Lingua akan
| Akan | ||
|---|---|---|
| Falado en: | Ghana, Costa do Marfil (Abron), Benín (Tchumbuli) | |
| Total de falantes: | 11 millóns (2007)[1] 1 050 000 (Segunda lingua en Ghana)[2] | |
| Posición: | 78 | |
| Familia: | Atlántico-congolés Kwa Potou-tano Tano Tano central Akan | |
| Escrita: | Latino (alfabeto twi e fante) | |
| Estatuto oficial | ||
| Lingua oficial de: | Ningún. O goberno promociona a lingua en  Ghana
| |
| Códigos de lingua | ||
| ISO 639-1: | ak
| |
| ISO 639-2: | aka | |
| ISO 639-3: | ambos:fat — Fantetwi — Twi
| |
| Mapa | ||
| Status | ||
 | ||
O akan[4] é unha lingua, ou un conxunto de dialectos relacionados entre si, do grupo kwa que se fala en Ghana, foi a lingua do imperio Ashanti.[5]
Distribución xeográfica[editar | editar a fonte]
O fante fálase na costa ao oeste de Accra, o akuapem é a lingua dos montes ao norte de Accra e o asante fálase no oeste de Ghana.
Dialectos[editar | editar a fonte]
Os dialectos literarios do akan son:
Dialectos non literarios
- Agona
- Ahafo
- Akyem Bosome
- Asen
- Dankyira
- Kwawu
O abrong de Costa do Marfil podería incluírse entre os dialectos akan, pero carece de forma escrita e hai a tendencia a consideralo unha lingua independente. O asante e o akuapem forman o twi.
Usos sociais[editar | editar a fonte]
As primeiras en dar forma escrita ao akan foron os europeos que se achegaron ás costas de Ghana, en 1673 fíxose un glosario de asante que se publicou en alemán e en 1764 realizouse unha gramática de asante que se publicou en danés, ou o dicionario Johann Gottlieb Christaller en akuapem de 1881.
Os primeiros misioneiros que se asentaron en Ghana escolleron o akuapem para publicaren gramáticas, dicionarios e literarura relixiosa, estas obras esparexéronse polo territorio asante, converténdose a escrita akuapem na utilizada no seu territorio ata os anos 1960 cando se desenvolveu a ortografía asante.[6]
Cada dialecto ten a súa propia forma escrita, aínda que o Bureau of Ghanian languages unificou as ortografías akan en 1981 pero non chegou a implementarse, de feito só se publicou un libro [7] con esa ortografía, o libro de himnos Kristofoɔ Ndwom Nwoma. O akan é unha lingua promovida polo goberno ghanés, é a lingua de ensino nos primeiros tres niveis de ensino no seu territorio tradicional, ademais fóra del funciona como lingua vehicular e é materia de ensino en todo o país.
Hai publicacións periódicas, emisoras de radio, un programa semanal na televisión e unha certa literatura, sobre todo teatro e relatos tradicionais.
Notas[editar | editar a fonte]
- ↑ Nationalencyklopedin "Världens 100 största språk 2007" The World's 100 Largest Languages in 2007
- ↑ "Copia arquivada". Arquivado dende o orixinal o 04 de xaneiro de 2015. Consultado o 27 de xaneiro de 2015.
- ↑ Moseley, Christopher e Nicolas, Alexandre. "Atlas of the world's languages in danger". unesdoc.unesco.org. Consultado o 11 de xullo de 2022.
- ↑ "Entrada akan en Digalego". Arquivado dende o orixinal o 07 de abril de 2017. Consultado o 07 de abril de 2017.
- ↑ Andrew Dalby, Dictionary of Languages. Bloomsbury, 1998, páxina 9
- ↑ Mary Esther Kropp Dakub Korle Meets the Sea: A Sociolinguistic History of Accra. Oxford University Press, 1997, páxina 125
- ↑ Andrew Simpson Language and National Identity in Africa. Oxford University Press, 2008, páxina 152
Véxase tamén[editar | editar a fonte]
 |
Existe unha versión da Wikipedia en Lingua akan |
Outros artigos[editar | editar a fonte]
Ligazóns externas[editar | editar a fonte]
- O akan no Ethnologue
- Bibliografía sobre o akan
- Curso básico de akan Arquivado 17 de xuño de 2021 en Wayback Machine.
