Grupo de odio

Un grupo de odio é un grupo social que defende e practica a aversión, a hostilidade ou a violencia contra membros dunha raza, etnia, nación, relixión, xénero, identidade de xénero, orientación sexual ou calquera outro sector da sociedade. Segundo o FBI (Axencia Federal de Investigación dos EE.UU.), “o propósito principal dos grupos de odio é o de promover a hostilidade, agresividade e malicia contra persoas dunha raza, relixión, discapacidade, orientación sexual, etnia ou nación que difiran das dos membros da organización”.

Violencia e delitos de odio

A propensión dos grupos de odio cara á violencia asóciase a catro factores: capacidade organizativa, constitución interna, conectividade estratéxica e estrutura. Canto máis amplo e lonxevo sexa un colectivo extremista, máis propenso será a levar a cabo actos violentos, feito que se adoita ver amplificado se conta cun líder carismático. Aquelas organizacións que compartan unha relación baseada nun conflito serán máis propensas á violencia extrema. A cantidade de literatura ideolóxica que o grupo publica está vencellado a significativos descensos na súa conduta violenta: a máis textos producidos, menores niveis de violencia. Os grupos de odio violentos tenden a cometer delitos “cara a abaixo” que supoñen a persecución dunha minoría por parte dunha maioría. Pola contra, os actos de terrorismo son normalmente delitos “cara a arriba”, nos que unha minoría pouco poderosa ten como obxectivo unha maioría máis prominente.

Grupos de odio en Internet

Tradicionalmente, os grupos de odio recrutaban membros e difundían as súas mensaxes a través do boca a boca ou mediante folletos e panfletos. Porén, a día de hoxe a rede permite que os seus integrantes repartidos polo mundo manteñan conversacións en tempo real. A chegada de Internet supuxo un impulso para estas agrupacións en canto a promoción, recrutamento e expansión das súas bases para chegar a un público máis novo. Un grupo de odio en liña non ten por que pertencer a unha facción tradicional coma o Ku Klux Klan. Se ben moitas páxinas web son hostís ou violentas de xeito explícito, outras poden semellar patrióticas ou benignas, e esta fachada contribúe ao aumento do seu atractivo. Algúns dos seus obxectivos son: educar a membros e público, fomentar a participación, reivindicar unha chamada divina e privilexios e culpar a grupos externos (o goberno ou os medios de comunicación). Os que acadan estas metas vía online tenden a intensificar o seu sentido de identidade, diminuír os niveis de ameaza por parte de grupos externos e recrutar novos integrantes. O Centro Simon Wiesenthal (SWC), no seu iReport de 2009, identificou máis de 10 000 páxinas web e publicacións en Internet que fomentaban o odio ou o terrorismo. O informe inclúe páxinas, redes sociais, foros, blogs, YouTube e outras plataformas de noticias e vídeos. As achegas amosan que a medida que Internet aumenta en popularidade, os extremistas atopan novas maneiras de buscar a validación das súas ideas e de conseguir novos adeptos. Os creadores de páxinas e comunidades deste estilo en Facebook escollen o seu obxectivo, crean a páxina e posteriormente recrutan membros. Calquera pode crear un grupo nesta rede social e invitar a seguidores para que suban comentarios, engadan fotografías e participen en taboleiros de discusión. Unha páxina de Facebook funciona de xeito similar agás no feito de que un debe darlle a “gústame” antes de poder formar parte dela. Dada a facilidade para crear e participar neste tipo de actividades, moitos autoproclamados grupos de odio existen só no ciberespazo. Un claro exemplo é a Fronte de Patriotas Unidos, unha asociación australiana antiinmigración de extrema dereita e neonazi formada en 2015 que ten a súa base en Internet.

A psicoloxía dos grupos de odio

Os conflitos provocados polos grupos de odio poderían estar motivados polo desexo de contribuír positivamente ao grupo ao que se pertence; ou polo contrario, pola intención de prexudicar a un colectivo alleo. A motivación positiva cara o propio grupo é máis forte, a pesar de que ambas motivacións poderían mellorar a súa unidade. Esta preferencia destaca especialmente cando un destes non amosa competitividade. Dita inclinación a cooperar suxire que os conflitos entre os grupos poderían diminuír sempre que adicasen un maior esforzo a reforzar o sentimento de grupo en lugar de competir cos outros. É máis probable que aqueles cunha serie de códigos morais firmes profesen odio que aqueles que non os teñen, como resposta ao seu forte sentimento de grupo.

Cando os intereses dun colectivo ameazan os obxectivos e benestar doutro, xérase unha ameaza intergrupal. Existen unha serie de teorías que proporcionan un marco de estudo sobre as agresións e os prexuízos entre grupos. Unha delas, a “Teoría realista do conflito grupal”, aborda a rivalidade entre grupos propoñendo que cando dous compiten por recursos limitados, a posibilidade de éxito dun deles contraponse cos intereses do outro, o que leva a actitudes negativas cara os colectivos externos. Se os grupos teñen o mesmo obxectivo, a súa interacción é positiva, pero se os obxectivos son opostos, empeorarán as relacións entre eles. Este choque pode incrementar o sentimento de unidade do grupo, dando lugar a un aumento das diferenzas entre eles.

Pola contra, a “Teoría da ameaza simbólica”, postula que os prexuízos e confrontacións intergrupais débense á unha contraposición ideolóxica, e non á competitividade ou a distintos obxectivos entre grupos. Os prexuízos baseados en ameazas simbólicas tenden a predicir mellor o comportamento cara outros colectivos que os baseados en ameazas realistas.

Ambas teorías son, nalgúns casos, compatibles, como amosa a “Teoría da ameaza integrada”. Esta recoñece que o conflito pode xurdir das combinacións intergrupais, e clasifícaas en catro tipos de ameaza: realista, simbólica, ansiedade intergrupal e estereotipos negativos. As teorías de ameazas intergrupais proporcionan un marco de referencia sobre os prexuízos e a agresión entre grupos. A ansiedade intergrupal débese á incomodidade que provoca o contacto con outros grupos , o que predí actitudes e comportamentos partidistas. Os estereotipos negativos están tamén relacionados con estes comportamentos, xerando expectativas negativas sobre colectivos externos.

Por outra banda, o modelo segue 7 etapas, nas que un grupo de odio, sen impedimentos, pasa por sete fases sucesivas. Nas primeiras catro, estes verbalizan os seus ideais e nas últimas tres, actúan de acordo a eles. Os factores que contribúen á probabilidade de que pasen á acción inclúen a vulnerabilidade dos seus integrantes e a súa dependencia de símbolos e mitoloxías. Este modelo sinala un período de transición existente entre a violencia verbal e a física, separando os máis radicais dos moderados (retóricos). Desta maneira, o discurso de odio é visto como un “requisito” previo aos crimes de odio.

A intervención nestes grupos ten máis posibilidades de éxito se este non pasou aínda do discurso á acción. Ademais, será máis efectiva en agrupacións máis novas e inmaturas que nas que xa contan cunha base firmemente establecida. A mediación é máis eficaz cando a persoa responsable da investigación pode identificar e desmontar as inseguridades persoais dos integrantes, o que, como resultado, contribúe a debilitar o colectivo. Quizais o máis crucial para loitar contra os grupos de odio é previr o recrutamento de novos membros por medio do apoio a aqueles que son máis susceptibles, sobre todo nenos e a xuventude, desenvolvendo unha autoestima positiva e unha visión máis humanizada do resto de agrupacións.