonoses Public Health 59 (Suplemento 2): 116–31. 
  65. ↑ 65,0 65,1 Ramanan P, Shabman RS, Brown CS, Amarasinghe GK, Basler CF, Leung DW (setembro de 2011). "Filoviral immune evasion mechanisms". Viruses 3 (9): 1634–49. PMC 3187693. PMID 21994800. doi:10.3390/v3091634. 
  66. ↑ "Ebola Hemorrhagic Fever Diagnosis". CDC. 28 de xaneiro de 2014. Consultado o 3 de agosto de 2014. 
  67. ↑ Grolla A, Lucht A, Dick D, Strong JE, Feldmann H (2005). "Laboratory diagnosis of Ebola and Marburg hemorrhagic fever". Bull Soc Pathol Exot 98 (3): 205–9. PMID 16267962. 
  68. ↑ DL Longo (2012). "Chapter 197". Harrison's Principles of Internal Medicine. Kasper, DL; Jameson, JL; Fauci, AS; Hauser, SL; Loscalzo, J (18th ed.). McGraw-Hill. ISBN 0-07-174889-X. 
  69. ↑ Gear JH (1989). "Clinical aspects of African viral hemorrhagic fevers". Reviews of infectious diseases. 11 Suppl 4: S777–S782. PMID 2665013. 
  70. ↑ Gear JH, Ryan J, Rossouw E (1978). "A consideration of the diagnosis of dangerous infectious fevers in South Africa". South African medical journal = Suid-Afrikaanse tydskrif vir geneeskunde 53 (7): 235–237. PMID 565951. 
  71. ↑ Grolla A, Lucht A, Dick D, Strong JE, Feldmann H (2005). "Laboratory diagnosis of Ebola and Marburg hemorrhagic fever". Bulletin de la Societe de pathologie exotique (1990) 98 (3): 205–209. PMID 16267962. 
  72. ↑ Bogomolov BP (1998). "Differential diagnosis of infectious diseases with hemorrhagic syndrome". Terapevticheskii arkhiv 70 (4): 63–68. PMID 9612907. 
  73. ↑ 73,0 73,1 "Ebola Hemorrhagic Fever Prevention". CDC. 31 de xullo de 2014. Consultado o 2 de agosto de 2014. 
  74. ↑ 74,0 74,1 Centers for Disease Control and Prevention and World Health Organization (1998). Infection Control for Viral Haemorrhagic Fevers in the African Health Care Setting (PDF). Atlanta, Georgia, US: Centers for Disease Control and Prevention. Consultado o 8-2-2013. 
  75. ↑ OMS, ed. (agosto de 2014). "Infection Prevention and Control Guidance for Care of Patients with Suspected or Confirmed Filovirus Haemorrhagic Fever in Health-care Settings with Focus on Ebola" (PDF). Consultado o 21 de agosto de 2014. 
  76. ↑ Public Health Agency of Canada (ed.). "Laboratory Biosafety and Biosecurity - Biosafety Programs and Resources - Pathogen Safety Data Sheets and Risk Assessment". Ebolavirus - Pathogen Safety Data Sheets. 
  77. ↑ Nossiter e Kanter (10 de outubro de 2014). "Doctors Without Borders Evolves as It Forms the Vanguard in Ebola Fight". The New York Times. Consultado o 12 de outubro de 2014. 
  78. ↑ Fiona Govan (11 de outubro de 2014). "Ebola medics 'better trained in Sierra Leone than Spain'". The Telegraph. 
  79. ↑ "Ebola Virus: Symptoms, Treatment, and Prevention". 
  80. ↑ "Ebola virus disease Fact sheet N°103". OMS. Consultado o 6 de setembro de 2014. 
  81. ↑ Plan International, ed. (6 de setembro de 2014). "Ebola – 5 tips to avoid the deadly disease". 
  82. ↑ 82,0 82,1 Rouquet P, Froment JM, Bermejo M, Kilbourn A, Karesh W, Reed P, Kumulungui B, Yaba P, Délicat A, Rollin PE, Leroy EM (feb 2005). "Wild animal mortality monitoring and human Ebola outbreaks, Gabon and Republic of Congo, 2001–2003". Emerging Infectious Diseases 11 (2): 283–290. ISSN 1080-6040. PMC 3320460. PMID 15752448. doi:10.3201/eid1102.040533. Arquivado dende o orixinal o 24 de abril de 2009. Consultado o 05 de agosto de 2014. 
  83. ↑ Sompayrac, Lauren (2002). How pathogenic viruses work (3. print. ed.). Boston: Jones and Bartlett Publishers. p. 87. ISBN 9780763720827. 
  84. ↑ Alaazard-Dany, N; Ottmann Terrangle, M; Volchkov, V (2006 de abril). "Ebola and Marburg viruses: the humans strike back.". Medecine sciences : M/S 22 (4): 405–10. PMID 16597410. 
  85. ↑ Special Pathogens Branch CDC (2008-01-14). Center for Disease Control and Prevention, ed. "Known Cases and Outbreaks of Ebola Hemorrhagic Fever". Consultado o 2008-08-02. 
  86. ↑ Schultz, edited by Kristi Koenig, Carl (2009). Koenig and Schultz's disaster medicine : comprehensive principles and practices. Cambridge: Cambridge University Press. p. 209. ISBN 9780521873673. 
  87. ↑ Lewis1, David (30 de xullo de 2014). "Liberia shuts schools, considers quarantine to curb Ebola". Reuters. Arquivado dende o orixinal o 02 de agosto de 2014. Consultado o 3 de agosto de 2014. 
  88. ↑ New England Journal of Medecine (ed.). "Ebola 2014 — New Challenges, New Global Response and Responsibility". NEJM. Consultado o 15 de setembro de 2014. 
