Martha Nussbaum

Martha Nussbaum

Biografía
Nacemento	6 de maio de 1947 (76 anos) Nova York, Estados Unidos de América
Datos persoais
País de nacionalidade	Estados Unidos de América
Educación	Universidade Harvard Universidade de Nova York
Actividade
Ocupación	filósofa , erudita clásica , escritora , profesora universitaria
Empregador	Universidade Brown Universidade Harvard Universidade de Chicago
Membro de	Academia das Artes e das Ciencias dos Estados Unidos Sociedade Filosófica Estadounidense
Influencias	Aristóteles, John Stuart Mill, As, Catharine MacKinnon e Amartya Sen
Lingua	Lingua inglesa
Familia
Cónxuxe	Alan Nussbaum (en) (–1987)
Premios (2021)  Prêmio Comemorativo Internacional Holberg (pt) (2018)  Prêmio Berggruen (pt) (24 de maio de 2016)  honorary doctorate of Hasselt University (en) (2016)  Kyoto Prize in Arts and Philosophy (en) (2015)  Philip L. Quinn Prize (en) (2012)  Albertus-Magnus professorate (en) (2012)  Premio Príncipe de Asturias de Ciencias Sociais (13 de maio de 2007)  doutor honoris causa pola Universidade de Miami (2002)  Grawemeyer Award (pt) (1991)  PEN/Diamonstein-Spielvogel Award for the Art of the Essay (en) (1980)  Bolsa de estudos Guggenheim (1972)  Harvard Junior Fellow (en)  honorary doctor of the University of Bielefeld (en)  honorary doctorate from the University of British Columbia (en)  honorary doctor of the Katholieke Universiteit Leuven (en)  Harvard Centennial Medal (en)  Membro da Academia Estadounidense das Artes e as Ciencias

Martha Craven Nussbaum, nada en Nova York o 6 de maio de 1947, é unha filósofa estadounidense e profesora de honra Ernst Freund ó Servizo Distinguido de Dereito e Ética pola Universidade de Chicago. Está especializada en filosofía grega e romana, en filosofía do dereito e filosofía política, no existencialismo, no feminismo e na ética, particularmente a ética animal. Tamén ten traballado no eido da lingua, a literatura e a cultura clásicas, en estudos sobre a divindade e no campo da ciencia política. É membro do Comité de Estudos Surasiáticos e membro do comité directivo do Programa de Dereitos Humanos do Instituto de Estudos Globais. Impartiu clases nas universidades de Harvard e Brown. Entre as súas obras máis destacadas atópanse The Fragility of Goodness (1986), Cultivating Humanity: A Classical Defense of Reform in Liberal Education (1997), Sex and Social Justice (1998), Hiding from Humanity: Disgust, Shame, and the Law (2004), Frontiers of Justice: Disability, Nationality, Species Membership (2006), From Disgust to Humanity: Sexual Orientation and Constitutional Law (2010). No ano 2016 recibiu o Premio Quioto ás Artes e a Filosofía, en 2012 o Premio Princesa de Asturias de Ciencias Sociais, en 2018 o Premio Berggruen e no 2021 o Premio Holberg . O 18 de decembro de 2023 foi investida doutora honoris causa pola Universidade de Santiago de Compostela.

Traxectoria

Xuventude e formación

Nussbaum naceu o 6 de maio de 1947 en Nova York, filla de George Craven, un avogado de Filadelfia, e Betty Warren, interiorista e ama de casa. Na súa adolescencia, Nussbaum estudou na Escola Baldwin de Bryn Mawr. A autora describiu o ambiente no que se criou como propio da “elite WASP (Branco, Anglosaxón e Protestante) da Costa Leste… Moi estéril, moi atravesado polos cartos e o status”. Na súa madurez, Nussbaum relacionou a súa impaciencia cos “filósofos mandaríns” [sic] e a súa dedicación ó servizo público coa súa “repulsa cara ás [súas] raíces aristocráticas”. Nas súas propias palabras, “non me gusta nada que se presente como un grupo exclusivo ou unha elite, sexa o grupo de Bloosmbury ou Derrida”.

Tras estudar dous anos na Universidade de Wellesley, deixou a carreira para adicarse ó teatro en Nova York, onde estudou arte dramática e cultura clásica na Universidade de Nova York, graduándose en Belas Artes en 1969. Posteriormente orientouse cara á filosofía nos seus estudos na Universidade Harvard, onde obtivo un mestrado de Artes en 1972 e un título de doutora en Filosofía en 1975. Durante a súa etapa en Harvard, foi alumna de G.E.L Owen.

