Mauretania Tingitana

Mauretania Tingitana
Localización
Período histórico	Imperio Romano
Prefeitura pretoriana (pt)	prefeitura pretoriana da Gália (pt)
Diócese	diócese de Hispnia
Capital	Tánxer
Datos históricos
Precedido por	Mauritania
Creación	40
Disolución	258

Mauretania Tingitana foi unha provincia romana situada no Magreb, coincidindo aproximadamente coa parte norte do actual Marrocos.^[1] O territorio estendíase desde a península norte oposta a Xibraltar, ata Sala Colonia (ou Chellah) e Volubilis ao sur;^[2] e ao leste tan lonxe como o río Mulucha (ou Malva). A súa capital era Tingis, que é o moderno Tánxer. Outras cidades importantes da provincia eran Iulia Valentia Banasa, Septem, Rusadir, Lixus e Tamuda.^[3]

Historia[editar | editar a fonte]

Despois da morte no 40 d.C. de Ptolomeo de Mauretania, o último gobernante tolemaico do Reino de Mauretania, ao redor do 44 d.C., o emperador romano Claudio anexionou o reino ao Imperio romano e dividiuno en dúas provincias romanas, Mauretania Tingitana e Mauretania Cesariense.^[1] O río Mulucha (río Moulouya), situado ao redor de 60 km ao oeste da moderna Orán, Alxeria, converteuse na fronteira que as separaba.^[1]^[4]

A ocupación romana non se estendeu moi lonxe no continente. No extremo oeste, o límite sur do dominio imperial era Volubilis, que estaba rodeado de campamentos militares como Tocolosida ao sur e Ain Chkour ao noroeste, e un fossatum ou gabia defensiva. Na costa atlántica, a Sala Colonia estaba protexida por outra gabia e unha muralla e unha liña de torres de vixilancia. Esta non era unha liña continua de fortificacións, non hai evidencia dun muro defensivo como a que protexía a turbulenta fronteira de Britannia no outro extremo do Imperio romano. Máis ben, era unha rede de fortes e gabias que parecían funcionar como un filtro. Os limes, a palabra da que deriva a palabra "límite", protexeron as áreas que estaban baixo o control directo dos romanos enviando contactos co interior a través dos principais asentamentos, regulando as conexións entre os nómades e os transhumantes coas cidades e granxas das zonas ocupadas.

As mesmas persoas vivían a ambos os dous lados destes límites, aínda que a poboación era bastante pequena. Volubilis tiña case vinte mil habitantes no século II. Nas probas de inscricións, só entre o dez e o vinte por cento delas eran de orixe europea, principalmente español; o resto eran locais. Os historiadores romanos (como Ptolomeo) consideraron todo Marrocos ao norte das Montañas do Atlas como parte do Imperio Romano, porque nos tempos de Augusto, Mauretania era un estado vasalo e os seus gobernantes (como Juba II) controlaban todas as áreas ao sur de Volubilis. Con todo, o control efectivo dos lexionarios romanos foi ata a zona da Sala Colonia (a castra "Exploratio Ad Mercurios", ao sur da Sala Colonia, é o asentamento romano máis meridional descuberto ata agora). Algúns historiadores, como León o Africano, cren que a fronteira romana chegou á zona de Casablanca, fundada polos romanos como un porto chamado "Anfa". De feito, a moderna cidade de Azemmour no Marrocos central atópase nas antigas orixes de Azama, un porto comercial de Fenicia e despois do Imperio romano. Aínda hoxe podemos ver os restos dun depósito romano de cereal nas chamadas "cisternas portuguesas".^[5]

Plinio o Vello describiu con detalle a zona ao sur das montañas do Atlas, cando Caio Suetonio Paulino realizou unha expedición militar no 41:

Suetonio Paulino, a quen vimos cónsul na nosa época, foi o primeiro xeneral romano que avanzou a unha distancia duns quilómetros máis aló dos montes Atlas. Deunos a mesma información que recibimos doutras fontes con referencia á extraordinaria altura destas montañas e ao mesmo tempo afirmou que todas as partes baixas do pé están cubertas de densos e elevados bosques compostos de árbores de especies descoñecidas ata agora. A altura destas árbores, di el, é notable, os troncos non teñen nós e teñen superficie lisa e brillante, a follaxe é como o do ciprés, e ademais de emitir un potente olor, cóbrense cun teito sedoso, do que, coa axuda da arte, pode fabricarse facilmente un pano fino, similar ás texturas feitas a partir do produto do verme da seda. Nos informa que o cume destas montañas está cuberto de neve ata no verán, e di que ao chegar alí tras unha marcha de dez días, pasou a algunha distancia máis aló ata un río que leva o nome de Ger (un afluente norteño do río Níxer?), o camiño realizase a través de desertos cubertos por unha area negra, desde onde rochas que tiñan a aparencia de estar expostas á acción do lume proxectábanse aquí e alí; as localidades facíanse bastante inhabitábeis pola intensidade do calor, como el mesmo experimentou, aínda que as visitou na tempada de inverno.^[6]

