Libre albedrío

O cerebro humano.

O libre albedrío é a crenza daquelas doutrinas filosóficas que sosteñen que os humanos teñen o poder de elixir e tomar as súas propias decisións. Moitas autoridades relixiosas teñen apoiado dita crenza, mentres que foi criticada como unha forma de ideoloxía individualista por pensadores tales como Baruch de Spinoza, Arthur Schopenhauer, Karl Marx ou Friedrich Nietzsche. O concepto é comunmente usado e ten connotacións obxectivas ao indicar a realización dunha acción por un axente non-condicionado integramente ligado por factores precedentes e subxectivos no cal a percepción da acción do axente foi inducida pola súa propia vontade.

O principio do libre albedrío ten implicacións relixiosas, éticas, psicolóxicas, xurídicas e científicas. Por exemplo, na ética pode supor que os individuos poden ser responsables das súas propias accións. Na psicoloxía, implica que a mente controla algunhas das accións do corpo, algunhas das cales son conscientes. No reino científico, o libre albedrío pódese percibir nas accións do corpo, incluíndo o cerebro, que non son determinadas enteiramente pola causalidade física.

A existencia do libre albedrío foi un tema central ao longo da historia da filosofía e a ciencia.

Perspectivas filosóficas sobre a liberdade

O filósofo Arthur Schopenhauer, crítico do libre albedrío.

Existen varios puntos de vista sobre se a liberdade metafísica existe, iso é, se as persoas teñen o poder de elixir entre alternativas xenuinas.

O determinismo é o punto de vista segundo o cal todos os eventos son resultados inevitables de causas previas, de que todo o que pasa ten unha razón de ser.

O incompatibilismo é o punto de vista segundo o cal non é posible reconciliar unha crenza nun universo determinista co verdadeiro libre albedrío. O determinismo duro acepta tanto o determinismo como o incompatibilismo, e rexeita a idea de que os humanos posúen un libre albedrío.

O contrario a isto é o libertarismo filosófico, que mantén que os individuos teñen liberdade metafísica e polo tanto rexeita o determinismo. O indeterminismo é unha forma do libertarismo que, segundo o seu punto de vista, implica que o libre albedrío realmente existe, e esa liberdade fai que as accións sexan un efecto sen causa. A teoría da axencia é unha forma do libertarismo que mantén que a elección entre o determinismo e o indeterminismo é unha dicotomía falsa. Antes que vontade, é un efecto sen causa, a teoría da axencia sostén que un acto de libre albedrío é un caso de axente-causalidade, polo cal un axente (persoa, ou ser) causa un acontecemento. É unha filosofía separada da teoría económica e política do libertarismo. O libertarismo metafísico chámase ás veces voluntarismo para evitar esta confusión.

O compatibilismo é o punto de vista que sostén que o libre albedrío xorde no exterior dun universo determinista aínda en ausencia de incerteza metafísica. Compatibilistas poden definir ao libre albedrío como o xurdimento dunha causa interior, tal como os pensamentos, as crenzas e os desexos que un pense que existen nun mesmo. A filosofía que acepta tanto o determinismo como o compatibilismo chámase determinismo suave.

Determinismo contra indeterminismo

O determinismo sostén que cada situación condiciónase integramente e así é determinada polos estados dos propósitos que a precederon. O indeterminismo especula que esta proposición é incorrecta, xa que hai acontecementos que non son determinados enteiramente por acontecementos previos. O determinismo filosófico é ilustrado ás veces polo experimento mental do demo de Laplace, o cal coñece todos os feitos achega do pasado e presente e todas as leis naturais que gobernan o mundo, e utilizan este coñecemento para prever o futuro, ata o máis mínimo detalle -pero Laplace non representa o pensamento científico moderno achega do tema.

O incompatibilismo mantén que o determinismo non se pode reconciliar co libre albedrío. Os incompatibilistas xeralmente aclaman que unha persoa actúa libremente só cando esta é a única que orixina a causa que desencadea unha acción e que podería terminar auténticamente doutro xeito. Eles manteñen que se o determinismo é verdade cada elección é determinada por acontecementos previos.