Traxectoria profesional

Ensinou filosofía e cultura clásica en Harvard nos anos 70 e ata comezos dos 80, séndolle negada a praza de profesora titular polo Departamento de Cultura Clásica en 1982. Nussbaum trasladouse entón á Universidade Brown, onde ensinou ata 1994, ano no que ingresou como profesora na Facultade de Dereito da Universidade de Chicago. O seu libro The Fragility of Goodness (1986), no que explora a ética e a traxedia dos antigos gregos, proxectouna á fama no mundo das Humanidades. A filósofa Linda Martín Alcoff e o dramaturgo Tim Blake Nelson foron alumnos de Nussbaum durante a súa etapa en Brown. Durante a década dos oitenta, Nussbaum comezou un traballo en colaboración co economista Amartya Sen (Premio Nobel de Economía) en temas relacionados co desenvolvemento e a ética. Xunto con Sen promoveu o concepto de "capacidades" ("liberdades substanciais" como a posibilidade de vivir unha vida longa, de levar a cabo transaccións económicas, ou a participación en actividades políticas) como as partes constitutivas do desenvolvemento, e da pobreza como unha privación de devanditas "capacidades". Isto contrasta enormemente coas aproximacións teóricas que se fixeran sobre o desenvolvemento ata ese momento. Cómpre salientar que moito do que Nussbaum dixo no seu traballo estaba baseado nunha perspectiva aristotélica. En 1987, foi obxecto de grande atención académica pola súa crítica ó tamén filósofo Allan Bloom e a súa obra The Closing of the American Mind: How Higher Education Has Failed Democracy and Impoverished the Souls of Today's Students. Traballos como Frontiers of Justice (2006) erixiron a Nussbaum como teórica da xustiza global. O traballo de Nussbaum sobre as capacidades centrouse nas desigualdades nas liberdades e oportunidades para as mulleres, e nesta liña a americana desenvolveu unha vertente particular do feminismo de inspiración na tradición liberal, se ben de carácter radical e en prol da reconsideración das relacións de xénero e das relacións familiares. Nussbaum tamén se adicou na súa obra á cuestión das emocións. A autora defendeu unha visión neoestoica das emocións segundo a cal estas serían avaliacións de cousas e persoas, fóra do control do propio axente. As emocións serían de grande importancia para o desenvolvemento da persoa. Sobre esta base, Nussbaum propuxo diferentes análises do dó, da compaixón e do amor; e en obras posteriores, do noxo e da vergoña.

Vida persoal

Estivo casada con Alan Nussbaum dende 1969 até que se divorciaron no 1987. Neste período tivo lugar a súa conversión ao xudaísmo e o nacemento da súa filla Rachel. O 16 de agosto de 2008, Nussbaum tivo o seu bat mitzvah no Templo KAM Isaiah Israel no Hyde Park de Chicago. Como mostra do seu profundo interese polo xudaísmo, pronunciou un D' var Torá sobre a conexión entre o consolo xenuíno non narcisista e a procura da xustiza global. No ano 2019 a filla de Nussbaum, Rachel, faleceu. No momento da súa morte, era avogada de asuntos gobernamentais na División de Vida Silvestre de Friend of Animals, unha organización sen ánimo de lucro que traballa polo benestar animal. Nussbaum e a súa filla foron coautoras de tres artigos sobre animais salvaxes. Nussbaum estableceu unha relación romántica e intelectual con Amartya Sen. Posteriormente, Nussbuam mantivo unha relación e viviu con Cass Sunstein, con quen estivo comprometida.

Pensamento e conceptos chave

O pensamento de Nussbaum enmárcase dentro da tradición socrática. Cre firmemente na transparencia comunicativa, considera que os filósofos non están illados, senón que son membros dunha comunidade, polo que teñen a responsabilidade de dialogar e estruturar os seus argumentos con claridade.

O estudo das Humanidades constitúe o núcleo das súas teorías. As Humanidades contribúen á educación das persoas e incítanas a cultivar a súa capacidade de respecto mutuo, de comprensión e de compaixón. Ademais, as Humanidades invitan as persoas a reflexionar sobre a vulnerabilidade humana e sobre a aspiración de todo individuo á xustiza.

Nussbaum é, así mesmo, unha gran defensora dos dereitos humanos. O obxectivo do seu enfoque das capacidades consiste, precisamente, en “brindar o sustento filosófico para unha visión dos principios constitucionais básicos que deben ser respectados e implementados polos gobernos de todas as nacións como un mínimo requirido polo respecto á dignidade humana”.

