Universidade de Tartu

Universidade de Tartu
Nome curto	UT, TÜ e ТУ
Tipo	universidade pública e universidade
Forma xurídica	persoa xurídica de dereito público
Personalidades
Cargo dirixente	Reitor da Universidade de Tartu
Reitor/a	Toomas Asser, Henrik Koppel, Johan Kõpp, Hugo Kaho, Heinrich Riikoja, Hans Kruus, Edgar Kant, Hans Kruus, Alfred Koort, Fyodor Klement, Arnold Koop, Jüri Kärner, Peeter Tulviste, Jaak Aaviksoo, Alar Karis e Volli Kalm
Número estudiantes 13000 (2021)
Entidades
Precedido por	Landesuniversität Dorpat (en)
Ten en propiendade Von Bock House (en) Antigo observatorio da Universidade de Tartu University of Tartu Art Museum (en) Edificio principal da Universidade de Tartu University of Tartu Sports Hall (en) University of Tartu Museum (en)
Membro de Atomium - European Institute for Science, Media and Democracy (en) The Guild of European Research-Intensive Universities DataCite - International Data Citation Initiative e.V. Utrecht Network (en) Asociación de Universidades Europeas Grupo Coimbra ELIXIR Estonia (en)
Entidades subsidiarias University of Tartu Museum (en) University of Tartu Pärnu College (en) University of Tartu Art Museum (en) Narva College of the University of Tartu (en)
Data
Fundación	1918 e 1632
Localización
58°22′52″N 26°43′13″L
País	Estonia e Unión Soviética
Sede	Tartu
Premios
(1967)  Bandeira Vermella do Traballo
Composto por
Composto por  University of Tartu Faculty of Science and Technology (en)  University of Tartu Faculty of Social Sciences (en)  University of Tartu Faculty of Arts and Humanities (en)  University of Tartu Faculty of Medicine (en)
Contacto
Páxina WEB	ut.ee
Redes
[ Wikidata ]

A Universidade de Tartu (en estoniano: Tartu Ülikool; en latín Universitas Tartuensis / Dorpatensis), abreviado como UT, é unha universidade pública estoniana que se asenta na cidade de Tartu. É a universidade máis antiga e maior de Estonia e é considerada a universidade nacional de Estonia e a única universidade dos Estados Bálticos que se atopa entre o 1,2% superior do mundo.

Considérase que a universidade foi fundada co nome de Academia Gustaviana en 1632 polo barón Johan Skytte, gobernador xeral da Livonia sueca, Ingria e Carelia, e ratificada polo rei Gustavo II Adolfo pouco antes da súa morte na batalla de Lützen (1632). Foi deseñada seguindo o modelo da Universidade de Uppsala, creada no século XV.

Historia

A historia da universidade pasou por diferentes períodos e varias interrupcións nas súas actividades.

Fundación

Tradicionalmente, adóitase aceptar que a orixe da universidade de Tartu está na fundación realizada polos suecos, en 1632, da Academia Gustaviana. Esta Academia sería a segunda universidade fundada en territorio sueco despois da Universidade de Uppsala; aínda que, por outra banda, tamén se podería considerar un precursor da Academia, unha escola de gramática xesuíta que existiu entre 1583 e 1601, cando Dorpat (agora Tartu) estaba baixo a administración polaca.

A Academia Gustaviana, creouse como parte da política colonial en Estonia de Gustavo II Adolfo de Suecia quen quería espallar o protestantismo polo territorio e diminuír a influencia católica fomentada polos xesuítas. Este, asinou a carta fundacional da universidade o 30 de xuño de 1632, e o 25 de outubro inaugurouse a Academia Gustaviana.

Por mor das dificultades, pechou as portas en 1710 e foi trasladada a Pernau (hoxe Pärnu). Foi reinaugurada en 1802 por orde do emperador reformador Alexandre I de Rusia, ao que a actual Estonia (que entón estaba dividida entre a gobernación de Estonia e a gobernación de Livonia) estivo unida dende a derrota sueca de 1710. Daquela, a cidade de Tartu (daquela chamada Dorpat) formaba parte do Imperio Ruso, a universidade, que empregaba o alemán, estaba dirixida e asistida por familias nobres alemás locais, ás que o Imperio concedeu un gran grao de autonomía. O primeiro reitor elixido foi Georges-Frédéric Parrot, nado en Montbéliard en 1767.

