Lingua hixkaryana

Hixkaryana
Pronuncia:	/ˌhɪʃkæriˈɑːnə/
Outros nomes:	Hixkaryána
Falado en:	Brasil
Rexións:	río Nhamundá
Total de falantes:	600 (2000)
Familia:	Linguas caribes  Linguas parukotoanas   Waiwai    Hixkaryana
Códigos de lingua
ISO 639-1:	--
ISO 639-2:	---
ISO 639-3:	hix
Mapa
Status
O hixkaryana está clasificado como "vulnerable" polo Libro Vermello das Linguas Ameazadas da UNESCO

A lingua hixkaryana /ˌhɪʃkæriˈɑːnə/ é unha lingua da familia caribe, falada por arredor de 500 persoas no río Nhamundá, un afluente do río Amazonas, no Brasil. É unha das preto dunha ducia de linguas que foron descritas coa orde de palabras obxecto-verbo-suxeito (inicialmente polo lingüista Desmond C. Derbyshire).

Fonoloxía

O hixkaryana ten os seguintes fonemas consonánticos:

		Labial	Alveolar	Postalveolar ou palatal	Velar	Glotal
Nasal		m	n	ɲ ⟨ny⟩
Oclusiva	xorda	p	t	tʃ ⟨tx⟩	k
	sonora	b	d	ɟ ⟨dy⟩
Fricativa		ɸ ⟨f⟩	s	ʃ ⟨x⟩		h
Vibrante			ɾ	ɽˡ ⟨ry⟩
Aproximante				j ⟨y⟩	w

• /ɽˡ/ é un toque retroflexo cunha pronunciación lateral.

O hixkaryana ten os seguintes fonemas vocálicos:

	Anterior	Posterior
Pechada		ɯ ⟨ɨ⟩, u ⟨u⟩
Semipechada	e ⟨e⟩
Semiaberta		ɔ ⟨o⟩
Aberta	æ ⟨a⟩

Gramática

En lingua hixkaryana, os argumentos están indexados no verbo mediante prefixos de persoa. Estes prefixos forman un patrón inverso no que o argumento máis alto da xerarquía 2o > 1o > 3o está indexado no verbo. Se o obxecto dun verbo transitivo supera ao suxeito segundo esta xerarquía, utilízase o prefixo O axeitado; se non, úsase un prefixo A.

Prefixos A		Prefixos O
1A	0-/ɨ-	1O	r(o)
2A	m(ɨ)-	2O	o(j)-/a(j)-
1+2A	t(ɨ)-	1+2O	k(ɨ)-
3A	n(ɨ)-/j-

Véxase tamén

Bibliografía

• Aikhenvald, A. & Dixon, R. (Eds.) (1999). The Amazonian Languages. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-521-57021-2. 
• Derbyshire, D. (1979). Hixkaryana. Amsterdam: North-Holland Publishing. ISBN. 
• Derbyshire, D. (1985). Hixkaryana and Linguistic Typology. Dallas, TX: Summer Institute of Linguistics. ISBN 0-88312-082-8. 

Ligazóns externas

• A metátese en hixkaryana (en inglés)
• O hixkaryana na base de datos SAILS sobre linguas suramericanas (en inglés)