Romano o Mélodo

Romano o Mélodo
	;
Biografía
Nacemento	490 (Gregoriano) ; Homs (pt)
Morte	556 (Gregoriano) (65/66 anos); Constantinopla
Datos persoais
País de nacionalidade	Imperio Bizantino
Actividade
Ocupación	escritor de himnos , autor
Lingua	Grego antigo
Enaltecemento
	venerable ;
Día de festividade relixiosa	1 de outubro

Romano Mélodos, ou San Romano o Melodioso, ou Romano o Meloda, ou Romano o Himnógrafo, foi un dos máis grandes himnógrafos gregos, chamado "o Píndaro da poesía rítmica". Viviu entre os séculos V e VI, que son considerados como a "Idade de ouro" da himnografía bizantina.

Traxectoria[editar | editar a fonte]

A principal fonte para coñecer información sobre a vida de Romano é o Menaion de outubro. Ademais de devandito santoral, só é mencionado noutras dúas fontes antigas; unha é o poeta do século VIII San Xermán e a outra é na Suda, onde é chamado "Romano o melodista". A través destas escasas fontes sabemos que naceu nunha familia xudía en Emesa (hoxe Homs) ou en Damasco, ambas en Siria. Foi bautizado sendo un neno (aínda que non se sabe se os seus pais tamén se converteron) e posteriormente mudouse a Berytus (hoxe Beirut), onde foi ordenado diácono na igrexa da Resurrección.

Posteriormente mudouse a Constantinopla durante o reinado do emperador Anastasio (con respecto a se foi Anastasio I (491-518) ou Anastasio II (713-716), o recoñecido estudoso de Bizancio, Karl Krumbacher favorece ao primeiro.^[1]) En Constantinopla serviu como sacristán na "Gran Igrexa" (Santa Sofía), residindo ata o final dos seus días no Mesteiro de Kyros, onde foi enterrado co seu discípulo San Ananías.

Se os que cren que viviu durante o reinado do primeiro Anastasio teñen razón, entón puido continuar escribindo durante o reinado do emperador Xustiniano (527-565), quen á súa vez foi un escritor de himnos; isto querería dicir que foi contemporáneo doutros famosos himnógrafos bizantinos Anastasio e Ciriaco.

Lenda[editar | editar a fonte]

Ao principio Romano non era considerado nin un lector, nin un cantor talentoso. Con todo, o Patriarca de Constantinopla amábao pola súa gran humildade.

Nunha ocasión, ao redor do ano 518, mentres servía na igrexa da Panagia en Blachernae, durante a Vixilia de Nadal, foi asignado para ler os versos katisma do Salterio. Leu tan mal que outro lector houbo de tomar o seu lugar. Algúns membros menores do clero ridiculizaron a Romano por isto e, tras ser sido humillado, sentou nun dos asentos do coro. Desanimado e profundamente apenado, pronto quedou durmido. Mentres durmía, a Theotókos (Nai de Deus) presentóuselle e tendéndolle un libro ordenoulle: "Trágao!" e en canto o fixo, espertou. Inmediatamente recibiu a bendición do Patriarca, subiuse ao ambón e cantou extemporaneamente o seu famoso Kontakio da Natividade, "Hoxe a Virxe dá a luz a Aquel que está sobre todas as cousas...". O emperador, o patriarca, o clero e todos os reunidos quedaron marabillados ante a profunda teoloxía do himno, así como ante a clara e sonora voz de Romano para cantar.

De acordo coa tradición, este foi o primeiro kontakio xamais cantado. O termo grego κοντάκιον (kontakion), refírese ao eixe sobre o que se enrola un pergamiño, de aí a importancia da orde da Theotókos de que se tragase un rolo de pergamiño, indicando que estas composicións eran de inspiración divina.

Obra[editar | editar a fonte]

Romano escribiu nunha koiné literaria -é dicir, tiña un estilo á vez popular e elevado e a gran cantidade de semitismos apoian a teoría de que era de orixe xudía. O seu estilo caracterízase pola abundancia de imaxinería rechamante, agudas metáforas e símiles, comparacións audaces, antíteses e dramatizacións vívidas.

Dise que compuxo máis de mil himnos ou kontakia para celebrar varias festas do ano litúrxico, as vidas dos santos e outros temas sagrados. Sobreviven entre 60 e 80 das súas composicións; con todo, non se pode asegurar a autenticidade de todos.

Hoxe en día, o usual é que só se cante a primeira estrofa de cada kontakion durante o oficio divino. Un kontakion completo era un sermón poético composto de 18 a 30 versos ou ikoi. Cando eran cantados cunha melodía orixinal, chamábaselles idiomelon. Orixinalmente, as obras de Romano eran coñecidas simplemente como "salmos", "odas" ou ""poemas". Non foi senón ata o século IX que se comezou a utilizar o termo kontakion.

Entre os seus traballos máis coñecidos atópanse as kontakia de:

O nacemento de Cristo.
O martirio de Santo Estevo.
A morte dun monxe.
O Xuízo Final.
O fillo pródigo.
A resurrección de Lázaro.
O Queixume de Adán (para Domingo de Ramos).
A traizón de Xudas.

O seu kontakion da Natividade é considerado como a súa obra mestra e, ata ben entrado o século XII, foi interpretado todos os anos no banquete imperial durante a devandita festa polos coros xuntos de Santa Sofía e da Igrexa dos Santos Apóstolos en Constantinopla. A maior parte do poema ten a forma dun diálogo entre a Nai de Deus e os magos, cuxa visita ao recentemente nado neno Xesús celébrase no Rito bizantino o 25 de decembro, en vez do 6 de xaneiro, como o celebran os cristiáns occidentais.

Dos seus outros kontakia, unha das máis coñecidas é o himno "A miña alma, as miñas almas,..." a cal é cantada como parte do servizo do "Gran Canon" de Santo André o quinto martes de coresma.

Romano é unha das moitas persoas que foron acreditadas como compositor do famoso himno Acátisto á Theotókos, o cal é cantado a miúdo como devoción polos cristiáns ortodoxos.

Karl Krumbacher publicou en Múnic varios cantos inéditos de Romano e outros himnógrafos, atopados en manuscritos antigos da biblioteca de San Xoán o Teólogo en Patmos; na biblioteca de Moscova existe un manuscrito grego que contén kontakia e oikoi para todo o ano, pero non inclúe todas as composicións de Romano.

O mesmo profesor Krumbacher dixo do traballo de Romano que,

"En talento poético, lume de inspiración, profundidade de sentimento e elevación de linguaxe, el, por moito excede a todos os demais mélodas. A historia literaria do futuro probabelmente aclamará a Romano como o máis grandioso poeta eclesiástico de todas as épocas."

Traducións publicadas[editar | editar a fonte]

J. B. Pitra, Analecta Sacra, i. (1876), contendo 29 poemas, e Sanctus Romanus Veterum Melodorum Princeps (1888), con tres himnos adicionais do Mosteiro en Patmos. Ver tamén Hymnographie de l'église grecque (1867) de Pitra.
Karl Krumbacher, Geschichte der byzantinischen Litteratur (Múnic, 1897).
—Studien zu Romanos (Múnic, 1899).
—Umarbeitungen bei Romanos (Múnic, 1899).