Güiana
Coordenadas: 5°00′N 58°45′O / 5, -58.75
República Cooperativa de Güiana | |||
---|---|---|---|
Cooperative Republic of Guyana | |||
| |||
| |||
![]() | |||
Lema: One People, One Nation, One Destiny (inglés: «Un Pobo, Unha Nación, Un Destino») | |||
Himno: Dear Land of Guyana, of Rivers and Plains | |||
Capital • Poboación | Georgetown 227 700 (2003 est.) | ||
Cidade máis poboada | Georgetown | ||
Linguas oficiais | Inglés | ||
Forma de goberno | República semipresidencial | ||
Irfaan Ali Mark Phillips | |||
Independencia do Reino Unido | 26 de maio de 1966 | ||
Superficie | Posto 81º | ||
• Total | 214 970 km² | ||
• % auga | 8,4 | ||
Fronteiras | 2 462 km | ||
Costas | 459 km | ||
Poboación | Posto 154º | ||
• Total (2005 est.) | 765 283 hab. | ||
• Densidade | 4 hab./km² | ||
PIB (nominal) | |||
• Total | n/d | ||
• per cápita | n/d | ||
PIB (PPA) | Posto 156º | ||
• Total (2006) | 3 682 millóns US$ | ||
• per cápita | 4 851 US$ | ||
Moeda | Dólar güianés (GYD ) | ||
IDH (2007) | 0,750 (97º) – Medio | ||
Xentilicio | Güianés, sa | ||
Fuso horario | UTC-4 | ||
• Horario de verán | Non aplica | ||
Dominio de Internet | .gy | ||
Prefixo telefónico | +592 | ||
Prefixo radiofónico | 8RA-8RZ | ||
Código ISO | 328 / GUY / GY | ||
Membro de: Commonwealth, CARICOM, ONU, Grupo de Río, AEC, UNASUR. | |||
A Güiana[1] (en inglés: Guyana) é un país de América do Sur limitado ó norte polo océano Atlántico, ó leste por Suriname, ó sur polo Brasil e ó oeste por Venezuela.
Etimoloxía[editar | editar a fonte]
O nome "Güiana" deriva de Guiana, o nome orixinal da rexión que antes incluía a Güiana (Güiana Británica), Suriname (Güiana Holandesa), a Güiana Francesa e partes de Güiana provén dunha lingua indíxena amerindia e significa "terra de moitas augas".[2][3].
Historia[editar | editar a fonte]
- Artigo principal: Historia de Güiana.

Nove tribos indíxenas residen en Güiana: o Wai Wai: Macushi; Patamona; Lokono; Kalina; Wapishana; Pemon; Akawaio; e Warao.[4]
Historicamente, as tribos Lokono e Kalina dominaron a Güiana. Aínda que Cristoforo Colón foi o primeiro europeo en avistar a Güiana durante a súa terceira viaxe (en 1498), e Sir Walter Raleigh escribiu un relato en 1596, os Holandeses foron os primeiros europeos en establecer colonias: Pomeroon (1581), Essequibo (1616), Berbice (1627) e Demerara (1752). Despois de que os británicos asumisen o control en 1796,[5] os holandeses cederon formalmente a zona en 1814.
En 1831, as colonias unidas de Demerara-Essequibo e a colonia separada de Berbice convertéronse xuntas nunha única colonia británica coñecida como Güiana Británica.[Cómpre referencia]
Desde a súa independencia en 1824, Venezuela reivindicou a área de terra ao oeste do río Essequibo. Simón Bolívar escribiu ao goberno británico advertíndolle contra os colonos de Berbice e Demerara que se instalasen en terras que os venezolanos, como presuntos herdeiros das reivindicacións españolas sobre a zona que datan do século XVI, afirmaban que eran súas. En 1899, un tribunal internacional determinou que a terra pertencía a Gran Bretaña.[6] A reivindicación territorial británica derivou da participación e colonización holandesa da zona. tamén data do século XVI, que foi cedida aos británicos.[Cómpre referencia]
Independencia[editar | editar a fonte]
Güiana acadou a independencia do Reino Unido como dominio o 26 de maio de 1966 e converteuse nunha república o 23 de febreiro de 1970, sendo membro da Commonwealth. Pouco despois da independencia, Venezuela comezou a emprender accións diplomáticas, económicas e militares contra Güiana co fin de facer valer a súa pretensión territorial sobre a Guayana Esequiba.[7] O Departamento de Estado dos Estados Unidos e a Central Intelligence Agency (CIA), xunto co goberno británico, tamén xogaron un papel importante ao influír no control político en Güiana durante este tempo.[8] O goberno estadounidense apoiou a Forbes Burnham durante os primeiros anos da independencia porque Cheddi Jagan identificárono como marxista. Proporcionaron apoio financeiro secreto e consellos sobre campañas políticas ao Congreso Nacional Popular de Burnham, en detrimento do Partido Progresista do Pobo liderado por Jagan, que foi apoiado principalmente por guyaneses de orixe india oriental.[Cómpre referencia]
Güiana foi elixida dúas veces como membro do Consello de Seguridade da ONU en 1975-76 e máis tarde 1982-83.
