Marina Alta

Marina Alta

Localización
38°46′23″N 0°05′01″O
Estado	España
Comunidade autónoma	Comunidade Valenciana
Provincia	Provincia de Alacant
Capital	Dénia
Contén a división administrativa	Adsubia (pt) Alcalalí (pt) Beniarbeig (pt) ../... 33+
Poboación
Poboación	184.284 (2022) (242,7 hab./km²)
Lingua oficial	lingua catalá (lingua predominante)
Xeografía
Superficie	759,3 km²
Comparte fronteira con	Comtat (pt) Marina Baixa Safor (pt)
Datos históricos
Evento clave 2022 2022 Vall d'Ebo wildfire (en)

Cabo de Sant Antoni visto dende a praia de Les Arenetes, Xàbia.

Casa típica da Marina en Teulada.

Castelo de Dénia.

Muíños do Cabo de Sant Antoni.

Coques de mullador, tortas típicas da Marina.

A Marina Alta (en galego Mariña Alta) é unha comarca central e costeira da Comunidade Valenciana con capital en Dénia. Limita ao norte coa Safor, ao norte e ao leste co mar Mediterráneo, ao sur coa Marina Baixa e ao oeste co Comtat.

Xeografía

A Marina Alta é unha comarca costeira, a situada máis ao norte da provincia de Alacant. Ten unha orografía bastante complexa, xa que a sucan numerosas montañas, vales e unha costa moi accidentada. Son numerosos os cantís, calas e cabos que se atopan nestas terras. A costa desta comarca ten algúns dos accidentes máis emblemáticos valencianos, como son o cabo de Sant Antoni (Montgó), cabo de Martí e Cabo da Nau (os tres forman a peculiar "punta"). Así como o coñecido Penedo de Ifach, na localidade de Calp.

Hai importantes formacións montañosas, como a Serra de Bernia ou o Montgó. Tamén cabe destacar a importancia da marjal de Pego-Oliva, marismas interiores. Na comarca destacan algúns cursos de auga como os ríos Bullent, Racons, Girona e Gorgos.

Economía e Actividade

A Mariña Alta foi durante a gran parte da súa historia, unha comarca dedicada principalmente ás actividades agrícolas no interior, e ás relacionadas coa pesca nos municipios costeiros. Tras o "boom" turístico dos anos 60, a gran beleza desta comarca propiciou un cambio no sector económico, dedicado desde entón ao sector terciario.

A zona sofre agora as repercusións do turismo residencial, sobre todo pola afluencia de numerosos residentes provenientes de países do centro e norte de Europa.

Demografía

Os concellos que forman parte desta comarca son:

Municipio	Poboación	Extensión	Densidade
Alcalalí	1.395	14,4	96,87
L'Atzúvia	668	14,7	45,44
Beniarbeig	1.729	7,4	233,64
Benidoleig	1.139	7,48	152,27
Benigembla	570	18,5	30,81
Benimeli	429	3,5	122,57
Benissa	12.690	69,7	182,06
Calp	27.768	23,5	1.181,61
Castell de Castells	517	45,9	11,26
Dénia	42.704	66,2	645,07
Gata de Gorgos	5.969	20,3	294,03
Llíber	1.001	21,9	45,70
Murla	574	5,8	98,96
Ondara	6.217	10,4	597,78
Orba	2.503	17,3	144,68
Parcent	1.061	11,8	89,91
Pedreguer	7.097	29,6	239,76
Pego	10.878	52,9	205,63
El Poble Nou de Benitatxell	4.773	12,7	375,82
Els Poblets	3.078	3,6	855,00
El Ràfol d'Almúnia	635	4,9	129,59
Sagra	457	5,6	81,60
Sanet i els Negrals	727	3,9	186,41
Senija	658	4,8	137,08
Teulada	13.281	32,24	411,94
Tormos	339	5,4	62,77
La Vall d'Alcalà	191	22,9	8,34
Vall d'Ebo	297	32,4	9,16
Vall de Gallinera	672	53,6	12,53
La Vall de Laguar	937	23,1	40,56
El Verger	4.688	8,2	571,70
Xaló	3.002	34,6	86,76
Xàbia	29.923	68,6	436,19
Totais:	188.567	759,30	248,34

