Pórtico real da Catedral de Tui

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Pórtico real.

Pórtico Real
Tui
Instancia de pórtico
Persoas e organizacións
Localización
Situado en Tui
Localización Catedral de Tui
OpenStreetMap  42°02′45″N 8°38′41″O
Wikidata C:Commons

O Pórtico Real da Catedral de Tui é o conxunto escultórico que dá acceso, pola portada principal á Catedral-fortaleza de Santa María da cidade medieval fronteiriza de Tui, no Camiño Portugués de Santiago. E o máis espléndido portal gótico do século XIII existente en Galicia e un dos primeiros que na Península Ibérica se fixeron eco das novas orientacións estilísticas que xurdiran en Francia.

Descrición

Situado na fachada oeste, con iconografía de mediados do século XIII.

Columnas e arquivoltas

Ten oito columnas, catro a cada lado da porta, cada unha de ellas con feitío de estatua que representan, comezando polas catro da esquerda e contando desde a porta cara a fora:

• San Xoán o Bautista, caracterizado cun año.
• san Pedro coas chaves do ceo.
• Isaías, co pergamiño das súas profecías na man
• Moisés, coas táboas da lei. A peaña da estatua é unha nube que fai referencia ao pasaxe bíblico onde Iavé fai entrega ao pobo de Israel dos seus mandamentos:

“	18 O pobo enteiro percibía os tronos, os lóstregos, o soar da trompeta e o fumegar do monte. A vista diso tremía e mantíñase lonxe. 19 Dicíanlle a Moisés: ‑"Fálanos ti, e escoitaremos; pero que non nos fale Deus, non sexa que morramos". 20 Moisés respondeulles: ‑"Non teñades medo. Deus vén para probarvos e para que teñades á vista o seu temor e non pequedes". 21 O pobo quedou lonxe, e Moisés aproximouse á nube mesta, onde estaba Deus.	”
— Éxodo 20, 18-21

A identificación das catro figuras da dereita resulta máis complexa:

• Daniel, coa cartela das súas profecías na man, caracterizado como home afeitado e co seu sorriso característico. Aos seus pés, o dragón que matou:

“	23 Había un dragón enorme, que veneraban os babilonios. 24 O rei díxolle a Daniel: ‑Non podes dicir que este non é un deus vivo. Así que, adórao. 25 Replicou Daniel: ‑Eu adoro o Señor, meu Deus, porque El é o Deus vivo. Pero ti, maxestade, dáme permiso e eu matarei o dragón sen espada e sen caxato. 26 Contestou o rei: ‑Estache concedido. 27 Entón Daniel colleu pez, graxa e mais pelos, coceu todo xunto, fixo unhas bolas e meteullas na boca ó dragón. O dragón comeunas e rebentou. E dixo Daniel: ‑Mirade o que estades venerando vós.	”
— Libro de Daniel 14, 23-27.

• Unha personaxe bíblica, normalmente identificado como o profeta Xeremías. A cruz que porta como atributo distintivo resulta pouco común na imaxinería típica deste profeta.
• As últimas dúas son as que presentan máis dificultade, son figura de muller e home, as dúas vestidas solemnemente e as dúas con coroa real, o home leva na man unha construción:
  • Manuel Murguía sostiña que eran Santa Eufemia e o rei bíblico Salomón, neste caso portaría o templo de Xerusalén.
  • Outra posibilidade e que sexan un rei e unha raíña que favoreceron á catedral: Berenguela ou Orraca de Portugal e Afonso IX ou Fernando II. Neste caso a construción que porta a figura masculina sería a propia catedral.
  • Unha derradeira opción pasa porque sexan Salomón e a raíña de Saba. Aquí a iconografía seguiría un escrito medieval que fala dunha discusión teolóxica entre os dous. Hai dous elementos que apoian esta teoría: as dúas estatuas dialogan entre si; aos pés de Salomón estaría o anano Marcolfo, unha personaxe paródica que exhibiu o seu cu e os seus xenitales durante unha disputa co rei, segundo a obra medieval Collatio[n]es quas dicuntur fecisse mutuo rex Salomon sapientissimus et Marcolpus facie deformis [et]c. turpissimus.

As sete arquivoltas, de arco apuntado, que son continuación das columnas e que pechan o conxunto da porta, están decoradas con motivos florais, propias de templos cristiáns dedicados á Virxe.

Tímpano

No tímpano desta fachada, dividido en tres niveis, aparecen as seguintes escenas:

• Unha representación da Xerusalén celestial seguindo o texto da Apocalipse (21, 10-14):

“

10 Levoume en espírito á cima dun monte moi grande e alto e amosoume a cidade santa, Xerusalén, que baixaba do ceo de onda Deus; 11 tiña a gloria do mesmo Deus. O seu resplandor imitaba o dunha pedra moi preciosa, unha pedra cristalina de xaspe. 12 Tiña unha muralla grande e alta con doce portas de entrada; e enriba das portas doce anxos; e escritos nelas os seus nomes, que son os das doce tribos dos fillos de Israel: 13 tres portas polo nacente, tres portas polo norte, tres portas polo mediodía e tres portas polo poñente. 14 A muralla da cidade tiña doce alicerces e sobre os alicerces, doce nomes, que son os dos doce apóstolos do Año.