Capacidades funcionais humanas centrais

Fundamentalmente, o enfoque das capacidades que aporta Nussbaum é un marco dirixido a unha educación de calidade e á súa vez realizado pola mesma. O seu enfoque atopáse enraizado na teoría da xustiza de Amartya Sen, que se enmarca no paradigma de políticas públicas coñecido como “índice de desenvolvemento humano”, o cal pretende presentarse como alternativa á idea de calidade de vida tomada dende indicadores como o PIB dun país, totalmente desindividualizada e inclusive perversa dende o punto de vista sociocultural e económico. Trátase de adoptar unha concepción de dignidade do ser humano e dunha vida acorde con esta; crear unha sociedade cunha garantía mínima de xustiza social. En relación a esta meta, as capacidades máis importantes para Nussbaum son as seguintes:

1. Vivir unha vida digna e non morrer prematuramente
2. Gozar dunha boa saúde
3. A integridade corporal; moverse libremente dun lugar a outro
4. Os sentidos, a imaxinación e o pensamento
5. Posuír emocións; utilizar os sentidos, imaxinar e pensar
6. A razón práctica e a reflexión crítica
7. Mostrar interese por outros seres humanos e ser tratados como seres dotados de dignidade
8. Vivir en relación estreita cos animais e coa natureza
9. Rir, xogar e gozar de actividades de ocio
10. Control sobre a contorna de cada un

A formulación en que se basean denomínase enfoque baseado nas capacidades. Estas capacidades pertencen ás persoas individuais primeiramente, e logo ós colectivos; obrigan ó respecto pola dignidade humana e exixen que os cidadáns estean situados por enriba dun limiar mínimo amplo de capacidade en todas e cada unha das dez características descritas.

A oportunidade de planificar a propia vida supón unha oportunidade para elixir e ordenar tamén os funcionamentos correspondentes ás diversas capacidades restantes, polo que a sociedade é un “formato agrupado”, é dicir, dende as institucións formais débense proporcionar as devanditas capacidades a toda a cidadanía como condición precisa de xustiza social.

En conclusión, apoiándose principalmente en filósofos como Aristóteles, Platón, Kant e Rawls, Nussbaum destaca que na razón está o centro da experiencia moral, sen negar a existencia de procesos afectivos, e entende que o acto moral deriva principalmente dun proceso de razoamento e xuízo moral baseado no principio universal de xustiza.

Influencias e debates con outros autores

Nussbaum ten participado en moitos debates apaixonados con outros intelectuais, tanto nos seus escritos académicos como nas páxinas de revistas de divulgación e en críticas literarias, e incluso nunha ocasión, declarando como testemuña experta nun xuízo. Participou no xuízo Romer v. Evans, en Colorado, argumentando contra a afirmación de que a historia da filosofía prové o estado con “apremiantes” a favor dunha lei denegando ós gays e lesbianas o dereito a perseguir a aprobación de leis locais antidiscriminación.

Unha parte do seu testemuño, referida ós potenciais significados do termo tolmêma na obra de Platón, foi obxecto de controversia académica, sendo criticadas as declaracións de Nussbaum como “enganosas” e mesmo acusadas de “perxurio” por algúns dos seus críticos. A autora respondeu a estas acusacións nun extenso artigo titulado “Platonic Love and Colorado Law”, no que Nussbaum empregou múltiples referencias ó Simposio de Platón e ós diálogos socráticos como probas do seu argumento. Esta obra foi contestada por un dos maiores críticos de Nussbaum, Robert P. George. Nussbaum criticou a Noam Chomsky como parte do grupo de intelectuais esquerdistas que sosteñen que “un non debería criticar os seus amigos, que a solidariedade é máis importante que a corrección ética”. A autora suxeriu que é posíbel “trazar esta liña de pensamento ó vello desprezo marxista pola ética burguesa, pero é repudiable calquera que sexa a súa orixe”.

Entre os autores contemporáneos cuxas obras criticou Nussbaum atópanse Allan Bloom, Harvey Mansfield e Judith Butler. Tamén sostivo disputas con outros persoeiros como John Rawls, Richard Posner ou Susan Moller Okin. En xaneiro do 2019, Nussbaum anunciou que utilizaría unha parte do premio monetario do galardón Berggruen para financiar unha serie de coloquios sobre cuestións controvertidas na Facultade de Dereito da Universidade de Chicago. Estes debates desenvolveranse baixo o nome de “Coloquios Estudantís Martha C. Nussbaum”.

Obras principais

The Fragility of Goodness: Luck and Ethics in Greek Tragedy and Philosophy (1986)

En The Fragility of Goodness, Nussbaum explora o dilema ético de como os individuos fortemente comprometidos coa xustiza son emporiso vulnerables a factores externos que poden comprometer ou mesmo negar o seu desenvolvemento persoal. Examinando textos literarios e filosóficos, Nussbaum trata de determinar ata que punto a razón pode brindar a autosuficencia. A autora rexeita a noción platónica de que a bondade humana pode protexer totalmente contra o perigo, tomando a parte de Aristóteles e dos dramaturgos clásicos ó afirmar que o recoñecemento da vulnerabilidade é clave para o desenvolvemento do ben nos seres humanos.

