Castela: Diferenzas entre revisións
Sen resumo de edición |
Recuperando 1 fontes e etiquetando 0 como mortas. #IABot (v2.0beta9) |
||
Liña 29: | Liña 29: | ||
Na época moderna Castela converteuse en nación hexemónica cultural e dominadora económica da Península Ibérica. Despois da [[Guerra de Sucesión Española]] confirmouse o [[lingua castelá|castelán]] coma lingua oficial en toda [[España]] e creouse un modelo de estado xacobino baseado no modelo castelán. |
Na época moderna Castela converteuse en nación hexemónica cultural e dominadora económica da Península Ibérica. Despois da [[Guerra de Sucesión Española]] confirmouse o [[lingua castelá|castelán]] coma lingua oficial en toda [[España]] e creouse un modelo de estado xacobino baseado no modelo castelán. |
||
Ao creárense as autonomías, Castela a Vella perdeu as dúas provincias de fóra da Meseta, A Rioxa (territorio fronteirizo disputado polos reinos medievais de Castela e Navarra durante a Idade Media, pero que se incorporou a Castela a partir do 1076<ref name=riojanos/>) e máis [[Cantabria]], e engadiuse a rexión de León, formando [[Castela e León]]. Castela a Nova dividiuse na [[Comunidade de Madrid]], que abranguía soamente a provincia de Madrid, e máis Castela-A Mancha, que gañou a [[provincia de Albacete]], cuxos dous terzos do territorio eran casteláns e só un terzo pertencía ao antigo Reino de Murcia, cando Jaime de Burgos creou a provincia e a asignou nominalmente ao Reino de Murcia<ref>[http://avellano-educar.blogspot.com.es/2009/11/n-el-nacimiento-de-una-provincia.html El nacimiento de una provincia] {{es}}</ref>. Debido a este feito, cando se creou a Comunidade de [[Castela-A Mancha]], a maioría dos representantes de Albacete preferiron incorporar Albacete á devandita Comunidade autónoma<ref>[http://www.asc-castilla.org/contenido/index.php/castilla/historia/115-la-cuestion-de-albacete La cuestión de Albacete] {{es}}</ref>. |
Ao creárense as autonomías, Castela a Vella perdeu as dúas provincias de fóra da Meseta, A Rioxa (territorio fronteirizo disputado polos reinos medievais de Castela e Navarra durante a Idade Media, pero que se incorporou a Castela a partir do 1076<ref name=riojanos/>) e máis [[Cantabria]], e engadiuse a rexión de León, formando [[Castela e León]]. Castela a Nova dividiuse na [[Comunidade de Madrid]], que abranguía soamente a provincia de Madrid, e máis Castela-A Mancha, que gañou a [[provincia de Albacete]], cuxos dous terzos do territorio eran casteláns e só un terzo pertencía ao antigo Reino de Murcia, cando Jaime de Burgos creou a provincia e a asignou nominalmente ao Reino de Murcia<ref>[http://avellano-educar.blogspot.com.es/2009/11/n-el-nacimiento-de-una-provincia.html El nacimiento de una provincia] {{es}}</ref>. Debido a este feito, cando se creou a Comunidade de [[Castela-A Mancha]], a maioría dos representantes de Albacete preferiron incorporar Albacete á devandita Comunidade autónoma<ref>[http://www.asc-castilla.org/contenido/index.php/castilla/historia/115-la-cuestion-de-albacete La cuestión de Albacete] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140104002330/http://www.asc-castilla.org/contenido/index.php/castilla/historia/115-la-cuestion-de-albacete |date=04 de xaneiro de 2014 }} {{es}}</ref>. |
||
Na actualidade existen algúns [[nacionalismo castelán|partidos nacionalistas]] casteláns minoritarios, coma [[Tierra Comunera]] (TC), hoxe [[Partido Castellano]], ou [[Izquierda Castellana]] (Iz-Ca), que defenden a unión de todas as comunidades autónomas ''castelás''. Ningún destes partidos ten actualmente representación en ningún dos parlamentos autonómicos. |
Na actualidade existen algúns [[nacionalismo castelán|partidos nacionalistas]] casteláns minoritarios, coma [[Tierra Comunera]] (TC), hoxe [[Partido Castellano]], ou [[Izquierda Castellana]] (Iz-Ca), que defenden a unión de todas as comunidades autónomas ''castelás''. Ningún destes partidos ten actualmente representación en ningún dos parlamentos autonómicos. |
Revisión como estaba o 3 de setembro de 2018 ás 16:18
Castela[1] (en castelán: Castilla) é o nome dunha rexión histórica española que se corresponde con parte dos territorios pertencentes ao antigo Reino de Castela.
A primitiva Castela xurdiu durante as orixes da Reconquista na cabeceira do Ebro, ante o pulo de cántabros e vascóns. Dependendo dos autores e as épocas, considérase composto de territorios diferentes. A evolución histórica fai aínda máis imprecisos os seus compoñentes: o Reino de Castela foi nun primeiro momento un condado dependente do Reino de León, que finalmente se separou deste, e posteriormente formou parte, xunto a outros reinos, da Coroa de Castela.
