Banda deseñada: Diferenzas entre revisións

Explorar o historial de forma interactiva

← Edición máis vella Edición máis nova →

Contido eliminado Contido engadido

En liña

Revisión como estaba o 26 de maio de 2008 ás 16:05

Nota introdutoria

Acéptase tanto Cómic como Banda Deseñada como equivalentes, se ben segundo a lingua prímase máis unha ou outra denominación. Na Wikipedia en galego, no seu momento, estaba abondo máis desenvolta a versión de B.D., polo que se pasou o contido da entrada de cómic á de B.D.

Concepto

Un cómic ou Banda Deseñada é unha forma de arte visual que por medio de viñetas ilustradas forma unha historia secuenciada visualmente. Profundizando un pouco máis, pódese dicir que normalmente a banda deseñada, que se basea na síntese da linguaxe verbal, icónica e secuencial é un medio principalmente narrativo, aínda que é posible encontrármonos algunhas ligadas coa descrición, ensaio ou mesmo poesía (líricas).

A Banda Deseñada é denominada tamén literatura de imaxe, narrativa debuxada ou arte secuencial. O papel predominante na narración é o das imaxes; as palabras están subordinadas sendo posible a súa total desaparición.

Orixe

A orixe e nacemento da Banda Deseñada é ás veces discutida, ainda que para o banda deseñada xaponesa ponse como orixe ás veces ao artista Hokkusai, xeralmente é aceptado que a primeira bd foi The Yellow Kid (1894), editado nos EE.UU. Foi nesta obra onde apareceron os globos da forma na que os coñecemos hoxe. Rápidamente popularizouse esta forma nos xornais dos EEUU, aparecendo obras dunha gran calidade artística como Little Nemo in Slumberland de Windsor McCay, recoñecido por moitos como a primeira obra mestra da BD. Ata os anos 40 houbo un crecemento moi importante, pasando de ser pequenas tiras infantis, a seriais con páxinas completas a todo cor nos xornais más importantes e a aparecer revistas e libros. Ainda que en en principio era considerado infantil ou humorística, a BD creou series como Terry and the pirates que tiñan forza e drama suficiente para sairse desa clasificación. Entre os anos 20 e 60 a BD como forma de contar historias extendeuse por todo o mundo. Unha gran cantidade de países comezaron a producir BD para consumo propio, nacendos series que nos seus países de orixen son consideradas clásicos: O capitán Trueno, O guerreiro do anteface, Mortadelo e Filemón (en España), Astérix en Francia,Tintín en Bélxica, etc.

Denominacións

A expresión é un calco do francés bande dessiné, que tamén se usa no portugués. Porén, no Brasil esta denominación é practicamente descoñecida e coñécese coma história a quadrinhos. No castelán é coñecido pola denominación de cómic, igual ca en inglés. Tamén é popular en castelán o nome de tebeo, debido a unha revista de bandas deseñadas moi popular na posguerra chamada TBO. O caso do Brasil é análogo: a expansión da revista [falta cita] tamén levou a que se estendese o seu nome para este tipo de literatura.

Elementos

A imaxe

A unidade mínima teórica é a viñeta, recadro onde se enmarcan as imaxes. Nela temos o encadramento, a selección que se fai do espazo e a perspectiva, igualiño ca no cinema. Segundo se faga, poden aparecer diversos planos:

plano xeral: personaxes, local, edificio, obxectos.
plano enteiro: personaxes de corpo enteiro.
plano medio: personaxes cortados polo van.
primeiro plano: rostro dos personaxes
plano detalle: detalles do corpo humano.

Ademais, estes planos están vistos desde unha determinada altura. A isto chámaselle ángulo de visión:

normal: á altura dos ollos
picado ou vista de paxaro: visto de arriba abaixo
contrapicado ou salto de ra: de abaixo a arriba.

O marco das viñetas pode ser simple, ornado, non existir marco delimitador ou mesmo que a imaxe ocupe toda unha páxina ou un fondo onde se sitúan outras viñetas.

Poden ter forma irregular, e a súa orde e forma inflúen no ritmo narrativo e na percepción tanto directa como en matices sentimentais da acción.

Recursos e convencións gráficas

A banda deseñada desenreolou unha serie de efectos visuais que non existen propiamente na realidade ou noutras artes e que a súa interpretación ven da intuición ou da sociedade:

Liñas cinéticas: indican o movemento dos personaxes, o dinamismo. Hainas de moitos tipos, desde liñas simples que indican a traxectoria do movemento ata grandes masas de liñas paralelas que indican que un fondo estase a mover.

