Dereito procesual

O Dereito Procesual é a rama do Dereito que ten por obxecto regular a organización e atribucións dos tribunais de xustiza e a actuación das distintas persoas que interveñen nos procesos xudiciais, así como os cauces polos que se desenvolven os procedementos.

Conceptos básicos

O Dereito Procesual estrutúrase ao redor de tres conceptos básicos: a xurisdición, a acción e o proceso.

• Xurisdición é a facultade e o deber que teñen os tribunais de xustiza de coñecer, sentenciar e executar o sentenciado nos conflitos que sexan sometidos á súa decisión.
• Acción é o mecanismo polo cal unha persoa solicita ao tribunal o seu pronunciamiento sobre un conflito actual, e polo xeral forza a outra persoa a presentarse a defender o seu dereito ou intereses, baixo apercibimento de verse prexudicada cunha sentenza desfavorable.
• Proceso é o conxunto de actuacións xudiciais que teñen como obxectivo a produción dunha sentenza xudicial que resolva unha cuestión controvertida.

Características

O Dereito procesual considérase unha rama de Dereito Público, formal, instrumental e autónoma.

• De Dereito público: pois regula a organización e competencia dos tribunais, regulando a actividade dun poder do Estado (Vid Poder xudicial).
• Formal: pois regula a forma da actividade xurisdiccional do Estado.
• Instrumental: pois serve como instrumento, como medio para facer efectivo o Dereito material, substancial ou de fondo. Permite satisfacer as pretensións procesuais.
• Autónoma: pois non está subordinado a ningunha área do Dereito (Civil, Administrativo, etc.).

Ramas do Dereito Procesual

Existen varias ramas distintas do Dereito Procesual. Con todo, existen dúas divisións de transcendencia:

• Polos procesos aos que se aplica

• • Dereito procesual civil.
  • Dereito procesual penal.
  • Dereito procesual administrativo.
  • Dereito procesual laboral.
  • Dereito procesual constitucional.

• Polo obxecto da disciplina:
  • Dereito procesual orgánico: esta rama estuda a organización e atribucións dos tribunais de xustiza, e o estatuto de quen conforman estes.
  • Dereito procesual funcional: esta rama estuda os procedementos e as actuacións que integran estes.

Dereito procesual orgánico

Refírese aos órganos que compón a administración de xustiza, a súa relación entre si e cos órganos de goberno.

Dereito procesual funcional

Refírese á forma en como funcionan as partes e os órganos que imparten de xustiza, os procedementose os recursos ou accións establecidas para iso. Isto é, a conduta que deben observar tanto as partes como o órgano na tramitación dos asuntos sometidos ao coñecemento e decisión destes.

As normas do Dereito Procesual funcional en canto á súa natureza son de orde pública. Excepcionalmente son normas de índole privado o que acontece con certos dereitos que as partes poden exercer:

• Desistimiento da pretensión ou da acción. No primeiro caso, o demandante renuncia ao seu dereito. No segundo, non renuncia ao dereito controvertidoo, senón a reclamalo nese concreto procedemento.
• Avinza: a parte demandada decide avenirse ás pretensións do demandante declarándoo así persoalmente ou polo seu representante legal ou procesual (procurador) con poderes suficientes para iso, se non existen outras partes demandadas e non se lesionan os intereses públicos ou de terceiros o Xuíz pon fin ao proceso ditando sentenza de conformidade coas pretensións do actor e condenando ao pago das costas se existiu un requirimento fidedigno previo á demanda.
• Transación: forma de evitar ou pór termo a un proceso xudicial.
• Conciliación: forma previa ao xuízo, de intentar evitar o seu inicio ou continuación, procurando un acordo entre as partes.
• Compromiso: as partes designan a un terceiro como árbitro para que coñeza do asunto. Trátase dun mecanismo privado de resolución de conflitos que está á marxe da xurisdición.
• Abandono do procedemento ou caducidade da instancia: Prodúcese cando transcorre certo tempo sen que as partes nada fagan nun proceso, isto é, requírese a inactividade das partes.
• Caducidade da acción: a mesma prodúcese cando transcorreu o tempo legal marcado nos códigos de fondo para as determinadas accións xudiciais a establecer e a mesma non se iniciou ou non se suspendeu ou interrompido. Por Exemplo o prazo de caducidade da acción para reclamar danos e prexuízos é de 2 (dous) anos, se durante o transcurso dese tempo non se inicio a acción xudicial ou non se efectuaron actos *interruptivos ou *suspensivos (por ex. mediación obrigatoria) a acción prescribe non podendo reclamar os danos e prexuízos ocasionados.

Véxase tamén

• Administración de xustiza
• conflito
• xulgado
• tribunal
• xuíz
• avogado
• procedemento xudicial
• avogado
• procurador