Gromo epidémico
En epidemioloxía e saúde pública, un gromo é un termo usado para denominar, ben a aparición súbita, ben un aumento brusco e considerábel da incidencia dunha doenza infectocontaxiosa con respecto á incidencia habitual, nun intervalo determinado de tempo e nun espazo localizado. Os gromos poden circunscribirse a pequenas áreas, coma vilas ou cidades, ou areas maiores coma provincias ou rexións. Cando unha epidemia afecta a un grupo de países ou ao mundo enteiro, emprégase a denominación de pandemia ou epidemia global. Cando reaparece un novo gromo nun lugar onda xa existira, denomínase repunta.[1]
Orixe do nome e controversia entre gromo, surto e brote
[editar | editar a fonte]En agosto de 2020, co gallo da pandemia de COVID-19, na que o termo gromo epidémico multiplicou expoñencialmente o seu uso nos xornais e demais medios de comunicación, o Seminario de Lexicografía da Real Academia Galega incorporou a acepción de gromo epidémico.[2][3] Porén, nalgúns medios, especialmente vinculados á lusofonía, optaron por empregar o termo surto, posicionándose de xeito crítico contra a RAG.[4][5] Dicionarios coma Diccionario Sotelo Blanco da lingua galega, por exemplo, que abogan por achegar o galego ao portugués, optaron tamén por esa denominación.[6]
Así e todo, segundo o catedrático de Filoloxía Románica da Universidade de Santiago de Compostela e membro da RAG desde 1984, Manuel González González, escolleuse o termo gromo por terse rexistrado máis na escrita. O termo surto non figura nunca documentado con ningún dos seus significados na historia da lingua galega, nin nos textos escritos, nin nas obras lexicográficas, nin en ningún dos estudos de carácter dialectal realizados sobre diversos puntos do territorio galego.
Só o adxectivo surto, co significado de 'ancorado, fondeado', foi utilizado por Xavier Alcalá no ano 1998 na súa obra Alén da desventura ("O caso foi que, estando xa o navío surto na ría, había unha verdadeira conspiración de silencio")Manuel González González, membro da Real Academia Galega.
O termo brote tamén está recollido en algúns dicionarios e defendido por algúns expertos, malia que outros o califican de castelanismo. O propio termo brote si está recollido coma correcto polo Diccionario da Real Academia Galega, aínda que no aplicado ás doenzas ou epidemias, senón a outros ámbitos coma a botánica. Algúns autores, ademais de textos técnicos coma o Diccionario das ciencias da natureza e da saúde[7] ou o Diccionario galego de termos médicos[8], terían abodado polo termo brote.
Tipos
[editar | editar a fonte]
Existen varios patróns de gromos, que poden ser útiles para identificar o método ou fonte de transmisión e prever a taxa futura de infección. Cada un ten unha curva epidémica distintiva, ou histograma de infeccións e mortes dos casos.
- Fonte común: todas as vítimas adquiren a infección da mesma fonte (por exemplo, un abastecemento de auga contaminada, ou un produto en mal estado, coma aconteceu cun gromo de Listeriose en 2019 en Andalucía, contraído polo consumo de carne desmenuada en mal estado[9]).
- Fonte continua: brote de orixe común onde a exposición ocorre durante varios períodos de incubación
- Fonte puntual: brote de orixe común onde a exposición ocorre en menos dun período de incubación.
- Propagada: a transmisión ocorre de persoa a persoa.
Os gromos tamén poden ser:
- Relacionados con comportamentos de risco (por exemplo, doenzas de transmisión sexual, aumento do risco debido á desnutrición)
- Zoonótico: o axente infeccioso é endémico dunha poboación animal, a infección transfírese aos humanos.
En canto aos patróns de aparición, atopamos:
- Endémica: enfermidade transmisible, como a gripe, o sarampelo, as paperas, a pneumonía, os catarros, os virus e a varíola, que é característica dun lugar determinado, ou dun grupo ou área de interese ou actividade en particular.
- Epidemia: cando se detecta que esta enfermidade infecta a un número significativamente maior de persoas ao mesmo tempo que o común naquel momento e entre esa poboación, e pode estenderse por unha ou varias comunidades.
- Pandemia: ocorre cando unha epidemia se estende por todo o mundo.
Notas
[editar | editar a fonte]- ↑ González González, M. (dir.): Dicionario da Real Academia Galega. A Coruña: Real Academia Galega. <https://academia.gal/dicionario>
- ↑ "Gromo epidémico.". Real Academia Galega. Consultado o 27 de marzo de 2025.
- ↑ "A Academia di adeus a “brote” e ola a “gromo”.". Nós Diario. Consultado o 27 de marzo de 2025.
- ↑ "Gromo, brote ou surto de coronavirus?". Nós Televisión. Consultado o 27 de marzo de 2025.
- ↑ Samartim, Roberto. (2022). D a subalternidade da língua galega no período autonómico.
- ↑ "Castelanismos que non o parecen: os “gromos” das doenzas.". usc.gal. Consultado o 27 de marzo de 2025.
- ↑ Daviña Facal, Luís (2000). Diccionario das ciencias da naturaleza e da saúde. Deputación da Coruña. ISBN 84-95335-44-1.
- ↑ Reyes Oliveros, Francisco; García González, Constantino (2002). Diccionario galego de termos médicos. (PDF). Real Academia de Medicina e Cirurxía de Galicia. ISBN 84-453-3371-2.
- ↑ "Brote de intoxicación alimentaria causado por Listeria monocytogenes asociado al consumo de carne mechada.". Axencia española de seguridade alimantaria (AESAN). Consultado o 27 de marzo de 2025.
