Espontaneada
Espontaneada é unha figura exclusiva do ordenamento xurídico galego que estivo en vigor na segunda metade do século XVIII e nos comezos do século XIX Esta fórmula foi inventada para preservar a virtude e evitar que a muller solteira ou viúva que quedase embarazada reincidira na tentación de manter relacións sexuais fóra do matrimonio.[1] O procedemento consistía en declarar un embarazo acontecido fóra do matrimonio, coa finalidade de evitar o infanticidio ou o aborto prematuro do futuro neno, algo habitual na Galicia da época, que contaba cunhas proporcións moi elevadas de fillos ilexítimos.
Historia[editar | editar a fonte]
Nos arquivos de moitos municipios galegos gárdanse documentos que acreditan o requirimento de espontanearse dalgunhas mulleres, e a necesidade de declarar o embarazo ou o alumeamento. Era unha forma de protección para a nai, xa que as autoridades podían controlar deste xeito que non abortaban nin abandonaban ao neno e elas recibían a cambio un salvoconduto que lles evitaba insultos, mofas ou ataques dos seus veciños e situacións como a de perder un traballo ou ter que abandonar o lugar no que estaban instaladas. En todo caso, a honestidade da espontaneada quedaba baixo o control da autoridade local.[2]
Aínda que a este procedemento se lle chamaba "espontanearse", non está claro canto de espontáneo tiña que se presentasen ante unha autoridade local a admitir que se quedaron embarazadas e contar de quen e como ocorrera. Non era obrigatorio, pero se non o facían, chamábanas a comparecer ante as autoridades cando estas se decataban de que esperaban un neno sen estar unidas en matrimonio con outro home.[3] Aínda que esta práctica non se daba noutras zonas de España, si se coñece noutros lugares, tamén con normas derivadas do dereito romano, como Francia.[3] A casuística galega pode vir dada pola frecuencia con que aparecían fillos fóra do matrimonio.
Procedemento[editar | editar a fonte]
O procedemento adoitaba ser breve e sinxelo. A muller, a cambio de ser declarada espontánea, recibía do xuíz un salvoconduto no que se facía constar que a xustiza non podía molestala. Na maioría dos casos debía presentar un fiador e aceptar as obrigacións establecidas pola autoridade, que era o corrixidor ou o alcalde maior aínda que tamén aparecen procedementos feitos ante notarios locais.[1]
Os expedientes adoitan ser sinxelos e non abarcan máis dun par de páxinas. Neles a muller preséntase ante a autoridade, explica a súa procedencia, idade, estado civil, mes de embarazo, se sabía ler e cal era o seu traballo habitual, tanto dela como dos seus pais, para pasar a continuación a enumerar os mesmos datos do home co que mantivo cópula carnal tras ser vítima da fraxilidade humana, identificando, sempre que poida, ao home e á súa familia directa cos mesmos datos. A partir de aí explicará con todo tipo de detalle o ocorrido para logo nomear un fiador que se faga cargo, cos seus bens e patrimonio, do futuro da criatura e de que a muller non provoque escándalo público.
Un embarazo fóra do matrimonio non era un delito e a maioría destas mulleres alegaban ser vítimas de falsas promesas de matrimonio ou dunha violación, o que lles permitía salvar a honra a ollos da Igrexa católica.[3][4]
O máis importante deste procedemento é que por primeira vez é a muller anónima e case sempre de clase baixa a que cobra protagonismo na historia, narrando os feitos en primeira persoa e explicando todas as vicisitudes da súa día a día e os detalles da súa sexualidade.
Notas[editar | editar a fonte]
- ↑ 1,0 1,1 "Mujeres virtuosas y 'espontaneadas'". La Opinión de A Coruña (en castelán). 25 de xuño de 2017.
- ↑ Sánchez Seoane, Loreto (2022-01-26). "El llamativo caso de las 'espontáneas', el boom de madres solteras en Galicia en el siglo XVIII". El Independiente (en castelán). Consultado o 2022-08-07.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Muñoz, Beatriz (2022-01-23). "'Espontaneadas': declarar ante notario un embarazo de soltera para evitar insultos en la Galicia de hace tres siglos". elDiario.es (en castelán). Consultado o 2022-08-07.
- ↑ José Picado (2022-02-06). "Espontaneadas". La Voz de Galicia (en castelán). Consultado o 2022-08-07.
Véxase tamén[editar | editar a fonte]
Bibliografía[editar | editar a fonte]
- Arcay Barral, Ángel (2023). Mulleres espontenadas: fraxilidade humana e cópula carnal nas comarcas do Eume e Ferrol (XVIII-XIX). Baía Edicións. ISBN 9788499953847.
- García-Fernández, M. (2018-2019). "Os expedientes das espontáneas de San Xoán de Río: novas fontes para a historia das mulleres galegas do século XIX". Boletín Avriense (48-49): 287–313. ISSN 0210-8445.
- Romero Massiá, Ana María (2017). Entre a protección e o control. As espontaneadas da Coruña e Ferrol (1750-1800) (PDF). A Coruña: Instituto José Cornide de Estudos Coruñeses.