Sísifo

Perséfone supervisando o castigo de Sísifo (ánfora ática do 530 a.C.

Sísifo, na mitoloxía grega, rei de Éfira (hoxe Corinto), era fillo de Eolo e Enarete e estaba considerado o máis astuto entre os homes e o menos escrupuloso . Casou con Mérope (filla de Atlas), coa que tivo tres fillos: Glauco (pai de Belerofonte), Ornitión e Sinón.

Zeus

Unha das moitas amantes de Zeus foi Exina, a filla do deus do río Asopo, e cando a levaba cara Enone, Sísifo viunos pasar. Ó pouco apareceu Asopo preguntando pola filla e Sísifo prometeu dicirlle o nome do raptor se abría un manancial permanente en Éfira. Asopo accedeu e creou a fonte Pirene, e Sísifo díxolle que fora Zeus quen lle levara a filla.

Sísifo no Averno (Franz von Stuck, 1920)

Como era de esperar, Zeus enfadouse e castigouno, cun castigo exemplar e eterno, que se fixo famoso na mitoloxía grega e para o que existen dúas versións. A primeira é que Zeus o lanzou directamente ó inferno, onde debía empurrar unha enorme pedra monte arriba ata o cume pero que, ó chegar, a pedra caía pola aba do monte ata abaixo, e tiña que repetir o traballo unha e outra vez ata conseguir o disposto polos Xuíces do Inframundo: subir a rocha e soltala costa abaixo pola outra ladeira. E así por toda a eternidade.

A segunda versión, da man de Ferécides, conta que Zeus lle mandou a Morte (Tánatos) para que o matase. Cando Tánatos chegou na súa procura, Sísifo sorprendeuno apresándoo con grillóns, co conto de querer ensinarlle como funcionaban, o que motivou que ninguén morría no Mundo. Zeus ordenou a Sísifo que soltara a Tánatos para que este puidese seguir co seu traballo, e o primeiro que morreu foi o propio Sísifo . Pero este, antes de marchar, díxolle á súa muller que non fixera ofrendas fúnebres ós deuses trala súa morte. A muller obedeceuno e, ó chegar ó inferno, acusouna de impiedade ante Hades e convenceuno para que lle deixase regresar ó mundo dos vivos durante tres días, e así poder castigar á muller e asegurarse de que cumpría cos rituais debidos. Hades (ou Perséfone) estaba indignado contra a muller de Sísifo, que ademais non podía estar no inferno ó non estar debidamente enterrado, polo que lle permitiu volver, pero Sísifo, unha vez na casa, negouse a regresar ó infernos e viviu tan tranquilo durante moitos anos. Cando finalmente Tánatos o chamou definitivamente (ou Hermes foi por el), Hades impúxolle este castigo do que non tiña posibilidades de fuxir.

Sísifo (Tiziano, 1548-1549, Museo do Prado)

Hixino recolle outra versión do mito, aínda que de forma incompleta. Sísifo quería matar ó seu irmán Salmoneo, que se fixera co reino de Tesalia á morte de Eolo , e preguntoulle ó oráculo como facelo. Apolo contestoulle que o vingarían os fillos que tivese coa súa sobriña Tiro, e así o fixo, seducindo á súa sobriña, coa que tivo dous fillos xemelgos. Pero Tiro tivo coñecemento do oráculo e, para evitar a morte do seu pai, prefiriu matar ós fillos sendo aínda meniños. Perdeuse o texto de Hixino co que puido facer Sísifo nesta situación, e cando continúa está no Hades subindo a pedra ó cume do monte.

"Dise que el, agora nos infernos, a causa da súa impiedade, fai rodar unha rocha cos seus ombros monte arriba, pero cada vez que chega ó cume, retrocede rodando de novo cara abaixo tras el".

(Hixino: Fábulas 60)

Pero Robert Gaves continúa dicindo que Sísifo mostrou os cadáveres dos meniños no mercado e acusou a Salmoneo de incesto e de asasinato, co que conseguiu que o expulsaran da cidade .

Ulises

Conta a lenda que Autólico lle roubou o gando a Sísifo . Este, que gravara o seu nome (ou as iniciais SS ) nos pezuños dos animais ó comprobar como lle ían faltando reses, puido demostrar ante tódolos veciños que o gando era seu e reclamou a devolución. Pero ese mesmo día casaban Anticlea, a filla de Autólico, e Laertes, e Sísifo entrou na casa e maquinou ata conseguir seducir á noiva esa noite, enxendrando así ó heroe Ulises .

Claro que tamén se di que Autólico entregou voluntariamente a filla a Sísifo porque desexaba ter un neto tan astuto como este.

Véxase tamén

Bibliografía

• GRAVES, Robert: Los mitos griegos, Ed. Gredos, 1ª ed. 2019, 239-243.
• GRIMAL, Pierre: Diccionario de mitología griega y romana. Ed. Paidós, 1981.
• HIXINO: Fábulas mitológicas. Tradución, introdución e notas de Francisco Miguel del Rincón Sánchez. Alianza Editorial 2009, 60; 201.
• PSEUDO-APOLODORO: Biblioteca mitológica. Tradución e notas de Julia García Moreno. Alianza Editorial 3ª ed. 2016, I, 9, 3 [a numeración segue a utilizada neste texto].