L'Espluga de Francolí

L'Espluga de Francolí

Brasón
Nomeado en referencia a	cova e Río Francolí
Localización
41°23′50″N 1°06′10″L
Estado	España
Comunidade autónoma	Cataluña
Provincia	Provincia de Tarragona
Ámbito funcional territorial	Camp de Tarragona
Comarca	Conca de Barberà
Contén a división administrativa	Les Masies (en)
Poboación
Poboación	3.733 (2023) (65,26 hab./km²)
Número de fogares	151 (1553)
Lingua oficial	lingua catalá
Xeografía
Diocese	Arquidiocese de Tarragona
Superficie	57,2 km²
Bañado por	Río Francolí
Altitude	411 m
Comparte fronteira con	Vallbona de les Monges (pt) , norte Fulleda, norte Senan, norte Vimbodí i Poblet, oeste Blancafort, leste Montblanc, leste Rojals (pt) , sur
Santo padrón	Abdon and Sennen (en)
Organización política
• Alcalde	Josep M. Vidal Minguella (2019–)
Orzamento	8.310.330,2 € (2022)
Identificador descritivo
Código postal	43440
Fuso horario	UTC+01:00
Código INE	43054
Código territorial IDESCAT	430542
Outro
Irmandado con	L'Espluga Calba (pt) Splügen (pt) (1993–)
Páxina web	esplugadefrancoli.cat

A igrexa vella románica a carón da nova neoclásica, no centro da vila.

Monumento na entrada ás espenucas de L'Espluga.

L'Espluga de Francolí é un concello e vila catalá que se atopa na provincia de Tarragona, na comarca da Conca de Barberà. O nome da vila provén do latín spelunca 'espenuca', 'cova', denominación pola que xa era coñecida no século XI, en referencia ás numerosas grutas e cavernas dos arredores, entre as cales cómpre sinalar a cova da Font Major, por onde transcorre baixo terra o río Francolí. Esta espenuca foi descoberta por casualidade en 1853, e é actualmente visitábel. Constitúe, co museo adxacente, unha das máximas atraccións turísticas da vila.

L'Espluga de Francolí áchase no extremo suroriental da comarca, situado entre a serra do Tallat, o norte, na estrema das comarcas das Garrigues e do Urgell, e os riscos da fraga de Poblet e maila Pena, dos montes de Prades, ao sur; no medio, o val e o cavorco do Reguer, coas leiras e videiras. Testa ao norte con Fulleda, Senan e Vallbona de les Monges, ao leste con Blancafort e Montblanc (que tamén estrema polo sur) e ao oeste con Vimbodí.

O termo está atravesado polo río Francolí, que abrolla na Font Major de L'Espluga, na confluencia dos ríos Sec e Milans. Pódese acceder pola estrada N-240 e pola autoestrada AP-2, con saída por Montblanc; tamén ten conexión coas vilas veciñas grazas a diversas estradas locais. Ten unha estación do camiño de ferro (liña Lleida-Reus) por onde pasa a liña do AVE.

A maioría da poboación concéntrase na vila de L'Espluga de Francolí. Existe un núcleo urbano no balneario de Les Masies, a dous quilómetros ao sur de L'Espluga, preto do Mosteiro de Poblet, no concello de Vimbodí. Na estrema sur do concello atópase o santuario da Santísima Trindade.

Historia

A vila de L'Espluga creouse arredor dun castelo que Ponç de Cervera ergueu no cume do monte no século XI. Máis tarde o castelo pasou a depender de Poblet e da Orde do Temple (templarios) a mediados do século XIII; a parte baixa da vila ficaba baixo a xurisdición dos hospitalarios (Orde de Malta) que estableu a encomenda de L'Espluga de Francolí adquirindo todo o señorío en 1312, ano da extinción da Orde do Temple.

O nome de L'Espluga

O nome da vila provén do latín spelunca ('espenuca' ou 'cova'), porén este vocábulo foi tomado polos romanos da lingua grega. En galego, do latín spelunca, obtemos o temo vulgar de cova: espenuca e o prefixo culto espeleo- (elemento de orixe grega que entra na formación de palabras co significado de ‘caverna’).

Con dita verba que xa era coñecida a zona no século XI, en referencia ás numerosas palas e cavidades dos arredores da vila, entre as cales salienta a cova da Font Major (fonte maior), por onde descorre, so terra, o río Francolí, achada, por casualidade, en 1853, e que actualmente pode ser visitada, xunto co museo que se instalou no seu interior. É a máxima atracción de L'Espluga. Pódense realizar tamén actividades de espeleoloxía.