Nussbaum examina na súa obra o principal vehículo da ética grega: a traxedia. A preocupación dos gregos pola vulnerabilidade da vida boa; da felicidade humana sempre condicionada pola fortuna, ten a súa manifestación poética e representación precisamente na traxedia; obra de arte total na que por medio da música, a danza e o verso, a ética preséntase ante o público atenense a través da acción. A traxedia era pois para os atenenses un vehículo de ilustración pública. No ethos atenense, posto que as accións humanas nunca son invulnerábeis á fortuna, a boa deliberación ou a prudencia, como di Tiresias, “é a mellor de todas as posesións”.

Os versos tráxicos, tal e como os presenta Nussbaum, convértense nunha reflexión sobre a imposibilidade de atopar unha estratexia práctica que asegure ó ser humano a felicidade e o acerto na vida. Porque, como ensina a traxedia, a vida humana sitúase no eixo da fortuna e esixe, en todo momento, flexibilidade mental e capacidade de aceptación de correntes e ventos imprevistos, os cales deben tornarse en recursos favorables para seguir o propio rumbo que o home desexa no seu camiño vital.

A intepretación de Nussbaum do Simposio de Platón atraeu considerábel atención académica. Baixo a visión da autora sobre a vulnerabilidade, a reaparición de Alcibíades ó final do diálogo socava o relato de Diotima sobre a escaleira do amor no seu ascenso ó mundo ideal das formas. A presenza de Alcibíades desvía a atención de volta á beleza física, ás paixóns sexuais e ás limitacións corpóreas, resaltando pois a fraxilidade humana.

Ademais, é tamén moi destacábel a análise de Nussbaum da Ética a Nicómaco de Aristóteles dende a súa perspectiva da complexidade da xusta elección do ben das accións humanas. A autora entende que esta obra constitúe o máis completo exame das esixencias da vida boa. Rexeita, primeiro, as teses dos que afirman que a vida boa é un don dos deuses, un regalo concedido ós seres afortunados, que non pode alcanzarse mediante o esforzo, a aprendizaxe ou a bondade do carácter. Felicidade e fortuna identifícanse para aqueles que manteñen esta teoría que traduce a palabra grega eudaimonía, na súa acepción máis literal de ter boa sorte ou bo espírito gardián. Da mesma maneira rexeita Aristóteles a teoría ética que nega influencia algunha da fortuna na vida humana; a felicidade, segundo esta concepción, depende do axente, das súas decisións e accións. A súa achega á fraxilidade fixo gañar en reputación a Nussbaum no campo das Humanidades. A autora recibiu unha boa acollida en revistas académicas e mesmo logrou certa repercusión nos medios non especializados. Camille Plagia afirmou que o concepto nussbaumeano da fraxilidade está á altura “dos máximos estándares académicos” do século XX e The Times describiu a obra da americana como un “traballo netamente académico”. A reputación de Nussbaum estendeu a súa influencia alén das publicación e polo eido da televisión grazas a programas como o PBS, presentado por Bill Moyers.

Cultivating Humanity: A Classical Defense of Reform in Liberal Education (1997)

Cultivating Humanity: A Classical Defense of Reform in Liberal Education apela ós clásicos gregos como base para a defensa e reforma do ensino liberal. Referenciando a afirmación do filósofo cínico Dióxenes sobre a necesidade de “trascender as orixes e o tribalismo” en favor de converterse en “cidadán do mundo”, Nussbaum explora o desenvolvemento desta idea a través do pensamento estoico, de Cicerón e eventualmente no liberalismo clásico de Adam Smith e Immanuel Kant. Nussbaum apoia o multiculturalismo no contexto dun universalismo ético, defendendo a investigación académica en materia de raza, xénero e sexo, e expoñendo unha visión da literatura como narrativa imaxinativa que penetra en cuestións éticas. Alén disto, Nussbaum tamén ten censurado certas tendencias académicas. Criticou severamente a Jacques Derrida afirmando que “en verdade non paga a pena estudalo para alguén que estudou a Quine, a Putnam e a Davidson”. Cita a Zhang Longxi, que caracterizou a análise de Derrida da cultura chinesa como “perniciosa” e “falta dun estudo serio”. Nussbaum criticou tamén o traballo de Michel Foucault pola súa “incompletude histórica e falta de claridade conceptual”, emporiso alabando ó autor por brindar "o único traballo importante que entrou na filosofía baixo a bandeira do 'posmodernismo'". Nussbaum é incluso máis crítica con figuras como Allan Bloom, Roger Kimball e George Will polo que a autora considera o seu “limitado” coñecemento de culturas non occidentais e imprecisas caricaturas dos departamentos de Humanidades modernos.