Lingua

A lingua nativa e predominante na Marina Alta é o catalán, na súa forma dialectal do valenciano meridional. Algunhas marcas do valenciano alacantino preséntanse ocasionalmente, como a perda do "d" intervogálico e léxico coma "astò" (en troques de "açò", esto). Cara ao interior da comarca, as vilas de histórico repoboamento mallorquino conservan trazas deste dialecto ademais dun trazo específico: os “x” pasan a ser “tx” cando no resto do valenciano es pronúnciase “x”, coma nas verbas “txitxanta” (seixanta, sesenta) o “aitxò” (això, eso). O salat (conxunto de verbas do catalán central caracterizadas polo uso do artigo, denominado salat, es (s'), sa (s'), es, ses, en lugar do (l'), la (l'), els, les) perdeuse case totalmente e consérvase só na veciña poboación de Tàrbena (Marina Baixa) e nalgúns topónimos locais, como a serra de Ses Cordelleres (Benigembla).

En Dénia e Xàbia dise "aquí" cando outras vilas prefiren o estándar valenciano "ací" (aquí). Por outra banda os "e" e "o" abertos abondan, até tal punto que o uso xeral é pechado: "Al Verger", "ham astat" (hem estat, estivemos), “aubert” (obert, aberto), "Undara". O catalán da Marina Alta tamén posúe un rico léxico propio, típico dunha comarca historicamente illada das cidades e cunha poboación estática: fesols de careta, cadufo, andragó, bollet, espencat, mullador, casup, riurau, naia, bancal, marge o giró. Algunhas palabras demostran a influencia da emigración histórica da colonia francesa de Alxeria: carrota, betrava, secatons, ferma, xicolate, retreta, valable o velloseta.

Ademais hai crecentes comunidades de castelán-parlantes, anglófonos, xermanófonos e francófonos grazas ao turismo residencial. En toda a comarca, o castelán é a lingua preferente para os europeos e magrebís chegados recentemente e en consecuencia, o índice de coñecemento do catalán decaeu nos últimos quince anos. Ademais, o coñecemento do castelán sufriu o mesmo efecto en menor grao grazas á creación de empresas, xornais, radios e clubs sociais adicados exclusivamente ás comunidades norteeuropeas.

Gastronomía

Algúns pratos típicos da gastronomía desta comarca son o mullador, o espencat, tortas doces e salgadas, sobrasada e longaínza do interior, os pasteis de améndoa ou de espinacas, os bolos de vento, el suquet de peixe, o bull (embutido) con cebola, as fabas axitadas, la picaeta (salmoeira, noces, altramuces e cacahuetes), a picada de allo e pirixel, pucheiro con albóndegas, arroz ao forno con xudías e pencas, arroz con costra, paella con gamba ou albóndega, pa amb tomàquet (pan con tomate), pementos recheos de arroz e magro. Bebidas típicas son o burret (coca-cola e licor-café), o viño de Xaló e mistela.

Lugares de interese

• O castelo e vila vella de Dénia.
• Parque natural do Montgó: o Cabo de Sant Antoni, Torre de Gerro e os muíños de Xàbia.
• Parque natural da Marjal de Pego e Oliva.
• Penedo de Ifach en Calp.
• Vila vella de Xàbia: a igrexa, basílica-fortaleza e ermida de Loreto. Calas.
• Os Pòrxens de Pedreguer.
• Vila vella de Benissa: pazos, convento e igrexa.
• Vila vella de Teulada: pazos medievais e igrexa.
• Praza de touros, vila vella e igrexa do convento de Ondara.
• As Pozas de Xaló: a das Figueretes, o do Assegador e o da Basseta.