José Gómez Gayoso
  | |
| Biografía | |
|---|---|
| Nacemento | 28 de abril de 1909 Maceda, España |
| Morte | 6 de novembro de 1948 (39 anos) A Coruña, España |
| Causa da morte | pena de morte, garrote |
| Lugar de sepultura | cemiterio de Santo Amaro da Coruña |
| Outros nomes | López |
| Ideoloxía política | Comunismo |
| Actividade | |
| Ocupación | político, maquis |
| Partido político | Partido Comunista de España |
| Descrito pola fonte | Diccionario enciclopédico galego universal Dicionario biográfico de Galicia Diciopedia do século 21 |
 | |
José Gómez Gayoso, coñecido como López,[1] nado en Maceda o 28 de abril de 1909 e finado na Coruña o 6 de novembro de 1948, foi un político e guerrilleiro antifranquista galego.[2]
Traxectoria
[editar | editar a fonte]
Primeiro anos e formación
[editar | editar a fonte]De noi novo, xunto coa súa familia, marcharon a Vigo, onde entrou a traballar na Singer e estudou Maxisterio e, aos poucos, converteuse en sindicalista[3] e, como seu pai non estaba de acordo, aos 18 anos abandonou a casa. Mestre e afiliado ao PCE, a súa primeira detención, produciuse por mor dun artigo no xornal Tribuna, de Tui, unha información sobre a detención de dous compañeiros por distribuír “follas clandestinas”, pola que foi condenado a dous meses e un día de arresto maior “por injuriar, menospreciar y escarnecer” ao xuíz de instrución pública Cándido Conde Pumpido.[3] En 1935 converteuse en secretario de organización do partido.
Guerra civil
[editar | editar a fonte]O golpe de Estado do 18 de xullo de 1936 sorprendeuno en Madrid, onde asistía a uns cursiños de marxismo. Durante a guerra foi secretario de Francisco Antón, comisario político do Exército do Centro, e traballou con Luis Delage, comisario do Exército do Ebro. Colaborou co Enrique Líster e Santiago Álvarez nas emisións radiofónicas que o Partido Galeguista realizaba desde a capital. Tamén colaborou na organización das Milicias Galegas e dirixiu o periódico Nueva Galicia, o xornal dos antifascistas galegos e onde tamén colaboraron galeguistas como Blanco Amor, Castelao, Ramón de Valenzuela e Delgado Gurriarán.[3] Tamén dirixiu La Voz del Combatiente. Viaxou á Unión Soviética para recibir instrución militar, coincidindo con Castelao na celebración do Primeiro de Maio.
Exilio en Francia
[editar | editar a fonte]Tralo triunfo dos sublevados, coa súa compañeira Concha Abad, cruzou polos Pireneos camiño do exilio. En Francia foron recluídos no campo de praia de Saint-Cyprien. Daló foi rescatado polo Servizo de Evacuación de Refuxiados Españois (SERE), co que empezou a traballar.[3]
Exilio en Cuba
[editar | editar a fonte]De Francia pasou á República Dominicana e, finalmente, a Cuba en 1940, onde retomou o traballo político clandestino ao se achegar ao Partido Socialista Popular, o partido dos comunistas cubanos.[3] Alí coñeceu a Julián Grimau. Na Habana naceu seu fillo, José Gómez Abad, e aló quedaron nai e fillo cando o partido o reclamou para España.[3] En setembro de 1941, marchou a Nova York; en decembro de 1942, pasou a México.[3] Chegou a Galicia en abril de 1946.
Retorno a España
[editar | editar a fonte]En xuño de 1944, desembarcou en Bilbao con identificación falsa e volveu aparecer clandestinamente en Madrid para traballar na delegación do Comité Central do PCE; e a comezos de 1946 apareceu en Galicia como Secretario Xeral do PCE en Galicia e no Exército Guerrilleiro de Galicia-León.[3] A súa misión foi impulsar a organización da guerrilla e afianzar e fortalecer o partido.