  89. ↑ Centers for Disease Control (ed.). "What is Contact Tracing?" (PDF). CDC. Consultado o 15 de setembro de 2014. 
  90. ↑ Hoenen T, Groseth A, Feldmann H (2012). "Current ebola vaccines". Expert Opinion on Biological Therapy 12 (7): 859–72. PMC 3422127. PMID 22559078. doi:10.1517/14712598.2012.685152. 
  91. ↑ 91,0 91,1 Choi JH, Croyle MA (2013 f). "Emerging targets and novel approaches to Ebola virus prophylaxis and treatment". BioDrugs 27 (6): 565–83. PMID 23813435. doi:10.1007/s40259-013-0046-1. 
  92. ↑ Xu L, Sanchez A, Yang Z, Zaki SR, Nabel EG, Nichol ST, Nabel GJ (1998). "Immunization for Ebola virus infection". Nature Medicine 4 (1): 37–42. PMID 9427604. doi:10.1038/nm0198-037. 
  93. ↑ 93,0 93,1 Sullivan NJ, Geisbert TW, Geisbert JB, Xu L, Yang ZY, Roederer M, Koup RA, Jahrling PB, Nabel GJ (2003). "Accelerated vaccination for Ebola virus haemorrhagic fever in non-human primates". Nature 424 (6949): 681–684. PMID 12904795. doi:10.1038/nature01876. 
  94. ↑ Geisbert TW, Daddario-Dicaprio KM, Geisbert JB, Reed DS, Feldmann F, Grolla A, Ströher U, Fritz EA, Hensley LE, Jones SM, Feldmann H (2008). "Vesicular stomatitis virus-based vaccines protect nonhuman primates against aerosol challenge with Ebola and Marburg viruses". Vaccine 26 (52): 6894–6900. PMC 3398796. PMID 18930776. doi:10.1016/j.vaccine.2008.09.082. 
  95. ↑ Geisbert TW, Daddario-Dicaprio KM, Lewis MG, Geisbert JB, Grolla A, Leung A, Paragas J, Matthias L, Smith MA, Jones SM, Hensley LE, Feldmann H, Jahrling PB (2008). Kawaoka, Yoshihiro, ed. "Vesicular Stomatitis Virus-Based Ebola Vaccine is Well-Tolerated and Protects Immunocompromised Nonhuman Primates". PLoS Pathogens 4 (11): e1000225. PMC 2582959. PMID 19043556. doi:10.1371/journal.ppat.1000225. 
  96. ↑ Geisbert TW, Geisbert JB, Leung A, Daddario-DiCaprio KM, Hensley LE, Grolla A, Feldmann H (2009). "Single-Injection Vaccine Protects Nonhuman Primates against Infection with Marburg Virus and Three Species of Ebola Virus". Journal of Virology 83 (14): 7296–7304. PMC 2704787. PMID 19386702. doi:10.1128/JVI.00561-09. 
  97. ↑ Warfield KL, Swenson DL, Olinger GG, Kalina WV, Aman MJ, Bavari S (2007). "Ebola Virus‐Like Particle–Based Vaccine Protects Nonhuman Primates against Lethal Ebola Virus Challenge". The Journal of Infectious Diseases 196: S430–S437. PMID 17940980. doi:10.1086/520583. 
  98. ↑ 98,0 98,1 Oplinger, Anne A. (2003-11-18). NIAID Ebola vaccine enters human trial. Bio-Medicine. Arquivado dende o orixinal o 22 de decembro de 2020. Consultado o 05 de agosto de 2014.  Arquivado 22 de decembro de 2020 en Wayback Machine.
  99. ↑ 99,0 99,1 National Institute of Allergy and Infectious Diseases, ed. (2008-09-15). "Ebola/Marburg Vaccine Development". 
  100. ↑ Martin JE, Sullivan NJ, Enama ME, Gordon IJ, Roederer M, Koup RA, Bailer RT, Chakrabarti BK, Bailey MA, Gomez PL, Andrews CA, Moodie Z, Gu L, Stein JA, Nabel GJ, Graham BS (2006). "A DNA Vaccine for Ebola Virus is Safe and Immunogenic in a Phase I Clinical Trial". Clinical and Vaccine Immunology 13 (11): 1267–1277. PMC 1656552. PMID 16988008. doi:10.1128/CVI.00162-06. 
  101. ↑ Bush, L (2005). "Crucell and NIH sign Ebola vaccine manufacturing contract". Pharmaceutical Technology 29: 28. 
  102. ↑ Jones SM, Feldmann H, Ströher U, Geisbert JB, Fernando L, Grolla A, Klenk HD, Sullivan NJ, Volchkov VE, Fritz EA, Daddario KM, Hensley LE, Jahrling PB, Geisbert TW (2005). "Live attenuated recombinant vaccine protects nonhuman primates against Ebola and Marburg viruses". Nature Medicine 11 (7): 786–790. PMID 15937495. doi:10.1038/nm1258. 
  103. ↑ Phoolcharoen W, Dye JM, Kilbourne J, Piensook K, Pratt WD, Arntzen CJ, Chen Q, Mason HS, Herbst-Kralovetz MM (2011). "A nonreplicating subunit vaccine protects mice against lethal Ebola virus challenge". Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 108 (51): 20695–700. Bibcode:2011PNAS..10820695P. PMC 3251076. PMID 22143779. doi:10.1073/pnas.1117715108. Resumo divulgativo – BBC News. 
  104. ↑ "Canadian Press". CBCNews (Canadian Broadcasting Corporation (CBC)). 20 March 2009. Consultado o 2 de agosto de 2014. 
  105. ↑ Tuffs A (2009). "Experimental vaccine may have saved Hamburg scientist from Ebola fever". BMJ 338: b1223. PMID 19307268. doi:10.1136/bmj.b1223. 
