Patria potestade compartida
Patria potestade compartida é o nome da institución xurídica que recoñece a igualdade de homes e mulleres no réxime de patria potestade, naqueles países occidentais que adoptaron ese réxime para regular as relacións entre pais e fillos. Tradicionalmente en Occidente, o poder de tomar decisións sobre os fillos menores foi un atributo do pai, constituíndo un dos alicerces do patriarcado. Desde o século XIX, o movemento feminista incluíu nos seus principais reclamos a derrogación das leis que impuñan a supremacía do home sobre a muller, na toma de decisións sobre os fillos.[1] Nos países que estabeleceron réximes de patria potestade, ese reclamo feminista foi coñecido como "patria potestade compartida" ou "patria potestade conxunta".
Desde fins do século XX, existe unha tendencia a abandonar o réxime de patria potestade, para estabelecer réximes de "responsabilidade parental" igualitaria (denominados en inglés coa expresión "shared parenting"), suxeitos ao principio de interese superior do neno ou nena e ao seu dereito de manter relacións estreitas coa súa nai e o seu pai.[2]
Ademais dos réximes de patria potestade compartida ou corresponsabilidade parental, nos que o home e a muller son iguais ante a lei, existen outros sistemas de involucramento subordinado da muller, a saber:
- patria potestade paterna, con participación subsidiaria da nai;
- patria potestade conxunta, con asignación da xefatura do fogar ao pai;
- patria potestade conxunta, con poder decisorio final paterno en caso de discrepancia.
Evolución[editar | editar a fonte]
A patria potestade xurdiu no Dereito romano como un poder omnímodo que pater familiae sobre os fillos, que mesmo lle atribuía orixinalmente o dereito de matalos ou vendelos como escravos, aínda que logo foron limitados. Semellante potestade integrábase cun poder similar sobre a esposa e os escravos da súa propiedade.
En Hispanoamérica a patria potestade foi imposta polo Imperio Español nas súas colonias. A Revolución francesa suprimiu a patria potestade por lei do 28 de agosto de 1792, estabelecendo a autoridade igualitaria do pai e a nai sobre os fillos.[3] O Código Civil de Napoleón de 1804 restabelecería a patria potestade (puissance paternelle) en Francia, onde recentemente sería eliminada en 1970.[3]
No século XIX o movemento feminista comezou a reclamar a igualdade entre homes e mulleres, sendo as relacións cos fillos un dos principais campos do reclamo de igualdade.[4]
Na década de 1910, México, embarcado no proceso revolucionario de 1917, aprobou a Lei de Relacións Domésticas de 1917, estabelecendo a patria potestade compartida.[5]
Na década de 1940 estabeleceuse a patria potestade compartida en Venezuela, como consecuencia da presión do movemento feminista. Uruguai estabeleceuna en 1946, pola Lei n° 10.783.[6] Tres anos despois foi estabelecida na Arxentina, mediante a reforma constitucional de 1949, aínda que foi logo abolida polo golpe de estado de 1955.
Na década de 1970 derrogouse a puissance paternalle en Francia en 1970, para ser substituída por un réxime igualitario denominado autorité parentale.[3] En 1972 O Salvador estabeleceu a patria potestade compartida (art. 252, Código Civil). En 1974 estabeleceuse a patria potestade compartida en Colombia, por Decreto nº Decreto 2820. En Australia a Lei Familiar de 1975 (Family Law Act 1975) estabeleceu a presunción de "responsabilidade parental igualitariamente compartida" (equal shared parental responsibility).[7][8]
Na década de 1980 as loitas feministas obtiveron a conquista da patria potestade compartida en España, tres anos despois de conquistada a democracia, por lei nº 11 do 13 de maio de 1981.[9][10] Arxentina tamén reimplantou a patria potestade compartida coa recuperación da democracia, mediante a Lei nº 23.264 de 1985.[11]
Desde inicios do século XXI, varios países latinoamericanos, como Arxentina, Brasil e Bolivia, comezaron a eliminar o réxime de patria potestade, para substituílo por réximes de responsabilidade parental, fundados na igualdade de homes e mulleres, a condición de suxeitos dos nenos e nenas e a función parental rexida polo principio do interese superior do neno e a nena.
Situación por países[editar | editar a fonte]
- Arxentina. Estabeleceu en 1949 a patria potestade compartida, mediante a reforma constitucional dese ano, que fora abolida pola ditadura instalada en 1955. En 1985 restabeleceuse a patria potestade compartida, por Lei nº 23.264. En 2015, coa sanción de Código Civil e Comercial, eliminouse o sistema de patria potestade e estabeleceuse un réxime de responsabilidade coparental igualitaria.