Século XIX

Ao longo do século XIX, converteuse nunha universidade europea de referencia, posibilitando intercambios intelectuais e científicos entre o mundo xermánico e o ruso, o que lle permitiu atraer e formar un gran número de investigadores de renome. Estes inclúen Karl Ernst von Baer, ​​​​Friedrich Georg Wilhelm von Struve, Alexander Schmidt e Wilhelm Ostwald (gañador do Premio Nobel de Química a principios do século XX). Entre 1802 e 1893, a lingua de ensino foi exclusivamente o alemán, e despois de 1893 a 1917 o alemán en conxunto co ruso. Durante este período, Dorpat gozou dunha dobre natureza: unha universidade de lingua alemá e unha universidade de lingua rusa. Os rusos financiaron e xestionaron administrativamente a universidade, mais o profesorado era maioritariamente alemán (máis da metade dos profesores procedían de Alemaña e polo menos un terzo eran alemáns bálticos). De feito, entre as trinta universidades de fala alemá, vinte e tres das cales estaban dentro do Imperio Alemán, Dorpat ocupaba o undécimo lugar en tamaño. A universidade educou á elite alemá-báltica, futuros xestores do estado e empresas rusas, así como futuros médicos e profesionais dos servizos de saúde para toda Rusia. Entre 1860 e 1880, a súa idade de ouro, a universidade acadou un nivel internacional.

A finais do século XIX, o Imperio Ruso tivo unha visión vaga desta illa xermánica nun momento no que o Imperio Alemán se estaba a desenvolver e, a partir de 1882, comezou unha ola de rusificación da educación, da que a Universidade estaba a levar a peor parte, véndose obrigada a partir de 1889 a ensinar en ruso.

Rusificación e nacionalismo

A súa condición de universidade alemá rematou co auxe de tendencias nacionalistas en Rusia que favoreceron a uniformidade fronte ao mantemento da diversidade bicultural. Entre 1882 e 1898 impúxose a rusificación parcial e o nomeamento de profesores rusos, con poucas excepcións. Así, a Facultade de Teoloxía foi autorizada a impartir clases en alemán ata 1916, aínda que o clero ortodoxo consideraba que estaba a propagar perigosos puntos de vista protestantes. En 1898, a universidade pasou a chamarse Universidade Youriev (o antigo nome da cidade en ruso antigo). Daquela marcharon todos os estudosos alemáns, deixando o seu lugar a profesores rusos ou alemáns bálticos (daquela súbditos do Imperio). A Universidade de Youriev existiu ata 1918. Incluso foi reaberta por pouco tempo no outono durante a ocupación alemá. O persoal e os estudantes atoparon refuxio en Voronezh, Rusia, o que levou á fundación da Universidade Estatal de Voronezh, que remonta a súa historia á Universidade de Dorpat e aínda posúe algunhas das súas propiedades. Hai, polo tanto, dous herdeiros da Universidade Imperial de Dorpat: a estoniana en Tartu e a rusa en Voronezh.

Ao mesmo tempo, a Universidade de Tartu converteuse paradoxalmente nun dos vectores máis importantes do "espertar nacional estoniano", propiciado porque a conciencia nacional de Estonia se fose desenvolvendo arredor da Sociedade de Estudantes de Estonia, fundada en 1870 e recoñecida en 1883, que adoptou o azul, o branco e o negro como cores e deu orixe a actual bandeira de Estonia en 1884.

Este proceso levou á independencia de Estonia en 1918; feito que permitiu que a cidade de Tartu se convertese no berce intelectual e cultural do país e a Universidade de Tartu comezou a funcionar como universidade en estoniano no ano 1919 e permaneceu aberta até 1940.

De 1940 ao momento actual

Moeda de 2 coroas conmemorando o tricentenario da Universidade de Tartu.

A partir da Segunda Guerra Mundial, a universidade, así como a cidade e o país enteiro, foron invadidos e despois controlados pola Unión Soviética e, despois dun breve período soviético en 1940, volveu ao dominio alemán entre 1941 e 1944, recuperando a antiga denominación de Dorpat e, de novo pola URSS desde o final da guerra, volvendo a se chamar Universidade de Tartu

Baixo a ocupación soviética (1944-1991), a Universidade quedou cortada de parte dos seus intercambios internacionais con Occidente. En 1940–1941 e 1944–1989, a universidade chamouse Tartu Riiklik Ülikool (en galego, Universidade Estatal de Tartu), abreviado como TRÜ. Neste período, o estoniano foi a principal lingua de ensino, aínda que existían algúns cursos en ruso e se daban os diplomas en ruso. Isto segue sendo certo hoxe en día, despois de que Estonia recuperase a súa independencia.

Trala restauración da independencia de Estonia en 1991, a Universidade tivo que esperar ata 1992 para recuperar a súa autonomía académica e ser, polo de agora, unha universidade estoniana. A derradeira década do século XX estivo marcada por cambios organizativos e estruturais baseados no modelo de certas universidades (estadounidense, escandinavas, alemás), en contraste cos seus antecedentes soviéticos e alemán-bálticos. Finalmente adoptou os estándares das universidades europeas a principios dos anos 2000 e, máis recentemente e, aínda hoxe a universidade está a aplicar a reforma de Boloña que trouxo grandes cambios nos estudos.

Características

Litografía da Universidade de Tartu (1860).

A Universidade de Tartu ten catro facultades, que se agrupan en 31 institutos: a Facultade de Humanidades e Artes, a Facultade de Ciencias Sociais, a Facultade de Ciencias Médicas, e a Facultade de Ciencias Naturais e Exactas. A Universidade de Tartu ofrece máis de 140 programas de estudo e, en 2024, tiña máis de 15.000 estudantes regrados dos que o 10% son estudantes de fóra de Estonia e 2.000 docentes. A maior parte do currículo impártese en estoniano. Non obstante, aínda hai 30 programas que se imparten en inglés: tres de grao e 27 de mestrado, incluído o Programa de Excelencia Erasmus Mundus en Química Analítica.

