Ribeira: Diferenzas entre revisións
Liña 60: | Liña 60: | ||
A maior parte do territorio ocúpano as estribacións da [[serra do Barbanza]], de cuxos 200 m. de alto baixan numerosos regatos encaixados en vales estreitos, como o de [[Río Artes|Artes]]. |
A maior parte do territorio ocúpano as estribacións da [[serra do Barbanza]], de cuxos 200 m. de alto baixan numerosos regatos encaixados en vales estreitos, como o de [[Río Artes|Artes]]. |
||
Merece especial consideración o conxunto formado polo [[Dunas de Corrubedo|Complexo Dunar de Corrubedo e a Lagoa de Carregal e Vixán]], declarado [[parque natural]], e a [[illa de Sálvora]], pertencente á parroquia de [[Aguiño, Ribeira|Aguiño]] e ó [[Parque nacional das Illas Atlánticas]], en fronte da península do [[O Grove|Grove]]. |
Merece especial consideración o conxunto formado polo [[Dunas de Corrubedo|Complexo Dunar de Corrubedo e a Lagoa de Carregal e Vixán]], declarado [[parque natural]], e a [[illa de Sálvora]], pertencente á parroquia de [[Aguiño, Ribeira|Aguiño]] e ó [[Parque nacional das Illas Atlánticas]], en fronte da península do [[O Grove|Grove]] (na [[península do Salnés]]). |
||
=== Demografía === |
=== Demografía === |
Revisión como estaba o 15 de outubro de 2018 ás 10:58
Coordenadas: 42°33′36.82″N 8°59′35.69″O / 42.5602278, -8.9932472
Ribeira | |
---|---|
Casa do concello. | |
Situación | |
Xentilicio[1] | ribeirán - ribeirense |
Xeografía | |
Provincia | Provincia da Coruña |
Comarca | Comarca do Barbanza |
Poboación | 27.030 hab. (2023)[2][3] |
Área | 69,0 km²[3] |
Densidade | 391,74 hab./km² |
Entidades de poboación | 9 parroquias[4] |
Capital do concello | Santa Uxía de Ribeira |
Política (2015) | |
Alcalde | Manuel Ruiz Rivas (PPdeG) |
Concelleiros | BNG: 4 PPdeG: 9 PSdeG-PSOE: 3 Outros: C's 3, IPDER 2 |
Eleccións municipais en Ribeira | |
Uso do galego[5] (2011) | |
Galegofalantes | 61,51% |
Na rede | |
www.ribeira.gal | |
[ editar datos en Wikidata ] |
Ribeira é un concello da provincia da Coruña, pertencente á comarca da Barbanza. Segundo o IGE en 2014 tiña 27.565 habitantes (27.778 no 2012, 27.699 no 2011, 27.504 no 2010). O seu xentilicio (véxase no Galizionario) é «ribeirense».
Xeografía
Situación
O concello de Ribeira ocupa o extremo da península do Barbanza, asomándose ás rías de Arousa e de Muros-Noia.
Orografía e hidrografía
A maior parte do territorio ocúpano as estribacións da serra do Barbanza, de cuxos 200 m. de alto baixan numerosos regatos encaixados en vales estreitos, como o de Artes.
Merece especial consideración o conxunto formado polo Complexo Dunar de Corrubedo e a Lagoa de Carregal e Vixán, declarado parque natural, e a illa de Sálvora, pertencente á parroquia de Aguiño e ó Parque nacional das Illas Atlánticas, en fronte da península do Grove (na península do Salnés).
Demografía
Censo total (habitantes) | 27.565 (2014) |
Menos de 16 anos | 4.172 (15,13 %) |
Entre 16 e 64 anos | 18.118 (65,73 %) |
Máis de 64 anos | 5.275 (19,14 %) |
Evolución da poboación de Ribeira Fontes: INE e IGE. | ||||||||||||||||||
1900 | 1930 | 1950 | 1981 | 2004 | 2009 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 |
12.218 | 16.870 | 18.280 | 24.542 | 26.623 | 27.518 | 27.699 | 27.778 | 27.811 | {{{13}}} | {{{14}}} | {{{15}}} | {{{16}}} | {{{17}}} | {{{18}}} | {{{19}}} | |||
(Os criterios de rexistro censual variaron entre 1900 e 2004, e os datos do INE e do IGE poden non coincidir.) |
Historia
Como en toda A Barbanza, abundan os restos megalíticos, entre os que cabe mencionar o dolmen de Axeitos. Da idade de bronce é a Pedra das Cabras, petróglifo situado a parroquia de Palmeira.
