Sármatas

Os sármatas eran unha coalición de tribos nomádes iranianas relacionadas cos escitas que se desprazaron gradualmente desde as chairas ao norte do Mar Caspio até o leste de Europa e ameazaron o Imperio Romano.

Herodoto, o historiador grego, descríbeos nas súas Historias como descendentes de pais escitas e nais amazonas. Isto é pura lenda, pero os sármatas si habitaron nas chairas que van do Mar Negro ao Mar Caspio, ao norte do Cáucaso e naquela altura o río Don servía de separación entre eles e os escitas.

Durante os séculos que seguiron, os sármatas viaxaron cara o oeste. Un texto de mediados do século IV a.C. (ainda que atribuído ao explorador do século VI a.C. Escilax de Carianda) sitúaos xa ao oeste do Don. A mediados do século III a.C. esta tribo controlaba unha boa parte de Escitia, o cal se deduce dos restos de tumbas. Os gregos descreben a súa fereza, que lles permitiu requirir tributo das cidades gregas situadas na costa norte do Mar Negro. As relacións, porén, non foron sempre malas e sármatas e gregos comerciaban e chegaban mesmo a unírense para repeler aos escitas. Estes últimos desaparecen da historia e o seu territorio pasa a coñecerse como Sarmacia.

No século II a.C., Pausanias explica que non traballaban os metais pero que usaban osos e pezuñas para as súas armas, resultando nunha efectividade parella. As armaduras medievais posibelmente teñan a súa orixe nas courazas destes materiais que utilizaban os sármatas e que lles permitiron enfrontarse con éxito ás chuvias de flechas, táctica típica dos escitas.

A comezos do século I a.C. aliáronse con Mitrídades, que reinaba sobre varios países nos arredores do Mar Negro e era un dos máis inimigos máis irreducíbeis do Imperio Romano. Foi derrotado por Pompeio en -66, pero retirouse a Crimea e continuou enfrontándose aos romanos apoiado polos sármatas até que foi obrigado a suicidarse. Os sármatas continuaron a alianza anti-romana co seu fillo Farnaces, a quen venceu Xulio César en -47 en Zela (ocasión que este descrebeu co célebre "Vini, vidi, vinci").

Os sármatas, como todas as tribos, constituían sociedades pouco organizadas. Durante a súa migración cara o oeste foron asimilando outros grupos étnicos e constituíronse nunha federación de tribos. Polo xeógrafo Estrabón, a mediados do século I a.C., coñécese a existencia de polo menos catro tribos sármatas entre o Dnieper e o Danubio.

A sociedade sármata era hierárquica e dividíase entre aristocracia guerreira (argaragantes) e escravos (limigantes). A tribo era ainda nómade e desprazábse en cabalo ou en carromatos cobertos (kibitkas). As mulleres disfrutaban dun estatuto social moito mellor que en Grecia ou Roma e podíanse dedicar tamén á guerra (de onde se explica que os gregos afirmasen que os sármatas descendían das amazonas).

A mediados do século I, algunhas tribos sármatas chegaron a Romenia e Hungría, onde se enfrentaron coa lexión III Gallica en 68/69, ainda que a súa chegada favorecía a Roma pois debilitaba o reino dacio. Pouco despóis, porén, dacios e sármatas coaligáronse e destruíron unha lexión romana (no 92). Os romanos decidíronse pola conquista de territorios na beira norte do Danubio e entre 102 e 106 Traxano subxugounos. O seu sucesor, Hadriano, liberounos a cambio de que se convertesen en aliados do Imperio.

Sendo Marco Aurelio emperador, os sármatas rebeláronse xunto con outros grupos, como os alanos e os marcomanos. Roma venceu habitualmente nesta ocasión así como en distintos enfrentamentos durante o século II. No século III os sármatas ocuparon a Dacia. A comezos do IV, Diocleciano desprazounos e o seu sucesor, Constantino, aceptounos como granxeiros nos Balcáns. Os que ficaran ao norte do Danubio foron destruídos polos Hunos.