  106. ↑ Feldmann H, Jones SM, Daddario-DiCaprio KM, Geisbert JB, Ströher U, Grolla A, Bray M, Fritz EA, Fernando L, Feldmann F, Hensley LE, Geisbert TW (2007). "Effective Post-Exposure Treatment of Ebola Infection". PLoS Pathogens 3 (1): e2. PMC 1779298. PMID 17238284. doi:10.1371/journal.ppat.0030002. 
  107. ↑ Geisbert TW, Daddario-DiCaprio KM, Williams KJ, Geisbert JB, Leung A, Feldmann F, Hensley LE, Feldmann H, Jones SM (2008). "Recombinant Vesicular Stomatitis Virus Vector Mediates Postexposure Protection against Sudan Ebola Hemorrhagic Fever in Nonhuman Primates". Journal of Virology 82 (11): 5664–5668. PMC 2395203. PMID 18385248. doi:10.1128/JVI.00456-08. 
  108. ↑ 108,0 108,1 108,2 "Experimental Ebola Vaccine Processed in Maryland". Drug Discov. Dev. Associated Press. 2 October 2014. 
  109. ↑ "First British volunteer injected with trial Ebola vaccine in Oxford". Guardian. 17 September 2014. Consultado o 17 September 2014. 
  110. ↑ "An Ebola vaccine was given to 10 volunteers, and there are ‘no red flags’ yet". The Washington Post. 16 September 2014. Consultado o 17 September 2014. 
  111. ↑ "World on the verge of an effective Ebola vaccine". 31 de xullo de 2015. Consultado o 6 de outubro de 2015. 
  112. ↑ 112,0 112,1 112,2 112,3 Clark, DV; Jahrling, PB; Lawler, JV (2012 Sep). "Clinical management of filovirus-infected patients.". Viruses 4 (9): 1668–86. PMID 23170178. 
  113. ↑ "Sierra Leone Is Epicenter of Ebola as Guinea Clinic Shut". 6 de agosto de 2014. Consultado o 30-7-2014. 
  114. ↑ Bausch DG, Feldmann H, Geisbert TW, Bray M, Sprecher AG, Boumandouki P, Rollin PE, Roth C (2007). "Outbreaks of Filovirus Hemorrhagic Fever: Time to Refocus on the Patient". The Journal of Infectious Diseases 196: S136–S141. PMID 17940941. doi:10.1086/520542. 
  115. ↑ Jeffs B (2006). "A clinical guide to viral haemorrhagic fevers: Ebola, Marburg and Lassa". Tropical Doctor 36 (1): 1–4. PMID 16483416. doi:10.1258/004947506775598914. 
  116. ↑ 116,0 116,1 Briggs H. "BBC News - Ebola: Experimental drugs and vaccines". BBC News. Consultado o 2014-08-08. 
  117. ↑ 117,0 117,1 Gaffney A (2014-08-07). "Regulatory Explainer: What You Need to Know About the Regulation of Ebola Treatments". Regulatory Affairs Professionals Society (RAPS). 
  118. ↑ 118,0 118,1 Pollack, Andrew (07-08-2014). "Second Drug Is Allowed for Treatment of Ebola". The New York Times (en inglés). Consultado o 04-09-2014. 
  119. ↑ "More or Less behind the stats Ebola". www.bbc.co.uk. BBC World Service. Consultado o 8 October 2014. 
  120. ↑ "Who, What, Why: How many people infected with ebola die?". BBC News. 9 August 2014. 
  121. ↑ Feldmann, H.; Geisbert, T. W. (2011). "Ebola haemorrhagic fever". The Lancet (en inglés) 377 (9768): 849–862. PMID 21084112. doi:10.1016/S0140-6736(10)60667-8. 
  122. ↑ Hewlett, Barry; Hewlett, Bonnie (2007). Ebola, Culture and Politics: The Anthropology of an Emerging Disease. Cengage Learning. p. 103. Consultado o 31 July 2014. 
  123. ↑ "Ebola hemorrhagic fever in Zaire, 1976" (PDF). Bulletin of the World Health Organization 56 (6): 271. 1978. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 08 de agosto de 2014. Consultado o 4 de agosto de 2014.  Arquivado 08 de agosto de 2014 en Wayback Machine.
  124. ↑ "Ebola hemorrhagic fever in Zaire, 1976" (PDF). Bulletin of the World Health Organization 56 (6): 271. 1978. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 08 de agosto de 2014. Consultado o 4 de agosto de 2014.  Arquivado 08 de agosto de 2014 en Wayback Machine.
  125. ↑ Bardi, Jason Socrates. "Death Called a River". The Scripps Research Institute. Consultado o 9 October 2014. 
  126. ↑ "Ebola haemorrhagic fever in Sudan, 1976". Bulletin of the World Health Organization (en inglés) 56 (2): 247–270. 1978. PMC 2395561. PMID 307455. 
  127. ↑ Baron, R. C.; McCormick, J. B.; Zubeir, O. A. (1983). "Ebola virus disease in southern Sudan: hospital dissemination and intrafamilial spread". Bulletin of the World Health Organization (en inglés) 61 (6): 997–1003. PMC 2536233. PMID 6370486. 
  128. ↑ Jahrling, P. B.; Geisbert, T. W.; Dalgard, D. W.; Johnson, E. D.; Ksiazek, T. G.; Hall, W. C.; Peters, C. J (1990). "Preliminary report: isolation of Ebola virus from monkeys imported to USA". Lancet 335 (8688): 502–505. PMID 1968529. doi:10.1016/0140-6736(90)90737-P. 
  129. ↑ Centers for Disease Control (CDC) (1990). "Update: filovirus infection in animal handlers". MMWR. Morbidity and mortality weekly report (en inglés) 39 (13): 221. PMID 2107388. 