”

Na pedra do fondo, aínda se poden ver restos da policromía orixinal.

• Escenas dos Magos: os arcos onde se apoia a escena superior dividen a escena dos Magos en catro panos, que serven para situar aos personaxes: á esquerda, os Reis Magos visitan a Herodes, no centro, Adoración ao Neno Xesús. Como na escena seguinte, á dereita, en segundo plano está san Xosé.

Tímpano da Portada Real

A representación da dobre escena resólvese dun xeito ben orixinal. No primeiro pano sitúase Herodes e no terceiro, a Virxe con Neno, ambas figuras sedentes, fachendosa a do rei e doce a de María. Os Magos ocupan o espazo entrambas e fan a transición dunha escena á outra: un mira cara a Herodes, outro mira á fronte (ou ao observador) e o terceiro está de xeonllos adorando ao Neno.

• Escena da Natividade, no plano inferior: coa anunciación aos pastores á esquerda, a Virxe co Neno no centro, nunha cama con dosel, ao seu carón, un algo apartado, San Xosé, e á dereita o que podería ser o anuncio á profetisa Ana. Resulta moi orixinal a escena central da Virxe: dunha banda, aparece nunha cama con dosel, o que estaría moi lonxe do relato evanxélico, porén, tras ela está o Neno Xesús nun berce ou presebe e asomando as cabezas, a mula e mailo boi, tal como o relatan os evanxeos apócrifos.

Outros elementos

Toda a portada está protexida por un pórtico de planta cadrada, arcos tamén oxivais e bóveda de crucería. Os arcos están apoiados en columnas corintias e reforzados por contrafortes.

No alto das esquinas contrarias á portada hai dúas imaxes que completan a mensaxe do tímpano porque representan o chamado en teoloxía católica misterio da encarnación. As dúas pousan sobre pedestal a xeito de figura humana e están cubertas por dosel. No lado esquerdo, segundo se mira cara a catedral, unha imaxe de Nosa Señora do O coa representación habitual dunha muller nova embarazada que sostén o seu ventre coa man dereita, está realizada en pedra calcaria e procede da escola de Coimbra no século XIV. No lado dereito completa o relato un Arcanxo Gabriel con cartela na man.

Por diante deste pórtico e no alto da escaleira que descenda ata a praza de San Fernando hai unhas columnas de pedra dóricas, con figuras en altorrelevo, unha a cada lado. Nun tempo desas figuras e unindo as columnas colgaban cadeas. Era fama que se algún fuxitivo da xustiza era quen de aferrase a estas columnas conseguía ser xulgado pola xustiza eclesiástica, máis misericordiosa, en lugar de pola xustiza civil.

Galería de imaxes

Gravado do século XIX.

• 
• 

Véxase tamén

Bibliografía

• Castillo, Á. del (1987) [1972]. "686. Tuy. Catedral". Inventario monumental y artístico de Galicia (en castelán) (2ª ed.). Fundación Barrié. p. 612. ISBN 84-85728-62-9. … portada principal, más reciente, espléndida, ojival, con elementos románicos aprovechados, con figuras en las columnas, de arquivoltas apuntadas y sumamente decorada con escenas, cobija a esta portada un pórtico ojival almenado. 
• Cegarra Martínez, Basilio (1995). "16. Escultura gótica". Atlas Arte. Galicia. Vigo: Nigra. p. 40. ISBN 84-87709-43-5. 
• ——— (1999). "Pórtico Real". Guía e rutas da arte. Pontevedra. Guías Galaxia. Vigo: Editorial Galaxia. pp. 139–141. ISBN 84-8288-329-1. 
• García Díaz, Jesús Manuel (28/12/2015). "La sublime verticalidad del portal de la catedral de Tui" http://jesus-manuel.com (en castelán).
• García Iglesias, X.M. (1990). "La escultura gótica". Enciclopedia Temática de Galicia. Arte (en castelán) 5 (4ª ed.). Barcelona: Nauta. p. 57. ISBN 84-278-1210-8. 
• Santos, Manoel. El Camino Portugués en Galicia. Naturguías (en castelán). Edicións do Cumio. pp. 21–22 (sen numerar). ISBN 84-8289-273-8. 
• Yzquierdo Perrín, R. (1996). "Portada Principal da Catedral de Tui". 100 obras mestras da Arte Galega. Nigra Arte. pp. 96–97. ISBN 84-87709-50-8. 

Outros artigos

• Museo catedralicio de Tui
• Museo diocesano de Tui
• Arquivo capitular e histórico diocesano de Tui

Ligazóns externas

• Panorámica de 360º en Turismo.gal. Xunta de Galicia.
• Portada principal Catedral de Tui.