Monumentos e atractivos da vila

• Coves de l'Espluga son unhas palas naturais utilizadas polo ser humano dende o paleolítico. Ten un museo que se atopa no seu interior. Visita guiada dunha hora e 15 minutos de duración aproximadamente.

Ademais da xa mencionada Cova Museo da Font Major, cómpre salientar tamén:

• Fassina Balanyà, a antiga fábrica de alcol tornou a abrir as súas portas no ano 2009 coma un dos museos industriais do Sistema do Museo Nacional da Ciencia e a Técnica de Cataluña, que neste caso amosa o funcionamento da fabrica durante os anos da posguerra civil española, para coñecer os procesos produtivos para a obtención de alcol e os seus derivados. Oficina de Turismo.
• O antigo hospital da Orde de San Xoán, fundado polos cabaleiros hospitalarios, malia que o edificio actual, gótico, data do século XIV. Acolle a biblioteca Mosén Ramón Muntanyola e diversas entidades.
• Igrexa de Sant Miquel, do século XIII, moi austera, de transición entre o románico e o gótico. En 1837, baixo as escaleiras da igrexa agocháronse os restos dos reis cataláns cuxas tumbas foran profanadas no mosteiro de Poblet. Incendiada en 1873, durante a Terceira Guerra Carlista, construíuse na mesma praza a igrexa nova, de estilo neoclásico, aproveitando as pedras do antigo castelo.
• O Museo da Vida Rural, instalado no pazo da familia Carulla, do século XVII, e creado en 1988 a instancias de Lluís Carulla, industrial e mecenas, promotor da Fundación Lluís Carulla. O novo Museo da Vida Rural responde á vontade da Fundación Lluís Carulla de modernizar e ampliar as súas instalacións.
• A adega cooperativa modernista, o Celler Cooperatiu, obra de 1913, de Pere Domènech i Roura, que seguiu o proxecto do seu pai Lluís Domènech i Montaner, baseado no gótico catalán. Actualmente acolle o museo do viño (Museu del Vi). O museo está estruturado en tres niveis. Nun primeiro nivel soterrado, habilitado polo antigo lagar, exponse a historia, o cultivo e a elaboración do viño. Un segundo nivel, entre os bocois, explícase a elaboración moderna do viño. Finalmente, nun tereceiro nivel, por riba dos bocois, exponse a arquitectura e un audiovisual.
• O Casal de l'Espluga, aberto en 1965, tamén grazas ao mecenas Lluís Carulla. É o centro dun conxunto de servizos tales como: hotel, parque infantil, pavillón polideportivo, escola de música, cine etc.

Economía

A actividade económica do concello depende da agricultura, o comercio, o turismo e a industria. As culturas máis importantes son a vide e os cereais (trigo e orxo), amendoeiras, oliveiras, existindo tamén algunhas granxas de polos e porcos. O reclamo turístico do achegado mosteiro de Poblet converteu a L'Espluga nun importante núcleo de servizos culturais, de hostalaría, restaurantes e lecer, que complementan os atractivos propios do termo. O mercado faise os luns e venres á mañá. A feira da vila (que ten lugar o último domingo de xaneiro) documentada dende 1565, aglutina a oferta comarcal e derivou das súas orixes agrícolas e gandeiras a aspectos máis comerciais e de servizos. Tamén é importante a mostra vitivinícola e de produtos agrarios que se celebra en setembro, durante a Festa de la Verema (festa da vendima). Son sonadas as galletas ("vanos") e carquinyols típicos da vila.

Tradicións

• Diables Fills de Satanàs de L'Spelunca Diabòlica

Grupo tradicional de diables fundado en 1879, e recuperado en 1990.

• O Entroido de L'Espluga

Coñecido como "La rua de les 1000 disfresses" é a festa máis populosa da vila. En 2007 cumpriu a súa vixésimo quinta edición.

Comunicación

• L'Espluga FM RÀDIO

A emisora oficial da vila. Xornais, magazines, fórmulas musicais, e emisión on-line.

• El Francolí

Revista mensual na que se publican novas e artigos que están relacionados con L'Espluga.

Galería de imaxes

• 
  O Antigo Hospital de San Xoán (Hospital de Sant Joan)
• 
  Cheminea da Fassina Balanyà, unha antiga factoría de alcol.
• 
  Casal de l'Espluga (casa da vila).
• 
  Museo da Vida Rural.
• 
  Celler Cooperatiu, adega cooperativa modernista, obra de 1913, de Pere Domènech i Roura.

Véxase tamén

Ligazóns externas

• Páxina oficial de L'Espluga de Francolí (en catalán)