  130. ↑ "Viral haemorrhagic fever in imported monkeys". Wkly. Epidemiol. Rec (en francés e inglés) 67 (19): 142–143. 1992. PMID 1581179. 
  131. ↑ 131,0 131,1 131,2 Georges, A. J.; Leroy, E. M.; Renaut, A. A.; Benissan, C. T.; Nabias, R. J.; Ngoc, M. T.; Obiang, P. I.; Lepage, J. P. M.; Bertherat, E. J.; Bénoni, D. D.; Wickings, E. J.; Amblard, J. P.; Lansoud-Soukate, J. M.; Milleliri, J. M.; Baize, S.; Georges-Courbot, M. C. (1999). "Ebola Hemorrhagic Fever Outbreaks in Gabon, 1994–1997: Epidemiologic and Health Control Issues". The Journal of Infectious Diseases (en inglés) 179: S65–S75. PMID 9988167. doi:10.1086/514290. 
  132. ↑ Le Guenno, B.; Formenty, P.; Wyers, M.; Gounon, P.; Walker, F.; Boesch, C (1995). "Isolation and partial characterisation of a new strain of Ebola virus". Lancet 345 (8960): 1271–1274. PMID 7746057. doi:10.1016/S0140-6736(95)90925-7. 
  133. ↑ Khan, A. S.; Tshioko, F. K.; Heymann, D. L.; Le Guenno, B.; Nabeth, P.; Kerstiëns, B.; Fleerackers, Y.; Kilmarx, P. H.; Rodier, G. R.; Nkuku, O.; Rollin, P. E.; Sanchez, A.; Zaki, S. R.; Swanepoel, R.; Tomori, O.; Nichol, S. T.; Peters, C. J.; Muyembe-Tamfum, J. J.; Ksiazek, T. G. (1999). "The Reemergence of Ebola Hemorrhagic Fever, Democratic Republic of the Congo, 1995". The Journal of Infectious Diseases 179: S76–S86. PMID 9988168. doi:10.1086/514306. 
  134. ↑ "Ebola haemorrhagic fever - South Africa" (PDF). Weekly Epidemiological Record (en inglés) (Geneva: World Health Organization) 71 (47): 353–360. 22 de novembro de 1996. ISSN 0049-8114. 
  135. ↑ Miranda, M. E.; Ksiazek, T. G.; Retuya, T. J.; Khan, A. S.; Sanchez, A.; Fulhorst, C. F.; Rollin, P. E.; Calaor, A. B.; Manalo, D. L.; Roces, M. C.; Dayrit, M. M.; Peters, C. J. (1999). "Epidemiology of Ebola (Subtype Reston) Virus in the Philippines, 1996". The Journal of Infectious Diseases 179: S115–S119. PMID 9988174. doi:10.1086/514314. 
  136. ↑ Rollin, P. E.; Williams, R. J.; Bressler, D. S.; Pearson, S.; Cottingham, M.; Pucak, G.; Sanchez, A.; Trappier, S. G.; Peters, R. L.; Greer, P. W.; Zaki, S.; Demarcus, T.; Hendricks, K.; Kelley, M.; Simpson, D.; Geisbert, T. W.; Jahrling, P. B.; Peters, C. J.; Ksiazek, T. G. (1999). "Ebola (Subtype Reston) Virus among Quarantined Nonhuman Primates Recently Imported from the Philippines to the United States". The Journal of Infectious Diseases 179: S108–S114. PMID 9988173. doi:10.1086/514303. 
  137. ↑ Okware, S. I.; Omaswa, F. G.; Zaramba, S.; Opio, A.; Lutwama, J. J.; Kamugisha, J.; Rwaguma, E. B.; Kagwa, P.; Lamunu, M. (2002). "An outbreak of Ebola in Uganda". Tropical medicine & international health : TM & IH 7 (12): 1068–1075. PMID 12460399. doi:10.1046/j.1365-3156.2002.00944.x. 
  138. ↑ "Outbreak(s) of Ebola haemorrhagic fever, Congo and Gabon, October 2001-July 2002". Wkly Epidemiol Rec. 78 (26): 223–228. 2003. PMID 15571171. 
  139. ↑ Formenty, P.; Libama, F.; Epelboin, A.; Allarangar, Y.; Leroy, E.; Moudzeo, H.; Tarangonia, P.; Molamou, A.; Lenzi, M.; Ait-Ikhlef, K.; Hewlett, B.; Roth, C.; Grein, T. (2003). "Outbreak of Ebola hemorrhagic fever in the Republic of the Congo, 2003: a new strategy?"". Medecine tropicale : revue du Corps de sante colonial (en inglés) 63 (3): 291–295. PMID 14579469. 
  140. ↑ "Ebola haemorrhagic fever in the Republic of the Congo - Update 6". Organización Mundial da Saúde (en inglés). 6 de xaneiro de 2004. 
  141. ↑ "Outbreak of Ebola haemorrhagic fever in Yambio, south Sudan, April - June 2004". Releve epidemiologique hebdomadaire / Section d'hygiene du Secretariat de la Societe des Nations = Weekly epidemiological record / Health Section of the Secretariat of the League of Nations 80 (43): 370–375. 2005. PMID 16285261. 
  142. ↑ "Ebola Outbreak Confirmed in Congo". NewScientist.com. 2007-09-11. Consultado o 2008-02-25. 
  143. ↑ "Mystery DR Congo fever kills 100". BBC News. 2007-08-31. Consultado o 25-2-2008. 
  144. ↑ "Uganda: Deadly Ebola Outbreak Confirmed – UN". UN News Service. 2007-11-30. Consultado o 25-2-2008. 