Metáforas visuais: debuxos ou signos abstractos que suxiren unha acción ou estado de ánimo. Varían levemente duns estilos a outros e tamén dependen do mercado de orixe da BD en cuestión. Por exemplo: as estrelas ao redor dunha cabeza ponden indicar mareo.

O texto

Os textos poden ser:

Diálogos: onde aparecen as voces dos personaxes (en castelán, bocadillos).
Os globos: espazos para expresións e pensamentos dos personaxes.
Textos de apoio: fóra dos globos ou inseridos entre as viñetas. Reforzan o papel do narrador.
Onomatopeas: Palabras que representan ruídos e acostuman estar fóra dos globos, mais introducidas nas viñetas.

Estilos ao redor do mundo

Segundo a súa orixe, os Cómic ou Bandas Deseñadas poden ser clasificados de moitas formas diferentes, pero habitualmente hai tres mercados que teñen predominancia tanto na aplicación de formatos de publicación como nos estilos:

O mercado Anglosaxón: Formado polos países de fala inglesa e que ten nos EEUU como o principal produtor. É un mercado que amosa predilección polas series de superheroís e de ciencia ficción. Despois dunha época (ata os anos 70-80) na que as tiras nos periódicos foron formato habitual e máis respetado, na actualidade os formatos habituais son o Comic Book (revista grampada dunhas 24-32 páxinas habitualmente, ainda que hai moitos exemplos de maior cantidade e que é especialmente utilizado para os superheróis), a novela gráfica (que é a adaptación do modelo de álbum europeo e que é habitualmente utilizado para obras independentes), a revista (máis común no Reino Unido, con exemplos como 2000 A.D.). Desde hai algúns anos os países iberoamericanos teñen unha forte dependencia deste mercado e son satélites del. Como autores máis coñecidos están Will Eisner, Jack Kirby, Neal Adamas, Milton Caniff ou os máis modernos Jim Lee.

O mercado Franco-Belga e europeo: Tamén coñecido como europeo, xaque estes dous países, que comparten as editoriais e o mercado, son a cabeza da banda deseñada europea a nivel comercial. Exceptuando algún país como Italia (que ten tamén un bo mercado e producción propia estilísticamente recoñecible) os principais autores de BD europea traballan para editoriais franco-belgas. España, Alemaña e outros países xiran estilísticamente arredor de Francia, e aínda que debido á sensibilidade e os movementos propios de cada país hai variacións estilísticas, a banda deseñada europea ten un estilo narrativo e visual común. Ainda que os temas preferentes son a ciencia ficción e as aventuras, a banda deseñada europea mostra unha variedade de xéneros e un aprecio polas obras independentes e de autor moito maior que o mercado anglosaxón. Os formatos habituais son o álbum (libro en aproximadamente A4 de entre 48 e 96 páxinas) e a revista de prepublicación(chamada así porque as series saían por entregas nunha revista antes de ser publicadas en álbum, e que durante moitos anos foi o principal formato e está agora en clara decadencia), ainda que están cada vez máis presentes formatos imitados de outros paises, como o comic book, o tomo recopilatorio xaponés (tankoubon) e dende hai pouco o modelo de revista de prepublicación xaponesa ou zashi. O mercado europeo ten tamén como cualidade o feito de ser moi aberto a cómics de diferente orixe e non só á producción propia. Autores europeus importantes: Franquin, jean Giraud, tamén coñecido como Moebius, Miguelanxo Prado, Hugo Pratt, Hergé ou Enrico Marini.

O mercado Xaponés: É o mellor implantado no seu país de orixe, cunha implantación social sorprendente desde o punto de vista occidental. A súa estética mistura en orixe a arte tradicional xaponesa (visible nos Ukiyo-e) e a estética propia da banda deseñada e animación occidental, dando como produto unha estética propia moi característica. Produce unha cantidade e variedade de series inmensa. Na actualidade, a súa influencia déixase notar nos mercados de Corea e China, onde surxiron produtos autóctonos cunha estética moi semellante e con formatos na maioría das ocasións idénticos. Os seus formatos son o zashi sou revista de prepublicación, habitualmente en papel moi barato e con moitas series e o tankoubon ou tomo recopilatorio, de menor tamaño. Autores recoñecidos son: Osamu Tezuka, Katsuhiro Otomo, Akira Toriyama, Jiro Taniguchi, Go Nagai, CLAMP. Ver manga.