Para a autora Cultivating Humanity preséntase coma un reto conxunto entre ética e política, debido a que o desenvolvemento das habilidades que integran a humanidade teñen o seu fundamento nunha concepción da boa vida a un nivel tanto individual como colectivo. Ademais, este mesmo proceso constitúe una ferramenta capaz de evitar que as futuras xeracións sexan máquinas, instrumentos incapaces de ter unha perspectiva crítica sobre as tradicións ou de empatizar e confraternizar cos seus conxéneres, así como de comprender a importancia dos logros e os sufrimentos alleos.

O New York Times alabou Cultivating Humanity como unha “apaixonada, escrupulosamente argumentada defensa do multiculturalismo”, e elevouno a unha “formidábel, quizais definitiva defensa da diversidade nos campus estadounidenses”. Nussbaum recibiu no 2002 o premio Grawemeyer ó Ensino da Universidade de Louisville por Cultivating Humanity.

Sex and Social Justice (1998)

En Sex and Social Justice, Nussbaum argumenta que o sexo e a sexualidade son distincións moralmente irrelaventes que se utilizan de forma arbitraria para xustificar xerarquías sociais; neste sentido, o feminismo e en xeral os movementos pola xustiza social teñen unha mesma preocupación (a de acabar con estas xerarquías inxustificadas). Rexeitando as teses antiuniversalistas, Nussbaum propón as liberdades funcionais, ou capacidades humanas centrais, como principal preocupación da xustiza social. Nussbaum examina en profundidade as críticas feministas ó propio liberalismo, incluíndo a afirmación de Alison Jaggar segundo a cal o liberalismo exixe un egoísmo ético. Nussbaum arrepón que o liberalismo enfatiza o respecto a outros individuos, e engade que Jaggar confunde o individualismo coa autosuficiencia. Nussbaum acepta a crítica de Catharine MacKinnon ó liberalismo abstracto, admitindo a caracterización histórica do liberalismo como atravesado polas xerarquías e a subordinación, pero conclúe que en última instancia esta crítica, máis que dirixirse ó liberalismo per se, está enraizada no propio liberalismo. Nussbaum condena a práctica da mutilación xenital feminina, esgrimindo que prexudica o funcionamento humano normal e que acarrea riscos de saúde e limitacións nas relacións sexuais; e que en última instancia é unha violación da dignidade humana que se produce en condicións de non-autonomía. A autora enfatiza que a mutilación xenital feminina se produce con gran violencia, é irreversíbel e non consentida por natureza, alén de estar vencellada a prácticas rituais de dominación masculina. Nussbaum empraza ás feministas a combater a mutilación xenital feminina como un problema de inxustiza. Nussbaum tamén explora e matiza o concepto de “obxectificación” introducido por Catharine MacKinnon e Andrea Dworkin. Nussbaum observa na obxectificación sete eixos: instrumentalización, negación de autonomía, inanimación, funxibilidade, violabilidade, propiedade e negación do estatuto de suxeito. A caracterización da pornografía como ferramenta de obxectivización sitúa a Nussbaum en confrontación co feminismo prosexo. Por outra banda, Nussbaum apoia a legalización da prostitución, postura que defendeu nun ensaio en 2008 tralo escándalo Spitzer. Nas palabras da filósofa: “a idea de que debemos penalizar a mulleres con poucas oportunidades eliminando unha delas é canto menos grotesca”.

Sex and Social Justice foi aclamado pola crítica na prensa; Salon afirmou: “amosa brillantemente como o se emprega o sexo para negar a certas persoas (p.ex. mulleres ou homes gays) xustiza social”. O New York Times describiu o traballo como “elegantemente escrito e coidadosamente argumentado”. Kathryin Trevenen alabou o esforzo de Nussbaum por desprazar o foco de atención do feminismo cara esforzos interconectados a nivel internacional, e por expoñer unha serie de principios universais cara a estruturar unha “axenda” sobre a xustiza social. Patrick Hopkins, destacou particularmente o “mestral” capítulo sobre a obxectificación sexual. Nunha nota máis negativa, a feminista radical Andrea Dworkin reprochou a Nussbaum a súa “constante sobreintelectualización das emocións, o que a conduce inevitábelmente a confundir o sufrimento coa crueldade”.

Hiding From Humanity: Disgust, Shame, and the Law (2004)

En Hiding From Humanity, Nussbaum desenvolve o seu traballo no ámbito da psicoloxía moral para dar conta dos problemas que a vergoña e a repugnancia poden provocar a nivel legal.

Nussbaum argumenta que os individuos tenden a repudiar as súas imperfeccións corporais ou a súa animalidade mediante a proxección de medos relativos á corrupción. Esta resposta cognitiva é irracional, porque non podemos transcender a animalidade dos nosos corpos. A repugnancia modela a nosa intimidade e proporciona parte da estrutura do noso día a día (lavamos os nosos corpos, eliminamos cheiros desagradables,...). É tan poderosa que constrúe relacións sociais: a maioría das sociedades ensinan a eludir algúns grupos de persoas que son codificados como repugnantes.