  145. ↑ The IV International Symposium on Filoviruses. l'Institut de recherche pour le développement (IRD). Arquivado dende o orixinal o 27 de agosto de 2007. Consultado o 31-0-2009. 
  146. ↑ World Health Organization (2008-12-27). RD Congo: Fièvre hémorragique à virus Ebola au Kasaï Occidental, Rapport de situation No 1 des 26 & 27 décembre 2008 (en French). Relief Web. Consultado o 2009-06-02. 
  147. ↑ "DR Congo: Ebola Outbreak Confirmed, 9 Deaths". 25 de decembro de 2008. Consultado o 3 de agosto de 2014. 
  148. ↑ Ebola alert shuts Angolan border. BBC. 6-1-2009. Consultado o 31-5-2009. 
  149. ↑ Malone, Barry (17-6-2011). "Uganda says Ebola outbreak is over". Reuters. Arquivado dende o orixinal o 20-06-2011. Consultado o 7 de xuño de 2011. 
  150. ↑ "Congo (DRC): Bushmeat blamed for Ebola outbreak". Norwegian Council for Africa. 24-8-2012. Arquivado dende o orixinal o 31-05-2013. Consultado o 15-4-2013. 
  151. ↑ "Outbreak of Ebola in Uganda kills 13". BBC News. 28 de xullo de 2012. 
  152. ↑ Muhumuza R (28-7-2012). "Officials: Uganda Ebola outbreak kills 14". Health. MSNBC. Consultado o 15-4-2013. 
  153. ↑ "Ebola Outbreak Spreads". Associated Press – The Express. July 31, 2012. 
  154. ↑ "WHO | Ebola in Uganda – update". Who.int. 8 de marzo de 2012. Consultado o 15-4-2013. 
  155. ↑ McKenzie D (6 de agosto de 2012). "Prisoner with suspected case of Ebola escapes from hospital in Uganda". CNN.com. 
  156. ↑ Hsu C (8 de marzo de 2012). "WHO: Ebola Outbreak in Uganda is Under Control". US/World. Medical Daily. Arquivado dende o orixinal o 15 de agosto de 2012. Consultado o 15-4-2013. 
  157. ↑ "Ebola in Uganda – update". WHO. Consultado o 8 de setembro de 2012. 
  158. ↑ "DRC Confirms Ebola Outbreak". Voanews.com. Arquivado dende o orixinal o 15-09-2012. Consultado o 15-4-2013. 
  159. ↑ "WHO | Ebola outbreak in Democratic Republic of Congo". Who.int. 17-8-2012. Consultado o 15-4-2013. 
  160. ↑ "WHO | Ebola outbreak in Democratic Republic of Congo – update". Who.int. 21-8-2012. Consultado o 15-4-2013. 
  161. ↑ "Ebola outbreak in DRC – Disaster News Network". Disasternews.net. 22-8-2012. Arquivado dende o orixinal o 01-08-2013. Consultado o 15-4-2013. 
  162. ↑ Castillo M (2012). "Ebola virus claims 31 lives in Democratic Republic of the Congo". Estados Unidos: CBS News. Arquivado dende o orixinal o 14 de setembro de 2012. Consultado o 14 September 2012. 
  163. ↑ 163,0 163,1 "Guidelines for Evaluation of US Patients Suspected of Having Ebola Virus Disease". CDC. 1 de agosto de 2014. Arquivado dende o orixinal o 08 de agosto de 2014. Consultado o 5 de agosto de 2014.  Arquivado 08 de agosto de 2014 en Wayback Machine.
  164. ↑ Baize S, Pannetier D, Oestereich L, Rieger T, Koivogui L, Magassouba N, Soropogui B, Sow MS, Keïta S, De Clerck H, Tiffany A, Dominguez G, Loua M, Traoré A, Kolié M, Malano ER, Heleze E, Bocquin A, Mély S, Raoul H, Caro V, Cadar D, Gabriel M, Pahlmann M, Tappe D, Schmidt-Chanasit J, Impouma B, Diallo AK, Formenty P, Van Herp M, Günther S (outubro 2014). "Emergence of Zaire Ebola Virus Disease in Guinea". New England Journal of Medicine 371 (15): 1418–25. PMID 24738640. doi:10.1056/NEJMoa1404505. 
  165. ↑ WHO (2014). "The first cases of this Ebola outbreak traced by WHO". who.int. Arquivado dende o orixinal (png) o 06 de outubro de 2014. Consultado o 15 de xaneiro de 2016.  Arquivado 06 de outubro de 2014 en Wayback Machine.
  166. ↑ "UPDATE-17" (PDF). WHO: EBOLA RESPONSE ROADMAP. outubro de 2014. 
  167. ↑ "Senegalese minister of health confirms 1st case of Ebola virus in the West African country". Washington Post. 29 August 2014. Arquivado dende o orixinal o 04 de setembro de 2014. Consultado o 29 August 2014. 
  168. ↑ "First case of Ebola virus is confirmed in Senegal". ITV. 29 August 2014. Consultado o 29 August 2014. [Ligazón morta]
  169. ↑ "Nigeria 'on red alert' over Ebola death in Lagos". BBC News. 26 July 2014. Consultado o 27 July 2014. 
  170. ↑ "Ebola crisis: Nigeria declared free of virus". BBC News. 20 October 2014. Consultado o 20 October 2014. 
  171. ↑ "No Single Case of Ebola in Nigeria, Says Chukwu". Thisday. Arquivado dende o orixinal o 06 de outubro de 2014. Consultado o 12 September 2014.  Arquivado 06 de outubro de 2014 en Wayback Machine.
  172. ↑ "WHO: Ebola Response Roadmap Update, 22 September 2014" (PDF). WHO. 22 September 2014. Consultado o 22 September 2014. 