Hai un punto de vista intermedio en que as condicións pasadas poderían ter influencia, pero non determinan as accións futuras. As eleccións individuais son un resultado entre moitos resultados posibles, todos os cales son inducidos pero non son determinados polo pasado. Ata se o axente do albedrío espontáneamente se esforza en escoller entre as accións dispoñibles, propiamente o axente non é o que orixina a causa da acción, porque ninguén pode realizar as accións que son imposibles, tal como voar con só bater os brazos. Aplicado a estados interiores, esta perspectiva suxire que un pode escoller entre as opcións en que un pensa, pero non pode escoller unha opción inverosímil de realizar. Segundo esta opinión, as eleccións actuais poden iniciar, determinar, ou poden limitar as eleccións futuras.

Baruch de Spinoza.

Baruch de Spinoza comparou a crenza do home no libre albedrío cunha pedra que pensa que escolleu o carreiro ao cal chegou polo aire e o lugar no cal aterrou. Na Ética escribiu, "As decisións da mente non son nada salvo desexos, que varían segundo varias disposicións puntuais". "Non hai na mente un absoluto libre albedrío, pero a mente é determinada polo desexar isto ou aquilo, por unha causa determinada á súa vez por outra causa, e esta á súa vez por outra causa, e así ata o infinito." "Os Homes créense libres porque eles son conscientes das súas vontades e desexos, pero son ignorantes das causas polas cales eles son levados ao desexo e á esperanza."

Arthur Schopenhauer, estando de acordo con Spinoza, escribiu, "Todos creen a priori en que son perfectamente libres, aínda nas súas accións individuais, e pensan que a cada pouco poden comezar outro capítulo da súa vida... Pero a posteriori, pola experiencia, danse conta -ao seu asombro- de que non son libres, senón suxeitos á necesidade; a súa conduta non cambia malia todas as resolucións e reflexións que poidan chegar a ter. Desde o principio das súas vidas ao final delas, deben soportar o mesmo carácter...”

Ti podes facer o que sempre fas, pero nalgún momento da túa vida, só poderás facer unha actividade definida, e non poderás facer absolutamente nada que non sexa esta actividade.

Schopenhauer, en "Freedom Of the Will", Cap. II

Podo facer o que desexo: Se podo, se o desexo, dar todo o que teño aos pobres e polo tanto facerme pobre eu mesmo -se o desexo. Pero eu non podo desexar isto, porque os motivos opostos teñen demasiado poder sobre min para poder facelo. Doutra banda, se tivese un carácter distinto, ao extremo de que eu fose un santo, podería desexalo. Pero entón non podería deixar de desexalo polo que tería que facelo... tampouco como unha bóla nunha mesa de billar non se pode mover antes de recibir un impacto, tampouco pode un home levantarse da súa cadeira antes de ser tirado ou impulsado por un motivo. Pero o pararse é tan necesario e inevitable como o rodar dunha bóla despois do golpe. E esperar que alguén faga algo ao que absolutamente ningún interese o impulsa... É o mesmo que esperar que un anaco de madeira se mova cara a min sen ser tirado por unha corda...

- Ib., Ch. III

Schopenhauer di que un humano pode facer moi ben o que queira, pero non pode querer o que quere, acompáñame en todas as circunstancias da miña vida e reconcíliame coas accións dos humanos, aínda cando son moi estresantes.

- Albert Einstein, Address to the German League for Human Rights, novembro de 1928. credo

Friedrich Schiller propuxo unha conxuntura a este dilema na súa Educación estética do Home nunha serie de Cartas (Über die ästhetische Erziehung des Menschen), que foi afondar aínda máis Rudolf Steiner na súa (Die Philosophie der Freiheit (A filosofía da liberdade). Ambos suxiren que o individuo é inicialmente 'non libre'; isto débese a que o individuo actúa con base en principios relixiosos, éticos e morais, ou que aínda son racionais.

O Barón de Holbach, un "determinista duro".

Os "deterministas duros", tales como o Barón de Holbach, son eses incompatibilistas que aceptan o determinismo e rexeitan o libre albedrío. Os "libertarios", tales como Thomas Reid, Peter van Inwagen, son eses incompatibilistas que aceptan o libre albedrío e negan o determinismo, tendo en conta que algunha forma do indeterminismo é verdade.