Especialmente interesante é o papel que pode exercer a repugnancia nas discusións legais sobre a categoría de certos actos que son xa considerados ilegais por motivos alleos. Un exemplo sería o caso Schik vs State, resolto mediante un recurso á repugnancia. Dous mozos, amigos, saíron unha noite, beberon e, dentro do seu coche, un deles intentou un achegamento sexual cara o outro. Este, reaccionando violentamente, matouno e abandonou o corpo nun campo de béisbol. A defensa apelou á repugnancia causada pola insinuación homosexual, o fiscal aceptou o argumento e, finalmente, tamén o admitiu o xuíz, de maneira que o delito foi atenuado a “simple homicidio culpable”.

William Miller, teórico do dereito, sostivo que “o grado de civilización dunha sociedade pode medirse polas barreiras que logrou colocar entre si e o repugnante”. Porén, Para Nussbaum esta concepción é demasiado simplista, pois unha sociedade avanzada, pluralista, debe poder separar, por unha parte, o perigo e, por outra, a indignación causadas pola repugnancia para non incorrer nos perigos que esta pode suscitar. Nussbaum descarta que a repugnancia proxectada poida ser considerada como unha base na que confiar á hora de emitir xuízos, apelando ós casos nos que esta emoción foi usada para xustificar a subordinación de certos grupos (especialmente mulleres, xudeus e homosexuais).

Respecto da vergoña, Nussbaum defende que tal emoción non debe ser usada como castigo, pois pode causar un gran dano psicolóxico. A humillación, que califica como a “cara activa e pública da vergoña”, é demasiado intrusiva e limitadora no que respecta á liberdade humana. Así mesmo, defende que os castigos baseados na vergoña non son aceptables: o estado debe protexer aos cidadáns da vergoña ou estigma a través da lexislación.

Nunha entrevista, na revista Reason, Nussbaum expuxo:

“A repugnancia e a vergoña son esencialmente xerárquicas; instauran rangos e ordes entre os seres humanos. Están, así mesmo, intrinsecamente conectadas con certas restricións á liberdade nas áreas de conduta non prexudiciais. Por ambos motivos, opino que calquera que comulgue cos valores democráticos fundamentais, a liberdade e a igualdade, debería sospeitar profundamente do recurso a ditas emocións no contexto legal e de políticas públicas”.

O traballo de Naussbaum foi recibido con grandes eloxios. O periódico The Boston Globe calificou o seu argumento como “característicamente lúcido” e erixiuna como “a filósofa da vida pública máis destacada dos Estados Unidos”. En círculos académicos, Stefanie A. Lindquist, da Universidade Vanderbilt, destacou a análise de Nussbaum por tratarse dun “tratado de grande alcance e matizado sobre a interacción entre as emocións e a lei”.

Como excepción, Roger Kimball acusou a Nussbaum, en The New Criterion, de “fabricar” o renovado protagonismo da vergoña e a repugnancia nas discusións públicas, defendendo que isto leva a “socavar a sabedoría moral herdada de milenios”. Así, reprende a Nussbaum por “desprezar as opinións da xente común” e, finalmente, acúsaa de “esconderse da humanidade”.

Recentemente, Nussbaum corrixiu e ampliou o seu traballo sobre a repugnancia para producir unha nova análise dos problemas legais relacionados coa orientación sexual e as condutas sexuais entre persoas do mesmo xénero. O seu libro From Disgust to Humanity: Sexual Orientation and the Constitution foi publicado por Oxford University Press en 2010, como parte súa serie “Inalienable Rights”, editado por Geoffrey Stone.

From Disgust to Humanity: Sexual Orientation and Constitutional Law (2010)

En From Disgust to Humanity, Nussbaun pretende documentar o fenómeno da “política do noxo” analizando como inflúe o “noxo” ou a repugnancia na lei e nos debates públicos nos Estados Unidos. Interésase polas cuestións legais e constitucionais que sofren os gais e lesbianas estadounidenses, ademais de analizar cuestións como as leis contra a mestizaxe, a segregación, o antisemitismo e o sistema de castas na India en base ao “principio de repugnancia”. Segundo a autora, o noxo expresa o desexo de separarse dunha fonte de contaminación; por esta razón é pola cal xoga un importante papel no racismo, no antisemitismo e na subordinación das mulleres.

Nussbaum critica a “política do noxo” e o “principio de repugnancia” en base a teorías como a de Amitai Etzioni ou a de Lord Devlin, quen se opuxo ao informe Wolfenden posto que recomendaba despenalizar os actos homosexuais consensuados e privados. Estes empregan o noxo como un modo confiable para a consideración daquilo que debería estar regulado xuridicamente. Ou Leon Kass e a súa postura da "sabiduría da repugnancia", a través da cal postula que en momentos de controversia o noxo convertese na “expresión emocional da sabiduría profunda” chegando a situala máis alá da propia razón.

