Güiana

Editar as ligazóns
Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
(Redirección desde «Güiana - Guyana»)

Coordenadas: 5°00′N 58°45′O / 5, -58.75

República Cooperativa de Güiana
Cooperative Republic of Guyana
Bandeira de Güiana
Bandeira de Güiana
Escudo de Güiana
Escudo de Güiana
BandeiraEscudo
Lema: One People, One Nation, One Destiny
(inglés: «Un Pobo, Unha Nación, Un Destino»)
Himno: Dear Land of Guyana, of Rivers and Plains
Capital
 • Poboación		Georgetown
227 700 (2003 est.)
Cidade máis poboadaGeorgetown
Linguas oficiaisInglés
Forma de gobernoRepública semipresidencial
Irfaan Ali
Mark Phillips
Independencia do Reino Unido26 de maio de 1966
SuperficiePosto 81º
 • Total214 970 km²
 • % auga8,4
Fronteiras2 462 km
Costas459 km
PoboaciónPosto 154º
 • Total (2005 est.)765 283 hab.
 • Densidade4 hab./km²
PIB (nominal)
 • Totaln/d
 • per cápitan/d
PIB (PPA)Posto 156º
 • Total (2006)3 682 millóns US$
 • per cápita4 851 US$
MoedaDólar güianés (GYD)
IDH (2007)0,750 (97º) – Medio
XentilicioGüianés, sa
Fuso horarioUTC-4
 • Horario de veránNon aplica
Dominio de Internet.gy
Prefixo telefónico+592
Prefixo radiofónico8RA-8RZ
Código ISO328 / GUY / GY
Membro de: Commonwealth, CARICOM, ONU, Grupo de Río, AEC, UNASUR.

A Güiana[1] (en inglés: Guyana) é un país de América do Sur limitado ó norte polo océano Atlántico, ó leste por Suriname, ó sur polo Brasil e ó oeste por Venezuela.

Etimoloxía[editar | editar a fonte]

O nome "Güiana" deriva de Guiana, o nome orixinal da rexión que antes incluía a Güiana (Güiana Británica), Suriname (Güiana Holandesa), a Güiana Francesa e partes de Güiana provén dunha lingua indíxena amerindia e significa "terra de moitas augas".[2][3].

Historia[editar | editar a fonte]

Artigo principal: Historia de Güiana.
Un mapa da Güiana Holandesa de 1667 a 1814.

Nove tribos indíxenas residen en Güiana: o Wai Wai: Macushi; Patamona; Lokono; Kalina; Wapishana; Pemon; Akawaio; e Warao.[4]

Historicamente, as tribos Lokono e Kalina dominaron a Güiana. Aínda que Cristoforo Colón foi o primeiro europeo en avistar a Güiana durante a súa terceira viaxe (en 1498), e Sir Walter Raleigh escribiu un relato en 1596, os Holandeses foron os primeiros europeos en establecer colonias: Pomeroon (1581), Essequibo (1616), Berbice (1627) e Demerara (1752). Despois de que os británicos asumisen o control en 1796,[5] os holandeses cederon formalmente a zona en 1814.

En 1831, as colonias unidas de Demerara-Essequibo e a colonia separada de Berbice convertéronse xuntas nunha única colonia británica coñecida como Güiana Británica.[Cómpre referencia]

Desde a súa independencia en 1824, Venezuela reivindicou a área de terra ao oeste do río Essequibo. Simón Bolívar escribiu ao goberno británico advertíndolle contra os colonos de Berbice e Demerara que se instalasen en terras que os venezolanos, como presuntos herdeiros das reivindicacións españolas sobre a zona que datan do século XVI, afirmaban que eran súas. En 1899, un tribunal internacional determinou que a terra pertencía a Gran Bretaña.[6] A reivindicación territorial británica derivou da participación e colonización holandesa da zona. tamén data do século XVI, que foi cedida aos británicos.[Cómpre referencia]

Independencia[editar | editar a fonte]

Güiana acadou a independencia do Reino Unido como dominio o 26 de maio de 1966 e converteuse nunha república o 23 de febreiro de 1970, sendo membro da Commonwealth. Pouco despois da independencia, Venezuela comezou a emprender accións diplomáticas, económicas e militares contra Güiana co fin de facer valer a súa pretensión territorial sobre a Guayana Esequiba.[7] O Departamento de Estado dos Estados Unidos e a Central Intelligence Agency (CIA), xunto co goberno británico, tamén xogaron un papel importante ao influír no control político en Güiana durante este tempo.[8] O goberno estadounidense apoiou a Forbes Burnham durante os primeiros anos da independencia porque Cheddi Jagan identificárono como marxista. Proporcionaron apoio financeiro secreto e consellos sobre campañas políticas ao Congreso Nacional Popular de Burnham, en detrimento do Partido Progresista do Pobo liderado por Jagan, que foi apoiado principalmente por guyaneses de orixe india oriental.[Cómpre referencia]

Güiana foi elixida dúas veces como membro do Consello de Seguridade da ONU en 1975-76 e máis tarde 1982-83.