Da época castrexa destacan dous poboados: o castro do Monte da Cidá e mailo castro de Artes.
Os fomentadores cataláns que chegaron no século XVIII construíron fábricas de salgadura e no século XIX introducíronse as novas técnicas de conservación e envasado en folla de lata, co que as fábricas se reconverteron e deron lugar ás conserveiras actuais.
Cultura
Toponimia
Ribeira é palabra galega procedente do Latín RIPARIA, 'franxa de terra que está ao lado dun río, dun lago ou do mar'.[6] Esta forma documentase por vez primeira nun testamento dado en 1387: Item mando a Sta. Ougea de Ribeira hua libra de cera en huun frolal et outra libra de azeite.[7] As formas escritas con b son xerais para este topónimo até 1607,[8] cando se documenta a grafía Santa Eugenia de Riveira.[9] Desde ese momento, nas mencións (en castelán) a este porto e freguesía, altérnanse formas escritas con b, como no Diccionario Madoz,[10][11] e con v.
Por outra banda, Uxía é a evolución do galego antigo Ougia, á súa vez evolución do nome greco-latino Eugenia. A igrexa parroquial é citada por primeira vez en 1200, na forma Sancte Eugenie de Carraria: "de tota nostra hereditate quantam habemus in villa que uocatur Dayam in concurrencia Sancte Eugenie de Carraria que est in terra Pistomarchos".[12]
O pleno do concello aprobou[13] o 11 de novembro de 1984 unha moción para denominar o concello "Santa Uxía de Riveira", con v, previo informe do cronista oficial Carlos García Bayón, o concello basea nese acto a súa utilización da forma Riveira malia que a única forma oficial é Ribeira, tal como aprobou a Comisión de Toponimia da Xunta de Galicia.
Festas e celebracións
Na cidade de Ribeira cobran especial importancia a festa da dorna e as festas do verán. A festa da Dorna ten lugar entre o 20 e o 24 de xullo. Nese tempo a xente agrúpase en peñas e levan a cabo todo tipo de actividades, como o "voo sen motor", a "regata de embarcacións feitas a machada" ou o "gran prix de carrilanas". Cómpre destacar que é unha festa que consta de "idioma propio". É unha festa desfrutada por todos, na que toda a cidade se bota á rúa con gañas de divertirse e gozar desta festa esperada por todos os habitantes.
Tamén teñen importancia as festas de agosto, onde as atraccións, barracas e tómbolas se apoderan dalgunhas rúas ribeirenses. Son amenizadas con orquestras e concertos de artistas tanto nacionais como internacionais.
Ribeira na literatura popular
- Refraneiro
- Os de Palmeira beben a caña pola cuncha da vieira [14].
- Ronca Corrubedo, mariñeiro ponte quedo [15].
- Cantigueiro
- A criada do cura/ de Corrubedo,/ ao picar a verdura/ picou un dedo [16].
- As rapazas de Ribeira/ cando se van a bañar/ o primeiriño que lavan/ é o pecado mortal [17].
- ¡Canto limón pola tina,/ canto limón pola eira!/ Cantas fillas de María/ ten o cura de Palmeira [18].
- Este ano hai moito millo,/ tamén hai moitos carozos./ As rapazas de Palmeira/ arrabean polos mozos [19].
- Maio vaia quen che puxo/ Santa Uxía de Ribeira/ que che había de poñer/ acabador de Palmeira [20].
- Marroguentos de Palmeira,/ pelados de Santa Euxía,/ para cantar e beilar/ vivan os da nosa Ría [21].
- Marroguentos de Palmeira,/ pelados son os da Vila,/ para cantar e beilar/ vivan os de Santa Uxía [22].
- Meu amor está en Palmeira,/ meu esprito en Santa Uxía/, meu corazón en Carreira,/ meu todo en Vilagarcía [23].
- Os de Palmeira son tolos/ que o dixeron os da Puebla,/ repinican as campanas/ para matar a colebra [24].
- Os do Maño son sapiños,/ os de Palmeira forzudos,/ os de Santa Uxía tolos/ e os de Carreira son mulos [25].
- Ribeiriña, ribeiresa,/ anque che son de Ribeira,/ anque che son non me pesa [26].
Galería de imaxes
- Artigo principal: Galería de imaxes de Ribeira.
-
Imaxes varias do concello.