- Brasil. Estabeleceu a igualdade de dereitos e deberes entre homes e mulleres na sociedade conxugal, coa Constitución de 1988, confirmándose expresamente no artigo 21 do Estatuto do Neno e do Adolescente (Lei nº 8.069) do 13 de xullo de 1990. No Código Civil de 2002 Brasil eliminou a institución da patria potestade (pátrio poder) estabelecendo no seu lugar a institución do poder familiar, de natureza igualitaria.[12]
- Chile. Neste país existe un réxime filial dual que utiliza a denominación "autoridade paterna" para referirse á relación persoal e "patria potestade" para referirse á relación patrimonial. Até 2013 a autoridade paterna era conxunta, pero a patria potestade correspondía só ao pai.[13] En 2013 estabeleceuse un réxime de patria potestade compartida por Lei nº 20.680.[14]
- Colombia. Estabeleceu a patria potestade compartida en 1974, polo Decreto 2820/1974 (inciso 2 do artigo 24).
- O Salvador. O 29 de febreiro de 1972 O Salvador reformou o Código Civil para estabelecer a patria potestade compartida (art. 252, Código Civil).
- España. Estabeleceu a patria potestade compartida en 1981 por Lei nº 11 do 13 de maio de 1981.
- México. A Revolución mexicana aprobou a Lei de Relacións Domésticas de 1917, estabelecendo a patria potestade compartida.
- Paraguai. O Código da Nenez e a Adolescencia aprobado por Lei nº 1.680/2001 (art. 70) estabeleceu a patria potestade compartida en igualdade de condicións.
- Uruguai. Estabeleceuse a patria potestade compartida en 1946, por Lei n° 10.783.
- Venezuela. Venezuela estabeleceu a patria potestade compartida en 1942, mediante a reforma do código civil exixida polo movemento feminista.
Notas[editar | editar a fonte]
- ↑ "Matrimonio, familia y género en la sociedad venezolana. Siglos XVIII a XX". La familia en Iberoamérica, 1550-1980. Universidad Externado de Colombia. ISBN 958-698-1347.(en castelán)
- ↑ "Fin de la patria potestad, ambos padres son responsables por igual del cuidado de sus hijos".(en castelán)
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Ochoa G. 2006, p. 498.
- ↑ "Divorce and Custody". Encyclopedia of Children and Childhood: In History and Society. Paula S. Fass.(en inglés)
- ↑ Empowering Women: Land and Property Rights in Latin America. University of Pittsburg Press. 2001. ISBN 0-8229-4161-9.(en inglés)
- ↑ "Patria potestad. Representación y administración legales" (PDF).(en castelán)
- ↑ "Los problemas legales de aplicabilidad de la autoridad parental en el Código de Familia". Arquivado dende o orixinal o 11 de outubro de 2016. Consultado o 23 de febreiro de 2018.(en castelán)
- ↑ "Children and family law".(en inglés)
- ↑ "Permiso de paternidad obligatorio". Arquivado dende o orixinal o 23 de febreiro de 2018. Consultado o 23 de febreiro de 2018.(en castelán)
- ↑ "El Derecho de Familia en España desde las últimas reformas del Código Civil" (PDF). ISBN 84-8081-216-8.(en castelán)
- ↑ "Los nuevos derechos civiles y reformas del Código Penal". Mujeres en la sociedad Argentina: Una historia de cinco siglos. Sudamericana. 2007. ISBN 9789500728805.(en castelán)
- ↑ "Da evolução do pátrio poder ao poder familiar" (PDF). Universidade Tuiuti do Paraná.(en portugués)
- ↑ "Necesidad de un tratamiento único de la responsabilidad parental, tanto en lo personal como en lo patrimonial". Arquivado dende o orixinal o 10 de agosto de 2016. Consultado o 23 de febreiro de 2018.(en castelán)
- ↑ "Reformas a las Relaciones Paterno-Filiales. Análisis de la Ley Nº 20.680" (3). Escuela de Postgrado.(en castelán)
Véxase tamén[editar | editar a fonte]
Outros artigos[editar | editar a fonte]
Bibliografía[editar | editar a fonte]
- Ochoa G., Óscar E. (2006). Derecho civil. Universidad Católica Andrés Bello. ISBN 980-244-225-9. I. Persoas. Caracas: Universidade Católica Andrés Belo.