Verbo irregular: Diferenzas entre revisións

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Contido eliminado Contido engadido
BanjoBot (conversa | contribucións)
m Cambiando Image -> Imaxe
Liña 2: Liña 2:


==Tema de perfecto irregular==
==Tema de perfecto irregular==
Hai un grupo de 18 [[verbo]]s que teñen un tema específico para a conxugación do [[pretérito de indicativo]], [[antepretérito de indicativo|antepretérito]], [[pretérito de subxuntivo]] e [[futuro de subxuntivo]].
Hay un grupo de 18 [[verbos]]que tienen un tema específico para la conjugación de [[pretérito de indicativo]], [[antepretérito de indicativo|antepretérito]], [[pretérito de subxuntivo]] e [[futuro de subsustantivo]].


As diferencias entre as raíces do tema de perfecto e as do tema de presente nos verbos irregulares poden reducirse a uns poucos tipos:
Ay diferencias entre las raíces del tema de perfecto y del tema de presente los verbos irregulares pueden reducirse a unos pocos tipos:
* Altemancia entre unha [[vogal]] aberta ou media e un [[ditongo]]: /a/ - /owl (''haber'' / ''houbo'', ''saber'' / ''soubo'', ''caber'' / ''coubo''), /o/ - /uj/ (''poder'' / ''puido''). Esta alternancia tamén se encontra en ''traer'': ''traer'' / ''trouxo''.
* Altemancia entre una [[vocal]] abierta o media en un [[diptongo]]: /a/ - /owl (''haber'' / ''houbo'', ''saber'' / ''soubo'', ''caber'' / ''coubo''), /o/ - /uj/ (''poder'' / ''puido''). Esta alternancia tamén se encontra en ''traer'': ''traer'' / ''trouxo''.
* Alternancia da [[consoante]] final da raíz. Os verbos ''dicir'', ''querer'', ''facer'' mudan a consoante, e ademais os dous últimos cambian a vogal do radical en /i/: ''dicir'' / ''dixo'', ''querer'' / ''quixo'', ''facer'' / ''fixo''.
* Alternancia de [[consoante]] final de raíz. los verbos ''dicir'', ''querer'', ''facer'' mudan a consoante, e ademais os dous últimos cambian a vogal do radical en /i/: ''dicir'' / ''dixo'', ''querer'' / ''quixo'', ''facer'' / ''fixo''.
* Ampliación da raíz con /ib/, que afecta a ''estar'' e ''ter'': ''estar'' / ''estivo'', ''ter'' / ''tivo''.
* Ampliación da raíz con /ib/, que afecta a ''estar'' e ''ter'': ''estar'' / ''estivo'', ''ter'' / ''tivo''.
* Os verbos ''poñer'' (ou ''pór'') e ''vir'' teñen un comportamento particular, e a pesar de que no tema de presente sigan un patrón de variación semellante, no tema de perfecto seguen camiños diverxentes. ''Vir'' ten unha raíz rematada en nasal (/biN/ na p1 do Perf., e /biñ-/ no resto das fornas), excepto na p3 do Perf., que ten raíz /bE/: ''vin, viñ-eches, ve-u, viñ-emos, viñ-estes, viñ-eron; viñ-era... viñ-ese...''
* los verbos ''poner'' (ou ''pór'') e ''vir'' tienen un comportamento particular, y a pesar de que los temas de presente sigan un patrón de variación semejante, en el tema de perfecto siguen caminos diferentes. ''Vir'' ten unha raíz rematada en nasal (/biN/ na p1 do Perf., e /biñ-/ no resto das fornas), excepto na p3 do Perf., que ten raíz /bE/: ''vin, viñ-eches, ve-u, viñ-emos, viñ-estes, viñ-eron; viñ-era... viñ-ese...''
En cambio, ''poñer'' cambia a vogal radical e maila consoante final da raíz: ''pux-en, pux-eches, pux-o, pux-emos, pux-estes, pux-eron; pux-era.. pux-ese...''
En cambio, ''poner'' cambia la vocal radical y cambia la consoante final de la raíz: ''pux-en, pux-eches, pux-o, pux-emos, pux-estes, pux-eron; pux-era.. pux-ese...''
* ''Ser'' e ''ir'' teñen unha raíz común para o tema de perfecto, distinta das que presentaban no tema de presente: /fu/ para as Pl e P2 do Perf. e /fo/ para tódalas outras formas: ''fu-n, fu-ches, fo-i, fo-mos, fo-stes, fo-ron, fo-ra, fo-se.''
* ''Ser'' e ''ir'' tienen una raíz común para el tema de perfecto, distinta a las que presentaban el tema de presente: /fu/ para as Pl e P2 do Perf. e /fo/ para tódalas outras formas: ''fu-n, fu-ches, fo-i, fo-mos, fo-stes, fo-ron, fo-ra, fo-se.''