UNASUR[editar | editar a fonte]

En maio de 2008, o presidente Bharrat Jagdeo asinou o Tratado Constitutivo UNASUR da Unión de Nacións Suramericanas. O goberno da Güiana ratificou oficialmente o tratado en 2010.[9]

En marzo de 2020, o presidente David A. Granger perdeu por pouco as eleccións anticipadas, tras a perda do goberno de Granger nun voto de censura en 2018. Granger negouse a aceptar os resultados, pero finalmente, cinco meses máis tarde, Irfaan Ali do Partido Popular Progresista/Cívico xurou como novo presidente por mor das acusacións de fraude e irregularidades.

Subdivisións[editar | editar a fonte]

Subdivídese en 10 rexións administrativas:

Economía[editar | editar a fonte]

Artigo principal: Economía de Güiana.

Demografía[editar | editar a fonte]

Clique para ampliar

A poboación do país (comprendida entre os 760.000 e 780.000 habitantes) está dividida en tres grupos principais:

  • Hindús ou Indo-güianeses (arredor do 50%) que habitan nas zonas rurais.
  • Africanos ou afro-güianeses (entre o 36 e o 43%) residentes nos centros urbanos.
  • Os amerindios (entre o 4 e o 7%), poboadores das zonas do interior.

A poboación chinesa e europea (principalmente portugueses e británicos) forman o 2%.

O 90% da poboación vive na zona costeira, onde a densidade de poboación chega a 115 habitantes por km². Existe unha gran tensión entre as comunidades hindú e africana, o cal se reflicte na esfera política (onde os dous principais partidos políticos son uni-raciais).

A relixión tamén establece unha liña divisoria entre a poboación. Os cristiáns (50% da poboación), predominantemente adscritos á igrexa anglicana, son de etnia africana. A comunidade hindú procesa maioritariamente o hinduísmo, aínda que existe unha porcentaxe que se adscribe ó islam. Outro dato curioso a destacar é a presenza no país da comunidade máis extensa de Baha'ís do mundo (un 7%).

A emigración ten sido un problema persistente na historia do país, estimándose uns 500.000 nacionais vivindo fora do país. Desde a independencia, máis de 10.000 cidadáns ó ano téñense establecido nos Estados Unidos. Igualmente, Canadá, o Reino Unido e outros países caribeños de fala inglesa teñen sido o destino de ditos emigrantes.

Notas[editar | editar a fonte]

  1. ↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para güianés.
  2. ↑ "Guyana". Oxford Dictionaries. Arquivado dende o orixinal o 07 de xullo de 2015. Consultado o 9 de maio de 2015. 
  3. ↑ "Guyana". Oxford Dictionaries. Arquivado dende o orixinal o 7 de xullo de 2015. Consultado o 9 de maio de 2015. 
  4. ↑ "Ministry of Amerindian Affairs – Georgetown, Guyana". Amerindian.gov.gy. Arquivado dende o orixinal o 2 de xuño de 2013. Consultado o 30 de marzo de 2014. 
  5. ↑ "South America 1744–1817 by Sanderson Beck". Arquivado dende o orixinal o 1 de xaneiro de 2017. Consultado o 24 de outubro de 2016. 
  6. ↑ "Premio sobre o límite entre a colonia da Güiana Británica e os Estados Unidos de Venezuela, decisión do 3 de outubro de 1899" (PDF). 
  7. ↑ Ince, Basil A. (1970). "The Venezuela-Guyana Boundary Dispute in the United Nations". Caribbean Studies 9 (4): 5–26. 
  8. ↑ US Declassified Documents (1964–1968). guyana.org Arquivado 12 de febreiro de 2007 en Wayback Machine.
  9. ↑ "UNASUR indifference to Guyana". Guyana Chronicle. 

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas[editar | editar a fonte]

Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Güiana&oldid=6190343»