UNASUR[editar | editar a fonte]
En maio de 2008, o presidente Bharrat Jagdeo asinou o Tratado Constitutivo UNASUR da Unión de Nacións Suramericanas. O goberno da Güiana ratificou oficialmente o tratado en 2010.[9]
En marzo de 2020, o presidente David A. Granger perdeu por pouco as eleccións anticipadas, tras a perda do goberno de Granger nun voto de censura en 2018. Granger negouse a aceptar os resultados, pero finalmente, cinco meses máis tarde, Irfaan Ali do Partido Popular Progresista/Cívico xurou como novo presidente por mor das acusacións de fraude e irregularidades.
Subdivisións[editar | editar a fonte]
Subdivídese en 10 rexións administrativas:
- Barima-Waini
- Cuyuni-Mazaruni
- Demerara-Mahaica
- East Berbice-Corentyne
- Esequibo Islands-West Demerara
- Mahaica-Berbice
- Pomeroon-Supenaan
- Potaro-Siparuni
- Upper Demerara-Berbice
- Upper Takutu-Upper Esequibo
Economía[editar | editar a fonte]
- Artigo principal: Economía de Güiana.
Demografía[editar | editar a fonte]

A poboación do país (comprendida entre os 760.000 e 780.000 habitantes) está dividida en tres grupos principais:
- Hindús ou Indo-güianeses (arredor do 50%) que habitan nas zonas rurais.
- Africanos ou afro-güianeses (entre o 36 e o 43%) residentes nos centros urbanos.
- Os amerindios (entre o 4 e o 7%), poboadores das zonas do interior.
A poboación chinesa e europea (principalmente portugueses e británicos) forman o 2%.
O 90% da poboación vive na zona costeira, onde a densidade de poboación chega a 115 habitantes por km². Existe unha gran tensión entre as comunidades hindú e africana, o cal se reflicte na esfera política (onde os dous principais partidos políticos son uni-raciais).
A relixión tamén establece unha liña divisoria entre a poboación. Os cristiáns (50% da poboación), predominantemente adscritos á igrexa anglicana, son de etnia africana. A comunidade hindú procesa maioritariamente o hinduísmo, aínda que existe unha porcentaxe que se adscribe ó islam. Outro dato curioso a destacar é a presenza no país da comunidade máis extensa de Baha'ís do mundo (un 7%).
A emigración ten sido un problema persistente na historia do país, estimándose uns 500.000 nacionais vivindo fora do país. Desde a independencia, máis de 10.000 cidadáns ó ano téñense establecido nos Estados Unidos. Igualmente, Canadá, o Reino Unido e outros países caribeños de fala inglesa teñen sido o destino de ditos emigrantes.
Notas[editar | editar a fonte]
- ↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para güianés.
- ↑ "Guyana". Oxford Dictionaries. Arquivado dende o orixinal o 07 de xullo de 2015. Consultado o 9 de maio de 2015.
- ↑ "Guyana". Oxford Dictionaries. Arquivado dende o orixinal o 7 de xullo de 2015. Consultado o 9 de maio de 2015.
- ↑ "Ministry of Amerindian Affairs – Georgetown, Guyana". Amerindian.gov.gy. Arquivado dende o orixinal o 2 de xuño de 2013. Consultado o 30 de marzo de 2014.
- ↑ "South America 1744–1817 by Sanderson Beck". Arquivado dende o orixinal o 1 de xaneiro de 2017. Consultado o 24 de outubro de 2016.
- ↑ "Premio sobre o límite entre a colonia da Güiana Británica e os Estados Unidos de Venezuela, decisión do 3 de outubro de 1899" (PDF).
- ↑ Ince, Basil A. (1970). "The Venezuela-Guyana Boundary Dispute in the United Nations". Caribbean Studies 9 (4): 5–26.
- ↑ US Declassified Documents (1964–1968). guyana.org Arquivado 12 de febreiro de 2007 en Wayback Machine.
- ↑ "UNASUR indifference to Guyana". Guyana Chronicle.
Véxase tamén[editar | editar a fonte]
![]() |
Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: Güiana ![]() |
Ligazóns externas[editar | editar a fonte]
- Office of the President of Guyana (en inglés).
![]() |
Commons ten máis contidos multimedia sobre: Güiana |