Caída e morte
[editar | editar a fonte]En 1948 Antonio Seoane foi delatado por un infiltrado na guerrilla, e o 10 de xullo agardábao o Xefe do Servizo de Información da Garda Civil no bar “Barlovento” da cidade da Coruña, onde foi detido por axentes da benemérita, xunto coa súa compañeira Josefina González Cudeiro. O traidor que delatou a Seoane tamén lle facilitou información á policía sobre unha reunión que ía ter lugar a mañá seguinte entre Seoane e Gayoso no domicilio do primeiro, situado no número 23 da rúa Real no centro da Coruña. Cando Gayoso chegou ao domicilio de Seoane -coa súa compañeira entón, María Blázquez- foi recibido por axentes que o feriron gravemente cun disparo que lle entrou pola sen e lle saíu por un ollo, conseguiu fuxir pero logo dunha persecución foi detido completamente ensanguentado. Igualmente, María Blázquez del Pozo fora ferida no estómago.[3] A súa caída provocou tamén a doutros militantes: Juan José Romero Ramos, José Bartrina Villanueva, José Rodríguez Campos, Juan Martínez Montero, Luís García Jiménez, Clementina Gallego Abeledo, Carmen Orozco Muñoz e Josefina González Cudeiro.[4]
Torturado durante dous meses, foi xulgado en consello de guerra o 18 de outubro con Antonio Seoane Sánchez, José Bartrina Villanueva, Juan José Romero Ramos, Carmen Orozco Muñoz e outros,[5] e condenado a pena de morte. Foi executado no garrote vil con Antonio Seoane o 6 de novembro de 1948;[6] aínda que outros autores afirma que fora fusilado no Campo da Rata, a poucos metros do cuartel das Atochas.[3][7]
Houbo unha intensa campaña de solidariedade internacional lanzada desde Cuba para salvarlle a vida, tamén Rafael Alberti lle adicou uns poemas,[3] pero foi inútil.
Vida persoal
[editar | editar a fonte]Casou con Concha Abad coa que tivo a José Gómez Abad, que traballou na Dirección Xeral de Intelixencia do Ministerio do Interior de Cuba, e formou parte do pequeno grupo que preparou a misión do Che Guevara en Bolivia.[8] Ao retornar a Galicia, tivo como compañeira a María Blázquez, coa que foi detido.
Notas
[editar | editar a fonte]- ↑ "Pseudónimos galegos en ogalego.eu: l". www.ogalego.eu. Consultado o 2023-01-10.
- ↑ Portomeñe Pérez, Carlos A. (2022). Vivir e morrer pola causa. Galaxia. ISBN 978-84-9151-961-4.
- ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 Salgado, Daniel (24 de febreiro de 2023). "Gómez Gayoso, el comunista gallego fusilado en el 48 cuyo hijo preparó la operación del Che en Bolivia". eldiario.es (en castelán). Consultado o 8 de outubro de 2024.
- ↑ F., X. (6 de novembro de 2021). "73 anos do asasinato dos antifascistas galegos Gayoso e Seoane". nosdiario.gal. Consultado o 8 de outubro de 2023.
- ↑ La Voz de Galicia, 19-10-1948, p. 2.
- ↑ "Sentencia cumplida", La Voz de Galicia, 7-11-1948, p. 2.
- ↑ "José Gómez Gayoso y Antonio Seoane, in memoriam". loquesomos.org (en castelán). 8 de novembro de 2015. Consultado o 8 de outubro de 2023.
- ↑ Silveira, E. (24 de marzo de 2006). "Un revolucionario busca sus raíces". lavozdegalicia.es. Consultado o 8 de outubro de 2023.
Véxase tamén
[editar | editar a fonte]Bibliografía
[editar | editar a fonte]- Alonso Montero, Xesús (2004). As últimas horas de José Gómez Gayoso e Antonio Seoane, loitadores antifranquistas. Sada: Do Castro. ISBN 84-8485-134-6.
- "Gómez Gayoso, Xosé". Diccionario enciclopédico galego universal 31. La Voz de Galicia. 2003-2004. p. 26. ISBN 84-7680-429-6.
- "Gómez Gayoso, Xosé". Dicionario biográfico de Galicia 2. Ir Indo Edicións. 2010-2011. p. 159.
- "Gayoso, José". Diciopedia do século 21 2. Do Cumio, Galaxia e do Castro. 2006. p. 982. ISBN 978-84-8288-942-9.
- "Gómez Gayoso, Xosé". Enciclopedia Galega Universal. Ir Indo. 1999-2002. ISBN 84-7680-288-9.
- "Gayoso, José". Gran Enciclopedia Galega Silverio Cañada (DVD). El Progreso. 2005. ISBN 84-87804-88-8.
- Portomeñe Pérez, Carlos A. (2022). Vivir e morrer pola causa. Biografía de José Gómez Gayoso. Vigo: Galaxia. ISBN 978-84-9151-961-4.
- Redondo Abal, Francisco Xavier (2006). Botarse ao monte. Censo de guerrilleiros antifranquistas na Galiza (1939-1965). Sada: Do Castro. ISBN 84-8485-231-8.
- Santidrián Arias, Víctor Manuel (2003). Historia do PCE en Galicia (1920-1968). Sada: Do Castro. ISBN 978-84-8485-079-3.
