Xeografía da Arxentina
O territorio da Arxentina é o segundo máis grande de América do Sur, tras o Brasil, e o oitavo en extensión da Terra. Limita con Chile, Bolivia, Paraguai, o Brasil e o Uruguai. A súa xeografía é moi variada, encontrándose maiormente chairas no leste, serras no centro e montañas no oeste. O país atópase atravesado, pola beira occidental, de sur a norte, pola Cordilleira dos Andes, que marca o límite con Chile. O pico máis alto da Arxentina (e tamén de América) é o Aconcagua, de 6.962 msnm.
Segundo o Instituto Xeográfico Militar [1] da República Arxentina, a superficie continental americana é de 2.791.810 km². De aquí despréndense: 2.780.400 km² correspondentes á Capital Federal (Cidade de Buenos Aires), 22 provincias arxentinas e os departamentos de Ushuaia e Río Grande da Tierra del Fuego. O resto está constituído polos 11.410 km² das Illas Malvinas.
Á súa vez, a superficie continental antártica comprende 969.464 km². Destes, uns 965.597 km² corresponden á Antártida Arxentina (territorio reclamado), incluída como departamento da Tierra del Fuego. Ademais esta superficie inclúe ás Illas Shetland do Sur e as Illas Orcadas do Sur. Os 3.867 km² restantes están formados polas illas Xeorxia do Sur (3.560 km²) e as Illas Sandwich do Sur (307 km²) que forman parte do departamento das Illas do Atlántico Sur da Tierra de Fuego. Estes dous últimos arquipélagos máis as Illas Malvinas atópanse baixo dominio británico pero tamén son reclamados pola República Arxentina. A superficie total ascendería así aos 3.761.274 km². Aínda así, nesta non están incluídas: a franxa oceánica arxentina de 200 millas náuticas correspondentes ao Mar Arxentino, nin as augas do Río da Prata; por outra banda ante a pretensión do Reino Unido de estender a súa área marítima (a partir de territorios ocupados por Inglaterra a Arxentina ou reivindicados pola Arxentina) a 350 millas náuticas (aprox. 564 km) desde a liña costeira de baixamar, Arxentina realiza reivindicacións de extensión marítima que se sobrepón ás do Reino Unido, especialmente nas Illas do Atlántico Sur e a zona antártica.
Rexións xeográficas[editar | editar a fonte]
O país presenta unha gran variedade de rexións. As rexións xeográficas formais da Arxentina son:
- Rexión do Noroeste, que inclúe a zona coñecida como Altiplanicie.
- Serras Pampeanas
- Rexión de Cuyo
- Chaira Platense que se subdivide en:
- Chaira pampeana, sendo unha das máis fértiles do mundo.
- Chaira Chaqueña, que inclúe unha rexión de vexetación espesa coñecida como O Impenetrable.
- Meseta Subtropical
- Rexión patagonica, unha extensa meseta de orixe precámbrico, constantemente asucada por fortes ventos na dirección oeste-este.
- Antártida Arxentina
Tamén é unha rexión popularmente coñecida pero non recoñecida formalmente a Rexión Mesopotámica
As riquezas naturais da Arxentina son inmensas. A chaira pampeana é apta para o cultivo de cereais e oleaxinosas, así como tamén para a gandería. A Patagonia é rica en hidrocarburos (gas e petróleo), como así tamén a plataforma continental arxentina, base do Mar Arxentino, rico en especies como pescada, salmón etc. Na precordilleira atópanse xacementos minerais de distinta variedade, como uranio, prata etc.
Localización[editar | editar a fonte]
Situado no sur do continente, conforma xunto a Chile, Uruguai, Paraguai e o sur do Brasil o que se deu en chamar o "Cono Sur".
Limita ao norte con Bolivia, fronteira fixada sobre a serra de Cochinoca, os ríos Grande de San Juan, Bermejo, Grande de Tarija, Itaú e Pilcomayo, e o paralelo 22; polo tratado de 1889, polo cal a Arxentina cedeu o seu reclamo sobre a provincia de Tarija a cambio da Puna de Atacama; e con Paraguai, da cal sepárana os ríos Pilcomayo, Paraguai e Paraná segundo un tratado e un laudo (laudo Hayes), ambos de 1876.
Limita ao leste co Brasil (ríos Iguazú, San Antonio, Pepirí Guazú e Uruguai), fronteira fixada en 1895 polo laudo Cleveland; e co Uruguai, cruzando o río do mesmo nome e o da Prata, fronteiras reguladas por tratados de 1961 e 1973.
Limita ao oeste con Chile, cuxa fronteira común está constituída maiormente pola cordilleira dos Andes, demarcada de acordo aos tratados de 1881, 1899 e 1995, e os laudos Británicos de 1902 (Andes patagónicos) e 1977 (Canal Beagle) e Papal de 1980 (Canal Beagle), este último ratificado por referendo en 1984. O extremo sur da Arxentina chega ata o paso de Drake, o cal vincula os océanos Atlántico e Pacífico.