Provincia romana[editar | editar a fonte]

Durante o reinado do rei Xuba II, o emperador Augusto xa fundara tres colonias (con cidadáns romanos) en Mauretania preto da rexión da costa atlántica: Iulia Constantia Zilil, Iulia Valentia Banasa e Iulia Campestris Babba. Esta parte occidental de Mauretania ía converterse na provincia chamada Mauretania Tingitana pouco despois. A rexión permaneceu como parte do Imperio Romano ata o 429, cando os vándalos invadiron a zona e a presenza administrativa romana chegou ao seu fin.

A cidade máis importante de Mauretania Tingitana foi Volubilis. Esta cidade foi o centro administrativo e económico da provincia na África romana occidental. As terras fértiles da provincia produciron moitas mercancías como o gran e o aceite de oliva, que foron exportadas a Roma, contribuíndo á riqueza e á prosperidade da provincia. A arqueoloxía documentou a presenza dunha comunidade xudía no período romano.^[7]

As principais exportacións de Mauretania Tingitana eran tinturas roxos e madeiras valiosas. Tingitana tamén subministrou a Roma bens agrícolas e animais, así como leóns e leopardos. Os Mouros nativos, eran altamente considerados e recrutados polos romanos como soldados, especialmente como cabalería lixeira. Clementius Valerio Marcellino está rexistrado como o gobernador (praeses) entre o 24 de outubro do 277 e o 13 de abril do 280.

Segundo a tradición, o martirio de San Marcelo tivo lugar o 28 de xullo do 298 en Tingis (Tánxer). Durante a Tetrarquía (reforma do emperador Diocleciano das estruturas gobernamentais romanas no 297), Mauretania Tingitana pasou a formar parte da diocese de Hispaniae, "as Españas" e, por extensión, parte da prefectura pretoriana da Galia. Mauretania Cesariense estaba na diocese de África. Lucilio Constancio está rexistrado como gobernador (praeses) a finais do século IV. O Notitia Dignitatum mostra tamén, na súa organización militar, un Comes Tingitaniae cun exército de campo composto de dúas lexións romanas, tres Vexillatios, e dúas Auxilia palatina. Flavio Memorio ocupou este cargo (comes) nalgún momento durante a metade do século IV. Non obstante, está implícito no material de orixe que houbo un mando militar único para as dúas provincias de Mauretania, cun "Dux Mauretaniae" (un rango inferior) que controlaba sete cohortes e unha ala.

Os vándalos xermánicos establecéronse na provincia de Bética no 422 baixo o seu rei, Gunderico, e a partir de aí levaron a cabo incursións contra Mauretania Tingitana. No 427, o Comes Africae, Bonifacio, rexeitou unha orde de retirada do emperador Valentiniano III, e derrotou a un exército enviado contra el. Foi menos afortunado cando unha segunda forza foi enviada no 428. Nese ano, Gunderico foi sucedido por Xenserico e Bonifacio invitou a Xenserico a África, proporcionando unha frota para lle permitir o paso dos vándalos a Tingis e Septem (Ceuta). Bonifacio tiña a intención de confinar aos vándalos en Mauretania, pero unha vez que cruzaron o estreito, rexeitaron calquera control e marcharon cara a Cartago.

Bizantinos[editar | editar a fonte]

No 533 d.C., o xeneral bizantino Belisario reconquistou a Diocese de África dos vándalos en nome do Emperador Xustiniano I. Os vándalos perderan todo o territorio ao oeste de Caesarea cos mouros bérberes, pero un restablecido "Dux Mauretaniae" mantivo unha unidade militar en Septem (moderna Ceuta). Este foi o último posto bizantino en Mauretania Tingitana, o resto da provincia romana uniuse coa parte bizantina de Andalucía baixo o nome de prefectura pretoriana de África, con Septem como capital administrativa.

A maior parte do litoral do Magreb foi posteriormente organizado como o Exarcado civil de África, un status especial en vista das necesidades de defensa.

Cando o Califato omeia conquistou todo o norte de África, trouxo o islam aos adeptos locais da relixión tradicional bérber e do cristianismo. As dúas provincias de Mauretania consolidáronse como o territorio de al-Maghrib (en árabe, "o Occidente"), e aínda o nome oficial de Sharifian Reino de Marrocos. Esta gran provincia tamén incluía máis da metade da moderna Alxeria.

As ruínas de pedra que datan da época romana existen en varios sitios arqueolóxicos, incluíndo o Templo do Capitolio en Volubilis, o palacio de Gordio, Sala Colonia, Tingis e Iulia Constantia Zilil.