Persia

Imperio persa no ano 490 a. C.

Persia ou Imperio persa (en persa: شاهنشاهی ایران, transliterado Šâhanšâhiye Irân, literalmente: Irán imperial, en grego clásico Περσίς, romanizado Persís) é o nome dado ao territorio ocupado polo Imperio Persa que se desenvolveu no Medio Oriente (na rexión dos Montes Zagros), entre os séculos VII e IV a.C.. Tamén é o nome dado á rexión actual do Irán; a cultura e o pobo iraniano tamén son descritos co adxectivo persa.

Nome

O nome, usado no Occidente, foi unha herdanza do nome grego para o Irán, Persis, centro do imperio, aínda que o mesmo teña se estendido a lugares actuais como Turquía, noroeste da India e Exipto. No século III, baixo o Imperio sasánida, aparece a palabra Ērān (Irán) ou Ērānšahr ("País dos arios" ou "País dos iranianos"). No século VII, despois da caída dos sasánidas, o país é chamado de novo "Persia" polos estranxeiros. Esta denominación empregaríase até 1934, cando Mohammad Reza Pahlavi, por decreto asinado o 31 de decembro dese ano, substitúe o nome de "Persia" por Irán.

De facto, o país sempre fora chamado "Irán" polo seu pobo, pero durante séculos, tiña sido referido polos europeos como "Persia" (de Pars ou Fars, provincia no sur do Irán), por influencia dos escritos dos historiadores gregos. Máis tarde, en 1959, ambos os nomes pasaron a ser admitidos oficialmente polo goberno iraniano aínda que a denominación "Irán" se tornou a máis usual en Occidente a partir de 1935.

Hoxe, o termo Persia acostuma ser reservado ao Imperio Persa, fundado por un grupo étnico (os persas) a partir da cidade de Anshan, situada na actual província iraniana de Fars. O imperio foi gobernado por dinastías sucessivas (persas ou non), que controlaban o altiplano iraniano e os territorios adxacentes.

"Persa" pode, polo tanto, significar:

• algo pertinente ao Irán ou ao Imperio Aqueménida;
• o natural ou habitante do Irán;
• algo pertinente ao grupo étnico persa;
• a língua persa, seja o persa antigo, o persa medio (pálavi) ou, tamén, o persa moderno (parsi ou farsi).

Etimoloxía

Polo menos desde 600 a. C., o termo Persis era usado polos gregos para referirse a Persia/Irán. Persis provén do persa Pars ou Parsa – o nome do clan principal de Ciro e que tamén deu o nome á rexión onde habitaban os persas. O latín emprestou o termo do grego, transformándoo en Persia, forma adoptada polas diversas linguas europeas. En lingua aramea, o nome Persia, significa división, desdobramento, acto de repartir.

O pobo iraniano, para se referir ao propio país, usaba, desde o período sasánida, o termo "Iran", que significa “terra dos arianos”, derivado de Aryanam, forma encontrada en textos persas antigos. No período aqueménida, os persas usaban o termo Parsa. Em 1935, o xá solicitou formalmente que a comunidade internacional pasase a empregar o nome nativo do país, Iran e en 1959 anunciou que tanto Persia como Irán eran formas correctas de referirse ao seu país.

Etnia e lingua

Persa é tamén unha etnia; os persas descenden dos arianos, un pobo indoeuropeo que migrou para a rexión da Persia a partir da Asia Central, no inicio do primeiro milenio a.C. A súa lingua chámase persa, ou farsi. Nos vedas e nos textos zoroastrianos a palabra aryan designa nobreza ou xentileza, pero nunca referido a unha suposta raza ariana.

De acordo con fontes do goberno estadounidense, 51% da poboación actual do Irán é da etnia persa. Outras estimativas chegan a colocar esa parcela en 70%. Existen minorías persas tamén no Afganistán, Taxiquistán e Uzbekistán. Moitas outras etnias existen no Irán, incluíndo grupos arianos non-persas, como os g; as etnias de ascendencia turca, como os acerbaixanos, kurdos, e turcománs; árabes e algunhas outras minorías. Vexa Demografía do Irán para máis detalles.

Para informacións sobre a moderna historia do Irán, vexa Historia do Irán.

O antigo país de Persia foi ocupado sucesivamente por unha serie de pobos e imperios:

• Gutis
• Imperio Elamita
• Media
• Imperio aqueménida
• Reino Parto
• Imperio Sasánida
• Califato Omeia
• Califato Abbásida
• Ilkhanato
• Imperio Safávida
• Irán

Personaxes históricos

• Aquemenes, fundador da dinastía aqueménida
• Ciro II, emperador
• Darío I, emperador que enfrontou os helénicos
• Xerxes I, emperador
• Zoroastro ou Zaratustra, sacerdote e sabio, fundou o Zoroastrismo, relixión da Persia antiga

Cidades importantes

Ruínas de Persépole.

• Arbela
• Arya
• Bactra (O oeste, en lingua persa, como Bactriana)
• Behistun
• Borazjan
• Dariush Kabir
• Dakyanus
• Ecbatana
• Erxili
• Ghulaman
• Hamadán (antes Ecbatana)
• Hierápolis
• Hircania
• Istakhr
• Jinjan
• Marxiana
• Merv
• Pasárgada
• Persépole
• Sardis
• Samarcanda
• Samaria
• Samosata
• Sidón
• Susa
• Tureng Tepe
• Zohak

Notas

---

Este artigo sobre xeografía é, polo de agora, só un bosquexo. Traballa nel para axudar a contribuír a que a Galipedia mellore e medre.  Existen igualmente outros artigos relacionados con este tema nos que tamén podes contribuír.

---