A Arxentina esténdese desde os 33º de latitude, entre o seu extremo norte e a connfluencia dos ríos Grande de San Juan e Mojinete nos 21º 46' S; e o punto máis austral do territorio continental arxentino, o cabo San Pío, na illa Grande de Tierra de Fuego, a 55º 03' S. Á súa vez, esténdese desde o leste a oeste por 20º de lonxitude, desde a localidade de Bernardo de Irigoyen, na provincia de Misións, a 53º 35' W e o cordón Mariano Moreno dos Andes patagónicos na provincia de Santa Cruz, a 73º 38' W.
Clima[editar | editar a fonte]
- Artigo principal: Clima da Arxentina.
Dada a enorme extensión do país, así como o seu desenvolvemento latitudinal e altitudinal, Arxentina presenta unha enorme variedade de climas. Como norma xeral, debe dicirse que, ao estar o Cono Sur rodeado por enormes masas oceánicas, as variacións entre verán e inverno son baixas en relación a numerosas rexións en latitudes medias do hemisferio norte.
Arxentina conta con dous réximes pluviais, o Atlántico e o Pacífico. O primeiro penetra desde o leste e o nordés e cobre a maior parte do norte e centro do país, e ao ter maior penetración no verán, provoca maiores choivas nesa época. O réxime do Pacífico procede do oeste, e produce precipitacións na cordilleira e a Patagonia, preferentemente no inverno. Ao actuar os Andes como barreira, as precipitacións son moi baixas na vertente oriental da mesma. Do mesmo xeito, a enorme extensión de terras que separan do Atlántico as rexións do noroeste e Cuyo, tamén fai que alí haxan poucas choivas. Entón pódese falar de dous focos principais de precipitación, un que avanza desde o nordés, con precipitacións superiores aos 1500 milímetros na Provincia de Misiones, e outro do oeste patagónico, con precipitacións que alcanzan os 3000 milímetros no suroeste da provincia de Neuquén. Desde a provincia de Misiones, a diminución das precipitacións cara ao oeste e o sur prodúcese lentamente, con valores de ao redor de 1000 mm no norte de Buenos Aires e o centro do Chaco. En Neuquén, debido á barreira que supón a cordilleira, a poucos quilómetros cara ao leste as precipitacións baixan a menos de 300 mm. Un terceiro foco de choivas ocorre na zona subandina do norte, onde os ventos do leste "chocan" coa cordilleira e descargan nunha delgada franxa (onde están situadas as capitais provinciais de Jujuy, Salta e Tucumán) cantidades de ao redor de 1000 mm anuais, moito máis que as rexións contiguas. Ademais, ocorren cunha forte estacionalidade, durante o verán...
As temperaturas gardan a súa obvia distribución latitudinal e altitudinal, con medias de ao redor de 23 °C no norte de Formosa e de 5 °C en Tierra de Fuego. A 4000 de altura nas provincias de Mendoza e San Juan as temperaturas promedian -2 °C, e os maiores picos andinos son probablemente os sitios máis fríos de América do Sur, con temperaturas que posiblemente se sitúan en -15 °C. As rexións secas occidentais adoitan ser máis cálidas que as orientais, aínda que a altura sobre o nivel do mar poida marcar o contrario; isto visualízase mellor nas zonas costeiras atlánticas, onde a altura é obviamente a mesma. Bahía Blanca é máis cálida que Mar del Plata; San Antonio Oeste é máis cálida que Viedma; Comodoro Rivadavia é máis cálida que as zonas costeiras que o circundan. Iso débese ao Efecto Föhn que producen os fortes ventos do oeste, así como a non influencia da corrente de Malvinas nesas rexións resgardadas
Xeoloxía[editar | editar a fonte]
- Artigo principal: Xeoloxía da Arxentina.
O territorio continental arxentino está incluído en catro grandes rexións xeolóxicas: o macizo patagónico, que ocupa o sur do país, é un basamento proveniente dos tempos precámbricos; o sistema dos Andes, ao oeste orixinado polo plegamento andino; e o Escudo ou Macizo de Brasília (cuxo bordo suroeste atravesa o oeste da Mesopotamia - Misiones, Corrientes e Entre Ríos -) basamento xurdido nos tempos precámbricos; formando estes tres (xunto co escudo das Guyanas) o basamento estable do subcontinente suramericano, entre os cales formouse pola acumulación de sedimentos mariños e volcánicos provenientes das outras tres rexións, a chaira Chaco-Pampeana.
Relevo[editar | editar a fonte]
As características xerais da topografía da Arxentina son a presenza de montañas no oeste e de chairos no leste, configurando unha planimetría que diminúe en altitude de oeste a leste.
O extremo oeste está conformado pola Cordilleira Principal do sistema andino, onde se atopan as máis grandes alturas do continente, entre elas, o cerro Aconcagua (6.959 msnm) en Mendoza, o monte Pissis (6.882 msnm) na Rioja, o nevado Ollos do Salgado (6.864 msnm), en Catamarca, o cerro Bonete (tamén chamado Bonete Chico) (6.850 msnm) na Rioja, o cerro Tupungato (6.800 msnm) en Mendoza, o cerro Mercedario (6.770 msnm) en San Juan, entre outros.