Hai que destacar que nos verbos que teñen un tema de perfecto diferente do tema de presente non se produce [[sincretismo]] entre o futuro de subxuntivo (der, deres,...) e o infinitivo conxugado (dar, dares,...)
Hai que destacar que los verbos que tienen un tema de perfecto diferente deñ tema de presente no se produce [[sincretismo]] entre o futuro de sustantivo (der, deres,...) e o infinitivo conjugado (dar, dares,...)


==A raíz no tema de presente==
==A raíz no tema de presente==

Revisión como estaba o 23 de marzo de 2008 ás 15:34

Os verbos irregulares son aqueles que presentan variacións no tema de perfecto e ou no tema de presente que implican que non encaixen no paradigma regular.

Tema de perfecto irregular

Hay un grupo de 18 verbosque tienen un tema específico para la conjugación de pretérito de indicativo, antepretérito, pretérito de subxuntivo e futuro de subsustantivo.

Ay diferencias entre las raíces del tema de perfecto y del tema de presente los verbos irregulares pueden reducirse a unos pocos tipos:

  • Altemancia entre una vocal abierta o media en un diptongo: /a/ - /owl (haber / houbo, saber / soubo, caber / coubo), /o/ - /uj/ (poder / puido). Esta alternancia tamén se encontra en traer: traer / trouxo.
  • Alternancia de consoante final de raíz. los verbos dicir, querer, facer mudan a consoante, e ademais os dous últimos cambian a vogal do radical en /i/: dicir / dixo, querer / quixo, facer / fixo.
  • Ampliación da raíz con /ib/, que afecta a estar e ter: estar / estivo, ter / tivo.
  • los verbos poner (ou pór) e vir tienen un comportamento particular, y a pesar de que los temas de presente sigan un patrón de variación semejante, en el tema de perfecto siguen caminos diferentes. Vir ten unha raíz rematada en nasal (/biN/ na p1 do Perf., e /biñ-/ no resto das fornas), excepto na p3 do Perf., que ten raíz /bE/: vin, viñ-eches, ve-u, viñ-emos, viñ-estes, viñ-eron; viñ-era... viñ-ese...

En cambio, poner cambia la vocal radical y cambia la consoante final de la raíz: pux-en, pux-eches, pux-o, pux-emos, pux-estes, pux-eron; pux-era.. pux-ese...

  • Ser e ir tienen una raíz común para el tema de perfecto, distinta a las que presentaban el tema de presente: /fu/ para as Pl e P2 do Perf. e /fo/ para tódalas outras formas: fu-n, fu-ches, fo-i, fo-mos, fo-stes, fo-ron, fo-ra, fo-se.

Hai que destacar que los verbos que tienen un tema de perfecto diferente deñ tema de presente no se produce sincretismo entre o futuro de sustantivo (der, deres,...) e o infinitivo conjugado (dar, dares,...)

A raíz no tema de presente

No tema de presente poden presentar ata tres radicais distintos:

  • R1 ou radical da P1 (primeira persoa) do presente de indicativo e de todo o presente de subxuntivo (digo, diga, digamos).
  • R2 ou radical rizotónico da P2 (segunda persoa), P3 (terceira persoa), P6 (sexta persoa ou terceira persoa de plural) do presente de indicativoe da P2 do imperativo. (dis, di, din, di).
  • R3 ou radical arrizotónico da P4, P5 do presente de indicativo, P5 do imperativo e demais formas do tema de presente. O futuro de indicativo e condicional acostuman presenta-la R3.