Rosariazo

O Rosariazo foi unha serie de movementos de protesta, incluíndo manifestacións e folgas realizadas na cidade de Rosario, entre os meses de maio e setembro de 1969 contra a ditadura de Juan Carlos Onganía.

Produciuse nun clima de tensión xeneralizada contra o goberno militar, como culminación dunha escalada comezada poucos días antes, o 13 de maio na provincia de Tucumán, onde os traballadores do enxeño azucreiro Amalia tomaran as instalacións en protesta pola falta de pagamento dos seus salarios. Ao día seguinte, manifestacións na cidade de Córdoba tomaron a rúa contra a supresión do descanso sabático (o sábado inglés, vixente desde a década de 1920). 3.500 obreiros reunidos en asemblea para fixar a posición do seu gremio enfrontáronse coa policía, o que desembocou nun total de 11 feridos e 26 detidos. Finalmente, na provincia de Corrientes, os estudantes universitarios protestaron contra o anuncio dun aumento do 500% nos prezos do comedor universitario; a policía reprimiu a marcha contra o reitor Carlos Walker, matando ao estudante correntino Juan José Cabral. Os estudantes rosarinos protestaron contra esas medidas, levando a que o goberno militar declarase a zona en urxencia e ordenase a imposición da xurisdición militar.

Primeiro Rosariazo[editar | editar a fonte]

O 16 de maio, por mor da inquietude producida polo repudio aos sucesos de Correntes na Facultade de Medicina, o reitor da Universidade Nacional de Rosario decidiu a suspensión das actividades durante tres días. Os estudantes congregáronse no Comedor Universitario, desde onde marcharon polo centro da cidade. Mentres tanto, desde a Capital Federal anunciouse que se despacharon reforzos policiais a Correntes e que a Gendarmería Nacional de Formosa estaba acuartelada en previsión de acontecementos similares.

Ao día seguinte, un grupo duns 400 estudantes reuniuse novamente fronte ao Comedor Universitario, lanzando volantes e facendo estalar artefactos de estrondo. A policía reprimiu a manifestación que coreaba "Acción, acción, acción para la liberación". Un xornalista describiu así os eventos:

Un grupo de estudiantes, perseguidos por la policía, corre por la calle Corrientes hacia el sur y dobla por Córdoba, desde Entre Ríos aparecen más policías disparando sus armas. Los estudiantes y decenas de sorprendidos transeúntes quedan encerrados... Algunos estudiantes junto a una docena de paseantes —incluidos varios niños— ingresan a la Galería Melipal. El lugar tiene una sola boca de entrada y salida, por lo que otra vez quedan atrapados a merced de los guardias.
Los agentes ingresan al edificio y reanudan la golpiza. Entre los policías se encuentra el oficial inspector Juan Agustín Lezcano, un ex empleado de la boite Franz y Fritz. La gente trata de evitar como puede la lluvia de golpes: se escuchan súplicas, llantos y alaridos. En medio de la confusión suena un disparo. Cuando la policía se repliega queda en el suelo, junto a la escalera que lleva a los pisos superiores, el cuerpo de Adolfo Bello con la cara ensangrentada.

Reynaldo Sietecase, citado en Ceruti & Sellares 2002

O estudante Adolfo Bello morreu poucas horas máis tarde. O ministro do Interior, Guillermo Borda, atribuíu a responsabilidade dos feitos á actividade política e gremial da esquerda. A Confederación General del Trabajo dos Arxentinos decretou o estado de alerta e citou a un plenario para o 20; mentres tanto, organizaba unha pota popular para suplir ao comedor, que fora pechado por orde da autoridade. As manifestacións cobrarían cada vez máis intensidade nos días seguintes.

O 20 de maio, os estudantes rosarinos anunciaron un paro nacional. Medidas similares tiveron lugar noutras provincias: en Córdoba realizouse unha marcha do silencio, en Correntes, os docentes pediron a destitución das autoridades universitarias e en Mendoza dispúxose un paro de actividades e unha marcha do silencio.

O 21 de maio, as agrupacións estudantís universitarias e de ensinos secundarios de Rosario e a CGTA convocaron a unha nova marcha de protesta, que partiría desde a pota popular instalada fronte ao local da CGTA. Raimundo Ongaro foi un dos oradores na asemblea previa. As forzas de seguridade, mentres tanto, acordoaron a zona con forzas de infantaría, cabalaría e vehículos blindados, instando aos manifestantes a disolverse. Pese ao operativo de seguridade congregáronse máis de 4.000 persoas. Cando iniciaron a mobilización foron reprimidos con gases lacrimóxenos e forza física pola policía. O enfrontamento deveu campal, montándose barricadas nas rúas e acendéndose fogueiras. Durante horas a policía intentou conter aos manifestantes, pero finalmente debeu retirarse. Os manifestantes intentaron brevemente tomar a Xefatura de Policía, pero renunciaron á idea e ocuparon o reitorado da Universidade e a sede de transmisión de LT8 Radio Rosario. Un balazo policial abateu o obreiro e estudante Luis Blanco, de 15 anos. As forzas de seguridade atacaron tamén ao médico que o asistía e o mozo morreu poucos minutos máis tarde.