O tramo patagónico dos Andes, que nace en Neuquén, é notoriamente máis baixo que o sector norte: o volcán Lanín (3.776 msnm) en Neuquén, o monte Tronador (3.478 msnm) en Río Negro e o monte Fitz Roy ou Chaltén (3.405 msnm) en Santa Cruz, son as súas maiores alturas.
Inmediatamente ao leste da cadea principal atópanse unha serie de cordilleiras ou serras que, tendo orixes distintas ou idénticos á cordilleira dos Andes en si mesma, forman con esta parte do sistema andino. Un primeiro grupo destas, son aquelas cordilleiras que corren paralelas á Cordilleira Principal na súa parte máis elevada: Serra da Punilla (cerro Silvo, 4.486 msnm) en San Juan, Serra do Tontal (cerro Pircas 4.366 msnm) en San Juan, Serra de Uspallata (cerro Pelado 3.452 msnm) en Mendoza, Cordón do Prata (cerro Branco 5.490 msnm) en Mendoza, aos que se pode engadir a Cordilleira do Vento (volcán Domuyo 4.709 msnm) no norte de Neuquén.
As Serras Subandinas, no norte, son unha serie de serras graduadas que conforman vales moi poboados; nestas serras atópanse o Nevado de Cachi (6.380 msnm), o Nevado de Chañi (6.200 msnm), o Nevado de Palermo (6.172 msnm) e o Nevado Queva (6.130 msnm), todos en Salta e Jujuy.
Máis espazadas, ao sur das serras subandinas e ao leste das paralelas á Cordilleira Principal, atópanse varias serras e cordilleiras separadas por chairas. Elas son a Serra do Aconquija (Cerro do Bolsón 5.550 msnm, en Tucumán) en Catamarca e Tucumán, a Serra de Fiambalá (cerro Morado, 4.920 msnm) en Catamarca, a Serra de Ambato (4.407 msnm) en Catamarca, a Serra de Famatina (cerro Xeral Belgrano, 6.201 msnm) na Rioxa, a Serra de Velasco (cerro O Mela, 4.257 msnm) na Rioxa, a Serra de Val Fértil (cerro Tres Mouteiras, 2.537 msnm) en San Juan, a Serra Pé de Pau (mogote Corralitos, 3.162 msnm) en San Juan, as Serras de Córdoba (cerro Champaquí, 2.790 msnm) en Córdoba, a Serra de San Luís (cerro Auga Hedionda, 2.150 msnm) en San Luís e a Serra do Nevado (cerro Nevado, 3.810 msnm) en Mendoza.
A meseta patagónica é un conxunto de altiplanos e chairas elevadas e áridas intricadas con escarpadas serras, situada entre os Andes patagónicos e o océano Atlántico, onde cae abruptamente en altos cantís que dan ao Mar Arxentino. Esta altiplanicie está salpicada por esporádicas serras baixas e pequenas e cerros illados (cerro Anecón Grande, 2.010 msnm en Río Negro, cerro Calfuquir, 1.885 m en Chubut, cerro Cojudo Branco, 1.335 msnm en Santa Cruz). Na Patagonia Arxentina atópase a depresión máis profunda de toda América: A Lagoa do Carbón a 105 metros baixo o nivel do mar.
Na Mesopotamia oriental, sobre os contrafortes do escudo de Brasilia, o relevo preséntase como serras baixas na provincia de Misiones (Serra de Misiones ou do Imán, 975 msnm), que cara ao sur, nas provincias de Corrientes e Entre Ríos, transfórmanse en coitelas ou lomadas de orixe sedimentario máis baixas aínda, que constitúen unha topografía ondulante (Pedra, 138 msnm en Corrientes).
A gran chaira Chaco-Pampeana constitúe o ambiente xeográfico emblemático da Arxentina. Constitúen chairas con poucas ondulacións (con excepción de serras illadas no sur da Pampa), subtropical ao norte (Chaco) e tépeda ao sur (Pampa). A pendente, suave, de dirección noroeste - sueste, é practicamente imperceptible, polo que os ríos que asucan a chaira son sinuosos, formando esteiros e pantanos en terreos onde a pendente case se anula: río Teuco en Salta, ríos Salgado e Doce en Santiago do Estero, Formosa, esteros do Iberá en Corrientes, sur de Córdoba, sueste de Buenos Aires. A monotonía da paisaxe só se creba coa presenza dalgúns sistemas serranos: o Sistema de Tandilia (Cerro A Juanita, 524 msnm), o Sistema de Ventania (cerro Tres Picos, 1.238 msnm) en Buenos Aires, a Serra de Lihuel Calel (500 msnm) e a Serra de Choique Mahuida (cerro Ollo de Auga, 297 msnm) na Pampa.