Contrariamente, Nussbaum considera que o principio de repugnancia implica un tipo especial de irracionalidade, e que polo tanto é pouco fiable, é máis, Nussbaum argumenta que este principio negou e continúa negando aos cidadáns a humanidade e a igualdade ante a lei sen fundamentos racionais, causando danos sociais sobre os grupos afectados. De feito, a autora entende que non debemos confiar en ningunha emoción en si mesma, sen poñela en diálogo previo con principios morais. En consecuencia, Nussbaum rexeita o principio de repugnancia como ferramenta legal porque ameaza os valores chave dunha sociedade liberal, xa que son constitutivamente xerárquicos e porque implican restricións á liberdade respecto das condutas non daniñas, apuntando cara as persoas e non cara os malos actos.

Fronte a este paradigma Nussbaum propón a política da humanidade, cuxo obxectivo é xerar unha consciencia de igualdade entre as persoas sobre a cal poder lexislar. Tamén defende o principio de dano postulado por John Stuart Mill para a defensa das liberdades individuais. A autora considera que a diferencia do principio de repugnancia este protexe os cidadáns.

From Disgust to Humanity obtivo aclamación nos Estados Unidos, e conseguiu a Nussbaum entrevistas no New York Times e outras revistas.​ Unha revista conservadora, The American Spectator, ofreceu unha opinión disidente da obra, escribindo que "a crítica do 'principio da repugnancia' carece de coherencia, e 'a política da humanidade' traizóase a si mesma ao non tratar máis compasivamente aos que se opoñen ao movemento polos dereitos dos gais". Neste artigo tamén se critica a obra por ser inconsistente e estar chea de erros.

Obras

• Aristotle's De Motu Animalium (1978)
• The Fragility of Goodness: Luck and Ethics in Greek Tragedy and Philosophy (1986)
• Love's Knowledge (1990)
• Nussbaum, Martha, e Amartya Sen. The Quality o Life. (Oxford: Clarendon Press 1993)
• The Therapy of Desire (1994)
• Poetic Justice (1996)
• For Love of Country (1996)
• Cultivating Humanity: A Classical Defense of Reform in Liberal Education (1997)
• Sex and Social Justice (1998)
• Women and Human Development (2000)
• Upheavals of Thought: The Intelligence of Emotions (2001)
• Hiding From Humanity: Disgust, Shame, and the Law (2004)
• Animal Rights: Current Debates and New Directions (editado con Cass Sunstein) (2004)
• Frontiers of Justice: Disability, Nationality, Species Membership (2006)
• The clash within democracy, religious violence, and India's future (2007)
• Liberty of conscience: in defense of America's tradition of religious equality (2008)
• From disgust to humanity: sexual orientation and constitutional law (2010)
• Not for profit: why democracy needs the humanities (2010)
• Creating capabilities: the human development approach (2011)
• Philosophical interventions (2012)
• The new religious intolerance: overcoming the politics of fear in an anxious age (2012)
• Political emotions : why love matters for justice (2013)
• Anger and Forgiveness: Resentment, Generosity, Justice (2016)
• The Cosmopolitan Tradition: A Noble but Flawed Ideal (2019)
• The Monarchy of Fear: A Philosopher Looks at Our Political Crisis (2018)
• Citadels of Pride: Sexual Abuse, Accountability, and Reconciliation (2021)
• Justice for Animals: Our Collective Responsibility (2022)