Desde a madrugada do 22, Rosario foi declarada zona de urxencia baixo xurisdición militar. O xeral Roberto Fonseca quedou á fronte do goberno. Entre patrullas de xendarmería, 89 persoas foron detidas como consecuencia da marcha. O 23, un grupo de 38 sindicatos dispuxo a realización dun masivo paro industrial. Xunto cunha declaración dos sectores da Igrexa máis afíns aos grupos obreiros, a folga foi un duro revés para o goberno. Máis de 7.000 persoas acompañaron ao féretro de Branco na súa procesión cara ao cemiterio e os obreiros da Unión Ferroviaria, que adherira ao paro, manifestáronse contra a suspensión dos delegados que tomaron a medida. O conflito nos ferrocarrís sería agudo e desembocaría directamente no Segundo Rosariazo poucos meses máis tarde. Mentres tanto, a oposición ao goberno materializábase na negativa de numerosos eclesiásticos a celebrar o Che Deum do 25 de maio e poucos días máis tarde na insurrección do Cordobazo, seguido dun paro nacional. Cando o 20 de xuño o xeneral Onganía visitou o rosarino Monumento á Bandeira, a CGT declarouno persoa non grata.

Segundo Rosariazo[editar | editar a fonte]

Os eventos do primeiro Rosariazo e o Cordobazo levaron a que o goberno militar interviñese a Unión Ferroviaria. Os convenios de traballo foron modificados unilateralmente, os dirixentes gremiais foron encarcerados e aplicouse unha redución universal de soldos. A tensión iría in crescendo e non tardaría en volver detonar. O 7 de setembro, os estudantes de Rosario volveron ás rúas para conmemorar a morte dos caídos no conflito coa policía. Ao día seguinte, os delegados da sección Rosario da UF comezaron unha folga en protesta pola suspensión do delegado administrativo Mario J. Horat, que fora penalizado por promover a adhesión aos paros efectuados contra o goberno. Máis de 4.000 traballadores sumáronse á medida e esa mesma noite decidiuse prolongala por 72 h. Outras seccionais e agrupacións adheríronse ao mesmo.

Ante o gran seguimento do paro en Rosario, Arroyo Seco, Cañada de Gómez, Casilda, Empalme, San Nicolás e Villa Constitución, a empresa anunciou medidas de suspensión, ao que os delegados ferroviarios responderon declarando a folga por tempo indeterminado. A adhesión a esta estendeuse por todo o país.

O goberno nacional, mediante o decreto 5324/69, ordenou a aplicación da Lei 14.467, de Defensa Civil, dispondo a mobilización de todo o persoal ferroviario baixo o Código de Xustiza Militar e criminalizando polo tanto a medida de folga. A partir do 16, a CGT en pleno sumouse á protesta, así como as asociacións estudantís e políticas. Mentres tanto, as medidas de forza estendíanse polo país, coa ocupación de varias fábricas en Córdoba e un levantamento masivo en Cipolletti (provincia de Río Negro).

O 16 de setembro, a partir das 10 da mañá, comezou a converxencia de columnas de traballadores, estudantes e outros manifestantes en dirección ao local da CGT. Unha columna de máis de 7.000 obreiros ferroviarios dirixiuse aos muíños fariñeiros Minetti desde o local da Fraternidade. Sumáronselle outras compostas por obreiros téxtiles, vidreiros, albaneis, eléctricos, frigoríficos e metalúrxicos. Ademais dos sindicatos do ferrocarril, a Asociación Bancaria, a Asociación de Trabajadores del Estado, a Federación de Obreros y Empleados de Correos y Telecomunicaciones, a Federación de Obreros y Empleados Telefónicos de la República Argentina, a Federación de Trabajadores de la Industria de la Alimentación, o Sindicato del Seguro, o Sindicato de Obreros Jaboneros, o Sindicato de la Carne, o Sindicato Unidos Petroleros de Estado, o Sindicato Luz e Fuerza, o Sindicato de Trabajadores Químicos y Petroquímicos, o Sindicato de Obreros y Empleados Papeleros, o Sindicato Obrero de la Industria del Vidrio y Afines, o Sindicato de Obreros Panaderos, a Unión de Trabajadores Hosteleros y Gastronómicos de la República Argentina e a Unión Obrera Metalúrgica adheríronse á medida. Os tranviarios e transportistas foron as máis importantes das asociacións que se negaron a acatala, o que se reflectiu na queima de transportes.

Ante a resistencia policial, os manifestantes volveron erixir barricadas e a enfrontarse abertamente ás forzas de seguridade. Os vehículos policiais e de transporte público foron incendiados e a manifestación logrou avanzar, facendo retroceder á policía cara a unhas poucas prazas fortes formadas polas sedes institucionais, en particular a do Comando do II Corpo de Exército e a Xefatura de Policía.

O conflito estendeuse aos barrios, de onde se repeleu á policía. Un total duns 250.000 manifestantes lograron manter o control da situación durante todo o día. Non foi ata o 17 cando o Exército substituíu as forzas de seguridade, informando un comunicado do xeneral Herberto Robinson, que abriu fogo contra calquera grupo que se lle opuxo. Conformáronse tribunais militares ad hoc. O entón coronel Leopoldo Fortunato Galtieri comandaba as forzas de artillaría que levaron a cabo a acción a partir das 21:00. A resistencia nalgúns barrios continuou aínda outro día máis, até que os militares tomaron control de toda a cidade.

Fotografías do Rosariazo[editar | editar a fonte]

Só 1000 imaxes, realizadas por Carlos Soldi convertérono en "O Fotógrafo do Rosariazo".

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Bibliografía[editar | editar a fonte]

Ceruti, Leonidas; Selares, Mirta (2002). A rosa crispada,. Revista Os '70, núm. 4. Arquivado dende o orixinal o 15 de decembro de 2007. Consultado o 28 de outubro de 2007.