Saltar ao contido

Lingua yurok

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Yurok
Pueleekla’
Falado en: Estados Unidos de América Estados Unidos
Rexións: noroeste de California
Extinción: 2013, coa morte de Archie Thompson[1]
Familia: Álxico
 Yurok
Escrita: Alfabeto latino
Códigos de lingua
ISO 639-1: --
ISO 639-2: ---
ISO 639-3: yur
Mapa

Territorio dos falantes de yurok antes do contacto cos europeos.
Status

O yurok está clasificado como en perigo crítico polo Libro Vermello das Linguas Ameazadas da UNESCO[2]

A lingua yurok (tamén coñecida como chillula, mita, pekwan, rikwa, sugon, weitspek ou weitspekan) é unha lingua da familia áxica. É a lingua tradicional do pobo yurok, o cal vive nos condados de Del Norte e Humboldt, na costa norte de California. O derradeiro falante nativo coñecido, Archie Thompson, morreu en 2013.[1] Dende 2012, ensínase yurok nas clases a estudantes de instituto, e estanse a levar a cabo outros esforzos de revitalización lingüística para facer medrar a poboación de falantes.[3]

A referencia estándar sobre a gramática da lingua Yurok é obra de R. H. Robins (1958).[4]

Status da lingua

[editar | editar a fonte]
Mestra ensinando a lingua yurok.

O programa para revivir o yurok foi eloxiado como o programa de dinamización lingüística máis exitoso de California.[5] Dende o ano 2014, hai seis escolas no norte de California que ensinan yurok: catro escolas secundarias e dúas escolas primarias. Rick Jordan, director do Eureka High School, unha das escolas cun programa de lingua yurok, comentou sobre o impacto que poden ter as escolas na vitalidade dunha lingua: "Hai cen anos, eran as nosas organizacións as que estaban combatendo contra a lingua da xente, e agora estamos tentando reinculcalo, un pequeno anaco de algo que é moito máis grande ca nós".[6]

O derradeiro falante activo e nativo coñecido de yurok, Archie Thompson, faleceu o 26 de marzo de 2013. "Tamén foi o último duns 20 anciáns que axudaron a revitalizar a lingua durante as últimas décadas, logo de que os académicos en 1990 predixeran que se extinguiría en 2010. Fixo gravacións da lingua que foron arquivadas polos lingüistas da Universidade de Berkeley, e a tribo pasou horas axudando a ensinar yurok nas aulas comunitarias e escolares e deu a benvida aos aprendices para probar os seus coñecementos".[1]

Os lingüistas da UC Berkeley comezaron o Proxecto Lingüístico Yurok en 2001. O profesor Andrew Garrett e a doutora Juliette Blevins colaboraron con anciáns tribais nun dicionario yurok que foi aclamado como un modelo nacional.[5] Porén, o proxecto da lingua yurok afondou moito máis ca un léxico impreso. O dicionario está dispoñible en liña e tamén é posible buscar nun dicionario de son: un repositorio de clips de son de palabras e frases curtas. Para un estudo máis profundo, hai unha base de datos de textos compilados onde se poden ver palabras e frases como parte dun contexto máis amplo.[7]

En febreiro de 2013, había máis de 300 falantes básicos de yurok, 60 cunha habilidades intermedias, 37 avanzados e 17 que se consideran fluídos na conversa.[5] Dende 2014, nove persoas están certificadas para ensinar yurok nas escolas. Dado que o yurok, como moitas outras linguas nativas americanas, utiliza un sistema de mestre-aprendiz para formar falantes na lingua, non tería sido posible ter eses profesores certificados sen unha lexislación aprobada en 2009 no estado de California que permitiu ás tribos indíxenas o poder de nomear os seus propios profesores de lingua.[6]