Traducidas ao castelán

• La fragilidad del bien: fortuna y ética en la tragedia y la filosofía griega [tradución de Antonio Ballesteros] Madrid: Visor, 1995.
• Justicia poética: la imaginación literaria y la vida pública [tradución de Carlos Gardini]. Barcelona: Andrés Bello, D.L., 1997.
• Los límites del patriotismo: identidad, pertenencia y "ciudadanía mundial", compilado por Joshua Cohen; [tradución de Carme Castells]. Barcelona: Paidós Ibérica, 1999.
• Clones y clones: hechos y fantasías acerca de la clonación humana. Nussbaum M. y Cass R. Sunstein (eds.) ; prólogo de Manuel Garrido; [tradución de María Cóndor Orduña]. Madrid: Cátedra, 2000.
• El cultivo de la humanidad: una defensa clásica de la reforma en la educación liberal [tradución de Juana Pailaya] 1.ª ed. Barcelona: Andrés Bello, 2001.
• Las mujeres y el desarrollo humano: el enfoque de las capacidades [tradución de Roberto Bernet]. Barcelona: Herder, 2002.
• La terapia del deseo: teoría y práctica en la ética helenística [tradución de Miguel Candel]. Barcelona: Paidós, 2003.
• El conocimiento del amor: ensayos sobre filosofía y literatura [tradución de Rocío Orsi Portalo y Juana María Inarejos Ortiz Boadilla del Monte]. Madrid: A. Machado Libros, 2005.
• El cultivo de la humanidad: una defensa clásica de la reforma en la educación liberal [tradución de Juana Pailaya]. Barcelona: Paidós Ibérica, 2005.
• El ocultamiento de lo humano: repugnacia, vergüenza y ley [tradución de Gabriel Zadunaisky]. Buenos Aires/Madrid, Katz editores, 2006, ISBN 9788460983545
• Las fronteras de la justicia: consideraciones sobre la exclusión [tradución de Ramón Vilà Vernis y Albino Santos Mosquera]. Barcelona: Paidós, 2007.
• Paisajes del pensamiento: la inteligencia de las emociones. Barcelona: Paidós Ibérica, 2008, ISBN 978-84-493-2099-6
• Libertad de conciencia [tradución de Alberto Enrique Álvarez y Araceli Maira Benítez]. Barcelona: Tusquets, 2009.
• India: democracia y violencia religiosa [tradución de Vanesa Casanova]. Barcelona: Paidós, 2009.
• Sin fines de lucro. Por qué la democracia necesita de las humanidades [tradución de María Victoria Rodil]. Buenos Aires/Madrid, Katz editores, 2010, ISBN 9788492946174
• Libertad de conciencia: el ataque a la igualdad de respeto + "Vivir en democracia implica respetar el derecho de las personas a elegir estilos de vida con los que no estoy de acuerdo" (entrevista de Daniel Gamper Sachse) [tradución de Patrícia Soley-Beltrán]. Buenos Aires/Madrid, Katz editores, 2011, ISBN 9788492946358 (En coedición con el Centro de Cultura Contemporánea de Barcelona).
• Crear capacidades: propuesta para el desarrollo humano [tradución de Albino Santos Mosquera]. Barcelona, Paidós, 2012, ISBN 9788449309885

Traducidas ao portugués

• A fragilidade da bondade (Editora WMF Martins Fontes, 2009)

• Sem fins lucrativos (Editora WMF Martins Fontes, 2015)
• Fronteiras da justiça (Editora WMF Martins Fontes, 2013)

Galardóns e recoñecementos

• 1990: Premio Brandeis ás Artes Creativas, categoría de non ficción.
• 1991: Premio PEN/Diamonstein-Spielvogel á Arte do Ensaio por Love's Knowledge.
• 1998: Premio do Libro Ness da Asociación de Universidades Americanas (Cultivating Humanity).
• Premio do Libro da Sociedade Norteamericana, categoría de filosofía social (Sex and Social Justice).
• 2002: Premio Grawemeyer da Universidade de Louisville, categoría de educación (Cultivating Humanity).
• 2003: Medalla de Distinción da Universidade Barnard.
• 2004: membresía de honra en Phi Beta Kappa pola Universidade de Chicago.
• 2004: Premio do Libro Profesional e Académico da Asociación Americana de Editoriais Universitarias, na categoría de dereito (Hiding from Humanity).
• 2005: incluída entre os 100 meirandes intelectuais do mundo polas revistas Foreign Policy e Prospect (honra reiterada en 2008 e 2010).
• 2007: Premio Radcliffe de Recoñecemento a Exalumnos.
• 2009: Premio Henry M. Phillips da Sociedade Filosófica Americana, categoría de xurisprudencia.
• 2009: Premio ós Defensores das Artes e das Ciencias do Consello de Facultades de Artes e Ciencias.
• 2010: Medalla do Centenario ós Graduados da Escola de Artes e Ciencias da Universaridade Harvard.
• 2012: Premio Príncipe de Asturias de Ciencias Sociais.
• 2015: Premio Nonino (Italia).
• 2015: Premio á Ética Inamori.
• 2016: Premio Quioto á Filosofía (Xapón).
• 2017: Premio Don M. Randel Award pola Contribución ás Humanidades da Academia Americana das Artes e das Ciencias.
• 2018: Premio Berggruen.
• 2021: Premio Holberg.
• 2023: Doutora Honoris Causa pola Universidade de Santiago de Compostela.

Véxase tamén

Bibliografía

• Szekely, E.; Mason, M. (2018). "Complexity theory, the capability approach, and the sustainability of development initiatives in education". Journal of Education Policy. doi:10.1080/02680939.2018.1465999. 

Ligazóns externas

• Páxina na Universidade de Chicago (en inglés)
• We Need the Sting of Critical Reasoning (en castelán)
• Gifford Lecture Series - Biography - Martha Nussbaum (en inglés)
• La crisis silenciosa (en castelán)
• Un mundo de gente rentable (en castelán)
• Entrevista con Martha C. Nussbaum: “Sen unha cidadanía independente non podemos falar de democracia, senón dalgunha forma de fascismo”, Barcelona Metròpolis, 2011. (en catalán)