Xoán IV de Trebisonda

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Xoán IV de Trebisonda
Nacemento1404
Lugar de nacementoTrebisonda
Falecementoabril de 1460
NacionalidadeImperio de Trebisonda e Imperio Bizantino
Ocupaciónmonarca
PaiAleixo IV de Trebisonda
NaiTeodora Cantacuzena
CónxuxeBagrationi
FillosDespina Khatun
IrmánsMaria de Trebizonda, David de Trebisonda, Alexandre de Trebizonda, Eudokia Komnene, Princess of Trebizond e Despina Khatun
editar datos en Wikidata ]

Xoán IV de Trebisonda ou Xoán IV Comneno (en grego: Ιωάννης Δ Μέγας Κομνηνός, trans. Iōannēs IV Megas Komnēnos), nado en Trebisonda, aprox. 1404/1405 e finado no mesmo lugar en 1459, foi emperador de Trebisonda desde 1429 até 1459.

Traxectoria[editar | editar a fonte]

Foi fillo do emperador Aleixo IV Comneno e Teodora Cantacucena. Xoán IV Comneno casou dúas veces: en 1426 con Bagrationi a filla de Alexandre I de Xeorxia e a filla dun emir dos turcománs, probabelmente antes de 1438. Tiña unha filla, Teodora, do seu segundo matrimonio, que casou despois co gobernante dos Ak Koyunlu Uzun Hasan. Fuxiu a Xeorxia en 1426, despois do seu infrutuoso intento de destronar ao seu pai. Converteuse en emperador en 1429 despois que o seu pai, Aleixo IV foi asasinado, Isto foi o resultado da súa propia conspiración organizada coa axuda dos membros da aristocracia local. Durante o seu reinado, o Imperio de Trebisonda foi obrigado a pagar un tributo ao sultán otomán Mehmed II.

Mocidade[editar | editar a fonte]

Xoán IV Comneno naceu en Trebisonda ao redor de 1404/1405. Foi o fillo do emperador Aleixo IV Comneno e Teodora Cantacucena. Tivo dous irmáns, Alexandre e o futuro emperador David Comneno, e catro irmás, unha delas foi María Comnena, esposa do emperador bizantino Xoán VIII Paleólogo. En 1417 Xoán foi feito coemperador.

Conflito con Aleixo IV[editar | editar a fonte]

Algún tempo antes de 1426, Xoán tentou sen éxito destronar ao seu pai Aleixo IV Comneno, as fontes escritas rexistran que estaba a planear o asasinato dos seus pais, pero foi derrotado polo pobo e os membros da aristocracia local. Despois deste intento fuxiu a Xeorxia, onde casou coa filla do rei Alexandre I de Xeorxia. Durante a súa ausencia de Trebisonda, o seu irmán Alexandre foi feito coemperador no seu lugar.

Ascenso ao trono[editar | editar a fonte]

Ao decatarse que o seu irmán ocupou o seu lugar como coemperador, Xoán volveuse contra o seu pai por segunda vez e tratou de obter o trono de Trebisonda. No seu esforzo contou co apoio militar do rei de Xeorxia, dos membros da aristocracia local, así como a axuda non oficial de Xénova. Desde Xeorxia trasladouse á cidade de Kaffa, unha colonia genovesa en Crimea, onde permaneceu por un curto tempo, tratando de obter o apoio destes. Os xenoveses non querían axudalo oficialmente, pero ofrecéronlle un barco fortemente armado, no que Xoán entrou no porto de San Focas en 1429. As familias dos Kabazites e Skholaris correron á beira de Xoán, polas súas propias razóns. Segundo o plan o emperador ía ser arrestado. Con todo, as ordes de Xoán non foron seguidas e Aleixo IV, que estaba a esperar as forzas militares do seu fillo en Achanti, foi asasinado.

Xoán entrou na cidade de Trebisonda inmediatamente despois do asasinato do seu pai e foi coroado emperador. O seu primeiro acto foi castigar severamente aos asasinos do seu pai e enterrar a Aleixo IV con todas as honras adecuadas, por primeira vez na igrexa da Panagia Theoskepastos e logo na magnífica tumba que el mesmo construíu no patio da igrexa da Panagia Chrysokephalos.

Reinado[editar | editar a fonte]

Política externa[editar | editar a fonte]

Relacións cos turcománs[editar | editar a fonte]

Xoán IV Comneno converteuse en emperador de Trebisonda nun momento en que o estado se viu ameazado pola poderosa presenza dos turcománs na rexión, pero aínda máis pola rápida expansión dos otománs en Asia Menor. Pouco despois do seu ascenso ao trono, o gobernante turcomán de Ardebil marchou contra Trebisonda co seu exército, nun intento de ocupar a cidade. O exército imperial, dirixido polo pansebastos Alexandre, duque de Mesochaldion, reuniuse en Kordyle, mentres que Xoán mesmo estaba a planear un ataque por mar, que foi frustrado polas malas condicións meteorolóxicas. O exército trapisondés foi derrotado en Kordyle e as forzas turcomás chegaron aos muros da cidade.

