Lingua keta

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Lingua keta
Кет язык
Falado en: Rusia Rusia
Rexións: Krai de Krasnoiarsk
Total de falantes: 213 (ano 2010) [1]
Familia: Linguas turcas
 Linguas turcas siberianas
  Linguas na-dené
   Linguas ieniseianas
    Lingua keta
Escrita: Cirílico
Estatuto oficial
Lingua oficial de: Pobo keta (cooficial co ruso)
Regulado por: yeni1252 [2]
Códigos de lingua
ISO 639-1: --
ISO 639-2: ---
ISO 639-3: ket
Mapa
Status

O keto está clasificado como en perigo severo polo Libro Vermello das Linguas Ameazadas da UNESCO[3]

O keto (ou ket, ou queto), anteriormente coñecido como ienisei ostiak,[4] é unha lingua illada siberiana, a última supervivente da familia de linguas ieniseianas.

Houbo intentos por expertos soviéticos de estableceren unha relación entre a lingua keta e o burushaski, e mesmo coas linguas sino-tibetanas. Pero a maioría dos autores inclúeno na suposta familia das linguas dené-caucasianas.[5]

Hoxe en día hai pouco máis de 200 falantes da lingua keta. Realizáronse esforzos para introducir a lingua nas gardarías e nos colexios. A vila de Kellog, en Rusia, é o único lugar onde o keta aínda se ensina nas escolas. Aos alumnos subminístranselle libros especiais para os graos de segundo a cuarto, pero despois deses graos só hai bibliografía rusa para estudar a cultura keta.[1] A día de hoxe non se coñecen falantes monolingües,[6] polo que se teme que desapareza.

O número de compoñentes do pobo keta que teñen como lingua materna este idioma descendeu desde os 1 225 en 1926 até os 537 en 1989 e os 213 en 2010.[1]

Outra lingua pertencente á familia ieniseiana, o yugh, extinguiuse recentemente.

Características da lingua[editar | editar a fonte]

Alfabeto de 1930
a ā æ b d e ē ə f g h i ī j k l
m n ŋ o ō p q r s t u ū v ь
Alfabeto cirílico de 1991
а б в г г̡ д е ё ж з и й к ӄ л м н ӈ о
ɵ п р с т у ф х ц ч ш щ ъ ǝ ы ь э ю я

Investigacións sobre a lingua[editar | editar a fonte]

As primeiras notas sobre o keta (Путешествия по разным провинциям Русского Государства) foron publicadas en 1788 por P. S. Pallas nun dos seus cadernos de viaxes. En 1858, M. A. Castrén publicou o primeiro dicionario keta (Versuch einer jenissei-ostjakischen and kottischen Sprachlehre), que tamén incluía documentación sobre o kot e Castrén foi tamén o primeiro en realizar unha gramática completa da lingua[7]. No século XIX os keta foron erroneamente clasificados como unha tribo fino-ugria do grupo dos khats. O primeiro libro sobre gramática keta (Кетский язык) no século XX publicouno N.K.Karger en 1934.[8][9][10]

Notas[editar | editar a fonte]

  1. 1,0 1,1 1,2 Kryukova, Elena (2013): "The Ket Language: from descriptive linguistic to interdisciplinary research". Tomsk Journal of Linguistics & Anthropology 1: 39.
  2. Hammarström, Harald; Forkel, Robert & Haspelmath, Martin, eds. (2017). "Yeniseian". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
  3. Moseley, Christopher e Nicolas, Alexandre. "Atlas of the world's languages in danger". unesdoc.unesco.org. Consultado o 11 de xullo de 2022. 
  4. Bauer, Laurie (2007): The Linguistics Student's Handbook. Edimburgo: Edinburgh University Press. ISBN 978-0-7486-2759-2.
  5. Sanchez-Mazas, Alicia; Blench, Roger; Ross, Malcolm D.; Peiros, Ilia; Lin, Marie (25-07-2008). Past Human Migrations in East Asia: Matching Archaeology, Linguistics and Genetics (en inglés). Londres: Routledge. ISBN 978-1-1341-4962-9. 
  6. Vajda, Edward J. (2006). Loanwords in the World's Languages: a Comparative Handbook. Berlin: De Gruyter Mouton. pp. 471–500. 
  7. Stefan, Georg (2007) " A Descriptive Grammar of Ket (Yenisei Ostyak). Volume I: Introduction, Phonology, Morphology. Global Oriental, Folkestone (Kent), p. 35
  8. "A Descriptive Grammar of Ket (Yenisei-Ostyak)". eds.b.ebscohost.com. Consultado o 1 de abril de 2019. [Ligazón morta]
  9. Karger, N. K. (1934). Ketskij (Enisejsko-Ostyatskij) Jazyk. Jazyki i Pismennost' Narodov Severa III. Moskva: Gosudarstvennoe Učebno-Pedagogičeskoe Izdatel'stvo. pp. 223–238. 
  10. Werner, Heinrich (1997). Die Ketische Sprache. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag. 

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Bibliografía[editar | editar a fonte]

  • Georg, Stefan (2007). Introduction, Phonology, Morphology. A Descriptive Grammar of Ket (Yenisei-Ostyak) 1 (Folkestone, Kent, UK: Global Oriental Ltd). ISBN 978-1-9019-0358-4. 
  • Vajda, Edward J. (2000). Ket Prosodic Phonology. Languages of the World 15 (Múnic: Lincom Europa). 
  • Vajda, M. Zinn, E.; Zinn, M. (2004). Morfologicheskii slovar ketskogo glagola: na osnove iuzhno-ketskogo dialekta. = Morphological dictionary of the Ket verb: Southern dialect /. 
  • Vajda, Edward J.; Kari, J., Editor; Potter, B. (2010). Siberian Link with Na-Dene Languages The Dene–Yeniseian Connection. Anthropological Papers of the University of Alaska, new series 5 (Fairbanks: University of Alaska Fairbanks, Department of Anthropology). pp. 33–99. 
  • Kotorova, Elizaveta e Andrey Nefedov (eds.) (2015). Comprehensive Ket Dictionary / Большой словарь кетского языка (2 vols). Languages of the World/Dictionaries (LW/D) 57. Múnic: Lincom Europa.

Outros artigos[editar | editar a fonte]