Outros mercados: Ainda que na actualidade o mundo da Bd depende destes tres vértices, estilísticamente e históricamente hai outros:

- Arxentina. Durante os anos corenta, antes da a aparición da televisión, Arxentina tivo un crecemento moi importante na producción de Bd. Houbo unha gran cantidade de revistas, de diferentes xéneros e apareceron diferentes xeracións de debuxantes de gran recoñecemento internacional. Alberto Breccia, coñecido como un dos máis importantes debuxantes da historia e gran experimentador gráfico, Hugo pratt, que ainda que era italiano formou o seu estilo na Arxentina, Francisco Solano López, que xunto co guionista Héctor Germán Oesterheld (considerado un dos mellores guinistas de banda deseñada do mundo) creou en 1957 a obra maestra El Eternauta. Esta historia, situada en Bos Aires é o primeiro antecedente da «banda deseñada de autor», desenrolada despois en Europa. As diferentes crises económicas fixeron moito dano ao mercado e á viabilidade economica deste e a dictadura militar asasinou ou obligou a se exiliar a unha grande cantidade de autores, deixando un mercado que é unha sombra do que foi e que depende cada vez máis do mainstream dos EEUU.

- España tivo un mercado moi extendido nos anos 40 e 60, con series como Capitán trueno ou Zipi Zape. Non obstante, coa chegada da televisión o mercado comezou a decrecer e debido á dictadura, a época de transición á banda deseñada adulta e experimental, que en Francia, Italia, Xapón e Arxentina chegara nos anos 60 e 70 non chegou ata os anos 80, nos que despois dun gran crecemento da producción o mercado colapsou e case desapareceu a producción nacional. Na actualidade a grande maioría dos produtos son traduccións de obras estranxeiras e os autores nacionais traballan habitualmente para editoriais francesas, italianas e norteamericanas.

- Italia tivo un mercado moi forte en Europa, con fortes editoriais e series moi populares ligadas aos fumetti (banda desenhada en italiano). O estilo propio dos autores italianos, dentro de Europa, ten unha certa independencia. Nos últimos anos, as similitudes co mercado francés son maiores e moitos dos autores consagrados da BD italiana traballan para editoriais francesas.

- O cómic chinés, quedou dividido na producción que facía a propia China (cunha producción estatalizada e aislada dos produtos de outros países) e a que se facía en Hong Kong e Taiwán, máis libres e fortemente influenciadas por outros países. En Hong Kong e Taiwán tiveron unha forte influencia dos modelos anglosaxóns de BD ata os anos sesenta, nos que os debuxos animados e as BDs do Xapón comezaron a ser traducidos e distribuidos alí. Outra influencia temática foron os filmes de artes marciais dos anos 60 e 70. Unha das series que marcou a estética do cómic chinés foi "Chinese Heroe" nos anos oitenta. A estética habitual da Bd chinesa actual é semellante á xaponesa, pero ten preferencia por un maior detalle e realismo e polo uso da cor (o manga xaponés é case sempre en branco e negro).

- O manhwa ou cómic coreano, que na actualidade está moi fortemente influenciado pola producción xaponesa (ata o punto de que as BDs coreanas habitualmente confúndense coas xaponesas).

- A banda deseñada serbia Iugoslavia: Iugoslavia tivo unha época dourada nos anos 30 no que á producción de BD refírese. Houbo unha gran xeración de autores que, atentos á producción que viña dos EEUU produciu series moi populares. Despois da guerra o goberno comunista prohibiu gran cantidade de BDs, pero despois dos anos 60, a diferencia de outros países comunistas, Iugoslavia permitiu a entrada de cómics de outros países. Isto permitiu que coa influencia e coñecemento de obras internacionais xurdira unha nova xeración de prata e unha serie de autores que estaban dentro da innovación da BD en Europa. Despois da guerra dos Balcáns moitos dos seus autores exiliáronse a Francia e EEUU. Nos últimos anos xurdiron novas revistas e o mercado está a crecer.

Xéneros

Ficción:

Aventuras

Misterio e serie negra
Romántica

Histórica

Do Oeste
Bélico

Fantástico:

Ciencia ficción:
Space opera
Superheroes
Fantasía heroica

Terror

Terror clásico
Terror moderno

Erotismo e pornografía

Erótica
Banda deseñada SMBD e Ero-gore
Manga erótico (hentai)

Sátira e Humor

Animaís falantes
Vangarda, underground e alternativa
Banda deseñada expresionista

Non ficción:

Biografía
Crónica e reportaxe
Ensaio

Autores

Títulos

Véxase tamén

Bibliografía

Marín, Xaquín (1995). O abc do cómic. A Coruña: Baía Edicións. ISBN 978-84-87674-69-3.

Outros artigos

Ligazóns externas

@@ Liña 228: / Liña 228: @@
 [[tr:Çizgi roman]]
 [[uk:Комікс]]
+[[uz:Komiks]]
 [[vi:Comic]]
 [[war:Komix]]