Linguas zamucanas

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Zamucanas
Outros nomes:Samúkoan
Falado en: Paraguai e Bolivia
Rexións: Chaco, Alto Paraguai (Paraguai)
Santa Cruz (Bolivia)
Total de falantes: c. 5 200 (2011)
Familia:
 Zamucanas
Códigos de lingua
ISO 639-1: --
ISO 639-2: ---
Mapa
Status

As linguas zamucanas son unha pequena familia de linguas faladas en Paraguai (nordeste do Chaco) e Bolivia (departamento de Santa Cruz). A familia apenas foi estudada polos lingüistas,[1] aínda que recentemente apareceron varios estudo que mostran que as linguas zamucanas se caracterizan por unha configuración sintáctica rara que se denomina para-hipotaxe, onde a coordinación e a subordinación se usan simultaneamente para conectar cláusulas.[2]

Linguas existentes[editar | editar a fonte]

As linguas zamucanas están compostas por dúas linguas vivas:

  • A lingua ayoreo (tamén coñecida como zamuco, ayoré, moro, ayoréo, ayoweo, samuko, morotoco, pyeta, yovai), con 3 160 falantes.
  • A lingua chamacoco (tamén coñecida como bahía negra, ebidoso, tumarahá, chamakoko, ebitoso, ishiro, jeywo), con 2 000 falantes.

Relacións xenéticas[editar | editar a fonte]

Segundo o rexistro histórico dos pobos zamucanos, as linguas zamucanas vivas parecen ter varios parentes, hoxe extinguidos. Non está claro se estes foron necesariamente linguas distintas, ou mesmo que fosen zamucanas, mais Mason (1950)[3] enumerounos do seguinte xeito:[4]

  • Setentrional
    • Zamuco (Ayoreo): Zamuco (Samuca); Satienyo (Zatieño, Ibiraya)
    • Morotoco (Coroino)
      • Cucarate (Kukutade)
      • Orebate (Ororebate); Carerá
      • Panono (Panana)
      • Tomoeno
    • Guarañoca [possiblemente un dialecto do ayoreo]: Tsiracua (Empelota); Mora (restos de Morotoco e Guarañoca)
    • Ugaraño
    • Tapii (Tapio)
    • Poturero (Ninaquiguilá)
  • Meriodional
    • Chamacoco (Tumanahá, Timinihá): Ebidoso, Horio (Ishira), Tumerehã
    • Imono
    • Tunacho (Tunaca)
    • Caipotorade

Notas[editar | editar a fonte]

  1. A partir de Adelaar & Muysken 2004
  2. Bertinetto & Ciucci 2012
  3. Mason, John Alden (1950). "The languages of South America". En Steward, Julian. Handbook of South American Indians 6. Washington, D.C., Government Printing Office: Smithsonian Institution, Bureau of American Ethnology Bulletin 143. pp. 157–317. 
  4. Fabre 2007:3–5

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Bibliografía[editar | editar a fonte]

  • Adelaar, Willem F. H.; & Muysken, Pieter C. (2004). The languages of the Andes. Cambridge language surveys. Cambridge University Press.
  • Bertinetto, Pier Marco (2009). Ayoreo (Zamuco). A grammatical sketch. Quaderni del laboratorio di Linguistica 8 n.s. (Versión en liña: <http://linguistica.sns.it/QLL/QLL09.htm>).
  • Bertinetto, Pier Marco (2010). How the Zamuco languages dealt with verb affixes. Quaderni del Laboratorio di Linguistica 9,1 n.s. (Versión en liña: <http://linguistica.sns.it/QLL/QLL10.htm>).
  • Bertinetto, Pier Marco (2013). Ayoreo (Zamuco) as a radical tenseless language. Quaderni del Laboratorio di Linguistica 12 n.s. (Versión en liña: <http://linguistica.sns.it/QLL/QLL13.htm>)
  • Bertinetto, Pier Marco & Luca Ciucci 2012. Parataxis, Hypotaxis and Para-Hypotaxis in the Zamucoan Languages Arquivado 09 de abril de 2020 en Wayback Machine.. In: Linguistic Discovery 10.1: 89-111.
  • Campbell, Lyle. (1997). American Indian languages: The historical linguistics of Native America. New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-509427-1.
  • Ciucci, Luca (2007/08). Indagini sulla morfologia verbale nella lingua ayoreo. Quaderni del Laboratorio di Linguistica della Scuola Normale Superiore 7 n.s. (Versión en liña: <http://linguistica.sns.it/QLL/QLL07_08.htm>)
  • Ciucci, Luca (2009). Elementi di morfologia verbale del chamacoco. Quaderni del Laboratorio di Linguistica della Scuola Normale Superiore 8 n.s. (Versión en liña: <http://linguistica.sns.it/QLL/QLL09.htm>)
  • Ciucci, Luca (2010a). La flessione possessiva dell’ayoreo. Quaderni del Laboratorio di Linguistica della Scuola Normale Superiore 9,2 n.s. (Versión en liña: <http://linguistica.sns.it/QLL/QLL10.htm>)
  • Ciucci, Luca (2010b). La flessione possessiva del chamacoco. Quaderni del Laboratorio di Linguistica della Scuola Normale Superiore 9,2 n.s. (Versión en liña: <http://linguistica.sns.it/QLL/QLL10.htm>)
  • Ciucci, Luca (2013a). Inflectional morphology in the Zamucoan languages. Pisa: Scuola Normale Superiore di Pisa. Ph.D. Thesis.
  • Ciucci, Luca (2013b). Chamacoco lexicographical supplement. Quaderni del Laboratorio di Linguistica della Scuola Normale Superiore 12 n.s. (Versión en liña: <http://linguistica.sns.it/QLL/QLL13.htm>)
  • Fabre, Alain. (por aparecer, 2005). Los pueblos del Gran Chaco y sus lenguas, cuarta parte: Los zamuco. Suplemento Antropológico, Asunción.
  • Kaufman, Terrence. (1990). Language history in South America: What we know and how to know more. In D. L. Payne (Ed.), Amazonian linguistics: Studies in lowland South American languages (pp. 13–67). Austin: University of Texas Press. ISBN 0-292-70414-3.
  • Kaufman, Terrence. (1994). The native languages of South America. In C. Mosley & R. E. Asher (Eds.), Atlas of the world's languages (pp. 46–76). Londres: Routledge.
  • Ulrich, M.; Ulrich, R. (2000). Diccionario Ishi̵ro (Chamacoco) - Español, Español - Ishi̵ro (Chamacoco). Asuncion: Misión a Nuevas Tribus Paraguay.