  173. ↑ "BBC News - Ebola crisis: Mali confirms first infection case". BBC News. Consultado o 24 October 2014. 
  174. ↑ "Rapport de la Situation Epidémiologique de la maladie à virus Ebola au Mali" (PDF). Ministère de laSanté. 13 November 2014. Consultado o 16 November 2014. 
  175. ↑ ""EBOLA SITUATION REPORT- 18 January 2015"." (PDF). World Health organization. 21 de xaneiro de 2015. 
  176. ↑ CDC (Centers for Disease Control and Prevention), ed. (2014). "2014 Ebola Outbreak in West Africa – Case Counts". 2014 Ebola Outbreak in West Africa. 
  177. ↑ "WHO states that the Ebola cases may be vastly underestimated". WHO Ebola news. 14 de agosto de 2014. Consultado o 18 de agosto de 2014. 
  178. ↑ "Unprecedented number of medical staff infected with Ebola". WHO. 25 de agosto de 2014. Consultado o 29 de agosto de 2014. 
  179. ↑ Thomson Reuters (29 December 2015). "Ebola gone from Guinea". CBC News - Health. CBC/Radio Canada. Consultado o 30 December 2015. 
  180. ↑ World Health Organization. ""WHO - Latest Ebola outbreak over in Liberia; West Africa is at zero, but new flare-ups are likely to occur".". Consultado o 14 de xaneiro de 2016. 
  181. ↑ Alexandra Sifferlin. "West Africa to Be Declared Ebola-Free, Health Officials Say". TIME.com. Consultado o 14 de xaneiro de 2016. 
  182. ↑ World Health Organization (15 de xaneiro de 2016). "New Ebola case in Sierra Leone; WHO continues to stress risk of more flare-ups". Consultado o 15 de xaneiro de 2016. 
  183. ↑ ""Ebola Response Roadmap Situation Report". who.int." (PDF). WHO (22 Oct 2014). 22 de outubro de 2014. 
  184. ↑ "Ebola virus disease – Democratic Republic of Congo". World Health Organization. 26 August 2014. Arquivado dende o orixinal o 25 de outubro de 2014. Consultado o 27 August 2014.  Arquivado 25 de outubro de 2014 en Wayback Machine.
  185. ↑ ""WHO: Ebola Response Roadmap Situation Report -26 September 2014"" (PDF). WHO. 27 de setembro de 2014. 
  186. ↑ "DR Congo declares itself Ebola-free". Daily Mail. 
  187. ↑ ""Aterriza en Torrejón de Ardoz el avión medicalizado con el sacerdote infectado de ébola"". ABC. 6 de agosto de 2014.  (en castelán).
  188. ↑ ""Las cenizas del misionero muerto por ébola serán enterradas el miércoles"". ABC. 12 de agosto de 2014. (en castelán).
  189. ↑ Stanglin D (8 de xaneiro de 2014). "2 American Ebola patients head to USA". USA Today. 
  190. ↑ Botelho G, Brumfield B, Carter CJ (8 de febreiro de 2014). "Ebola coming to U.S, as Atlanta hospital prepares". CNN.com. 
  191. ↑ ""Muere el religioso Manuel García Viejo, infectado por el virus del ébola"". El País. 25 de setembro de 2014. (en castelán).
  192. ↑ ""Una sanitaria de Madrid, primer contagio por ébola fuera de África"". El País. 6 de outubro de 2014. (en castelán).
  193. ↑ "Muere en Texas el primer paciente diagnosticado de ébola en EEUU". El País. (en castelán)
  194. ↑ "Texas health worker tests POSITIVE for Ebola: Outbreak of deadly virus on U.S. soil as 'heroic person' who treated Thomas Duncan is confirmed to have the fatal virus DESPITE wearing protective gear.". Daily Mail. 
  195. ↑ "Second Texas health worker tests positive for Ebola". BBC News. 
  196. ↑ "United Nations worker infected with Ebola in Africa dies in German hospital despite 'intensive' treatment.". Mail Online. 
  197. ↑ "New York Doctor Just Back From Africa Has Ebola". NBC News. October 23, 2014. Consultado o October 23, 2014. 
  198. ↑ ""UPDATE 1-New York doctor now free of Ebola discharged from hospital"". Reuters. 11 November 2014. Arquivado dende o orixinal o 07 de xaneiro de 2015. Consultado o 31 de xaneiro de 2015. 
  199. ↑ Severin Carrell, Libby Brooks and Lisa O'Carroll (29 de decembro de 2014). The Guardian, ed. "Ebola case confirmed in Glasgow". 
  200. ↑ "WHO/Europe -United Kingdom is declared free of Ebola virus disease". who.int. Consultado o 11 de marzo de 2015. 
  201. ↑ BBC News, ed. (24 de xaneiro de 2015). "Ebola nurse: Pauline Cafferkey 'happy to be alive'". Consultado o 11 de abril de 2015. 
  202. ↑ "Nurse in Italy tests positive for Ebola; was in Sierra Leone". U-T San Diego. Consultado o 13 de maio de 2015. 
  203. ↑ "Italian nurse cured of Ebola, AFP". Consultado o 10 de xuño de 2015. 
  204. ↑ Ratcliffe, Rebecca. "Crisis de las organizaciones sanitarias que tratan el ébola en Congo: "No tenemos la confianza suficiente de la comunidad"". eldiario.es (en castelán). Consultado o 2019-04-16. 
  205. ↑ 205,0 205,1 Brown R (17-7-2014). "The virus detective who discovered Ebola in 1976". News Magazine. BBC News. 
  206. ↑ Bennett D, Brown D (May 1995). "Ebola virus". BMJ (Clinical research ed.) 310 (6991): 1344–1345. PMC 2549737. PMID 7787519. doi:10.1136/bmj.310.6991.1344. 