Relacións cos otománs[editar | editar a fonte]

Os otománs resultaron unha ameaza externa máis crucial para o Imperio de Trebisonda. A política eclesiástica de Xoán IV incluía a comunicación diplomática con Occidente, coa esperanza de obter apoio militar, pero os seus esforzos foron infrutuosos, do mesmo xeito que o seu intento de alianza con certos gobernantes turcománs.

En 1443 Trebisonda foi atacada sen éxito desde o mar polo sultán otomán Murad II, mentres que un sitio á cidade foi impedido polas malas condicións climáticas. Pouco despois, en 1448, o cronista bizantino Xurxo Frantzes foi enviado a Trebisonda co fin de completar unha alianza matrimonial entre as dúas cortes, unha alianza que fortalecería as súas relacións e axudaría a enfrontar a común ameaza otomá.

Con todo, o perigo resultou aínda maior durante o reinado de Mehmed II e finalmente parecía imposíbel de interceptar a expansión otomá en Asia Menor. Despois da caída de Constantinopla en 1453, Mehmed II volveuse contra Trebisonda. O exército otomán, dirixido polo gobernante de Amasya Chetir, cercou a cidade, saqueando o porto e levándose 2.000 cidadáns en cativerio. Xoán viuse obrigado a asinar un tratado de paz co sultán otomán e comprometeuse a pagar un tributo anual de 2.000 moedas de ouro, a suma eventualmente elevouse a 3000. As negociacións para a firma final do tratado foron realizadas polo irmán do emperador, David.

Sentindo a inminente caída do seu imperio, o emperador Xoán IV decidiu seguir a política dos seus predecesores das alianzas matrimoniais. Casou á súa filla Teodora co gobernante dos Ak Koyunlu Uzun Hasan, quen formou o principal obstáculo para a expansión otomá en Asia Menor e Persia; Xoán tamén lle ofreceu Capadocia como agasallo de vodas. A morte de Xoán IV en 1459 trouxo un abrupto fin aos seus esforzos por deter o avance otomán contra o Imperio de Trebisonda.

Relacións cos xenoveses[editar | editar a fonte]

A pesar do feito de que Xoán IV se converteu en emperador coa axuda dos xenoveses, as relacións do Imperio con Xénova foron tumultuosas, como o foron durante o reinado do seu pai. En 1447 as forzas trapisondesas, dirixido polo irmán de Xoán IV David atacaron as colonias xenovesas de Crimea, provocando unha forte reacción polos xenoveses, que esixiron unha compensación. En 1453, Xurxo Amirutzes foi enviado como embaixador a Xénova nun intento infrutuoso de salvar as relacións entre as dúas nacións.

Política eclesiástica[editar | editar a fonte]

Xoán IV Comneno apoiou a política oficial constantinopolitana de promover a Unión das Igrexas de Oriente e Occidente, nun intento de obter axuda contra a ameaza otomá. Proclamou o seu apoio da Unión en varias ocasións por escrito ao Papa Uxío IV, en 1433 durante o Concilio de Basilea e en 1438/1439 a través dos seus representantes no Concilio de Florencia Xurxo Amirutzes e Doroteo, bispo de Trebisonda, que acompañou ao emperador bizantino Xoán VIII Paleólogo. Tratou de obter o apoio do seu pobo a través das súas obras de beneficencia aos mosteiros de Trebisonda. Nos primeiros anos do seu reinado, confirmou o dereito do mosteiro de San Dionisio no Monte Athos para recibir a suma anual de 1000 moedas de prata directamente desde o mosteiro de Chaldos e non desde o vestiarion imperial e en 1432 emitiu unha Crisobula, dando terras e paroikoi ao mosteiro da Panagia de Pharos.

Legado[editar | editar a fonte]

A pesar de converterse en emperador de Trebisonda durante o seu período máis dramático, Xoán IV tiña a esperanza de axudar ao imperio da ameaza crecente dos otománs e os turcománs, e das presións económicas dos xenoveses. Reforzou a defensa da cidade, construíndo unha torre no muro exterior. Dirixiuse en busca de axuda cara ao leste, con alianzas matrimoniais, e ao oeste, a través da súa política unionista, pero sen resultados visíbeis, mentres que a súa morte trouxo un abrupto final a calquera plan de alterar a absorción inminente dos territorios trapisondeses polos otománs. Os seus esforzos foron recoñecidos polos seus contemporáneos. Nun tratado teolóxico, o Patriarca Xenadio II Escolario presentou a Xoán IV Comneno como un «alicerce da ortodoxia», mentres que o patriarca Gregorio III, dixo que o poder imperial - que usurpara do seu pai - foille outorgado por Deus.

Matrimonio e descendencia[editar | editar a fonte]

Xoán IV casou dúas veces, primeiro con Bagrationi, a filla do rei Alexandre I de Xeorxia, e logo cunha filla anónima de Dawlat Berdi. É probábel que do seu primeiro matrimonio tivese un fillo e polo menos unha ou posibelmente dúas fillas:

Devanceiros[editar | editar a fonte]

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Bibliografía[editar | editar a fonte]

  • W. Miller, Trebizond: The Last Greek Empire of the Byzantine Era, Chicago, 1926.

Ligazóns externas[editar | editar a fonte]