A universidade ocupa o primeiro lugar dos países bálticos segundo o The Academic University Rankings, que a sitúa entre os postos 301 e 350 en todo o mundo. En concreto, a mesma clasificación, sitúa o seu departamento de ciencias da vida entre os postos 176-200 e os de psicoloxía, informática, artes e ciencias da saúde entre os postos 251-300. A Universidade de Tartu está entre o 1% das universidades e institucións de investigación máis citadas do mundo en 15 campos de investigación. Máis de 80 investigadores da UT están entre o 1% dos investigadores máis citados do mundo (Web of Science).

Máis da metade das publicacións científicas de Estonia foron publicadas por investigadores da Universidade de Tartu. Segundo ETIS, hai aproximadamente 34.000 publicacións científicas, incluíndo máis de 7.500 na base de datos ISI Web of Science. Máis da metade das teses de doutoramento de Estonia (aproximadamente 120 teses de doutoramento ao ano) tamén se defenden na Universidade de Tartu. O reitor da universidade é o profesor Toomas Asser.

Os edificios históricos da universidade están incluídos na listaxe do Selo de Patrimonio Europeo como "encarnación das ideas dunha universidade no Século das Luces".  A universidade forma parte do Grupo Coimbra e da Rede de Utrecht.

Juridicum, facultade de dereito da Universidade de Tartu.

Infraestruturas

Os seus museos, xardín botánico e complexo deportivo adoitan, xeralmente, a estar abertos a tódolos cidadáns de Tartu. A universidade ten uns 150 edificios, 30 dos cales están fóra de Tartu e outros 31, forman parte do patrimonio arquitectónico da cidade. Tamén conta con moitos edificios e residencias universitarias de recente construción ou reforma.

Investigación

Cada ano, a universidade produce máis de 3.300 publicacións. Cerca da metade deles son publicados por científicos estonianos en revistas (con índices de citas como "SCI Expanded", "SSCI" ou "A&HCI"), e moitas delas, están escritas por autores de Tartu. Segundo a universidade, as investigacións máis destacadas son os campos da bioloxía molecular e celular, a xenética, a inmunoloxía, a farmacoloxía, a medicina láser, as ciencias dos materiais, a espectroscopia láser, a bioquímica, a ecoloxía (tecnoloxía ambiental), a lingüística informática, a psicoloxía e a semiótica. A universidade comezou a cooperar con empresas privadas e a ser o núcleo para o desenvolvemento de empresas spin-off.

Xardín botánico

A universidade ten un xardín botánico de 3,5 hectáreas. Ten 10.000 especies de plantas e un invernadoiro tropical.

• 
  Edificio principal.
• 
  Entrada principal.
• 
  Detalle do xardín botánico.
• 
  Detalle do xardín botánico.
• 
  Detalle do xardín botánico.

Personalidades vencelladas á universidade

Profesores

• Siim Kallas (1948-), economista e político;
• Wilhelm Ostwald, químico (premio Nobel 1908)
• Friedrich Georg Wilhelm von Struve (1793-1864), astrónomo;

Alumnos

• Andrus Ansip (1956-), primeiro ministro estoniano;
• Karl Ernst von Baer (1792-1876), zoólogo e pai da embrioloxía;
• Mart Laar (1960-), primeiro ministro estoniano (1992-1994 e 1999-2002);
• Kaja Kallas (1977-), política, primeira ministra estoniana e comisaria da Unión Europea (2024-);
• Maarja Kangro (1973-), escritora e presidenta da Unión de Escritores de Estonia (2024-);
• Alberts Kviesis, home de estado letón;
• Fagira D. Morti (1974-), escritora e tradutora estoniana;
• Ellen Niit (1918-2016), escritora e tradutora estoniana;

• Vera Poska-Grünthal (1898-1986), avogada e feminista;
• Wilhelm Ostwald, químico (premio Nobel 1908);
• Otto Strandman, antigo primeiro ministro e xefe de estado estoniano.

Véxase tamén

Bibliografía

• Hermans, Jos. M. M.; Nelissen, Marc, eds. (2005). Charters of Foundation and Early Documents of the Universities of the Coimbra Group (en inglés). Leuven University Press. ISBN 90-5867-474-6. 
• Ristikivi, Merike (2020). Universidade de Tartu, ed. "Vera Poska-Grünthali akadeemiline karjäär Tartu Ülikooli õigusteaduskonnas" (PDF). Tartu Ülikooli ajaloo küsimusi (en estoniano) (Tartu) (XLVIII): 134–151. 
• Trautmann-Waller, Céline (2010). "Écrire l’histoire de l’université de Tartu". Revue Germanique International (en francés) (11): 175–189. doi:10.4000/rgi.308. 

Outros artigos

• Observatorio de Tartu