-
Vista de Ribeira dende o monte de San Alberte
-
Vista de Ribeira dende San Roque (monte periurbano)
-
Vista da cidade desde a entrada do porto
-
Porto
-
Serra do Barbanza desde Ribeira
-
Praia do Vilar, na parroquia de Carreira
-
Lagoa de Vixán, na parroquia de Carreira
Notas
- ↑ Véxase no Galizionario.
- ↑ Instituto Nacional de Estadística, ed. (27 de decembro de 2019). "Cifras oficiales de población resultantes de la revisión del Padrón municipal a 1 de enero". Consultado o 2 de xuño de 2020.(en castelán).
- ↑ 3,0 3,1 Instituto Galego de Estatística. (2023) "Ribeira".Información municipal. Sociedade e poboación. Xunta de Galicia.
- ↑ Nomenclátor de Galicia. Busca directa. Xunta de Galicia
- ↑ Neira, Carlos. "Evolución do uso do galego por concellos". Arquivado dende o orixinal o 5 de decembro de 2019. Consultado o 14 de outubro de 2014.
Fonte: IGE. Datos dispoñibles nas Táboas Dinámicas de Google
- ↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para ribeira.
- ↑ López Ferreiro, Antonio (1901). Colección Diplomática de Galicia Histórica. Santiago: Tipografía Galaica. p. 417.
- ↑ AGON. "A falacia da forma *Riveira". Consultado o 6 de agosto de 2012.
- ↑ del Hoyo, Jerónimo (1607). Memorias del arzobispado de Santiago.
- ↑ Madoz, Pascual (1847). "CASTIÑEIRAS". Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar (en castelán) VI. Madrid. p. 194.
- ↑ Gaceta de Madrid de 13 de xullo de 1822
- ↑ Pérez Rodríguez, Francisco Javier (2004). Os documentos do tombo de Toxos Outos. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega, Sección de Patrimonio Histórico. p. 654. ISBN 84-95415-82-8.
- ↑ Que fue de la v de Ribeira
- ↑ Clodio González Pérez, 142.
- ↑ Lino Lema Bouzas, 9.
- ↑ Álvaro das Casas, en Nós 94, 15.10.1931, 192.
- ↑ Fermín Bouza Brey 1929, 176 e 195.
- ↑ Fermín Bouza-Brey 1929, 175. No orixinal: pol-a.
- ↑ Fermín Bouza-Brey, 1929, 178. No orixinal: pol-os.
- ↑ Fermín Bouza-Brey 1929, 202. No orixinal: Santa Enxía [sic].
- ↑ Fermín Bouza-Brey 1929, 169. No orixinal: Santa Euxía. Bouza Brey explica que "Marroguentos" ten sentido despectivo describindo a aquel que ten tripas de polbo.
- ↑ Fermín Bouza-Brey 1929, 169. No orixinal: "Santa Euxía".
- ↑ Fermín Bouza-Brey 1929, 158. No orixinal: Sta. Euxía.
- ↑ Fermín Bouza-Brey 1929, 171. En nota explica a orixe desta cantiga, tomada de Os oestrimnios..., de Cuevillas.
- ↑ O Xobre (ou O Maño) é parroquia da Pobra do Caramiñal; Palmeira, Santa Uxía e Carreira, son de Ribeira. No orixinal: os de O Maño, Santa Euxía. Fermín Bouza-Brey 1929, 169.
- ↑ Fermín Bouza-Brey: Paradela, en Nós 90, 15.06.1931, 108.
Véxase tamén
Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: Ribeira |
Bibliografía
- BOUZA BREY, Fermín: "Cantigas populares da Arousa", en Arquivos do Seminario de Estudos Galegos III, 1929, 153-204 [en facsímile II].
- Fermín Bouza-Brey (colector): "Literatura popular da parroquia de Paradela, concello da Estrada, na terra da Ulla", en "Arquivo Filolóxico e Etnográfico de Galiza", en Nós.
- CASAS, Álvaro das (colector): "Pra un canzoneiro de Noia", en "Arquivo Filolóxico e Etnográfico de Galiza", en Nós 1931.
- GONZÁLEZ PÉREZ, Clodio: “O refraneiro do mar”, en Coloquio de etnografía marítima, cap. 12. Museo do Pobo Galego 1988, 137-147.
- LEMA BOUZAS, Lino (compilador): Ditos e cantigas mariñeiras. I Encontro de embarcacións tradicionais, Galicia 1993.
Outros artigos
Este artigo sobre concellos de Galicia é, polo de agora, só un bosquexo. Traballa nel para axudar a contribuír a que a Galipedia mellore e medre.
Existen igualmente outros artigos relacionados con este tema nos que tamén podes contribuír. |