Outros filósofos sosteñen que o determinismo é compatible co libre albedrío. Estas persoas, tales como Hobbes, xeralmente aclaman que unha persoa actúa con liberdade só cando se espera que a persoa actúe de certo xeito e cometa outro acto por decisión propia. Articulando esta cláusula elemental, Hume escribe que "esta liberdade hipotética aplícase universalmente a calquera que non sexa un prisioneiro encadeado". Os compatibilistas apuntan con frecuencia a casos onde a liberdade de alguén é negada -violacións, asasinatos, asaltos, e a lista continúa. A clave para estes casos non consiste en que o pasado estea determinando o futuro, senón en que o agresor está dominando sobre os desexos e preferencias das accións da vítima. O agresor está forzando á vítima, e, de acordo cos compatibilistas, isto é o que domina sobre o libre albedrío. Ademais, argumentan que o determinismo non é o que importa, senón o feito de que as accións dos individuos son o resultado dos seus propios desexos e preferencias, sen estar dominados por algunha forza externa ou interna. Para ser un compatibilista, un non necesita endorsar algunha concepción particular do libre albedrío, senón aceptar que o determinismo está relacionado con este.

Outro punto de vista é que o concepto de "libre albedrío" é, como diría Hobbes, un "discurso absurdo", porque a liberdade é un poder definido en termos do albedrío, o cal é unha cousa -e así a vontade non é a clase de cousa que podería ser libre ou non libre. John Locke, no seu "An Essay Concerning Human Understanding" (Ensaio sobre o entendemento humano en galego), indicou que iso de chamarse "libre" é comprometerse a un erro de categoría:

Cando o albedrío dun home é libre ou non o é? A pregunta en si é impropia e é insignificante preguntar se un home será libre, así como preguntar se o seu soño será rápido, ou se a súa virtude cadrada: a liberdade non é moi aplicable ao albedrío, así como a rapidez do movemento a un soño, ou o ser cadrado á virtude. Cada un pode rirse do absurdo desa pregunta ou de calquera das anteriores: porque é obvio que as modificacións no movemento non pertencen ao soño, nin a virtude depende da súa figura; e cando alguén o considera, cre que o seu albedrío percibirá que a liberdade, que é un poder, pertence unicamente aos axentes e non pode atribuír ou modificar o albedrío, que tamén é unicamente un poder.

Capítulo XXI, Parágrafo 14

Esta cuestión tamén se suscita si calquera acto intencionado pode ser libre ou calquera acto sen intención pode estar relacionado co albedrío, deixando a liberdade como un oxímoro. Algúns compatibilistas argumentan que esta ambigüiedade do concepto "libre albedrío" é en parte culpable da percepción de contradición entre o determinismo e a liberdade. Así, desde un punto de vista compatibilista, o uso de "libre albedrío" nun sentido "incompatibilista" pode ser interpretado como linguaxe cargada.

Responsabilidade moral

A sociedade xeralmente fai á xente responsable polas súas accións e dirá que merecen premios ou castigos polo que fagan. Con todo, moitos cren que a responsabilidade moral require libre albedrío; noutras palabras, a habilidade de tomar distintas alternativas. Ademais, outro tema de importancia é se os individuos sempre son moralmente responsables e, de ser así, en que sentido.

Os incompatibilistas tenden a pensar que o determinismo non está relacionado coa responsabilidade moral. Despois de todo, parece imposible que un poida chamar a alguén responsable por unha acción que podía predicirse desde antes. Os deterministas duros poden dicir “Moi mal para a responsabilidade moral” e descartar o concepto — Clarence Darrow utilizou este argumento para defender aos asasinos Leopold e Loeb — mentres, controvertidamente, os libertinos poderían dicir “Moi mal para o determinismo”. Este caso parece ser o corazón da disputa entre os deterministas duros e os compatibilistas; os deterministas duros están forzados a aceptar que os individuos teñen con frecuencia “libre albedrío” no sentido compatibilista, pero poden negar que é este sentido de liberdade o que realmente importa — que pode chegar na responsabilidade moral. Só porque as opcións dun axente non sexan coherentes, de acordo cos deterministas duros, non cambia o feito de que o determinismo quítalle a responsabilidade ao axente.

Véxase tamén

Outros artigos

• Conciencia

Ligazóns externas

• Determinismo y libre albedrío (en castelán)
• Free Will (en inglés)