  207. ↑ King JW (2008-04-02). "Ebola Virus". eMedicine. WebMd. Consultado o 2008-10-06. 
  208. ↑ "Ebola haemorrhagic fever in Sudan, 1976". Bulletin of the World Health Organization 56 (2): 247–270. 1978. PMC 2395561. PMID 307455.
  209. ↑ McCormick & Fisher-Hoch 1999
  210. ↑ McCormick & Fisher-Hoch 1999, pp. 277–279
  211. ↑ Waterman, Tara (1999). Ebola Reston Outbreaks. Stanford University. Consultado o 2008-08-02. 
  212. ↑ McCormick & Fisher-Hoch 1999, pp. 298–299
  213. ↑ Preston, Richard (1994). The Hot Zone. New York: Random House. pp. 300. ISBN 978-0679437840. 
  214. ↑ Waterman, Tara (1999). Ebola Cote D'Ivoire Outbreaks. Stanford University. Arquivado dende o orixinal o 16 de febreiro de 2008. Consultado o 2009-05-30. 
  215. ↑ Wamala, J. F.; Lukwago, L.; Malimbo, M.; Nguku, P.; Yoti, Z.; Musenero, M.; Amone, J.; Mbabazi, W.; Nanyunja, M.; Zaramba, S.; Opio, A.; Lutwama, J. J.; Talisuna, A. O.; Okware, S. I. (2010). "Ebola Hemorrhagic Fever Associated with Novel Virus Strain, Uganda, 2007–2008". Emerging Infectious Diseases 16 (7): 1087–1092. PMC 3321896. PMID 20587179. doi:10.3201/eid1607.091525. 
  216. ↑ "Plague of Athens". 
  217. ↑ Borio L, Inglesby T, Peters CJ, Schmaljohn AL, Hughes JM, Jahrling PB, Ksiazek T, Johnson KM, Meyerhoff A, O'Toole T, Ascher MS, Bartlett J, Breman JG, Eitzen EM, Hamburg M, Hauer J, Henderson DA, Johnson RT, Kwik G, Layton M, Lillibridge S, Nabel GJ, Osterholm MT, Perl TM, Russell P, Tonat K (2002). "Hemorrhagic fever viruses as biological weapons: medical and public health management". Journal of the American Medical Association 287 (18): 2391–405. PMID 11988060. doi:10.1001/jama.287.18.2391. 
  218. ↑ Salvaggio MR, Baddley JW (2004). "Other viral bioweapons: Ebola and Marburg hemorrhagic fever". Dermatologic clinics 22 (3): 291–302, vi. PMID 15207310. doi:10.1016/j.det.2004.03.003. 
  219. ↑ Zubray, Geoffrey (2013). Agents of Bioterrorism: Pathogens and Their Weaponization. New York, NY, USA: Columbia University Press. pp. 73–74. ISBN 9780231518130. 
  220. ↑ Alibek, Kenneth, Tucker, Jonathan B. (interviewer) (1999). "Biological Weapons in the Former Soviet Union: An Interview With Dr. Kenneth Alibek" (PDF). The Nonproliferation Review/Spring-Summer 1999. Center for Nonproliferation Studies, Monterey Institute of International Studies. p. 8. Consultado o 20 de agosto de 2014. 
  221. ↑ Zubray, Geoffrey (2013). Agents of Bioterrorism: Pathogens and Their Weaponization. New York, NY, USA: Columbia University Press. pp. 73–74. ISBN 978-0-231-51813-0.
  222. ↑ 222,0 222,1 Leroy EM, Rouquet P, Formenty P, Souquière S, Kilbourne A, Froment JM, Bermejo M, Smit S, Karesh W, Swanepoel R, Zaki SR, Rollin PE (2004). "Multiple Ebola virus transmission events and rapid decline of central African wildlife". Science 303 (5656): 387–390. Bibcode:2004Sci...303..387L. PMID 14726594. doi:10.1126/science.1092528. 
  223. ↑ Choi, JH; Croyle, MA (2013 Dec). "Emerging targets and novel approaches to Ebola virus prophylaxis and treatment.". BioDrugs : clinical immunotherapeutics, biopharmaceuticals and gene therapy 27 (6): 565–83. PMID 23813435. 
  224. ↑ Ebola 'kills over 5,000 gorillas'. BBC. 2006-12-08. Consultado o 2009-05-31. 
  225. ↑ Formenty P, Boesch C, Wyers M, Steiner C, Donati F, Dind F, Walker F, Le Guenno B (1999). "Ebola virus outbreak among wild chimpanzees living in a rain forest of Côte d'Ivoire". The Journal of infectious diseases. 179. Suppl 1 (s1): S120–S126. PMID 9988175. doi:10.1086/514296. 
  226. ↑ 226,0 226,1 Weingartl HM, Nfon C, Kobinger G (2013). "Review of Ebola virus infections in domestic animals". Dev Biol (Basel) 135: 211–8. PMID 23689899. doi:10.1159/000178495. 
  227. ↑ Allela L, Boury O, Pouillot R, Délicat A, Yaba P, Kumulungui B, Rouquet P, Gonzalez JP, Leroy EM (2005). "Ebola virus antibody prevalence in dogs and human risk". Emerging Infect. Dis. 11 (3): 385–90. PMC 3298261. PMID 15757552. doi:10.3201/eid1103.040981. 
  228. ↑ "Ethical considerations for use of unregistered interventions for Ebola virus disease (EVD)". WHO. Consultado o 20 August 2014. 
  229. ↑ Oestereich L, Lüdtke A, Wurr S, Rieger T, Muñoz-Fontela C, Günther S (2014). "Successful treatment of advanced Ebola virus infection with T-705 (favipiravir) in a small animal model". Antiviral Res. 105: 17–21. PMID 24583123. doi:10.1016/j.antiviral.2014.02.014. 
