Materialismo

O materialismo é unha doutrina metafísica consistente en afirmar que só existe a materia ou que esta é a realidade básica da que depende todo o que existe. Por materia enténdese calquera substancia que ocupa un espazo e que pode verse e tocarse. En consecuencia, o materialismo nega a existencia de substancias absolutamente independentes da materia, como poden ser as almas, espíritos, deuses etc. Por este motivo o materialismo asóciase xeralmente con actitudes ateas e antirrelixiosas.

Aínda que as metafísicas materialistas existen dende os inicios da filosofía occidental, a época materialista máis relevante acontece nos séculos XVIII, co empirismo inglés e os enciclopedistas franceses e, sobre todo, no século XIX en Alemaña co materialismo mecanicista (Karl Vogt e Ludwig Büchner) e o materialismo dialéctico (Friedrich Engels e Karl Marx). No século XX o materialismo vese reflectido tamén no programa fisicalista da corrente filosófica denominada Neopositivismo.

O materialismo mecanicista apóiase fundamentalmente nos avances experimentados polas ciencias da natureza durante o século XIX e sostén que os procesos psíquicos e mentais, aparentemente de natureza incorpórea, non son outra cousa que procesos químicos e fisiolóxicos explicables de maneira soamente mecánica a medida que as ciencias vaian progresando. Nun sentido parecido hai que entender tamén o fisicalismo neopositivista. Estas orientacións, polo tanto, caracterízanse por un reducionismo do psíquico ó neuro-fisiolóxico.

O materialismo dialéctico, en cambio, admite que os procesos psíquicos son de natureza irredutible a meros procesos físicos, se ben estes últimos son a base material da que emerxen os primeiros. Sen cerebro, polo tanto, non poderían existir os procesos mentais. Estes, por outra parte, consideran que a materia está sometida a procesos evolutivos dominados polas leis da dialéctica.

Hai tamén un uso popular do termo, alleo ó seu significado filosófico, e segundo o cal fálase, por exemplo, de "época materialista". Neste uso a palabra ten un significado moral e disigna unha actitude vital desprovista de valores e interesada unicamente no aprecio do benestar material (ter cousas) xunto coas accións que contribúen a logralo.

Introdución

A oposición entre o enfoque materialista e o enfoque idealista é unha das polémicas filosóficas máis antigas e persistentes. No século XVII o termo «materialismo» adoitaba usarse principalmente no senso de representacións físicas sobre a materia. Nese sentido as ciencias naturais modernas teñen un enfoque completamente materialista.

Dende comezos do século XIX, por influencia do materialismo histórico, o termo pasa a empregarse tamén en contexto das ciencias sociais. Nese sentido o materialismo refírese a varios marcos teóricos que buscan as causas dos procesos históricos e a mudanza cultural en causas materiais. Para este materialismo de tipo histórico as causas últimas dos fenómenos sociais están determinadas por factores materiais e rexeita explicitamente as explicacións nas que interveñen factores sobrenaturais, tomando como un feito a irrelevancia científica de Deus, de espíritos e dunha suposta intelixencia do mundo no devir histórico. De acordo co materialismo, as causas últimas deben buscarse en factores medibles ou aprehendibles empiricamente.

Aínda que historicamente o materialismo histórico popularizouse no seo do marxismo, onde segue sendo un tema principal, atópanse antecedentes anteriores a Marx. No presente forma parte da antropoloxía, teoría da historia ou socioloxía, facendo que o materialismo histórico acolla toda unha serie de elaboracións teóricas non necesariamente marxistas. Fóra do eido do marxismo, o materialismo de tipo histórico é a hipótese de que os trazos definitorios das sociedades humanas e a evolución histórica das mesmas estivo determinada por factores materiais (tecnoloxía dispoñible, sistema de produción, características xeográficas e climáticas). Por mor do intento de estabelecer as ideas do materialismo histórico de xeito independente á versión marxista do mesmo, acuñáronse termos novos como: materialismo cultural, funcionalismo ecolóxico, determinismo xeográfico, determinismo económico, e outros, que poden ser considerados como concepcións materiais da historia. Diversos autores académicos como Jared Diamond ou Marvin Harris trataron en detalle a evolución histórica de extensas áreas xeográficas, e tentando explicar trazos definitorios da sociedade a partir de factores materiais, sinalando que este tipo de factores son os preponderantes cando se tenta entender a evolución das sociedades e as civilizacións.

Véxase tamén

Outros artigos

• Ontoloxía

Bibliografía

• Buchner, L. (1920). [books.google.com/books?id=tw8OuwAACAAJ Force and Matter]. New York, Peter Eckler Publishing Co.
• Churchland, Paul (1981). Eliminative Materialism and the Propositional Attitudes. The Philosophy of Science. Boyd, Richard; P. Gasper; J. D. Trout. Cambridge, Massachusetts, MIT Press.
• Espinoza, Miguel La matière éternelle et ses harmonies éphémères, L’Harmattan París, 2017 ISBN 978-2-343-13798-8
• Field, Hartry H. (1981). Block, Ned Joel, ed. Readings in Philosophy of Psychology 2. Taylor & Francis. ISBN 9780416746006. 
• Flanagan, Owen J. (1991). Science of the Mind 2e. MIT Press. ISBN 978-0-262-56056-6. Consultado o 19 de decembro de 2012. 
• Fodor, J.A. (1974). Special Sciences, Synthese, Vol.28.
• Gunasekara, Victor A. (2001). "Buddhism and the Modern World". Basic Buddhism: A Modern Introduction to the Buddha's Teaching". 18 de xaneiro de 2008
• Kim, J. (1994) Multiple Realization and the Metaphysics of Reduction, Philosophy and Phenomenological Research, Vol. 52.
• La Mettrie, La Mettrie, Julien Offray de (1748). L'Homme Machine (Man a Machine)
• Lange, Friedrich A.,(1925) The History of Materialism. New York, Harcourt, Brace, & Co.
• Moser, Paul K.; Trout, J. D. (1995). Contemporary Materialism: A Reader. Psychology Press. ISBN 978-0-415-10863-8. Consultado o 19 de decembro de 2012. 
• Priest, Stephen (1991). Theories of the Mind. Londres: Penguin Books. ISBN 0-14-013069-1. 
• Schopenhauer, Arthur (1969). The World as Will and Representation. New York, Dover Publications, Inc.
• Seidner, Stanley S. (10 de xuño de 2009). "A Trojan Horse: Logotherapeutic Transcendence and its Secular Implications for Theology". Mater Dei Institute
• Turner, MS (5 de xaneiro de 2007). "Quarks and the cosmos". Science 315 (5808): 59–61. PMID 17204637. doi:10.1126/science.1136276. 
• Vitzthum, Richard C. (1995) Materialism: An Affirmative History and Definition. Amherst, New York, Prometheus Books.