Notas

[editar | editar a fonte]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Romney, Lee (2013-04-07). "Archie Thompson dies at 93: Yurok elder kept tribal tongue alive". Los Angeles Times. Arquivado dende o orixinal o 8 de abril de 2013. Consultado o 2013-04-08. 
  2. ↑ Moseley, Christopher e Nicolas, Alexandre. "Atlas of the world's languages in danger". unesdoc.unesco.org. Consultado o 11 de xullo de 2022. 
  3. ↑ Atherton (2010)
  4. ↑ Robins, Robert H. 1958. The Yurok Language: Grammar, Texts, Lexicon. University of California Publications in Linguistics 15.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Romney, Lee. (6 de febreiro de 2013). Revival of nearly extinct Yurok language is a success story Arquivado 17 de febreiro de 2013 en Wayback Machine.. The Los Angeles Times. Consultado o 7 de febreiro de 2013
  6. ↑ 6,0 6,1 Onishi, Norimitsu (12 de abril de 2014). "In California, Saving a Language That Predates Spanish and English". New York Times. Arquivado dende o orixinal o 1 de maio de 2023. Consultado o 2014-04-15. 
  7. ↑ "Yurok Language Project: Advanced Search". Arquivado dende o orixinal o 24 de outubro de 2023. Consultado o 30 de abril de 2014. 

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Bibliografía

[editar | editar a fonte]
  • Atherton, Kelley (16 de outubro de 2010). "Back from the Brink: Learning the Yurok Language". The Daily Triplicate. Arquivado dende o orixinal o 13 de decembro de 2012. Consultado o 30 de abril de 2012. 
  • Blevins, Juliette (2003). "The phonology of Yurok glottalized sonorants: Segmental fission under syllabification". International Journal of American Linguistics 69 (4): 371–396. doi:10.1086/382738. 
  • Campbell, Lyle (1997). American Indian languages: The historical linguistics of Native America. New York: Oxford University Press. 
  • Dixon, Roland; Kroeber, Alfred L. (1913). "New linguistic families in California". American Anthropologist 5: 1–26. doi:10.1525/aa.1903.5.1.02a00020. 
  • Goddard, Ives (1975). "Algonquian, Wiyot, and Yurok: Proving a distant genetic relationship". En Kinkade, M. D.; Hale, K. L.; Werner, O. Linguistics and anthropology in honor of C. F. Voegelin. Lisse: Peter de Ridder Press. pp. 249–262. 
  • Goddard, Ives (1979). "Comparative Algonquian". En Campbell, L.; Mithun, M. The languages of native America: Historical and comparative assessment. Austin: University of Texas Press. pp. 70–132. 
  • Goddard, Ives (1990). "Algonquian linguistic change and reconstruction". En Baldi, P. Linguistic change and reconstruction methodology. Berlin: Mouton de Gruyter. pp. 99–114. 
  • Golla, Victor (2011). California Indian Languages. Berkeley: University of California Press. ISBN 978-0-520-26667-4. 
  • Haas, Mary R. (1958). "Algonkian-Ritwan: The end of a controversy". International Journal of American Linguistics 24 (3): 159–173. doi:10.1086/464453. 
  • Hinton, Leanne (1994). Flutes of fire: Essays on Californian Indian languages. Berkeley: Heyday Books. 
  • Michelson, Truman (1914). "Two alleged Algonquian languages of California". American Anthropologist 16 (2): 361–367. JSTOR 659619. doi:10.1525/aa.1914.16.2.02a00150. 
  • Michelson, Truman (1915). "Rejoinder (to Edward Sapir)". American Anthropologist 17: 4–8. 
  • Mithun, Marianne (1999). The languages of Native North America. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-23228-7. 
  • Robins, Robert H (1958). The Yurok Language: Grammar, Texts, Lexicon. University of California Publications in Linguistics 15. University of California Press. 
  • Sapir, Edward (1913). "Wiyot and Yurok, Algonkin languages of California". American Anthropologist 15 (4): 617–646. JSTOR 659722. doi:10.1525/aa.1913.15.4.02a00040. 
  • Sapir, Edward (1915a). "Algonkin languages of California: A reply". American Anthropologist 17 (1): 188–198. JSTOR 660169. doi:10.1525/aa.1915.17.1.02a00270. 
  • Sapir, Edward (1915b). "Epilogue". American Anthropologist 17: 198. 
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Lingua_yurok&oldid=6881002»