  230. ↑ "French nurse cured of Ebola contracted in Liberia". MSN. Arquivado dende o orixinal o 11 de outubro de 2014. Consultado o 7 October 2014. 
  231. ↑ "BioCryst to Launch NHP Ebola Drug Safety, Efficacy Studies 'Within Weeks'. David Kroll, Forbes Magazine. 29 August 2014". Forbes. 29 August 2014. Consultado o 5 October 2014. 
  232. ↑ "DURHAM: BioCryst receives additional funding for Ebola drug - WNCN: News, Weather". WNCN. 18 September 2014. Arquivado dende o orixinal o 06 de outubro de 2014. Consultado o 5 October 2014.  Arquivado 06 de outubro de 2014 en Wayback Machine.
  233. ↑ WNCN Staff (3 September 2014). "Chimerix experimental drug shows promise in fighting Ebola virus. WNCN News, 4 September 2014". Arquivado dende o orixinal o 18 de febreiro de 2015. Consultado o 7 October 2014.  Arquivado 18 de febreiro de 2015 en Wayback Machine.
  234. ↑ "Chimerix Announces Emergency Investigational New Drug Applications for Brincidofovir Authorized by FDA for Patients With Ebola Virus Disease". Arquivado dende o orixinal o 06 de outubro de 2014. Consultado o 7 October 2014. 
  235. ↑ Perrone, Matthew (10/6/14). "Experimental Drug Provided to Dallas Ebola Patient". ABC. AP. Consultado o 10/6/14. 
  236. ↑ "Doctor treats Ebola with HIV drug in Liberia -- seemingly successfully. Elizabeth Cohen, CNN news. 29 September 2014". CNN. 27 September 2014. Consultado o 7 October 2014. 
  237. ↑ "A Liberian doctor is using HIV drugs to treat Ebola victims. The NIH is intrigued. Elahe Izadi, Washington Post. 2 October 2014". Washington Post. Consultado o 7 October 2014. 
  238. ↑ 238,0 238,1 Prats, Jaime; Vidales, Raquel (7 de outubro de 2014). "La sanitaria contagiada ya recibe sangre de pacientes curados". El País (en castelán). 
  239. ↑ Mupapa K, Massamba M, Kibadi K, Kuvula K, Bwaka A, Kipasa M, Colebunders R, Muyembe-Tamfum JJ (1999). "Treatment of Ebola Hemorrhagic Fever with Blood Transfusions from Convalescent Patients". The Journal of Infectious Diseases 179: S18–S23. PMID 9988160. doi:10.1086/514298. 
  240. ↑ Feldmann H, Geisbert TW (2011). "Ebola haemorrhagic fever". The Lancet 377 (9768): 849–862. PMID 21084112. doi:10.1016/S0140-6736(10)60667-8. 
  241. ↑ Saphire, EO (2013 Nov). "An update on the use of antibodies against the filoviruses.". Immunotherapy 5 (11): 1221–33. PMID 24188676. 
  242. ↑ "Experimental drug likely saved Ebola patients". CNN. 4 de agosto de 2014. 
  243. ↑ "Mystery Ebola virus serum manufactured by San Diego firm". Los Angeles Times. 4 de agosto de 2014. 
  244. ↑ "Miguel Pajares será tratado con el medicamento experimental ZMapp". El Confidencial (en castelán). 
  245. ↑ "Teresa Romero será tratada con el fármaco ZMAPP, que ya ha llegado a España". Europa Press (en castelán). 
  246. ↑ Helen Branswell (3 de agosto de 2014). "Nancy Writebol, U.S. missionary, didn't get TKM-Ebola drug, Tekmira says". The Canadian Press. 
  247. ↑ Geisbert TW, Lee AC, Robbins M, Geisbert JB, Honko AN, Sood V, Johnson JC, de Jong S, Tavakoli I, Judge A, Hensley LE, Maclachlan I (2010). "Postexposure protection of non-human primates against a lethal Ebola virus challenge with RNA interference: A proof-of-concept study". The Lancet 375 (9729): 1896–1905. PMID 20511019. doi:10.1016/S0140-6736(10)60357-1. 
  248. ↑ Warren TK, Warfield KL, Wells J, Swenson DL, Donner KS, Van Tongeren SA, Garza NL, Dong L, Mourich DV, Crumley S, Nichols DK, Iversen PL, Bavari S (2010). "Advanced antisense therapies for postexposure protection against lethal filovirus infections". Nature Medicine 16 (9): 991–994. PMID 20729866. doi:10.1038/nm.2202. 
  249. ↑ 249,0 249,1 Johansen LM, Brannan JM, Delos SE, Shoemaker CJ, Stossel A, Lear C, Hoffstrom BG, Dewald LE, Schornberg KL, Scully C, Lehár J, Hensley LE, White JM, Olinger GG (2013). "FDA-approved selective estrogen receptor modulators inhibit Ebola virus infection". Sci Transl Med 5 (190): 190ra79. PMC 3955358. PMID 23785035. doi:10.1126/scitranslmed.3005471. Resumo divulgativo – Healthline Networks, Inc. 
  250. ↑ Gehring, G; Rohrmann, K; Atenchong, N; Mittler, E; Becker, S; Dahlmann, F; Pöhlmann, S; Vondran, F. W.; David, S; Manns, M. P.; Ciesek, S; von Hahn, T (2014). "The clinically approved drugs amiodarone, dronedarone and verapamil inhibit filovirus cell entry". The Journal of antimicrobial chemotherapy 69 (8): 2123–31. PMID 24710028. doi:10.1093/jac/dku091. 

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Bibliografía[editar | editar a fonte]

Outros artigos[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas[editar | editar a fonte]

Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ébola&oldid=6430899»