Así, o nome de Castela empregouse na Baixa Idade Media para denominar á Coroa de Castela, o conxunto de todos os territorios dos monarcas da Coroa (por contraposición ao resto de reis hispánicos, os de Aragón, Navarra e Portugal).
Xeografía
Administrativamente Castela non ten recoñecemento oficial e o territorio da rexión de Castela confórmano as seguintes provincias:
- A actual Comunidade de Madrid.
- A actual Comunidade da Rioxa, que formou parte da rexión histórica de Castela a Vella, pero que se segregou dela no ano 1982[2].
- A actual Comunidade de Cantabria, que formou parte da rexión histórica de Castela a Vella, pero que se segregou dela no ano 1981 para formar a súa propia Comunidade autónoma uniprovincial[3].
- As provincias de Ávila, Burgos, Palencia, Segovia, Soria e mais Valladolid en Castela e León.
- Albacete, Cidade Real, Cuenca, Guadalaxara, e máis Toledo en Castela-A Mancha.
- Boa parte do movemento castelanista político e cultural considera que as provincias de León, Salamanca e Zamora tamén forman parte de Castela[4]. Aínda que é unha posición rexeitada polos sectores políticos leonesistas.
Hai un certo movemento (chamado leonesismo) en varias provincias, popular e político, que di que non forman parte de Castela as tres provincias da antiga rexión leonesa: León, Salamanca e máis Zamora (as dúas últimas, segundo o momento histórico), incluso certas veces partes de Valladolid e Palencia, que na actualidade si forman parte de Castela e León. Tamén se di que a provincia de Albacete non é Castela, pois historicamente foi parte da Rexión de Murcia. Desde certos movementos políticos e culturais incluso se reclaman as comarcas de Requena e Utiel, actualmente na Comunidade Valenciana, pois historicamente foron parte da provincia de Cuenca.
- Poboación: 9 521 132 habitantes (2003).
- Superficie: 150.281 km².
- Densidade de poboación: 63,4 hab/km².
- Cidades importantes: Madrid, Valladolid, Burgos.
Historia
Castela xurdiu como condado vasalo do reino de León. Debe o seu nome á gran cantidade de castelos na zona. No século IX independizouse de León, aínda que os dous reinos se reunificaron definitivamente no século XIII.
Durante a Idade Media, o Reino de Castela foi espallándose cara ao sur, conquistando territorio aos árabes. En 1230, os reinos de León e Castela uníronse baixo un mesmo rei e formando un mesmo reino. Dende o tempo dos Reis Católicos dividíase en dúas rexións: Castela a Vella, que correspondía á metade norte e tiña a capital en Valladolid ou Burgos, e máis Castela a Nova, no sur do Sistema Central e con capital en Madrid.
Na época moderna Castela converteuse en nación hexemónica cultural e dominadora económica da Península Ibérica. Despois da Guerra de Sucesión Española confirmouse o castelán coma lingua oficial en toda España e creouse un modelo de estado xacobino baseado no modelo castelán.
Ao creárense as autonomías, Castela a Vella perdeu as dúas provincias de fóra da Meseta, A Rioxa (territorio fronteirizo disputado polos reinos medievais de Castela e Navarra durante a Idade Media, pero que se incorporou a Castela a partir do 1076[2]) e máis Cantabria, e engadiuse a rexión de León, formando Castela e León. Castela a Nova dividiuse na Comunidade de Madrid, que abranguía soamente a provincia de Madrid, e máis Castela-A Mancha, que gañou a provincia de Albacete, cuxos dous terzos do territorio eran casteláns e só un terzo pertencía ao antigo Reino de Murcia, cando Jaime de Burgos creou a provincia e a asignou nominalmente ao Reino de Murcia[5]. Debido a este feito, cando se creou a Comunidade de Castela-A Mancha, a maioría dos representantes de Albacete preferiron incorporar Albacete á devandita Comunidade autónoma[6].
Na actualidade existen algúns partidos nacionalistas casteláns minoritarios, coma Tierra Comunera (TC), hoxe Partido Castellano, ou Izquierda Castellana (Iz-Ca), que defenden a unión de todas as comunidades autónomas castelás. Ningún destes partidos ten actualmente representación en ningún dos parlamentos autonómicos.
Notas
- ↑ López Martínez, María Cruz (2005). Gran dicionario século 21 da lingua galega. Editorial Galaxia. p. 1442. ISBN 9788482893419.
- ↑ 2,0 2,1 "Historia de La Rioja". Consultado o 6 de agosto de 2008.
- ↑ VV.AA.: Historia de Cantabria, Santander, 2007.
- ↑ ECHAZARRA, J. Castellanismo (1975-2012): ¿nacionalismo imposible?. Burgos, 2012. 285 p.
- ↑ El nacimiento de una provincia (en castelán)
- ↑ La cuestión de Albacete Arquivado 04 de xaneiro de 2014 en Wayback Machine. (en castelán)