Feliciana Enríquez de Guzmán

Feliciana Enríquez de Guzmán

Biografía
Nacemento	1569 (Gregoriano) Sevilla
Morte	1644 (74/75 anos)
Datos persoais
País de nacionalidade	España
Educación	Universidade de Salamanca
Actividade
Ocupación	escritora , dramaturga , poeta
Lingua	Lingua castelá

Feliciana Enríquez de Guzmán, nada en Sevilla no 1569 e finada no 1644, foi unha dramaturga e poeta española dos Séculos XVI e XVII

Vida

Temos poucos datos sobre a sea vida, salvo que tivo dúas irmás, embalas dúas monxas no convento de Santa Inés de Sevilla, a quen dedica a primeira parte da súa obra principal, Tragicomedia de los jardines y campos Sabeos. A segunda parte a dedica a seu segundo marido, D. Francisco de León Garavito. O seu primeiro marido foi D Cristóbal Ponce de Solís y Farfán, que fundou unha capelanía da que ela foi patrona. As cláusulas do seu testamento mostran unha personalidade forte, piadosa e atenta cos máis necesitados. Non se ten a certeza de que sea certa a historia, que recolleu Lope de Vega na silva 3.ª do seu Laurel de Apolo. Nela fai alusión ás aventuras dunha tal dona Feliciana que estudou na Universidade de Salamanca disfrazada de home e no seu terceiro ano namorouse dun estudiante (probablemente o seu segundo marido), graduándose en teoloxía e astroloxía. Descuberta, tivo que declarar o seu sexo e volver a Sevilla, o que parece case un dos argumentos do propio Lope, quen non simpatizaba coas ideas dramáticas da autora, pero si coa dama en persoa, como adoitaba:

Mentindo o seu nome/ e transformada en home,/ oíu Filosofía / e, por curiosidade, Astroloxía [...] / E, daquela científica academia / mereceu os loureiros con que premia, / non doutra sorte que a Platón divino/ aquela celebrada Mantinea / que en forma de home a Grecia veu [...] / tan bizarro galán e xentil home, / que, con notable graza entretiña / damas que, con amores e desvelos / a unhas daba favores e a outros celos / facendo que morresen na fonte / que de Narciso, polo seu erro, noméase / namoradas da súa propia sombra.

Con todo, o feito está autentificado por un discípulo de Lope, Tirso de Molina –Gabriel Téllez-, quen aludiu a el no amor médico: "Sempre han de estar as mulleres / sen pasar a raia estreita / da agulla e a almohadilla? / Celebre algunha Sevilla / que nas ciencias aproveita"; o argumento desta obra é similar, se ben fai estudar á protagonista en Coimbra, en lugar de en Salamanca. Tamén parece que estaría inspirado en dona Feliciana o argumento da peza de Antonio Mira de Amescua La Fénix de Salamanca, cuxa protagonista, vestida de home, burla as prohibicións da época que impedían facer estudos universitarios ás mulleres. O caso é que, tras varios fracasos sentimentais, Feliciana Enríquez de Guzmán casou dúas veces, a primeira con Cristóbal Ponce de Solís e Farfán -fundador dunha capellanía da que a súa muller foi patroa- e a segunda en 1619 cun famoso avogado, Francisco de León Garavito, que segundo parece a fixo moi feliz e de quen en 1630 xa era viúva.

Obra

Imprimiu a súa Traxicomedia dos xardíns e campos sabédevos -primeira e segunda parte- con dez coros e catro entreactos (Coimbra: Jácome Carvalho, 1624, a primeira parte; Lisboa: Pedro Crasbeeck, 1624, a segunda; ainda que hai reimpresións posteriores). Esta peza estaba dedicada a dúas irmás monxas que estaban no convento de Santa Inés de Sevilla. O seu prólogo, en verso solto, teoriza sobre o teatro e é importante porque nel se opón radicalmente á Arte nova de facer comedias (1609) de Lope de Vega e, segundo observa don Marcelino Menéndez e Pelayo na súa Historia das ideas estéticas en España, cap. X, ao contrario que os outros neoclásicos españois do século XVI "deu tanta importancia á unidade de lugar como á de tempo"; tamén fai unha critica ás comedias da súa época nunha Carta executoria con que conclúe a traxicomedia, que ten un argumento propio dun libro de cabalarías. Os entreactos en prosa, titulados As grazas mohosas, en que prefigura o feísmo expresionista de Val-Inclán facendo desfilar ridículos pretendentes a unhas damas non menos ridículas son o máis orixinal. Outras comedias súas non se atoparon, aínda que consta que escribiu ademais unha peza titulada As doncelas de Símancas. Como poeta é moi destra e ben inspirada, de feito mereceu -por iso- os eloxios do propio Lope de Veiga. Na súa comedia inclúe un complexísimo Labirinto que contén unha homenaxe cifrada ao seu segundo marido. Recolléronse, entre outros poemas, unhas décimas que incluíu nunha obra do seu segundo marido, Información en Dereito pola puríssima e limpíssima Concepción da Virxe María (1625), o soneto As Vodas de Maya e Clarisel, a xa mencionada Censura das antigas comedias españolas en verso solto e o precioso madrigal O soño de Gelita.

Bibliografía

• Piedad Bolaños, Doña Feliciana Enríquez de Guzmán. Crónica de un fracaso vital (1569-1644), 2012.
• Enríquez de Guzmán, Feliciana (1627). Tragicomedia los jardines y campos sabeos. Primera y segunda parte, con diez coros y cuatro entreactos.

Enlaces externos

• Díaz de Escobar, Narciso. "Comediantes del siglo de Oro La Amantis" (11). Consultado o 17 de diciembre de 2017. 
• "Otros documentos-Mérito de la obra" (13.926). Consultado o 17 de diciembre de 2017. 
• Papeles varios. Biografías e versos nos que participa Feliciana Enríquez de Guzmán xunto con outros autores.
• Pérez de Guzmán, Juan. "Bajo los austrias. La mujer española en la minerva literaria" (118). Consultado o 17 de diciembre de 2017. 
• Díaz de Escobar, Narciso. "La Bella Amantis" (451). Consultado o 17 de diciembre de 2017. 
• "Archivo General de Indias". .  Expediente de información e licenza de pasaxeiro a indias de Francisco José de Villavicencio, conde de Cañete do Piñeiral, a Perú, con únaas serie de persoas entre elas Feliciana Enríquez de Guzmán.