Lingua xudeoespañola

Lingua xudeoespañola; Djudeo-Espanyol; גֿודֿיאו-איספאנייול
Outros nomes:	Ladino, sefardí
Falado en:	Israel, Turquía, Estados Unidos, Francia, Grecia, Brasil, Reino Unido, Marrocos, Bulgaria, Italia, Canadá, México, Arxentina, Uruguai, Serbia, Bosnia e Hercegovina, Macedonia do Norte, Tunisia, Bélxica, Suráfrica e España entre outros.
Rexións:	Conca do Mediterráneo (nativo)
Total de falantes:	100 000 (2005) en Israel; 10 000 en Turquía e 12 000 noutras zonas (2007)
Familia:	Indoeuropea; Románica; Itálico; Romance; Románica occidental; Galoibérica; Ibero-románica; Ibero-occidental; Castelán medieval; Lingua xudeoespañola
Estatuto oficial
Lingua oficial de:	Como lingua minoritaria:; Bosnia e Hercegovina; Francia; Israel; Turquía
Códigos de lingua
ISO 639-1:	--
ISO 639-2:	lad
ISO 639-3:	lad
Mapa
Status
	; O xudeoespañol está clasificado como en perigo severo polo Libro Vermello das Linguas Ameazadas da UNESCO

Este artigo trata sobre o idioma do pobo sefardí. Para a lingua falada en Italia véxase: Lingua ladina.

Este artigo amosa escritos hebraicos. Sen o soporte axeitado, o texto pode mostrar símbolos sen sentido, coma caixas, marcas e outros.

O xudeoespañol^[3] (letra hebrea: גודיאו-איספאנייול), coñecido popularmente como ladino^[4] (לאדינו) ou sefardí^[5] (ג'ודיזמו) foi a lingua falada polas comunidades xudías da Península Ibérica ata 1492. Hoxe en día fálase polo pobo sefardí principalmente en Israel, Grecia e Turquía.^[6]^[7]^[8] Derivada do castelán medieval, o xudeoespañol tamén ten características de varios idiomas peninsulares. Sendo unha lingua do pobo xudeu, contén influencia do hebreo, e tamén doutras linguas vernáculas como turca, grega ou árabe, dependendo do ambiente.

Nome[editar | editar a fonte]

O nome ladino (de "latino") vén do costume rabínico de traducir as escrituras hebraicas orixinais ás linguas romances (é dicir, de orixe latina), principalmente ao castelán. Con todo, os sefardís xeralmente referíanse a ela como espanyol ou djudezmo. No caso do haquetía de Marrocos, existe unha forte influencia do árabe.

Exemplo[editar | editar a fonte]

Xudeoespañol	Castelán	Galego
El djudeo-espanyol o ladino es la lingua avlada por los sefardim, djudios ekspulsados de la Espanya enel anyo 1492. Es una lingua derivada del espanyol i avlada por 150.000 personas en komunitas en Israel, la Turkiya, antika Yugoslavia, la Gresia, el Marroko, i Puerto Riko, entre otros.	El judeoespañol o ladino es la lengua hablada por los sefardíes, judíos expulsados de España en el año 1492. Es una lengua derivada del español y hablada por 150.000 personas en comunidades en Israel, Turquía, la Antigua Yugoslavia, Grecia, Marruecos, y Puerto Rico, entre otros.	O xudeoespañol ou ladino é a lingua falada polos sefardís, xudeus expulsados de España no ano 1492. É unha lingua derivada do español e falada por 150.000 persoas en comunidades en Israel, Turquía, a antiga Iugoslavia, Grecia, Marrocos e Porto Rico, entre outros.

Notas[editar | editar a fonte]

↑ "Bosnian Jews mourn Moris Albahari, one of Sarajevo’s last Ladino speakers". 22 de novembro de 2022.
↑ Moseley, Christopher e Nicolas, Alexandre. "Atlas of the world's languages in danger". unesdoc.unesco.org. Consultado o 11 de xullo de 2022.
↑ Definición de xudeoespañol, -la no Dicionario de Galego de Ir Indo e a Xunta de Galicia.
↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para ladino.
↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para sefardí.
↑ "Ladino" (en porutugés). Consultado o 1 de xaneiro de 2015.
↑ Terra, ed. (23 de febreiro de 2013). "Ladino, idioma trazido pelos judeus ibéricos, está em extinção" (en portugués). Consultado o 1 de xaneiro de 2015.
↑ Nelson Menda (22 de outubro de 2011). eSefarad, ed. "O Ladino" (en potugués). Consultado o 1 de xaneiro de 2015.

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Outros artigos[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas[editar | editar a fonte]

Aki Yerushalayim: Revista cultural publicada en Israel
Programas en xudeoespañol de Radio Exterior de España Contén arquivos de son.

Este artigo sobre lingüística é, polo de agora, só un bosquexo. Traballa nel para axudar a contribuír a que a Galipedia mellore e medre.
Existen igualmente outros artigos relacionados con este tema nos que tamén podes contribuír.

[1] "Bosnian Jews mourn Moris Albahari, one of Sarajevo’s last Ladino speakers". 22 de novembro de 2022.

[2] Moseley, Christopher e Nicolas, Alexandre. "Atlas of the world's languages in danger". unesdoc.unesco.org. Consultado o 11 de xullo de 2022.

[3] Definición de xudeoespañol, -la no Dicionario de Galego de Ir Indo e a Xunta de Galicia.

[4] Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para ladino.

[5] Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para sefardí.

[6] "Ladino" (en porutugés). Consultado o 1 de xaneiro de 2015.

[7] Terra, ed. (23 de febreiro de 2013). "Ladino, idioma trazido pelos judeus ibéricos, está em extinção" (en portugués). Consultado o 1 de xaneiro de 2015.

[8] Nelson Menda (22 de outubro de 2011). eSefarad, ed. "O Ladino" (en potugués). Consultado o 1 de xaneiro de 2015.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]