Gramática elemental del gallego común

Gramática elemental del gallego común
Portada da edición de 1974
Autor/a	Ricardo Carballo Calero
Orixe	Galicia
Lingua	Castelán
Tema(s)	Lingua galega
Xénero(s)	Ensaio
Editorial	Editorial Galaxia
Data de pub.	1974, 4ª ed. (1966)
Páxinas	330
ISBN	84-7154-037-1
[ editar datos en Wikidata ]

Gramática elemental del gallego común é unha gramática da lingua galega de Ricardo Carballo Calero publicada pola Editorial Galaxia en 1966.

O autor explica no prólogo a quen vai dirixida a obra e a escolla do idioma:

... pueda ser de utilidad tanto para los alumnos de aquella Facultad como para los futuros profesores de Enseñanza General Básica... Unos y otros, así como las demás personas cultas que manejen este libro, conocen el español oficial, que es su lengua escolar, y por lo tanto poseen nociones gramaticales más o menos profundas de dicha lengua. Partimos de ese supuesto, y, a causa de ello, en general, omitimos la reiteración de lo que es común a la estructura de las dos lenguas, y la española es el término de referencia de nuestro estudio.

Contido

I. Orientación bibliográfica

• A bibliografía do galego e a do portugués
• Bibliografía lingüística galega
• Época medieval

1. Formación da lingua
2. Gramáticas históricas galegas
3. Gramáticas históricas portuguesas
4. O léxico medieval

• A lingua moderna

1. Estudos xerais
2. Dialectoloxía
3. Fonoloxía
4. Dicionarios e vocabularios xerais
5. Métodos prácticos para a aprendizaxe do galego

II. Xeneralidades

• O galego común
• Galego e latín
• Orixes do galego
• Fontes lexicais distintas do latín
• Galego e portugués
• Galego e castelán
• O galego no occidente ibérico
• A fragmentación lingüística do complexo occidental
• Galego coloquial e galego literario
• Modalidades do galego
• Historia da lingua

1. O galego-portugués
2. O galego e o portugués
3. Galego-portugués e galego medieval
4. A lingua da lírica galego-castelá
5. O galego medieval posterior
6. O galego medio
7. A lingua do Renacemento
8. A situación actual
9. Perfil histórico do galego

III. Os sons

• O alfabeto galego
• As vogais
• Vogais tónicas. E aberto
• E pechado
• O aberto
• O pechado
• Vogais átonas
• O final
• Metafonía nominal
• Metafonía verbal
• Valor significativo do timbre vocálico
• Vacilación vocálica
• A protético
• I epentético
• E paragóxico
• Ditongos
• Tritongos
• Nasalidade
• Vogais longas
• Solucións máis comúns nos casos de alternancias vocálicas
• Elisión de vogais en fonética sintáctica
• As consoantes
• Distribución de vogais e consoantes na palabra
• O acento
• A entoación
• Ortografía

IV. As palabras

• O substantivo

1. O xénero
2. Formación do feminino
3. O número
4. Formación do plural
5. Aumentativos
6. Diminutivos
7. Despectivos e apreciativos

• O adxectivo

1. A cualificacións dos substantivos
2. O xénero
3. Formación do plural
4. Gradación apreciativa
5. Comparativos
6. Superlativos

• O artigo

1. Determinativos do nome
2. O artigo determinado
3. O artigo indeterminado

• Pronomes persoais

1. Formas
2. O pronome flexivo
3. Observacións
4. Contraccións dos pronomes persoais
5. Contraccións de pronome e preposición

• Demostrativos
• Numerais

1. Cardinais e ordinais
2. Multiplicativos
3. Partitivos
4. Colectivos

• Indefinidos
• Relativos, interrogativos e exclamativos
• O verbo

1. Xeneralidades
2. Verbos auxiliares
3. Os verbos regulares
4. Alternancia vocálica
5. Observacións
6. Verbos irregulares

• Adverbios

1. Adverbios cualificativos
2. Adverbios de tempo
3. Adverbios de lugar
4. Adverbios de cantidade
5. Adverbios de afirmación
6. Adverbios de negación
7. Adverbios de dúbida
8. Adverbios de orde
9. Gradación
10. Locucións adverbiais

• Preposicións
• Conxuncións

1. Nexos simples e complexos
2. Conxuncións coordinativas
3. Conxuncións subordinativas

• Interxeccións

V. Usos e construcións

• A sintaxe do galego
• O substantivo

1. Complemento atributivo construído como rexente
2. Determinante de materia construído como atributo

• O adxectivo. Substantivación
• O artigo

1. Uso do artigo determinado cos posesivos
2. Uso dos artigo determinados cos antropónimos
3. O artigo con interrogativas
4. O artigo en frases adverbiais
5. Restricións no artigo contracto

• Pronomes persoais

1. Uso de che e te
2. Dativo de solidariedade
3. Contraccións de preposición e pronome de terceira persoa
4. Se o pronome átono pode iniciar oración
5. Colocación do pronome átono con relación ao verbo
6. Intercalación de palabras entre o pronome e o verbo
7. Concorrencia de formas átonas
8. El suxeito impersoal
9. El reforzo interrogativo
10. Nominativo pleonástico de 3ª persoa en oracións de relativo
11. Predicado pronominal concertado

• Demostrativos
• Posesivos
• Adxectivos cuantitativos
• Relativos, interrogativos e exclamativos
• O verbo

1. Réxime pronominal
2. Voces
3. Modos
4. Tempos
5. Infinitivo persoal

• Adverbios
• Preposicións
• Conxuncións

Proxección

Nunha conversa con Carmen Blanco lembra Carballo Calero a oportunidade da publicación:

Había, alá polos anos sesenta, unha carencia absoluta dun manual moderno de gramática e, entón, pidíuseme que realizase eu a tarefa de dotar aos interesados dun manual dese tipo, así naceu a "Gramática"

A profesora Pilar Vázquez Cuesta sinalou xa a súa importancia ao pouco de publicarse:

Creemos por eso que pocos libros llenan un hueco máis importante y están llamados a desempeñar un papel tan útil como esta Gramática elemental del gallego común de Ricardo Carballo Calero, que acaba de publicar Galaxia, Gramática que bajo la simpática modestia de su título y de su propia presentación significa no ya la reimpresión después de treinta años sino la puesta al día de todo lo que es imprescindible a una persona culta conocer sobre el gallego .

Nos primeiros anos reeditouse en 1968 (2ª), 1970 (3ª), 1974 (4ª), 1976 (5ª n.v. e 6ª), 1979 (7ª) .

Esta obra de Carballo Calero está citada como fonte na bibliografía de moitos estudos sobre a lingua galega, como na Gramática galega (1986) ou na Gramática da lingua galega I (1998)

Véxase tamén

Outros artigos

• Compendio de gramática gallego-castellana (1864).